Hỏi vài điều về cơ chế tập trung quan liêu bao cấp

Các bác ơi cho em hỏi:
1. Nghịch lý tồn tại của cơ chế này?
2. Tại sao cơ chế này tồn tại lâu vậy?
Mong các bác chỉ giúp. Em đang cần gấp lắm[]

Cơ chế này được "nhập lậu " ý lộn,nhập khẩu từ Liên Xô về Việt Nam ,không qua kiểm dịch đã áp dụng hoặc do nông cạn,do chính trị mà áp dụng vào .Bắt đầu từ miền Bắc sau năm 1954 và trên cả nước sau năm 1975 cho đến 1986.
Chỉ có ở một nền kinh tế quốc doanh hoàn toàn ,tức là toàn bộ các cơ sở sản xuất là của nhà nước và tập thể -chịu tác động của nhà nước.
Hai hình thức sở hữu :nhà nước và tập thể.
Các đơn vị kinh tế : xí nghiệp,công ty nhà nước và hợp tác xã.
Tập trung quan liêu bao cấp -Một khái niệm không thể đầy đủ rõ ràng và cô đọng hơn để gọi về một thời kỳ kinh tế.Tập trung trong chỉ đạo ,quan liêu trong quản lý,bao cấp trong sản xuất và tiêu thụ.
Ví dụ năm A ,BCT ra chỉ thị,rồi hội đồng Bộ trưởng thống nhất trong kế hoạch 5 năm này ,phải cho ra bao nhiêu tấn thép,điện chừng này,than chứng ấy ...Rồi đem số ấy " chia " cho các tỉnh có nhà máy điện để "làm " .
Các xí nghiệp,hợp tác xã nhận nhiệm vụ được "chia" thì cứ thế mà làm .Bởi lúc ấy là sở hữu của nhà nước và tập thể ,kinh tế tư nhân được coi là tư bản đế quốc nên làm gì có phòng kinh doanh mà bàn bạc . Các xí nghiệp và hợp tác xã làm thì làm,dù không đạt chỉ tiêu nhưng cuối năm vẫn cứ báo cáo vượt kế hoạch
Thời đó,"anh Ba" đi thăm hợp tác xã nọ .Lợn nuôi chết như rạ ,trong chuồng thưa thớt vài con.Mấy bố chủ tịch bí thư tỉnh bảo thu gom hết lợn ở các huyện khác "nhét" vào hợp tác xã đó cho "đầy chuồng " .Ờ thế cũng hay,anh Ba đi thăm thấy lợn nhung nhúc nhưng do lợn ở tứ xứ về nên lạ mặt,cắn nhau loạn xạ .Cũng may anh Ba chả biết cái mẹ gì nên việc trót lọt Đấy,anh Ba nông dân mà lợn lạ cắn nhau còn đếch biết,bảo sao làm kinh tế lớn thì thôi thảm họa 10 năm 1975-1985,anh chết một phát năm 1986 thì đổi mới luôn !!!

Ấy là quan liêu trong quản lý .

."Tnh thần đó"còn rơi rớt đến ngày nay trong một số tập đoàn nhà nước .Thậm chí biến tướng,như bọn EVN chúng có 2 sổ hạch toán : một sổ của riêng chúng thì năm nào chả lãi to,còn một sổ để chúng báo cáo cho chính phủ năm nào cũng bảo lỗ .Mịa ,lỗ mà chúng mày có tiền đầu tư sang cả lĩnh vực khác ah [r23)] .
Bao cấp trong sản xuất tức là vốn ,nguyên liệu đầu vào cũng do nhà nước cấp .Thiếu phôi thép thì làm đơn xin,thiếu điện chạy máy lại làm đơn xin.Đến lúc sản phẩm làm ra éo bán được cũng làm đơn xin nhà nước tiêu thụ hộ .Nhà nước nghĩ ra một kế :trả lương cho giáo viên bằng ...phân bón để giải quyết chỗ hàng "ế " của công ty phân đạm
Nó tồn tại lâu bởi nó gắn với chính trị ,chỉ khi quan điểm chính trị thoáng hơn,tư nhân không còn bị gán liền với tư bản đế quốc thì mới thay đổi được.
Tổng kết lại,những năm đầu của thời "tập trung quan liêu bao cấp ",do đi lên từ số 1,nên làm được 2 thì nó gấp đôi,được ba thì gấp ba,được năm thì gấp năm nghe rất ghê gớm và hiệu quả,cũng làm nức lòng người lắm.
Nhưng về sau khi đã có số 10 rồi,mà lại chỉ làm được 11 thì tăng có 10%,không gấp hai gấp ba được nữa ,đến cái báo cáo trên giấy cũng chả lạc quan mà thực tế còn bi đát hơn.Tất cả dồn nén đợi khi anh Ba chầu trời,dân Hà Nội kẻ mổ gà ,kẻ nô nức đổ ra hai bên đường vỗ tay mừng anh Ba về Mai Dịch để còn đổi mới 1986 [r24)]

- Trước tiên, bạn có thể nói rõ hơn mục đích của câu hỏi là để làm gì được không? Nếu về mặt kinh tế, để phân biệt cơ chế điều hành kinh tế theo hướng kế hoạch hóa tập trung hay theo cơ chế thị trường, bạn có thể căn cứ theo hai tiêu chí là "Chế độ sở hữu" và "Chế độ phân phối". Nếu kinh tế kế hoạch hóa không thừa nhận bất kỳ một hình thức sở hữu nào khác ngoài sở hữu toàn dân (ở đây đại diện là sở hữu nhà nước) thì cơ chế thị trường lại thừa nhận sở hữu quan trọng nhất là sở hữu tư nhân. Mặt khác, cơ chế kế hoạch hóa phân phối trên nền tảng kế hoạch do Nhà nước xây dựng, triển khai, điều phối. Nói nôm na là Nhà nước sẽ lập kế hoạch cho tất cả mọi hoạt động kinh tế, từ sản xuất cây kim sợi chỉ đến ô tô, máy bay, từ nông dược, phân bón cho nông dân cho đến hàng tiêu dùng cho thành thị... Cơ chế thị trường phân phối theo các quy luật kinh tế thị trường cơ bản như quy luật giá trị, cung - cầu...
- Để tìm hiểu về cơ chế kế hoạch hóa, tập trung, quan liêu, bao cấp ở VN, có lẽ bạn nên xuất phát từ góc độ lịch sử, trong giai đoạn từ 1954, trong khi miền Bắc bắt đầu tiến lên CNXH thì miền Nam tiếp tục cuộc đấu tranh giành độc lập. Giai đoạn này, tư duy và lý luận về mô hình CNXH ở LX được áp dụng rộng rãi trong khối CNXH trên toàn thế giới, trong đó chỉ thừa nhận sở hữu toàn dân, điều tiết theo cơ chế kế hoạch hóa, tập trung tất cả mọi vai trò vào tay Nhà nước. Điều này cũng không có gì là khó hiểu khi mà LX là cái nôi cách mạng XHCN của TG, đồng thời lúc bấy giờ là anh cả đỏ của cả khối, con đường đi lên CNXH chưa ai đi trước ngoài anh ấy, anh ấy lại rất thích xuất khẩu mô hình của mình nữa. Mặt khác, đất nước ta lúc này tất cả đều tập trung cho tiền tuyến, vì miền Nam, vì sự nghiệp đánh cho Mỹ cút, đánh cho Ngụy nhào nên mọi hoạt động đều hướng về mục tiêu phục vụ cỗ máy quân sự khổng lồ. Nếu Nhà nước không đứng ra điều tiết, tập trung nguồn lực cho mục tiêu này, chắc chắn sức mạnh cỗ máy ấy sẽ không đạt được như mong muốn (Cái này còn gọi là nền kinh tế thời chiến, nhiều nuớc trên TG đều như vậy).
- Về tính chất cụ thể, bài viết trên đã giải thích gần hết rồi, mình k0 trình bày nữa. Duy chỉ có phần quan liêu thì mình hơi phân vân. Thực chất, từ "quan liêu" (bureaucracy) đúng nghĩa của nó là thuộc tính cố hữu của bất kỳ một nền hành chính nào trên TG. Không có nó sẽ không thể có nền hành chính mạnh. Ý nghĩa của nó là đòi hỏi bộ máy thừa hành phải nhất mực trung thành và tuân thủ vô điều kiện mọi yêu cầu của lãnh đạo cấp trên trong mọi quyết định hành chính, chính sách, hiểu đúng và đủ về chính sách ấy. Nó giúp việc triển khai chính sách được đầy đủ. Chính sách đúng/sai, tốt/xấu chủ yếu do các nhà lãnh đạo/chính trị đưa ra. Họ được bầu bởi người dân nên nếu chính sách của họ không tốt, họ sẽ bị thay thế. Quan liêu bản chất là tốt. Trong giai đoạn ấy, quan liêu là hậu quả của sự lãnh đạo kế hoạch hóa tập trung, máy móc và thậm chí mù quáng, chính sách sai lệch dẫn đến bộ máy thừa hành không thể làm đúng được. Tóm lại, quan liêu là hậu quả chứ không phải là nguyên nhân.
- Cơ chế ấy tồn tại lâu vì nhiều nguyên nhân cả khách quan lẫn chủ quan như quan hệ Xô Trung, các cuộc chiến tranh biên giới Tây Nam, phía Bắc, ảnh hưởng của LX, tâm lý thỏa mãn sau chiến thắng, hạn chế về trình độ quản lý, kiến thức kinh tế, chủ nghĩa độc tài cá nhân... Thưở ấy, miền Bắc sau bao năm thực hiện cơ chế này nên không dám/không thể từ bỏ. Miền Nam mang nặng mặc cảm tư bản bại trận, chủ yếu là lo xóa bỏ "tàn dư chế độ cũ" nên cuối cùng cơ chế này có đất dụng võ. Ngoài ra, tâm lý cái gì đang vận hành tốt thì k0 nên thay đổi trong đa số lãnh đạo của ta (tâm lý này nơi nào cũng có, không riêng gì VN) đang phổ biến nên càng thiếu động lực chuyển đổi. Dần dần cơ chế này bộc lộ không ít điểm yếu, người dân ngày càng nghèo đói, lạm phát phi mã, kinh tế - xã hội đình đốn..., thực tiễn yêu cầu phải đổi mới đã hình thành nên không ít tư duy "phá rào" như khoán chui ở Vĩnh Phúc... Những kinh nghiệm ấy cộng với đòi hỏi cấp bách của thực tế đã tạo tiền đề quan trọng và cần thiết cho giũ bỏ cái cũ và đón nhận cái mới. Bước ngoặt là chính sách "Đổi mới" năm 1986.
- Nói chung, mỗi cái đều có thời của nó, khi đánh giá nên nhìn toàn diện, cả ưu và nhược điểm của nó. Nên gắn với bối cảnh lịch sử để phân tích, đánh giá. Mình chỉ có vài ý nhỏ thôi, hi vọng sẽ giúp được bạn có thêm 1 ít thông tin cần thiết. Nếu cần, có thể trao đổi thêm qua tin nhắn cá nhân, vì đề tài này dù sao cũng nhạy cảm. Chúc cả nhà sức khỏe nhé!