Jean Piaget & Tâm lý học phát triển

Jean Piaget & Tâm lý học phát triển

Tâm lý học phát triển của Piaget​

Sơ lược tiểu sử Piaget​

Thân thế và sự nghiệp
Jean Piaget sinh ngày 9 - 8 - 1896 ở Neuchâtel, Thuỵ sĩ
Bố là nhà sử học chuyên về văn học Trung cổ, theo Piaget, là người có đầu óc phê phán, không sợ đương đầu với đấu tranh khi phát hiện thấy lịch sử bị bóp méo cho phù hợp với những truyền trống đáng kính

Mẹ thông minh, năng nổ và nhân hậu, nhưng tâm thần dễ bị kích động
Piaget vừa muốn bắt trước bố mình vừa muốn trốn thoát vào một thế giới riêng, thế giới của lao động nghiêm túc. Piaget nhận ra rằng hoàn cảnh sục sôi của gia đình khuyến khích sự quan tâm nơi ông tới lý thuyết phân tâm.
Đồ vật Piaget thích thú và quan tâm là động cơ máy móc, vỏ ốc, chim và các hoá thạch. Một trong những bài viết đầu tiên là một cuốn sách nhỏ mô tả sự kết hợp một đầu xe lửa với một toa tàu rồi đến một tài liệu dài một trang nói về con chim sẻ bạch tạng mà Piaget quan sát thấy trong một công viên. Điều này xảy ra ở tuổi lên 10.

Triển lãm ở bảo tàng địa phương về vạn vật học dẫn Piaget tới giúp cho ông giám đốc bảo tàng bộ sưu tập cá nhân về động vật nhuyễn thể ( trai, ốc, sò, hến...)Thế là Piaget đã đi vào nghiên cứu các động vật thân mềm, lĩnh vực thu hút sự chú ý của ông trong nhiều năm. Những xuất bản của ông về động vật thân mềm lôi kéo sự quan tâm của nhiều nhà vạn vật học. ông được mời vào làm việc tại một viện bảo tàng ở Geneve. Song ông đã từ chối vì khi đó chưa học hết trung học.

Piaget không tránh khỏi những khủng hoảng của tuổi thanh thiếu niên. Mẫu thuẫn giữa giáo lý và kiến thức khoa học thúc đẩy Piaget say mê đọc Bergson, Kant, Spencer...

Piaget tiếp tục viết về các vấn đề triết lý. Ông nói " Tôi viết thậm chí để cho mình tôi thôi, vì tôi không thể nghĩ mà không viết, song cái tôi viết cứ theo một kiểu hệ thống dường như đó là một tài liệu để xuất bản." Piaget tiếp tục theo học chính qui trong ngành vạn vật học và đạt bằng tiến sĩ với một luận án về động vật nhuyễn thể ở trường Đại học Neuchatel ở tuổi 20, vào năm 1918. Song ông cũng không tha thiết dành cả cuộc đời mình cho môn học đó.
Sau khi tham quan các phòng thực nghiệm tâm lý ở Zurich và thăm do chóng vánh thuyết phân tâm, Piaget học 2 năm ở Sorbone về tâm lý học và triết học. May thay, trong lĩnh vực TLHPT, ông gặp được Theodore Simon, một người tiên phong trong lĩnh vực phát triển các test trí lực. Simon,, do được phòng thí nghiệm của A.Binet ở Paris, gợi ý cho Piaget chuẩn hoá test lập luận của Binet trên trẻ em Paris. Song sự quan tâm của ông nẩy sinh khi bắt đầu hỏi trẻ về những lý do ẩn dụ trong các câu trả lời đúng sai. ông bị cuốn hút về các quá trình tư duy có vẻ dẫn đến các trả lời trong các đối thoại đó. Piaget sử dụng các kỹ thuật của nghành tâm thần học được trong quá trình phỏng vấn các bệnh nhân tâm thần tại các lớp học trường ĐH Sorbone. Piaget tóm tắt 2 năm học đó như sau:
" Cuối cùng tôi đã tìm thấy lĩnh vực nghiên cứu...sau giai đoạn lý thuyết, bắt đầu thực nghiệm trong lĩnh vực tâm lý mà tôi luôn muốn bước vào song chưa tìm được vấn đề thích hợp...
Mục đích của tôi: khám phá một loại phôi thai học cho trí thông minh, phù hợp với quá trình đào tạo của tôi về sinh học. Từ đầu tôi đã nghĩ là mối quan hệ giữa cơ thể và môi trường được rộng mở cho vương quốc của kiến thức, nổi lên đây như vấn đề của mỗi quan hệ giữa chủ thể hoạt động hoặc tu duy với các vật thể thuộc kinh nghiệm của người đó. Nay tôi đã có may mắn nghiên cứu vấn đề dưới cái tên TLHPT(1952)
Việc xuất bản sau đó 3 bài viết dựa trên các nghiên cứu ở phòng thí nghiệm Binet đã dẫn tới việc Piaget trở thành giám đốc nghiên cứu ở Viện J.J Rousseau ở Geneve. Piaget dự kiến chỉ dùng 5 năm để nghiên cứu tâm lý trẻ em. Nhờ được nghiên cứu tự do và dễ dàng do địa vị mới này Piaget đã xuất bản 5 cuốn sách: Ngôn ngữ và tư duy ở trẻ ( 1923) Phê phán và lập luận ở trẻ(1924) Quan niệm của trẻ em về Thế giới (1926) Quan niệm của trẻ em về tính nhân quả vật lý (1927) Phán xét của trẻ em về đạo đức ( 1932).

Các sách được đọc và luận bàn rộng rãi. Piaget nổi tiếng là nhà tâm lý trẻ em tuy không có một bằng đại học nào vế tâm lý. Danh tiếng của Piaget nổi lên như cồn ở Châu Âu. Sự chú ý của công chúng làm phiền Piaget vì ông coi các ý kiến trong các cuốn sách đó rất sơ đẳng, chưa phải là những khẳng định cuối cùng.

Trong vài năm sau; Piaget tiếp tục nghiên cứu ở Viện J.J Rousseau, dạy triết học ở trường Đại học Neuchatel, học tâm lý hình thái(gestalt) quan sát chính các con mình.

Từ 1929 - 1945 đạt nhiều chức vụ hàn lâm và hành chính ở Đại học Neuchâtel cũng như nhiều địa vị khác như là Chủ tịch Uỷ ban UNESCO của Thuỵ Sĩ. Nghe nói về các công trình của Piaget, A. Einstein động viên ông nghiên cứu về các khái niệm thời gian, tốc độ và vận động. Từ đó, đã ra 2 cuốn sách đầy khiêu khích: Khái niệm của trẻ về thời gian và Khái niệm của trẻ về vận động và vận tốc (1946)

Năm 1940, 1950 được đánh dấu bằng một loạt các vấn đề về những dạng khác nhau của phát triển tâm trí giáo dục, lịch sử của tư duy, lôgic và lý thuyết về nhận thức. Ông có các chức danh: Giáo sư tâm lý các trường ĐH Geneve và Sorbone. Giám đốc Viện khoa học giáo dục, và Giám đốc Phòng Quốc tế Giáo dục.

1969: Hội Tâm lý Mỹ tặng Piaget " Đóng góp xuất sắc cho khoa học" do tầm nhìn cách mạng đối với bản chất của kiến thức con người và trí thông minh sinh học. Piaget là người Châu Âu đầu tiên nhận giải đó.
Piaget tiếp tục câu đố về tư duy trẻ cho tới khi ông mất ngày 16-9-1980 ở tuổi 84. Ông đã viết 40 cuốn sách, khoảng 100 bài viết về tâm lý trẻ em.

I- Lý thuyết về hình thành nhận thức ở trẻ em
Trẻ em, sinh ra với hàng loạt các phản xạ, và thừa kế những cách tương tác với môi trường. Những cách tương tác đó dựa vào xu hướng suy nghĩ được tổ chức và thích nghi với môi trưòng đó.
1. Thời kỳ giác động (Khoảng từ khi sinh đến 2 tuổi)
Theo Piaget, con người bắt đầu cuộc sống với một loạt các phản xạ, và thừa kế những cách tương tác với môi trường. Những cách kế thừa tương tác đó dựa vào xu hướng suy nghĩ được tổ chức và thích nghi của môi trường đó.
Bây giờ, chúng ta vạch ra việc xây dựng mô hình thế giới ở trẻ bé tí, bằng các hệ cảm giác(tri giác) và vận động( vận động cơ thể) - Em bé tiến lên, qua 6 giai đoạn để xây dựng hệ thống giác động của tư duy.
Giai đoạn 1: Biến đổi của những phản xạ
Một sơ sinh là một búi phản xạ được buộc vào những trả lời gây ra do kích thích. Nếu sờ ta vào đứa trẻ sơ sinh, nó mút tay ngay, hay đặt một ngón tay vào bàn tay nó, nó liền nắm chặt lấy ngay. Do những phản xạ đó được hoạt hoá một số lần, dần dần chúng được biến đổi đi để khớp với những đòi hỏi của những hoàn cảnh hơi khác đi. Chẳng hạn vào những dịp khác nhau, mồm trẻ sẽ tìm đầu vú từ những góc độ khác nhau.
Dần dà, khi trẻ tiếp xúc nhiều hơn với đồ vật, số lượng và các thể loại đồ vật tác động có lợi cho phản xạ, các thể loại "mút" được tăng lên, bào gồm từ núm vú đến vải đệm và then gỗ của cái nôi trẻ nằm.. Đồng thời với việc mở rộng hành vi mút bao gồm nhiều đồ vật, nó cũng gia tăng sự phân biệt giữa các đồ vật đó. Một trẻ đang đói không bao giờ nhầm cái đầu vú với ngón tay. Theo nghĩa đó, nó đã "nhận ra" đồ vật.
Tóm lại, trong giai đoạn này, trẻ tăng cường khái quát hoá và phân biệt hoá những hành vi ban đầu là những phản xạ. Do đó sơ cấu - mô hình hành vi có tổ chức - tiếp tục được tăng cường, khái quát hoá và phân biệt hoá trong thời kỳ này. Trẻ xây dựng một thế giới của những vật thể để mút, bám víu, nhìn, nghe thấy...Các sơ cấu nguyên thuỷ của giai đoạn này là những bước nhỏ có ý nghĩa trong sự kiến tạo đó.
Giai đoạn 2: Phản ứng vòng tròn cấp 1(Từ 1 đến 4 tháng)
Các hành vi ở giai đoạn 1 được gọi là sơ cấu chỉ với ý nghĩa rất hẹp vì có ít biến đổi của các phản xạ. Ở giai đoạn 2, các sơ cấu phát triển và mở rộng nhanh chóng và xuất hiện các phản ứng vòng tròn. Một phản ứng vòng tròn là một hành vi được lắp đi lắp lại và khi đó nó thành vòng tròn. Khi trẻ phát hiện được kết quả thú vị từ một hành vi nào đó, và muốn thử lại để được kết quả đó, khi đó, một "thói quen" được hình thành. Những phản ứng vòng tròn sơ cấp hay cấp 2 đó bào gồm các trả lời - hậu quả tập trung trên cơ thể của trẻ hơn là đồ vật của thế giới bên ngoài.
Thành công trong phản ứng vòng tròn tỏ ra có kèm theo cảm giác thích thú.
Một đứa trẻ chơi với tiếng nói của nó, không phải vì âm thanh, mà vì thích thú chức năng (mình nói được).
Giai đoạn 3: Phản ứng vòng tròn cấp 2 (Khoảng từ 4 đến 8 tháng).
Trẻ tiếp tục mở rộng thế giới của nó chủ yếu bằng chuyển từ PƯVT 1 sang PƯVT 2. Nếu PƯVT 1 là tập trung vào cơ thể thì PƯVT 2 hướng về thế giới bên ngoài. Em bé may mắn làm được gì đưa tới một kết quả: lắc cái xúc xắc, có tiếng động, đập một quả bóng, quả bóng lăn...nó lặp đi lặp lại động tác để duy trì và giải trí với động tác. Đôi khi, các quá trình đó mang lại kết quả như mong đợi, đôi khi không.
Trong giai đoạn này, trẻ hoàn tất vài sự phối hợp đơn giản giữa các sơ cấu. Phối hợp mắt với tay (nhìn và nắm) đặc biết có ích để phát triển PƯVT . Sự phối hợp các sơ cấu nhìn, bám, bú nghe...tiếp tục trong thời kỳ giác động. Bằng cách đó, cấu trúc nhận thức gia tăng sự thống hợp và tổ chức.
Giai đoạn 4: Phối hợp các sơ cấu (Khoảng từ 8 đến 12 tháng)
Ở giai đoạn này, trẻ có thể phối hợp các sơ cấu theo các kiểu phức tạp. Đặc biệt thấy xuất hiện kế hoạch và ý đồ. Hành vi mới này do một hành vi bằng công cụ và hành vi có mục đích làm nên. Đứa trẻ biết nó muốn gì và biết sử dụng các kỹ năng của nó để hoàn tất ý đồ. Nó đã phân biệt được giữa phương tiện và mục đích cuối cùng. Ở giai đoạn 3, trẻ phát hiện ra kết quả hay một cách ngẫu nhiên; chỉ về sau mới thủ hoàn tất lại kết quả.
Gỉa sử bạn đặt tay trước một bao diêm hấp dẫn. Ở giai đoạn 3, đứa trẻ áp dụng sơ cấu quen thuộc quơ tay bám víu về phía bao diêm; ở giai đoạn 4, nó gạt tay bạn ra (công cụ, phương tiện) và nắm lấy bao diêm (mục đích). Em bé đã loại bỏ một rào chắn để hoàn thành một mục tiêu.
Một kết quả khác của việc phân biệt được phương tiện và mục đích là dự đoán sự kiện.
Vào 9 tháng, nó thích nước trong một một cái cốc, chứ không thích súp trong một cái bát.
Giai đoạn 5: Phản ứng vòng tròn cấp 3( Khoảng từ 12 đến 18 tháng)
Ở giai đoạn này, môi trường là phòng thí nghiệm của trẻ. Nó thăm dò tiềm năng mọi đồ vật. Qua những hoạt động tiến hành với đồ vật, nó thấy được những phương tiện mới từ phương tiện và mục đích của giai đoạn trước.
Giai đoạn 6: Sáng tạo những phương tiện mới bằng những phối kết hợp tâm trí.
Giai đoạn này khép lại tư duy giác động và mở mà cho tư duy tiền thao tác. Tư duy bắt đầu đi vào bí mật. Việc thăm dò các đồ vật bên ngoài mở đường cho thăm dò tâm trí bên trong. Việc này có thể thực hiện được là vì trẻ có thể sử dụng các biểu tượng tâm trí để biểu tượng các sự vật và sự kiện.
2. Thời kỳ tiền thao tác(khoảng từ 2 đến 7 tuổi)
Những thành công ở thời kỳ giác động đã mở đường cho thời kỳ sắp tới. Những gì trẻ kết thúc ở lĩnh vực hoạt động với thế giới nay được phát triển trong lĩnh vực hoạt động của biểu tượng tâm trí. Trẻ chuyển các khái niệm về vật thể, quan hệ nhân quả, không gian và thời gian sang một lĩnh vực trung gian (của biểu tượng tâm trí) và một cấu trúc có tổ chức cao hơn.
Chức năng ký hiệu
Sự xuất hiện của biểu tượng tâm trí ở giai đoạn 6 của thời kỳ giác động bắc cầu cho thời kỳ tiền thao tác. Các biểu tượng tâm trí có được nhờ chức năng ký hiệu hay khả năng dùng một vật hay sự kiện thay cho một cái khác. Các từ cử chỉ, đồ vật, hình ảnh tâm trí có thể được dùng làm hiệu, cái biểu đạt. Một trẻ lên 4 có thể dùng từ "máy bay" bàn tay bắt chước chim bay một hình ảnh tâm trí của máy bay, hoặc một cái máy bay đồ chơi thay vì máy bay thật.
Tư duy biểu tượng có một số đặc điểm hơn tư duy giác động. Nó nhang hơn và linh hoạt hơn. Nó có thể tham gia với quá khứ, hiện tại và tương lai trên một diện rộng, có thể phối kết hợp các phần để tạo thành những ý niệm không liên quan gì đến thực tế (thí dụ, những quái vật kỳ lạ và kinh sợ trong đêm tối). Sự phát triển của tự duy biểu tượng làm nó có thể sử dụng từ cũng như các ký hiệu khác. Như vậy, tư duy vừa là trước ngôn ngữ, vừa rộng hơn ngôn ngữ. Ngôn ngữ trước hết là cách để biểu lộ tư duy. Trong quá trình phát triển, tư duy đến trước ngôn ngữ. Thí dụ dạy một trẻ sử dụng các từ "hơn", lớn hơn", không dạy cho nó về số lượng ẩn dụ trong những phát ngôn đó.
Tuy tư duy không phụ thuộc vào ngôn ngữ, ngôn ngữ giúp cho nhận thức phát triển. Ngôn ngữ hướng sự chú ý của trẻ vào những đồ vật mới và những quan hệ với môi trường, đưa nó xâm nhập vào những cách nhìn đối lập. Ngôn ngữ là một trong nhiều công cụ có giá trị với hệ nhận thức.
Đặc điểm của thời kỳ:
Trong thời kỳ thao tác, trẻ chưa đạt được đến các thao tác tâm trí phản hồi được, là đặc điểm của thời kỳ tíêp theo, thời kỳ thao tac cụ thể.
Những đặc điểm chính của thời kỳ tiền thao tác là: duy kỷ, tư duy cứng nhắc, suy luận bán logi và nhận thức xã hội hạn chế.
2.1 Tính duy kỷ.
Duy kỷ không qui chiếu vào tính ích kỷ hay ngạo mạn. Từ đó, đúng hơn, liên quan đến sự phân biệt hoá không đầy đủ của cái tôi với những người khác và thế giới, đến xu thế tri giác, hiểu và giải thích thế giới dưới dạng của bản thân. Trẻ không thể có quan điểm tri giác và khái quát của một người khác. Duy kỷ gây khó khăn cho việc đóng vai trò và có quan điểm của người khác.
Do trẻ không dễ dàng đóng vai trò của người khác, nó ít cố gằng sửa lời nói cho thích hợp với nhu cầu người nghe. Trẻ không cảm thấy muốn tác động lên người nghe cũng như nói với người đó một điều gì.
2.2 Tư duy cứng nhắc
Đặc điểm của tư duy tiền thao tác là tưu duy như đóng băng. Trẻ có xu hướng tập trung vào nét nổi bật của vật thể hoặc sự vật và không biết tới các nét khác. Hai cốc giống nhau cùng đựng những mức nước bằng nhau, nếu đem đổ chất nước của một cốc vào một đồ đựng cao hơn, nhỏ hơn, trẻ tập trung vào độ cao của nước trong khi không biết gì đến bề ngang. Nó sẽ kết luận sai là có nhiều nước hơn vì mức nước cao hơn.
Chúng ta cũng thấy sự cứng nhắc của tư duy trong xu hướng tập trung vào những tình trạng hơn là biến đổi liên kết các tình trạng đó. Đứng trước bài toán liên quan đến số lượng nước trong cốc, đứa trẻ nghĩ đến cái "trước", cái "sau", không biết tới quá trình biến đổi từ A đến B khi nước được đổ từ cái đựng này sang cái đựng kia. Tư duy cứng nhắc là do thiếu sự phản hồi. Trẻ không thể, trong trí óc đảo ngược được chất nước đã đổ ra về cái đựng ban đầu. Khả năng nhập tâm hành động còn chưa đầy đủ vì không hai chiều.
Về cuối thời kỳ tiền thao tác, ta mục kích sự tan băng lớn, khi trẻ phần nào sửa được xu hướng tư duy trên. Ta thấy 3 sư hoàn thiện tích cực của thời kỳ tiền thao tác: chức năng, điều tiết, và bản sắc.
Một chức năng là khái nịêm về đồng "biến" đổi giữa các yếu tố, thí dụ khi càng kéo cái màn che, thì cái màn càng mở rộng ra hay khi kéo sợi dây trên cái pu li, có sự tăng chiều dài trên một đoạn dây trong khi đoạn kia lại giảm đi về chiều dài. Tuy nhiên, trẻ chưa thể làm rõ bản chất của mối quan hệ.
Một điều tiết là một hoạt động tâm trí đã bị mất đi một phần sự tập trung. Tiếp tục sử dụng thí nghiệm với lượng nước, thấy trẻ chuyển đổi giữa chiều cao và bề rộng của nước để cho nhận xét về lượng nước. Một cốc nước đựng nhiều nước hơn một cốc khác vì có một mức nước cao hơn, hoặc có thể chứa ít nước hơn vì kích thước nhỏ hẹp hơn.
Thành tựu thứ ba, bản sắc là một khái niệm về một vật có thể thay đổi vẻ bên ngoài, không thay đổi bản chất của nó, hoặc bản sắc của nó. Nước trông có vẻ khác đi, khi đổ từ cốc này sang cốc khác, nhưng vẫn là một thứ nước. Đeo một cái mặt nạ vào không biến đổi một người thành phù thuỷ như trẻ bé hơn vẫn lầm tưởng - Tư duy trở nên bớt cứng nhắc vì một khái niệm vẫn được duy trì tuy bị biến đổi trên bề mặt.

2.3 Suy luận bán lôgic
Trẻ cố giải thích những sự vật bí ẩn tự nhiên hằng ngày, dưới danh nghĩa hành vi con người. Ví dụ, mặt trời, cũng như con người, được tạo nên do hành động của con người và gắn với hoạt động của con người.
Các ý nghĩa hay kết nối với nhau một cách lỏng lẻo hơn là với một quan hệ lô gic.
2.4 Nhận thức hạn chế về xã hội
Một trẻ tiền thao tác đánh giá một hành vi sai trái tuỳ thuộc vào các biến tố bên ngoài như là thiệt hại gây nên là bao nhiêu, hoặc là hnàh vi bị trùng phạt. Nó không biết tới những biến tố bên trong như là ý đồ của con người. Chẳng hạn, một cậu bé đánh vỡ 15 cái chén khi giúp mẹ dọn bàn được coi như là có lỗi hơn là một cậu bé chỉ đánh vỡ một cái chén trong khi định ăn cắp bánh bính qui để trên giá.
3. Thời kỳ thao tác cụ thể (khoảng từ 7 đến 11 tuổi)
Điều tiết, chức năng và bản sắc, trong khi trở thành đẩy đủ hơn, phân hoá, có lượng và ổn định sẽ trở thành thao tác.
Một thao tác là một hành động đã nhập tâm một phần của cấu trúc có tổ chức. CÁc biểu tượng của trẻ không còn cô lập hoặc xếp cạnh nhau một cách đơn thuần như trong thời tiền thao tác. Chúng được đưa vào cuộc sống.
Có thể thấy công trình của Piaget về sự bảo tồn:
Đứa trẻ thấy có hai chiếc cốc đều có nước đầy bằng nhau và cho là chúng có một lượng nước như nhau. Trong khi trẻ theo dõi thì một cốc nước được đổ vào cốc kia có kích thước khác hoặc vào nhiều cốc nhỏ. Một trẻ không bảo tồn cho là lượng nước đã thay đổi, thông thường vì mức nước đã thay đổi. Mực nước lên cao trong một cái chứa cao hơn, hẹp hơn. Trẻ kết luận là lượng nước đã tăng.
Trái lại, một trẻ "bảo tồn" thì tin rằng lượng nước không thay đổi. Nó hình dung được lượng nước vẫn thế tuy có những thay đổi bề ngoài. Piaget đòi hỏi trẻ phải giải thích trước khi kết luận.
"Bảo tồn" là một khái niệm quan trọng vì cung cấp cho thế giới vật thể một phần sự ổn định. Nó phát hiện ra sự hiện hữu hoặc vắng mặt của các thao tác tâm trí. Một trẻ không thể bảo tồn trù khi có một số thao tác tâm trí sau:
"Nếu đổ nước lại vào cái chứa cũ, lượng nước có như thế không (phản hồi)
"Nước dâng lên cao hơn, nhưng cái chứa(cốc) hẹp hơn (bù trừ)
" KHông thêm nước vào hoặc không đổ nước đi (cộng trừ)
Trẻ tiền thao tác, thiếu vắng các thao tác đó, tập trung vào các tình trạng của nước, đặc biệt là mức nước.
Các thí dụ khác là những thao tác toán học thông thường về nhân, chia, sắp xếp (lớn hơn hay nhỏ hơn) và thay thế (môt vật băng một vật khác). Mỗi thao tác liên quan đến các và đạt ý nghĩa của nó từ cấu trúc tổng thể mà nó là một phần, do đó, cộng được phối hợp với trù, nhân với chia để hình thành một hệ thống hành động trí não. Piaget cố gắng miêu tả các hệ thao tac đó dưới danh nghĩa là những cấu trúc lô gic - toán học. Các cấu trúc đó là một mô hình đặc trưng cho tư duy thao tac cụ thể.
Thao tác được thấy rõ thông qua các thành tựu cơ bản khácgộp lại thành loại) phân loại.
Đưa cho trẻ 20 hạt đậu bằng gỗ: 17 hạt có màu nâu, 3 hạt màu trắng. Hỏi xem trẻ có thể làm đuợc hay không một chiếc vòng cổ dài hơn với những hạt màu nâu hay với những hạt bằng gỗ. Trẻ tìên thao tác sẽ phát biểu là có nhiều hạt nâu hơn các hạt bằng gỗ. Nó chỉ có thể xử lý với các phần (hạt nâu hay trắng) hoặc với tổng thể (hạt bằng gỗ) chứ không đồng thời với cả hai. Nó không hiểu được là các phần riêng lẻ và tổng thể có thể phản hồi. Trái lại, đứa trẻ thao tac cụ thể có những thao tác làm nền tảng cần thiết để dẫn đến các câu trả lời đúng.
Thao tác còn được áp dụng cho các quan hệ.
Trẻ có thể xếp một hàng búp bê theo chiều cao của búp bê.
Thao tác cũng áp dụng cho biểu tượng không gian - thời gian. Trẻ tiền thao tác vẽ mức nước trong bình chứa song song với đáy bình. Trẻ thao tác cụ thể biết vẽ mức nước song song với mặt đất.
Quay sang lĩnh vực XH, trẻ vượt qua nhiều hạn chế trong suy luận về xã hội. Nó bắt đầu quan tâm đến những phán xét của nó về đạo đức. Nó tăng cường hiểu biết các mối quan hệ tế nhị trong gia đình, nhóm cùng trang lứa, và trong XH rộng lớn.
Có hai nhận xét cần lưu ý. Một, những khái niệm khác nhau hoặc thao tác không phát triển cùng lúc. Trên thực tế, một sô khái niệm như sự bảo tồn trọng lượng thường không xuất hiện mà phải đợi cho đến cuối thời kỳ. Hai, mỗi thành tựu nhận thức phát triển suốt một thời gian. Nó dần được tăng cường ổn định và khái quát hoá thành nhiều tinhf huống khác nhau.
Đứa trẻ chuyển từ một sự hiểu biết thế giới dựa trên các hành động sơ cấu đến sự hiểu biết dựa trên các biểu tượng, rồi trên các thao tac được nhập tâm có tổ chức. Nay tư duy không còn tập trung nữa, linh hoạt hơn là tịnh, có thể phản hồi chứ không phải không thể đảo ngược. Tuy thế, các thao tác vẫn còn "cụ thể" chúng chỉ được đem áp dụng cho các vật cụ thể hiện hữu hoặc có biểu tượng trong trí não.
4. Thời kỳ thao tác chính thức (Khoảng từ 11 đến 15 tuổi)
Trong thời kỳ thao tác cụ thể, các thao tác tâm trí được áp dụng cho các vật và các sự vật. Trẻ phân loại chúng, sắp xếp chúng theo thứ tự, và đảo ngược chúng. Ở thời kỳ thao tác chính thức, nó có thể lấy kết quả của các thao tác cụ thể đó và khái quát hoá thành những giả thuyết (đề xuất, qui chế) về quan hệ lô gic của chúng. Chúng ta có những thao tác trên các thao tác: các ý nghĩ trở thành thật sự lô gic, trừu tượng và mang tính giả thuyết.
Tư duy thao tác chính thức giống như loại tư duy thường được gọi là phương pháp khoa học. Trẻ phát biểu giả thuyết về một sự vật hiện hữu hoặc có thể xảy ra và thử nghiệm giả thuyết đó đối lập với thực tế. Vấn đề thú vị là quá trình giải đáp hơn là bản thân câu trả lời đúng.
Bài tập mẫu đầu tiên là vấn đề quả lắc. Một hoặc nhiều biến tố: chiều dài sợi dây, trọng luợng quả lắc, lực đẩy,... có thể kiểm soát tốc độ đung đưa của quả lắc. Một thiếu niên thao tác cụ thể thư nghiệm với các biến tố, thậm chí có thể đi đến câu trả lời đúng, nhưng tiếp cận của nó là ngẫu nhiên; nó không có kế hoạch tổng thể. Nó không thay đổi một yếu tố trong khi các yếu tố khác vẫn giữ nguyên. Thí dụ, nó có thể so sánh một quả lắc dài nhẹ với một quả lắc ngắn, nặng và kết luận la cả hai yếu tố đều quan trọng. Trên thực tế, chiều dài sợi dây có vai trò quyết định trong tốc độ dao động của quả lắc.
Trái lại, cậu thiếu niên thao tác chính thức thì tưởng tượng ra mọi yếu tố quyết định có thể đối với tốc độ dao động trước khi nó bắt đầu, thay đổi có hệ thống từng yếu tố một, quan sát nghiêm túc các kết quả, nắm được các kết quả và rút ra được những kết luận phù hợp (nhận ra yếu tố nào kiểm soát tốc độ). Một cách có hệ thống, nó tách riêng yếu tố quyết định, và xử lý tất cả các ý kiến đề xuất. Bằng thử nghiệm những dự đoán của từng giả thuyết, nó chứng minh tư duy suy diễn giả thuyết. Một cách khái quát hơn: "Thực tế", do đó, được quan niệm như một tổng hợp tông thể những gì mà dữ liệu chấp nhận như là những giả thuyết. Nó được coi như "là" một phần của cái toàn thể "có thể là", cái phần công việc phải khám phá ra của chủ thể(1963).
Cũng như tỏng thời kỳ thao tác cụ thể, Piaget áp dụng mô hình lô gic toán học cho tư duy của trẻ. Ông xác định một hệ thống 16 thao tác cặp đôi hình thành một tổ chức đan kết chặt chẽ của các quan hệ lo gic. Thí dụ: liên kết và không liên kết. Liên kết là một thao tác liên quan đến sự đồng xảy ra của x và y.
Không liên kết liên quan đến 3 khả năng: x và y; x không phải y; y không phải x. Trong bài toán tìm xem nguyên nhân nào làm cong cái que, chúng ta xem xét cặp đôi của nhiều khả năng: (1) chiều dài lớn, độ cong lớn( liên kết) và (2) chiều dài ngắn, độ cong lớn; chiều dài lớn, độ cong bé (không liên kết).
Ngoài ra, trong mô hình lô gic của Piaget, có một hệ thống nguyên tắc về thao tác các quan hệ lô gic được các thao tác cặp đôi phất hiện. Chẳng hạn như trong bài toán về cân bằng trọng lượng. Một sự mất cân bằng có thể được xoá đi bằng cách trừ đi trong lượng dôi ở phía nặng hơn, hoặc thêm cân vào phía nhẹ hơn.
Khả năng xem xét các tư duy trừu tượng twong lai và các khả năng khác nhau là rõ tỏng giới xã hội của thanh, thiếu niên. Nó mơ ước về tương lai và tưởng tượng mình vào ở những công việc và có vai trò xã hội khác nhau. Nó có thể thử nghiệm với một số vai trò đó. Nó liên quan đến thế giới của những ý tưởng. Với bạn bè, nó tranh luận về những giải pháp đạo lý và chính trị khác nhau. Thí dụ về chiến tranh, nạn nạo phá thai, về một cộng đồng lý tưởng. Tuy nhiên, vẫn còn tồn tại nấn ná của tính duy kỷ. Thanh thiếu niên chịu ấn tượng của sức mạnh của tư duy và ngây thơ đánh giá các vấn đề thực tế, bao hàm trong việc hoàn thiện một tương lai lý tưởng cho bản thân và cho xã hội. Nó có cảm tưởng là sức mạnh của ý muốn lô gic của nó sẽ chuyển được núi non.
Hoàn thiện các thao tác chính thức, thanh thiếu niên hoàn tất các cấu trúc nhận thức của mình. Những thao tác cụ thể lô gic khác nhau đã được phối hợp thành một hệ tư duy độc nhất có tổ chức chặt chẽ, một tổng thể thống nhất. Tư duy trở nên trừu tượng và linh hoạt. Suy nghĩ này tiếp tục phát triển suốt tuổi thanh niên trng khi các thao tác chính thức được áp dụng cho các lĩnh vực và tình huống.

Hỏi:
Thực ra có một vấn đề thú vị: Người lớn thường coi trẻ con là mô hình người lớn thu nhỏ. Nhưng điều này hoàn toàn sai.
Anh dumb có thể nói rõ cho mọi người hơn được ko về vấn đề tâm lý? Về mặt sinh lý thì rõ quá rồi.
Trả lời:
Vấn đề này chính là sự khác nhau của phân tâm và tâm lý học phát triển. Trong khi phân tâm nói rằng, một khi không xây dựng nổi cái tôi( persona - phần quan trọng nhìn thấy được của nhân cách) , người ta có một cách để trốn tránh - đó là không lớn nữa - trở thành trẻ con, có những phản ứng kiểu trẻ con - như là một hình thức phản đối cái tôi mà họ bị khuôn vào. Và có cả cơ chế cho sự thoái lùi đó về mô hình trẻ con.
Tức là mô hình trẻ con là mô hình nguời lớn thu nhỏ.
Nhưng tâm lý học phát triển, mà cụ thể là với thuyết tiếp cận giai đoạn đã bác bỏ khả năng đó.
Tiếp cận giai đoạn
Có lẽ điều táo bạo và gây nhiều tranh cãi nhất trong các mục tiêu của Piaget, đó là sự phát triển nhận thức diễn ra qua 1 loạt các giai đoạn. Đối với Piaget, mỗi giai đoạn là một thời kỳ mà ở đó và hành vi của trẻ, trong những tình huống khác nhau, phản ánh một kiểu cấu trúc tâm trí ở bên dưới. Các giai đoạn có thể được nghĩ như trình độ liên tiếp về thích nghi với môi trường. Các giai đoạn trước là tiền đề cho giai đoạn sau, và khi chuyển sang giai đoạn mới thì không thể về cái cũ nữa vì nó không tồn tại độc lập mà là một bộ phận của giai đoạn mới. Chính vì vậy, mô hình người lớn không thể giống hay thu nhỏ thành mô hình của trẻ con được vì khi có sự chuyển giai đoạn, chúng đã biến đổi thành mô hình khác về chất, mặc dù trông có thể là sự mở rộng của mô hình trước đó. Đứng hơn, đó là sự phát triển có kế thừa chứ không phải mở rộng.
Dưới đây là vài đặc điểm nổi bật trong lý thuyết về giai đoạn:
1. Một Giai đoạn là 1 tổng thể được cấu trúc ở tình trạng cân bằng, một tổng thể thống hợp các phần được tổ chức với nhau: các sơ cấu hay thao tác ở mỗi giai đoạn phối hợp với nhau thành 1 tổng thể có tổ chức. Mỗi giai đoạn có một cấu trúc khác biệt cho phép một kiểu khác biệt giữa trẻ và môi trường.
2. Mỗi giai đoạn bắt nguồn từ giai đoạn trước sát nhập vào làm biến đổi giai đoạn đó, và chuẩn bị cho giai đoạn sau. Trong quá trình hoàn tất giai đoạn mới đó, giai đoạn trước được làm lại. Tuy các kỹ năng vẫn còn lại, song vị trí và vai trò trong tổ chức thì thay đổi.
VD:
Giai đoạn trước i:
Các thao tác với bóng: lăn , đẩy.
1 học sinh tiểu học trong giai đoạn trước chỉ biết lăn hoặc đẩy một quả bóng, những kỹ năng đó nay nằm trong những kỹ năng khác:
Giai đoạn sau:
Các thao tác: dắt bóng, sút bóng, bắt bóng...
Khi dắt bóng, cần phải đẩy bóng, rồi chạy theo, rồi đẩy, rồi lại chạy...
Rõ ràng, ở giai đoạn mới, kỹ năng đẩy bóng vẫn còn, nhưng nó chỉ là 1 bước trong kỹ năng khác: dắt bóng .
Sư thoái lùi về giai đoạn trước là kô thể được vì giai đoạn trước kô còn có nghĩa nữa.
Một cầu thủ đá bóng chuyên nghiệp không thể đẩy bóng tuỳ hứng như trẻ con 3 tuổi...