Gen và nhiễm sắc thể ?

Gen và nhiễm sắc thể ?

Tôi đôi lúc cũng muốn có một chút hiểu biết về sinh học. Theo như sự hiểu biết mù mờ của tôi thì Gen quy định tính trạng, vậy nhiễm sắc thể thì quy định cái gì, vì mỗi loài đều có nhiều cặp NST, vậy mỗi cặp NST đó nó quy định gì ở cơ thể sinh vật, ví như các NST ở người chẳng hạn.

Cái này đã dạy trong trường phổ thông, hình như lớp 12, từ những năm
1970s đổ lại. Trước đó, gien bị cấm dạy, vì đó là sản phẩm tư tưởng
tư sản .
*
Chỉ trả lời câu hỏi của bạn, thì nhiễm sắc thể được tìm ra trước, vì
có thể nhìn được qua kính phòng thí nghiệm . Lúc đó người ta thấy có
sự liên quan giữa nhiễm sắc thể và sự di truyền, và người ta ngờ rằng
nhiễm sắc thể chứa đựng những mã di truyền . Từ khi người ta có kính
phóng to, mới tò mò coi tế bào ra sao, và họ nhuộm phẩm màu để nhìn cho
rõ. Thế là họ thấy tế bào như một quả trứng, có vỏ, lòng trắng, và lòng
màu nhuộm. Sau đó, kính tốt hơn, thì họ thấy lòng màu nhuộm gồm nhiều
mảnh nhỏ có đôi, và gọi đó là những cục ăn phẩm màu, tiếng tàu gọi là
nhiễm sắc thể . Người Việt lại nói tiếng Tàu, nên mới rắc rối thế đấy.
*
Ta thấy rằng nhiễm sắc thể luôn luôn có đôi ở những cá thể lành mạnh,
không bao giờ lẻ, và khi tế bào to quá, nó phải phân đôi ra để có được
kích thước bình thường, mới trao đổI chất được tốt nhất . Trước khi phân
đôi, thì nhân vỡ ra, và các cục ăn màu này chạy giàn đều ở giữa tế bào.
Sau đó mỗi miêng này tự xé ra theo chiều dọc, rồi mỗi nửa đó mọc ra nửa
bên kia, khiến cho số miếng tẩm màu này gấp đôi. Sau đó một nửa số miếng
tẩm màu chạy dồn sang một bên, và số còn lại chạy dồn sang bên kia, nên
tế bào lúc ấy có 2 nhân như quả trứng có 2 lòng đỏ vậy. Cuối cùng thì
vách ngăn mọc ra giữa 2 nhân, và nó tách tế bào mẹ ra làm 2 tế bào con.
*
Các nhiễm sắc thể này (NST) ở trong nhân tế bào, quyết định cách sống
của tế bào, cụ thể là nó ăn gì, bài tiết ra cái gì, và cử động ra sao .
Ví dụ ở da người châu Phi, thì nó có màu đen, che nắng cho các mô bên
trong. Ví dụ ở máu, thì nó có chất sắt, và chuyển ô xy trong máu, làm
cho các mô khác có đủ ô xy, và thải khí các bon níc ra phổi. Ví dụ ở
thần kinh thì nó chuyển các kích thích điện . Ví dụ ở lưỡi thì nó gây
ra luồng thần kinh báo cho óc biết vị của thức ăn. Vì thế, nó có cấu
trúc hoá học nhất định, và truyền từ đời này sang đời khác, gọi là có
đặc tính di truyền . Mỗi đoạn trong NST mang một đặc tính di truyền thì
gọi là 1 gien . Một nhiễm sắc thể có thể dài hàng mấy trăm đoạn gien.
*
Trong quá trình sống, NST có thể bị thay đổi, và gien đó không thực hiện
đúng chức năng như trước, thì di truyền bị mất, và đó là biến dị . Phần
lớn các biến dị chỉ xảy ra ở 1 đời, không di truyền được . Trong hàng
trăm triệu biến dị mới có 1 được di truyền, và là cơ sở cho giòng giống
mới. Vì thế, ngày nay ta còn thấy ngựa vằn, lừa, và ngựa là 3 giống không
thể lai với nhau được, còn cá mập thì cũng có mấy trăm giống, và người
thì chỉ có 1 giống thôi . Hổ có thể nhảy sư tử cái, nhưng không bao giờ
có giống hổ lai sư tử . Đơn giản là các cặp nhiễm sắc thể quá khác nhau,
có kết hợp thành bào thai, thì không thể trao đổi chất được, và bào thai
sẽ chết. Cũng như bác học đi vào thời cổ đòi chỉ huy bộ lạc thì bộ lạc
sẽ tiêu vong, con người xưa đi vào thời nay đòi lái máy bay thì cả máy
bay sẽ rớt. Thực tế, NST thay đổi luôn, và những thay đổI đó nhỏ, không
làm hỏng trao đổi chất, nên di truyền cái biến dị đó cho đời sau . Biến
dị đó làm con cháu khoẻ mạnh, một cơ thể nhiều gien khác nhau cũng như
một xã hội có nhiều nhân tài, nhiều ý kiến khác nhau cùng góp sức chứ
không đấu đá nhau như trường hợp trên, cũng hơn cơ thể chỉ có 1 người
lãnh đạo, còn toàn là a dua ba phải cả.
*
Bạn có thể mượn sách trẻ con học Sinh Vật mà coi . Nó còn nói kỹ hơn
rất nhiều . Tôi học xong phổ thông năm 1966, không được học về gien
và NST, nhưng có em đi học, đọc sách của chúng nên cũng đủ có kiến thức
tối thiểu.
*

Gen là một đoạn của NST có nghĩa, nó mã hóa cho một loại protein, loại protein này có thể đơn lẻ hoặc là cùng tác động với một số protein do gen khác sinh ra để thể hiện ra tính trạng dưới tạc động của môi trường. Còn NST mang trên nó rất nhiều đoạn có nghĩa (gen) và các đoạn không có nghĩa và nó tjường là luôn ổn định để đảm bảo về mặt di truyền. Trên một cặp NST thì ở những vị trí tương ứng luôn mang cặp gen tương đồng nhau và thông qua cặp gen này nó mới thể hiện ra tính trạng trội, lặn tương tác, cộng gộp...

Đây là sơ đồ một khúc DNA, chất của NST:

Và đây là sơ đồ tế bào mẹ phân chia ra 2 tế bào con,
trong đó ta thấy các NST hoạt động, nhân đôi như thế nào:

Còn đây là sơ đồ biến dị của một đoạn gien:

Nguồn wiki: http://en.wikipedia.org/wiki/Genetics

1 cách ngắn gọn thế này: gen là 1 đoạn nhỏ của NST, NST chứa gen ấy, cái này bao hàm cái kia chứ 0 phải 2 cái riêng biệt.

Chào các bạn - Các nhà khoa học trẻ tương lai,

Xin giới thiệu đến các bạn công ty Khoa Hoc Hợp Nhất - đại diện hợp pháp của nhãn hàng Sigma-Aldrich tại Việt Nam, chuyên cung cấp các hóa chất của Sigma-Aldrich và một số hãng hóa chất nổi tiếng khác. Với đội ngũ nhân viên giàu kinh nghiệm trong lĩnh vực nghiên cứu khoa học và kinh doanh, hy vọng sẽ tư vấn và cung cấp các loại hóa chất các bạn đang cần trong thời gian nhanh nhất với giá cả hợp lý.

Rất mong nhận được sự ủng hộ của các bạn.

Địa chỉ liên hệ:
Hoàng Nguyễn Công Trình
Công ty Khoa Học Hợp Nhất 3B05-3B06 lầu 4, tòa nhà Indochina Park Tower, 4 Nguyễn Đình Chiểu, Quận 1, Tp. HCM
Điện thoại: 01689533989