Giữ gìn sự trong sáng của Tiếng Việt

Giữ gìn sự trong sáng của Tiếng Việt

Tôi xin một topic trên English Club này để bàn về việc giữ gìn sự trong sáng của tiếng Việt trong cách dịch các nội dung từ ngôn ngữ nước ngoài sang tiếng Việt, mong các Mod ủng hộ.

Tôi không rành nhiều ngoại ngữ, chỉ biết một đôi chút về tiếng Anh và thường xuyên vào box EC này để học hỏi, nâng cao trình độ. Nhưng đọc một số bài có dịch Anh - Việt, tôi thấy việc sử dụng tiếng Việt rất cẩu thả, quả là đáng báo động. Ở đây, tôi xin không tranh luận về việc dịch đúng hay sai từ Anh sang Việt bởi trình độ của tôi có muốn cũng không thể làm được, mà chỉ xin nói về việc sử dụng tiếng Việt như thế nào cho đúng, cho hợp lý. "Giữ gìn sự trong sáng của tiếng Việt" là một chủ đề đã có từ rất lâu (nếu tôi nhớ không nhầm thì do cố thủ tướng Phạm Văn Đồng khởi xướng) nhưng chưa bao giờ cũ. Trong bài viết đầu tiên này, tôi chỉ xin nêu ra một vài ví dụ để chúng ta cùng xem xét, rất mong nhận được ý kiến đóng góp của các bạn.

1. Cách dịch cụm từ có "as" = "như là"
Trong thread đứng hàng top ten "FREE TOEFL COURSE 4 ALL" của giáo viên Lê Quốc An, có đoạn sau (ở trang 1):
In 1995, Newt Gingrich was sworn in as Speaker of the House, the first Republican Speaker in more than 40 years. (Vào 1995, Newt Gingrich được tuyên thệ phụng sự như (là) Phát Ngôn Viên Của Hạ Viện, Phát Ngôn Viên Đầu Tiên cho Đảng Cộng Hoà trong suốt hơn 40 năm.)

Theo tôi, cách dịch như trên vẫn mang phong cách "văn Tây", là chưa hoàn toàn thuần Việt. Ai cũng biết, trong tiếng Việt thì từ "như" hoặc "như là" khác với "là". "Như là" thường mang nghĩa "gần như" hoặc "trên danh nghĩa" (mà không có thật).

Ví dụ: Trong câu: "Anh cứ làm như (là) anh biết hết mọi chuyện trên đời không bằng!" thì nghĩa của cụm từ "như là" hoàn toàn là phủ định.

Vì vậy trong các trường hợp ngữ cảnh đã rõ thì theo tôi chúng ta cần sử dụng một từ mạnh hơn, mang tính khẳng định. Trong thí dụ đã nêu, có thể dịch thành:
"Vào năm 1995, Newt Gingrich đã tuyên thệ nhậm chức Phát Ngôn Viên Của Hạ Viện, Phát Ngôn Viên Đầu Tiên cho Đảng Cộng Hoà trong suốt hơn 40 năm. "

Đây mới là bàn về cách Việt hoá. Còn về ngữ nghĩa, tôi không hiểu thầy Lê Quốc An có am hiểu về hệ thống các cơ quan nhà nước và các chức danh của Mỹ và Anh hay không? Theo vốn hiểu biết hạn hẹp của tôi thì Speaker of the House không phải là "Phát ngôn viên" mà chính là "Chủ tịch Hạ viện Mỹ" (Ngưòi Mỹ dùng Speaker of the House thay cho Chairman of the Common House như ở Anh, cũng như Secretary of State là Ngoại Trưởng, Dept of State là Bộ Ngoại giao ...). Vì vậy theo tôi, câu trên phải dịch là:
"Vào năm 1995, Newt Gingrich đã tuyên thệ nhậm chức Chủ tịch Hạ Viện, vị Chủ tịch đầu tiên người Đảng Cộng Hoà sau hơn 40 năm. "

Ngày mai tôi xin viết tiếp.


Được ph4love sửa chữa / chuyển vào 10:06 ngày 21/12/2004

Được ph4love sửa chữa / chuyển vào 10:16 ngày 21/12/2004

Tôi hòan tòan đồng ý với việc giữ gìn sự trong sáng của tiếng Việt. Điều tôi từng thắc mắc và có phần bực tức rằng:
- tại sao khi ta dịch 1 bài từ Việt sang Anh ta biết tuân thủ đúng ngữ pháp tiếng Anh, chọn lựa từ kỹ lưỡng để diễn tả; còn khi dịch từ Anh sang Việt thì khối người cứ dịch mà bám chặt theo cấu trúc ngữ pháp tiếng Anh bất chấp cấu trúc ngữ pháp tiếng Việt có nhiều điểm khác hẳn ngữ pháp tiếng Anh.
- tại sao khi nói rằng, nên tập dịch Anh-Việt để luyện kỹ năng diễn dạt thì cũng khối người bảo rằng đọc và hiểu thẳng bằng tiếng Anh sẽ tốt hơn vừa đọc vừa dịch sang tiếng việt vì như vậy sẽ rất tốn thời gian.
Trả lời câu hỏi này không khó, cái khó là làm sao cho người VN ta phải biết tôn trọng tiếng mẹ đẻ trước khi tôn trọng ngoại ngữ mình học.

Trước hết phải nói rằng tôi nêu topic này ra là để kêu gọi mọi người giữ gìn sự trong sáng của Tiếng Việt và để cùng nhau trao đổi, thảo luận những kinh nghiệm hay, những kiến thức bổ ích để sao cho khi phải dịch một đoạn văn từ tiếng nước ngoài chúng ta sẽ không để lại những viên sạn. Đó là mục tiêu chính của topic.
Tôi không có ý định bình luận về chủ đề "TOEFL course for all" của thầy Lê Quốc An. Ý định và việc làm của thầy An là rất tốt và thiết thực. Tôi hoàn toàn ủng hộ ý tưởng của thầy. Tôi chỉ lấy một số ví dụ trong bài viết của thầy để các bạn tham khảo, xem xét và cùng bạn luận. Chúng ta cũng sẽ không chỉ xem xét, không chỉ lấy ví dụ ở riêng chủ đề đó.
Vì vậy đề nghị các Mod không nên thêm vào dòng tiêu đề "Giữ gìn sự trong sáng của tiếng Việt" (như tôi đặt ban đầu) mấy chữ "bình luận về chủ đề TOEFL COURSE FOR ALL". Nếu muốn bình luận về chủ đề này, tôi đã không tạo một topic mới.

Sau khi hết ba?n luận vê? thâ?y Lê Quốc An, phâ?n trên sef tự nhiên mất thôi.

Xin Chào,
Bạn nên xem kỹ lại các bài gần đây nhất. Ví dụ:
TOEFL GRAMMAR PRACTICE 89-93
Having the honor of giving you a TOEFL GRAMMAR TEST,
And hoping to get your answers and translations for the five questions.
(Your translation in Vietnamese should be under a Word-file attachment)
If unreadable on the Yahoo web, click View on the toolbar of the Internet Explorer, choosing Encoding and then Unicode (UTF-8).
YOUR TASK IS NOT GRADED WITHOUT YOUR VIENAMESE TRANSLATION.
DIRECTIONS
A . [Although] [originated] in tropical Africa, watermelon [is now] cultivated [all over] the world.
Mặc dù xuất xứ từ Châu Phi nhiệt đới, nhưng dưa hấu giờ đây đang được canh tác trên toàn thế giới.
A. Although
B. Originated = Originating
C. is now
D. all over
B . In 1995, Newt Gingrich was sworn ______ Speaker of the House, the first Republican Speaker in more than 40 years.
Vào 1995, Newt Gingrich được tuyên thệ phụng sự như Chủ Tịch Hạ Viện, Chủ Tịch Đảng Cộng Hoà đầu tiên trong suốt hơn 40 năm.
A. in as = my final choice
B. to be
C. to
D. in
GRAMMAR TEST
89. The saguaro, found in desert regions in the southwestern United States, _______cactus in the world.
A. is the largest
B. the largest
C. that is the largest
D. the largest that is a
90. It is said that United Stales literature_______individuality and identity in the twentieth century, after long imitation of European models.
A. was achieved
B. achieved
C. to achieve
D. achieving
91. Communal Bacterial [cultures] are used [commercially] in the [preparation] of food products [such that] yogurt, sour cream, and vinegar.
A. cultures
B. commercially
C. preparation
D. such that
92. Anyone with absolute, or perfect, pitch [are] able to identify by ear [any] note at [some] standard pitch or to [sing] a specified note at will.
A. are
B. any
C. some
D. sing
93. Sea horses [usually] live along the shore among seaweed and [other] plants to which they [cling to] by [their tails].
A. usually
B. other
C. cling to
D. their tails
BÀI SẼ ĐƯỢC CHẤM OFFLINE TẠI: LE QUOC AN [lequocan@pmail.vnn.vn]
Your task is to be offline-graded at lequocan@pmail.vnn.vn and posted onto 2000 email addresses and the five websites: www.dethi.com , www.forabroad.info/vn/ , http://diendan.vietnamnet.vn/category.asp , http://www.e4vn.com/ , and www.ttvnol.com/english.ttvn .
Bye Bye
December 19, 2004
E***ed by Le Quoc An

chọn "in as" la? đúng rô?i, bạn có thê? kiê?m tra tại:
http://www.cnn.com/2004/WORLD/asiapcf/12/07/afghanistan.inauguration/
Tuy nhiên câu dịch cu?a Lequocan chưa chính xác. Pha?i hiê?u như ph4love mới đúng.

Xin nhắc lại là tôi không tranh luận phương án nào đúng, phương án nào sai mà chỉ đề cập đến cách sử dụng tiếng Việt trong các bài dịch.
Đề trình bày tiếp về cách dịch cụm từ có "as" <> "như là", tôi lại xin mạn phép nêu thêm một vài ví dụ cũng trong trang viết đã nêu.
- A trap offered as a gift in disguise is what has come to be called a Trojan Horse, from the ancient story of the gift of the wooden horse from the Greeks.
(Cái bẫy được biếu như một món quà cải trang là cái đã đi đến chổ được gọi là Ngựa Thành Tơ-roa, bắt nguồn từ truyền thuyết cổ xưa về món quà con ngựa gỗ của người Hi lạp.)
Để cho rõ nghĩa hơn có thể chuyển thành:
"Một cái bẫy được hoá trang thành một món quà biếu ngày nay được người ta gọi là Con ngựa Thành Tơ-roa, có nguồn gốc từ câu chuyện cổ về món quà con ngựa gỗ của người Hy Lạp"
- The development of the light bulb occurred partly as a result of the widespread availability of electricity and the need for cheap, clean light.
(Sự phát triển của bóng đèn điện được diễn ra phần nào như là kết quả của sự sẳn có rộng khắp của điện năng và nhu cầu đối với nguồn thắp sáng rẻ, sạch.)
=> "Sự phát triển của bóng đèn điện diễn ra một phần là do sự phổ biến của điện và nhu cầu đối với nguồn thắp sáng rẻ, sạch."
2. Việc sử dụng các đơn vị tiền tệ USD, VND...
Đây là điều thường thấy trên các bản tin, các bài báo về tài chính. Tôi đồng ý rằng việc viết tắt như trên sẽ giúp tiết kiệm không gian trong những bản báo cáo dạng bảng. Nhưng khi viết thành văn xuôi và nhất là khi đọc mà lại đọc thành "Việt Nam Đồng" thì không ổn. Tôi đã từng chứng kiến không ít lần phát thanh viên của Đài truyền hình VN đọc như thế. Tại sao chúng ta không sử dụng đúng ngữ pháp tiếng Việt là "Đồng Việt nam"?
Nếu cứ sử dụng tuỳ tiện như vậy, chúng ta sẽ có những: Trung quốc Tệ, Một Cột Chùa, ...????

Xin chào các bạn,
Trong lớp học có rất nhiều thể loại dịch, ví dụ như ?oa rough, literal, or exact translation?. Bạn biết không bài làm tôi nhận từ học viên được gởi đến từ mọi miền đất nước bao gồm các ?ogiọng? văn Nam, Trung, và Bắc và ngay cả các du học sinh và các Việt Kiều. Tôi luôn tôn trọng lời văn của học viên trong khoá học (dĩ nhiên là không được đi quá xa câu gốc tiếng Anh và sai kiến thức khoa học) nên tôi thường can thiệp rất ít vào giọng văn của người dịch ngay cả câu văn Việt rất ?oTây? của một số du học sinh và Việt Kiều.
Mong bạn thông cảm và có cái nhìn thoáng hơn cho sự ?ođa văn hoá? của lớp học.
Mong thật nhiều ý kiến đóng góp từ các bạn.
Chào thiện chí,
Được lequocan sửa chữa / chuyển vào 13:38 ngày 22/12/2004

Hi ph4love,
For example, my learners are facing trouble making an English- Vietnamese translation of the paragraph.

In nineteen-sixty-one, Ernest Hemingway killed himself. Among the papers he left was one that described what he liked best:
"To stay in places and to leave. . . to trust, to distrust. . . to no longer believe and believe again. . . to watch the changes in the seasons. . . to be out in boats. . . to watch the snow come, to watch it go. . . to hear the rain. . . And to know where I can find what I want. "
Please give them a hand to create a rough, literal, or exact translation.
Let us give you 1000s of thanks.

Bye with a rose to you,

Chúng ta có thể nhận ra ngay dấu ngã ( ~ ) và dấu hỏi ( ? ) trong tiếng Việt Nam là khác nhau .