Hỏi về thơ Haiku

Hỏi về thơ Haiku

Xin hỏi bà con chút thông tin về thể loại thơ ngắn Haiku của Nhật và những quy tắc, trình tự..v.v..v để làm 1 bài thơ dạng này.
Xin cám ơn nhiều

Thơ Haiku là một thể thơ ngắn gồm 17 âm tiết, là sản phẩm của các thiền sư Nhật Bản, được phát triển mạnh ở thế kỉ 17, dưới thời Đức Xuyên (Tokugawa). Thơ Haiku là một lối mà các thiền sư Nhật Bản dùng để mô tả, chiêm nghiệm về cái huyền vi của tuyệt đối. Tinh thần thơ thể hiện tinh thần Vĩnh Tịch trong văn hóa Nhật Bản, bản thân nó giản dị mang tính gợi ý. Khi sự rung động tình cảm lên đến cao độ thì thậm chí một tiếng cũng là thừa...
Đây là bài thơ của Tây Hành (Saigyô):
Gió cuốn lên
Khói mờ trên Phú sĩ
Bay mất ngoài xa xăm
Ai biết về đâu nhỉ
Cõi lòng tôi cùng lang thang...
Đây là bài thơ của Thiền sư Ba Tiêu (Bashô)
Một lữ khách
xin gọi tôi là thế
Cơn mưa thu này...
Một bài thơ khác cũng của Ba Tiêu
Một cành cây trụi lá,
Một con quạ đậu trên cành
Chiều thu sang.
Có một giai thoại thiền được coi là dấu ấn lịch sử đã thổi nguồn mạch đời sống vào thơ Haiku( trước đó thì thơHaiku chỉ là lối chơi chữ), giai thoại như sau:
Lúc Ba tiêu còn học thiền với thiền sư Phật Đỉnh Quốc Sư, một lần thầy đến thăm trò và hỏi
Phật Đỉnh : "Lúc này con ra sao ?"
Ba Tiêu :"Sau cơn mưa vừ qua, rong rêu xanh hơn trước."
Phật Đỉnh :"Trước khi rêu xanh thì Phật pháp là gì?"
Ba Tiêu:"Con ếch nhảy vào nước, kìa tiếng động!"
_____
kể từ đó, một giai đoạn mới của Haiku bắt đầu.
Để làm được thơ Haiku không khó, điều quan trọng là bạn muốn thể hiện điều gì trong đó, chỉ khi bạn bắt được mạch sống của vũ trụ thì bài thơ bạn làm mới sống, còn không nó chỉ là bài thơ chết vô giá trị.

Phải biết tiếng Nhật thì mới hiểu ý nghĩa của nó
Cũng như người nước ngoài muốn hiểu thơ lục bát (mặc dù rất dễ) vậy
Lúc trầm lúc bổng như chim hót vậy

Anh yêu em
Em yêu anh
Con yêu bố mẹ.
VLONG
Như vậy có thể coi là thơ Haiku được không nhỉ?
Được VLONG sửa chữa / chuyển vào 22:59 ngày 14/10/2007

Yamaoka Tesshu ( 1836-1888 ) là một kiếm sĩ, một nhà thư pháp và cũng là một thiền sư cư sĩ lỗi lạc, trước sự khẩn cầu của đệ tử đã để lại bài kệ sau trước lúc lâm chung:
Bụng phồng căng đầy
Và giữa cơn đau quặn
Tiếng gà lúc rạng đông
Tương truyền, bài kệ ấy đã khiến cho các đệ tử của Tesshu rất thất vọng; họ cho rằng thầy mình không thể hiện dược khả năng vượt lên trên nỗi đau của thể xác trong những giây phút cuối của cuộc đời. Niềm thwts vọng ấy chỉ tan biến khi họ được dậy bảo rằng, Thiền không dạy cho người ta vượt lên trên thế giới này mà dạy cho người ta biết cách sống thực trong cuộc đời.
__________
Taneda Santoka (1882-1940) là một người thất bại trong sự nghiệp, một kẻ nghiện rượu, sống tách biệt với vợ con. Ông định tự vẫn vào tuổi 42. Một vị sư trụ trì một Thiền viện tại địa phương đã cứu sống ông, tiếp nhận ông vào Thiền viện, sau đó, ông trở thành một tăng sư của dong thiền Tào Động Nhật Bản. Taneda đã trải qua phần cuối cuộc đời tại một căn nhà do bạn bè cung cấp, sinh sống bằng cách khất thực. Rượu vẫn là vấn đề đeo bám suốt cuộc đời ông ta. Một nhà văn đã viết, " rượu sake là công án của ông ta ", và ông chẳng bao giờ tham thấu nó. Bất chấp những điều đó, các bài thơ và nhật kí mà ông viết vào những năm cuối đời phản ánh đời sống thanh bần, giản dị và sự cô độc của ông vẫn được công nhận rộng rãi. Những bài thơ của Taneda được viết theo thể loại " Hài cú tự do " (free haiku), tức là không tuân thủ mô hình 17 âm tiết:
1, Chìm khuất trong cỏ dại
Một mái nhà
Một con người.
2, Phần tôi nhận được
Đủ để
Nằm dưới đôi đũa trống.
3, Tôi tiếp tục cất bước
Những cánh hoa huệ tiết thanh minh
Tiếp tục nở.
4, Ước gì có rượu
Kìa! Bầu trời hoàng hôn.
5, Trong tĩnh lặng
Tuyết rơi trên tuyết.
6, Giờ đã cháy trụi
Phải chăng chỉ còn lại tro tàn
Từ nhật kí của tôi?
7, Sụp xuống sau lưng tôi
Những ngọn núi
Tôi sẽ không bao giờ nhìn thấy lại.
__________
Một vài bài thơ phản ánh đời sống giác ngọ của các Thiền sư Nhật bản, không thuộc thể loại Haiku mà là các bản tường ca ( choka ) hoặc đoản ca ( tanka ) :
Hàn Sơn :
1. Bố mẹ cho cuộc sống
Chẳng cần ganh ruộng người
Lách cách vợ dệt cửi
Liến thoắng con đùa chơi
Chống cằm nghe chim hót
Vỗ tay, trông hoa rơi
Ai khen chê đời tớ
Tiều phu rảo bước ngang.
2.Leo dốc lên Hàn Sơn
Dốc Hàn Sơn vô tận
Thung lũng dài trải đá
Suối rộng bờ cỏ dày
Không mưa, rêu vẫn trơn
Không gió, thông cứ reo
Tục trần ai giũ bỏ
Cùng tôi ngồi bên mây.
3.Đêm qua mơ về nhà
Thấy vợ bên khung cửi
Nàng dừng tay thẫn thờ
Như chẳng thể đưa thoi
Tớ gọi, nàng quay lại
Tròn mắt chẳng đáp chào
Sau nhiều năm cách biệt
Tóc tớ đã phai màu.
4. Tớ muốn lên Đông Lãnh
Bao năm định khởi hành
Hôm qua bám dây leo
Nửa đường sương gió chận
Lối hẹp gai níu áo
Rêu trơn khó đặt chân
Dừng bên gốc quế đỏ
Tựa đầu ngủ trong mây.
_______
Ryokan Taigu (1758-1831)
1.Khất sĩ trở về am
Cỏ thơm giăng trước cửa
Gom lá khô nhóm lửa
Ngồi đọc thơ Hàn Sơn
Gió thu đùa mái lá
Ngả lưng duỗi thẳng chân
Có gì để lo nghĩ?
Có gì để hoài nghi?
2.Ngày xuân trời xanh trong
Cảnh vật thay áo mới
Ôm bát bước thong dong
Đường làng muôn sắc hồng
Gặp tôi trẻ hớn hở
Xúm quanh, cùng nô đùa
Níu chân người khất thực
Dừng lại trước cổng chùa
Đặt bát lên mỏm đá
Treo túi lên nhành cây
Cùng kéo co, chơi bóng
Trốn tìm và hát ca
Cuộc chơi thật vui nhộn
Thời gian sao chóng qua
Kẻ qua đường cười cợt:
" Thật si ngốc làm sao!"
tôi lặng lẽ cúi chào
Làm sao cho họ hiểu
Còn gì đáng hơn nào!
3. Trên những con dốc
Núi kugami
Đắm chìm trong mùa đông
Ngày lại ngày
Tuyết rơi mãi
Đường mòn không vết chân qua
Nhà không ra vọng tiếng người
Tôi khép cổng lại
Và tại đây
Trên thế giới tĩnh lặng này
Với một dòng nước khe trong
Mảnh tựa sợi chỉ
Thẳng như dây xứ Hida
Tôi giữ mình sinh tồn
Qua năm tháng
Lại một ngày hôm nay nữa
Tôi vẫn tồn sinh.
4.Nước để múc
Củi để chẻ
Rau cải để hái
Tất cả đều có thời điểm của chúng
Khi mưa phùn buổi sáng thôi rơi.
5.Núi mờ hơi sương
Đường về ắt lạnh
Trước khi khởi hành
Bạn ơi, dùng thêm
Chén rượu nóng nhé?
__________
Vậy thôi, hết rồi, tất cả đi chép trong tập sách "Công Án và Thị Kệ trong làng Thiền" của tác giả Kenneth Kraft do Thanh Chân dịch.

Thêm một bài này nữa:
Dưới ngọn kiếm đưa cao
Dù địa ngục đáng sợ;
Hãy bước tới thì cực lạc trong đây.
( Mayamoto Musashi )

CHÙM HAIKU NGẪU HỨNG.
"Đóa hoa xuân
Ngày xuân
Chờ tình xuân!"
"Bước xuống hề
Thời dễ.
Trèo lên hề
Thời khó.
Xanh kia!"
"Thực phong
Ẩm nguyệt
Thú tiêu dao
Thi nhân."
Được huongnhu4 sửa chữa / chuyển vào 10:14 ngày 26/01/2008

Khiếp quá, thơ vậy tôi cũng làm được. Đọc này:
Rượu để uống
Thơ để vịnh
Còn Hương Nhu để...say
Được vithuymylove sửa chữa / chuyển vào 11:53 ngày 26/01/2008

Có 1 vụ án về Income Tax khá nổi tiếng của Mỹ. Zarin chơi bạc bị thua $3.4 mil, sau đó thoả thuận được với sòng bạc là sẽ chỉ trả $500K và phần còn lại được xí xoá. Cơ quan thuế kiện Zarin ra toà đòi Zarin nộp thuế cho khoản $2.9 mil được miễn (vì nợ được xoá bị coi là thu nhập). Trong vụ này Zarin thắng, cơ quan thuế thua. Người ta mới làm 1 bài Haiku như sau (trích trong giáo trình hẳn hỏi, tất nhiên chỉ for fun thôi vì môn tax học rất boring):
In life Zarin lost
In tax he won
Why can''t tax imitate life?
Mình rất khoái câu cuối cùng - nghe rất đau cho các nhà làm luật