Kém hấp thu ở trẻ em

Kém hấp thu được xem như là một hội chứng do nhiều bệnh gây ra. Các nguyên nhân có thể gặp là do tổn th­ương của ruột non, do thiếu men tiêu hoá của dạ dày, gan, mật…làm sự tiêu hoá không hoàn thành nên không hấp thu tốt đ­ược, cũng có thể cả hai hoặc có thể không rõ lý do. Hậu quả của quá trình này có thể dẫn đến kém hấp thu nước, điện giải, các chất dinh dưỡng, các muối mật, sinh tố, các yếu tố vi lượng...nếu không điều trị kịp thời sẽ dẫn đến những hậu quả nghiêm trọng. Kém hấp thu biểu hiện như thế nào? Xem thêm

Suy dinh dưỡng và sút cân: do không hấp thu đầy đủ các thành phần protid, lipid và glucid từ đó biểu hiện tình trạng kém dinh dưỡng da và cơ quan phụ thuộc, do không cung cấp đủ năng lượng, cơ thể phải tự tiêu, gây ra thoái hóa các mô dự trữ, các lớp mỡ dưới da làm gầy sút.
Đi ngoài phân lỏng: chủ yếu là lỏng mỡ (Steatorrhee), biểu hiện này bao giờ cũng có, th­ường thành từng cơn xen kẽ đi phân bình th­ường; khối l­ượng phân nhiều trên 500g/24h; phân mùi tanh, màu nhạt, lổn nhổn trên mặt n­ước, váng mỡ, dính vào đáy bô.
Thiếu máu: da xanh, niêm mạc nhợt, l­ưỡi mất gai nhẵn bóng có vết ấn răng. Bệnh nhân th­ường hoa mắt chóng mặt, ù tai, đánh trống ngực khi làm việc nặng (nguyên nhân do kém hấp thu đạm, sinh tố B12, axit folic, sắt…).
Chậm lớn: nếu chứng kém hấp thu xẩy ra ở trẻ em, đứa trẻ bị còi x­ương suy dinh dưỡng, cơ thể còi cọc, trí tuệ trì độn, nhi tính (nguyên nhân kém hấp thu cholosterol, các chất điện giải, các sinh tố…nên thiếu hocmon nội tiết và chất tạo cơ thể…).
Ngoài ra, bệnh nhân còn có các biểu hiện khác như đau bụng mơ hồ, thể trạng suy sụp, cảm giác đau trong xương, đôi khi thấy xuất huyết nhẹ d­ưới da, niêm mạc, chảy máu cam, chảy máu chân răng. Huyết áp thấp, nhức đầu choáng váng khi thay đổi t­ư thế.


Nguyên nhân dẫn đến kém hấp thu ở trẻ (xem thêm)

Hiện tượng không dung nạp sữa: đây là tình trạng bé có phản ứng bất lợi với thành phần dưỡng chất của sữa bao gồm: không hấp thu đường lactose và dị ứng đạm sữa. Trong đó, nguyên nhân gây không dung nạp đường lactose là do thiếu men lactase ở ruột bẩm sinh hoặc mắc phải. Trường hợp dị ứng đạm sữa (còn gọi là dị ứng protein sữa) là một trong những dị ứng thức ăn thường gặp nhất ở trẻ nhỏ.
Trẻ gặp hai tình trạng trên đều có triệu chứng khá giống nhau như: nôn ói, chướng bụng, đầy hơi, tiêu chảy, phân nhầy máu, kém bú, kém ngủ, tăng cân ít… Tuy nhiên, trẻ dị ứng đạm sữa còn có các triệu chứng ở da như: phát ban, chàm, hăm tã kéo dài, chảy nước mũi, ngứa mũi, nghẹt mũi, khò khè, khó thở… Trẻ có thể bị sốc phản vệ, gây đe dọa đến tính mạng.
Nếu không được phát hiện kịp thời, điều trị và điều chỉnh chế độ ăn thích hợp, bé có nguy cơ suy dinh dưỡng cùng nhiều hệ lụy khác do sức đề kháng kém dần.
Do trẻ thiếu men tiêu hóa, loạn khuẩn ruột hoặc chế độ ăn không hợp lý
Đối với trẻ nhỏ, khả năng hấp thu phụ thuộc vào 3 yếu tố chính: thứ nhất là cơ cấu của khẩu phần ăn phải cân đối; thứ hai là do rối loạn tiêu hóa, loạn khuẩn đường ruột; thứ ba là do trẻ không đủ các ezym tiêu hóa khiến việc chuyển hóa thức ăn trở nên kém. Đặc biệt trẻ ở lứa từ 3 tháng đến 3 tuổi và trẻ ở độ tuổi ăn dặm, khi bắt đầu chuyển chế độ ăn từ sữa sang những thức khác sữa, do sự thay đổi chế độ ăn đột ngột nên thường thiếu men vi sinh giúp cho khả năng hấp thu, dẫn đến rối loạn tiêu hóa thể hiện qua các triệu chứng như đầy hơi, trướng bụng, táo bón, tiêu chảy, phân sống. Hậu quả của tình trạng này sẽ dẫn đến kém hấp thu nước, điện giải, các chất dinh dưỡng, các muối mật, sinh tố, các nguyên tố vi lượng. Nếu không điều trị kịp thời sẽ ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khoẻ do thể trạng suy sụp vì thiếu dinh dưỡng, thiếu máu.
Trong trường hợp này, trước hết phải đảm bảo chế độ ăn hằng ngày của trẻ được cung cấp đủ nhu cầu về năng lượng; có sự cân đối giữa các nhóm thực phẩm, cũng như bổ sung đầy đủ các vitamin và khoáng chất cần thiết. Đảm bảo vệ sinh ăn uống và vệ sinh an toàn thực phẩm cho trẻ. Bên cạnh đó, có thể tăng cường khả năng hấp thu cho trẻ bằng cách bổ sung men vi sinh có ích vào chế độ ăn hàng ngày của bé. Trong trường hợp có loạn khuẩn ruột cần đưa bé tới bác sỹ để được kê đơn điều trị cụ thể.
Bệnh ỉa phân mỡ
Gluten có chủ yếu trong lúa mì, fomát, lúa mạch, nhưng không có trong gạo và ngô. Bệnh ỉa phân mỡ (Coeliac) là loại bệnh do ruột non teo các vi nhung mao dẫn tới không dung nạp được gluten. Hậu quả là kém hấp thu toàn thể các loại thức ăn. Nếu loại bỏ gluten trong thức ăn thì chức năng của ruột non trở lại bình thường, tuy nhiên nếu sử dụng thức ăn có chứa gluten trở lại thì bệnh tiếp tục tái phát. Đây là bệnh lý hay xảy ra ở trẻ em là khi bắt đầu cho thức ăn có gluten, ở người lớn là vào khoảng 40-50 tuổi.
Ở trẻ em: tuổi bắt đầu biểu hiện là 6 tháng -2 năm. Phân nhiều, thường có màu xám sẫm và mỡ đôi khi lỏng, có thể có táo bón. Trẻ suy kiệt, lãnh cảm, đôi khi lên cơn tetany. Nếu không điều trị kịp thời có thể là tiền đề cho ung thư, thường gặp nhất là ung thư biểu mô thực quản và ruột non, nhưng cũng có nguy cơ biến thành u lympho (lymphoma) hoặc biến chứng viêm lan tỏa tá tràng – hồi tràng.
Điều trị chủ yếu bằng ăn không có gluten, thông thường phải cần một năm mới hồi phục các vi nhung mao. Khi bắt đầu điều trị, cũng chống chỉ định dùng sữa do thiếu men disaccharidase thứ phát. Cần bổ sung vitamin và thành phần vi lượng trong thức ăn. Bù dịch và nuôi bằng đường ngoài miệng trong thể nặng. Một số trường hợp không đáp ứng với điều trị có thể thử phối hợp corticoid.