1. Tuyển Mod quản lý diễn đàn. Các thành viên xem chi tiết tại đây

Khảo cổ và cổ sinh vật học, ai quan tâm hông?

Chủ đề trong 'Sở thích' bởi Velociraptor, 27/03/2005.

  1. 1 người đang xem box này (Thành viên: 0, Khách: 1)
  1. Velociraptor

    Velociraptor Thành viên mới

    Tham gia ngày:
    20/07/2004
    Bài viết:
    1.169
    Đã được thích:
    0
    Khảo cổ và cổ sinh vật học, ai quan tâm hông?

    Nếu bạn quan tâm tới món này và muốn ủng hộ việc lập box mới, xin vào đây giúp đỡ:
    http://www.ttvnol.com/Hoidap/496693.ttvn
  2. LiuYiFei

    LiuYiFei Thành viên mới

    Tham gia ngày:
    07/02/2005
    Bài viết:
    63
    Đã được thích:
    0
    Rốt cuộc là Khảo cổ học đặt ở bên này hay ở cái link : http://www.ttvnol.com/Hoidap/496693.ttvn này hay là box đó vẫn chưa được lập? Thôi thì em đã post bài ở bên kia rồi thì khỏi post lại bên này vậy.
  3. Phoenix_Chicken

    Phoenix_Chicken Thành viên mới

    Tham gia ngày:
    23/02/2005
    Bài viết:
    2.695
    Đã được thích:
    0
    Xin phép được post bài này sau khi đã đọc ở trang tin điện tử Vnexpress:
    Khôi phục mạch máu khủng long
    Các nhà khảo cổ đã tách được những cấu trúc mềm, giống như mạch máu, ra khỏi xương của một con khủng long bạo chúa chết cách đây 68 triệu năm. Họ cũng tìm thấy những vi cấu trúc nhỏ màu đỏ, tương tự như những tế bào hồng cầu.
    Phát hiện chứng tỏ rằng chúng ta có thể khôi phục các thông tin sinh học từ hàng loạt những vật liệu hoá thạch đã được nhận diện, giúp lần ra dấu vết của các mối quan hệ tiến hoá.
    Hầu hết các hoá thạch tìm được tới nay chỉ còn lại các mô cứng, như sọ hoặc xương. Phát hiện về những mô mềm được bảo quản là điều chưa từng có đối với mẫu vật có từ thời đại khủng long.
    Chiếc xương chân được lấy từ hoá thạch có tên gọi B-rex, tìm thấy trong một hẻm núi xa xôi ở Nam Dakota (Mỹ) vào năm 2000, do thành viên của nhóm nghiên cứu tại Bảo tàng miền núi ở Montana thực hiện. Chiếc xương đùi dài 107 cm (nhỏ so với khủng long bạo chúa), được tìm ra trong trạng thái nguyên vẹn, với lòng xương rỗng không chứa khoáng chất. Đây là một điều bất thường với mẫu vật bị hoá thạch lâu như vậy.
    Xương tạo thành từ những tế bào xương, được một mạng lưới các mạch máu nuôi dưỡng. Các tế bào xương này sản ra những protein có nhiệm vụ tích luỹ canxi tạo độ vững chắc cho nó. Để tìm hiểu điều gì còn lại ở bên trong khúc xương hoá thạch, Mary H. Schweitzer, từ Đại học bang Bắc Carolina ở Raleigh đã ngâm các mẩu lõi xương vào một dung dịch, nhằm hoà tan hợp chất canxi. Phần còn lại sau quá trình hoà tan là "một mô máu mềm dẻo có khả năng đàn hồi lớn".
    Để so sánh, Mary sau đó nghiên cứu xương của đà điểu, loài chim lớn nhất và có họ gần gũi nhất với khủng long bạo chúa. Bà đã phát hiện ra những cấu trúc tương đồng khi loại bỏ canxi khỏi xương đà điểu, và xử lý nó bằng các enzyme để loại bỏ sợi keo dính trong cơ chất xương.
    "Nghiên cứu về khủng long cho thấy những thông tin hoá sinh và sinh học có thể được tái tạo từ lượng lớn vật liệu hoá thạch. Đó dường như chắc chắn là các mạch máu", Angela Milner từ Bảo tàng lịch sử tự nhiên, London, Anh, nhận định.
    Bước tiếp theo, các nhà nghiên cứu sẽ phân lập protein, và thử giải mã trình tự của nó. So sánh trình tự protein có thể lần ra mối quan hệ của khủng long với các loài dã thú tiền sử khác và với các loài còn sống ngày nay. Schweitzer từ chối thảo luận về ADN vì bà không làm việc theo hướng này, nhưng ADN kém ổn định hơn protein, và vì thế thường bị phân huỷ thành những mẩu nhỏ, ngay cả trong những mô bị đông lạnh vì băng hà.
    Một đoạn mô trong hốc tuỷ xương dẻo và đàn hồi, sau khi bị kéo ra (chỗ mũi tên), nó trở lại hình dạng ban đầu.
    To LiuYiFei: Bác post bài ở đây nhé!
  4. Velociraptor

    Velociraptor Thành viên mới

    Tham gia ngày:
    20/07/2004
    Bài viết:
    1.169
    Đã được thích:
    0
    Cảm ơn các bạn ủng hộ, post bài bên này còn ủng hộ lập box bên kia.
    ------------------------------
    Vịt xuất hiện từ thời khủng long
    Những con vịt có thể đã lạch bạch trên các đầm lầy nguyên thuỷ khi mà T.Rex vẫn là vua của các loài khủng long, một nhóm nhà khoa học Mỹ tuyên bố. Hoá thạch mới tìm thấy của một con chim sống cách đây 70 triệu năm cho thấy nó thuộc về họ hàng của những loài ngỗng, vịt ngày nay.
    Những mảnh xương vụn được phát hiện trên hòn đảo Vega, miền đông Nam cực, lập tức gây nên nhiều tranh cãi. Nhiều nhà khoa học vẫn tin rằng dòng chim hiện đại chỉ tiến hoá sau khi thời kỳ thống trị của khủng long chấm dứt.
    Mặc dù loài chim đầu tiên, Archaeopteryx, sống vào kỷ Jura cách đây 150 triệu năm, các nhà khoa học vẫn bất đồng về thời điểm chim hiện đại xuất hiện lần đầu tiên.
    Một nhóm tin rằng dòng chim hiện đại tồn tại cách đây tận 100 triệu năm. Như vậy, những con chim giống như ngày nay có thể đã bay nhảy bên cạnh những con khủng long. Ngược lại, một phái khác lại cho rằng mặc dù chim từng tồn tại trong kỷ Jura và kỷ Phấn trắng, chúng đã bị quét sạch cùng với khủng long trong đợt diệt vong toàn cầu. Theo giả thuyết này, chỉ một vài nhánh thoát khỏi thảm hoạ đó và những con sống sót đơn độc này đã tiến hoá thành những họ chim hiện đại mà chúng ta biết ngày nay.
    Những hoá thạch được tìm thấy từ trước tới nay ủng hộ viễn cảnh thứ 2, được gọi là thuyết tiến hoá Big Bang của chim.
    Nhưng nếu phát hiện mới nhất, được gọi là Vegavis iaai, thực sự là họ hàng của vịt, thì nó sẽ làm cán cân nghiêng về quan điểm rằng chim hiện đại sống cùng khủng long và đã sống sót trong cuộc diệt vong đó.
    Một nhóm nhà khoa học do Julia Clarke, tại Đại học North Carolina, Mỹ, đứng đầu, khẳng định Vegavis thuộc về họ chim nước và có quan hệ gần gũi nhất với họ Anatidae, trong đó có những con vịt thực thụ.
    "Trước nay những bằng chứng hoá thạch vẫn mập mờ", Clarke nói. "Nhưng giờ thì chúng tôi đã có một hoá thạch chứng tỏ ít nhất một phần trong sự đa dạng hoá của các loài chim ngày nay đã bắt đầu từ trước khi khủng long bị tuyệt chủng".
    Nếu sinh vật mới được tìm thấy là một con vịt, thì nó đã sống vào kỷ Phấn trắng, và chắc hẳn những con chim hiện đại khác cũng từng như vậy.
    "Gà và họ hàng của chúng nằm trên nhánh gần nhất với nhánh vịt", Clarke nói. "Vì vậy, nếu chúng ta có nhánh vịt xuất phát từ kỷ Phấn trắng, thì nhánh gà hẳn cũng như vậy. Mặc dù chưa có hoá thạch gà, chúng ta vẫn có thể biết rằng chúng đã từng ở đó".
    Tuy vậy, Vegavis vẫn chưa đủ thuyết phục những người theo thuyết tiến hoá Big Bang của chim. "Đây vẫn chỉ là một mớ xương chưa được xác định", Alan Feduccia tại Đại học North Carolina, Mỹ, tuyên bố.
    ------------------Thú cổ đại xơi tái khủng long
    Phát hiện kinh ngạc về một loài thú cổ đại ở Trung Quốc đã lật đổ quan niệm về sự thống trị một thời của khủng long. Hoá thạch của con vật cho thấy trong bụng nó chứa những con khủng long nhỏ thuộc loài psittacosaurs.
    Nhóm nghiên cứu Mỹ - Trung đã tìm thấy hoá thạch của con thú này tại thềm trầm tích nổi tiếng ở tỉnh Liaoning, đông bắc Trung Quốc.
    Con vật với xác khủng long trong bụng thuộc về một loài thú ăn thịt gọi là Repenomamus robustus, có kích cỡ của một con mèo lớn, sống cách đây 130 triệu năm, thuộc kỷ Phấn trắng sớm.
    "Đầu tiên, chúng tôi cho rằng đó là một con thú đang mang thai, nhưng khi nhìn gần hơn, chúng tôi mới giật mình nhận thấy đó là một con khủng long", nhà cổ sinh vật học Meng Jin tại Bảo tàng Lịch sử tự nhiên Mỹ, cho biết. "Vị trí của nó cũng rất đặc biệt, nằm ở phía dưới bên trái của hoá thạch, đúng vị trí vùng bụng của những con thú hiện nay".
    Tại cùng khu vực, các nhà nghiên cứu còn phát hiện một loài thú to hơn nữa, dài 1m, và nặng gần 15 kg. Nó được đặt tên là Repenomamus gigantus.
    "Kết quả tìm kiếm đã phá vỡ định kiến về những loài động vật có vú thuở sơ khai", nhà cổ sinh vật học Zhe-Xi Luo ở Bảo tàng Lịch sử tự nhiên Carnegie ở Pittsburgh, Mỹ, nói.
    Người ta vẫn cho rằng dưới thời thống trị của khủng long, động vật có vú chỉ là những con to bằng chuột nhắt hoặc chuột cống, nặng không quá 1-2 kg. Chúng sống dưới mối đe doạ thường trực của khủng long và chỉ ra ngoài vào ban đêm để săn côn trùng. Cuộc sống của chúng chỉ thực sự thay đổi khi một thiên thạch va vào trái đất 65 triệu năm trước và quét sạch vĩnh viễn khủng long.
    Sự phát hiện đồng thời giữa hoá thạch khủng long trong bụng con R. robustus và loài thú R. gigantus có kích cỡ bằng con chó đã làm thay đổi toàn bộ bức tranh. Có thể một số con thú còn lớn hơn rất nhiều và đủ dũng mãnh để cạnh tranh với khủng long.
    Ông Jin cũng cho rằng sự nguyên vẹn kỳ lạ của những hoá thạch này có thể bắt nguồn từ cách chúng bị chết. "Thềm trầm tích gồm toàn sa thạch với rất nhiều tro núi lửa. Nhiều hoá thạch được giữ trong tư thế đang ngủ. Có thể khí độc do núi lửa tạo ra đã giết chết các con vật khi chúng đang ngủ".
    ---------------------
    Thứ năm, 9/12/2004, 18:24 GMT+7

    Phát hiện vết chân khủng long 3 ngón ở Nam Phi
    Những dấu chân của loài khủng long 3 ngón và hơn chục bức vẽ của thổ dân Nam Phi mới được khám phá tại dãy núi Drakensberg ở tỉnh KwaZulu Natal.
    Mỗi vết chân dài khoảng 1 mét. Chúng khác biệt ở chỗ, thông thường các dấu chân hoá thạch hằn sâu trên đá, thì những vết tích này lại lồi lên khỏi bề mặt. Theo nhà khảo cổ Gary Trower, các lớp đá bên dưới đã bị sụp đổ, làm cho những vết chân khủng long này lơ lửng ở phần đá nhô ra.
    Phát hiện do các thành viên của dự án Rock Art Mapping, đứng đầu là Carl Grossman tại Đại học KwaZulu Natal, thực hiện. Mục tiêu của dự án là tạo ra một thư viện ảnh số về lịch sử nghệ thuật hang động ở Drakensberg. Ở đây, người ta đã phát hiện được hơn 500 khu vực có các họa phẩm trên đá, với tổng cộng 35.000 bức riêng lẻ. Nhiều tác phẩm đã bị hư hỏng nặng, và một phần mục đích của dự án là bảo vệ chúng trên phim.
    Roger Porter, tại tổ chức động vật hoang dã ở KwaZulu Natal, nhận định phát hiện mới về khủng long đã khẳng định lịch sử của khu vực này có từ trước kỷ Jura, khi mà T-Rex và nhiều loài bò sát lớn khác đã lang bạt khắp thế giới.
    ------------------
    Brazil tìm thấy loài khủng long có họ hàng ở châu Âu
    Những hóa thạch nguyên vẹn của một loài khủng long mới vừa được tìm thấy ở miền nam Brazil, có niên đại cách nay 225 triệu năm. Song điều đáng nói là chúng có những người bà con gần gũi nhất sống ở cựu lục địa, bên kia đại dương.
    "Phát hiện đã mở ra ánh sáng mới về sự sống trên trái đất vào thời điểm hành tinh chúng ta chỉ có một siêu lục địa duy nhất, và về sự di chuyển xuyên lục địa của khủng long", Alexander Kellner, thuộc Bảo tàng Quốc gia của Đại học Liên bang Rio de Janeiro, nhận định.
    Luciano Leal, một nhà cổ sinh vật học làm việc với Kellner đã mô tả sinh vật kỷ Triat này là "thuộc số những phát hiện cổ nhất trên thế giới".
    Kellner cho biết, con khủng long được gọi tên là Unaysaurus Tolentinoi, thuộc về một họ và một loài hoàn toàn mới. Nó khá nhỏ, dài khoảng 2,5 mét, đi bộ trên hai chân sau như hầu hết các loài khủng long nguyên thủy, và là loài ăn cỏ.
    "Chúng tôi hình dung rằng nó sẽ có họ hàng với những con khủng long cùng nhóm đã được tìm thấy ở Argentina, nhưng té ra nó lại giống với những loài ở châu Âu hơn", Kellner cho biết. "Điều này chứng tỏ sự di cư của chúng phức tạp hơn nhiều so với suy luận trước đây, và rằng chúng đã lang lang khắp nơi mà không gặp phải nhiều trở ngại lớn".
    Brazil ngày nay được xem là nối với bờ biển tây nam châu Phi trước khi hai lục địa này tách khỏi nhau hàng triệu năm trước.
    -------------------
    Phát hiện khủng long lớn nhất ở Anh
    Những người săn hoá thạch trên đảo Wight vừa tìm thấy vài mẩu xương của một con khủng long lớn nhất từng được biết đến ở Anh cho tới nay.
    Một mảnh xương cổ của con thằn lằn cổ đại 125-130 triệu tuổi có chiều dài kinh ngạc là 75 cm. Dựa vào đó, các nhà nghiên cứu Anh và Mỹ tin rằng con bò sát khổng lồ có thể dài hơn 20 m và nặng tới 40-50 tấn.
    Thằn lằn cổ dài là nhóm khủng long lớn nhất và nặng nhất từng tồn tại. Các đặc điểm thể chất trên hoá thạch cho thấy sinh vật có đặc điểm tương tự với 2 loài bò sát cổ đại là Brachiosaurus và Sauroposeidon.
    Mảnh xương cổ còn nguyên vẹn được tìm thấy vào năm 1992 dọc bờ biển giữa Chilton Chine và Sudmoor Point. Con vật ăn cỏ này thuộc kỷ Phấn trắng muộn. Nó sống cùng với những con khủng long khác như con mỏ khoằm Iguanodon và con 2 chân Hypsilophodon. Những người săn hoá thạch còn phát hiện một mảnh xương cổ khác có thể thuộc cùng con vật, nhưng nó không còn được nguyên vẹn.
    Khủng long nặng nhất và lớn nhất thế giới được cho là con Argentinasaurus, dài 37 m, nặng 80-100 tấn, đến từ Nam Mỹ.
    ------------------------
    Không có ''mùa đông hạt nhân''?
    65 triệu năm trước, một tảng đá trời đâm xuống trái đất, tạo ra "mùa đông hạt nhân" bao phủ hành tinh nhiều năm, khiến khủng long tuyệt chủng. Giả thuyết quen thuộc này giờ đây bị thách thức bởi những phát hiện mới từ ong nhiệt đới và các loài côn trùng ưa ấm khác.
    Jacqueline M. Kozisek, một cựu sinh viên Đại học New Orleans, khám phá ra rằng việc loài ong mật nhiệt đới Cretotrigona prisca sống sót qua đợt tuyệt chủng kinh hoàng vào cuối kỷ Creta là dấu hiệu chắc chắn cho thấy không hề có đợt lạnh kéo dài nào.
    Kozisek đã tìm hiểu tài liệu về những sinh vật được xem là sống sót sau đợt tuyệt chủng lớn vào cuối kỷ Creta. Tiếp đó, cô chọn ra các con ong mật nhiệt đới bị hóa thạch trong hổ phách vì chúng có bà con hiện đại giống hệt, là những sinh vật sống trong giới hạn nhiệt hẹp.
    "Ong mật nhiệt đới cổ xưa rất gần với ong mật nhiệt đới hiện đại", Kozisek nói. Sự tương đồng đó cũng có nghĩa là những sinh vật hóa thạch trong hổ phách này chỉ có thể chịu được cái lạnh y như những con ong mật ngày nay. Chúng có thể còn là tổ tiên của ong mật nhiệt đới hiện đại nữa.
    Ong mật nhiệt đới ngày nay sinh trưởng tốt trong khoảng từ 31 đến 34 độ C. Nhưng nếu theo giả thuyết mùa đông hạt nhân, nhiệt độ sẽ xuống đến 7-12 độ C, quá lạnh để chúng có thể sống sót. Do đó, Kozisek cho rằng không thể có "mùa đông hạt nhân".
    Trong những năm gần đây, các nhà cổ sinh vật học đã thu thập ngày một nhiều bằng chứng cho thấy thảm kịch giết chết 70% số loài vào 65 triệu năm trước cũng rất chọn lọc. "Chúng ta biết rằng vô số các loài thực vật, côn trùng, cá và bò sát nhiệt đới khác cũng sống sót. Thiên thạch đã không giết chết tất cả muôn loài, nếu không chúng ta đã không có mặt ở đây", nhà cổ sinh vật học Peter Wilf thuộc Đại học bang Pennsylvania, nói.
    Theo giả thuyết của một nghiên cứu, khi thiên thạch rơi vào trái đất, đá bụi văng vào vũ trụ, rồi rơi trở lại bầu khí quyển, tạo ra một xung nhiệt khổng lồ. Xung nhiệt này chỉ kéo dài trong vài giờ và chỉ giết chết những sinh vật không thể ẩn nấp trong nước hoặc các nơi trú ngụ khác. Vì thế, Wilf cho rằng không có gì ngạc nhiên nếu ong mật nhiệt đới đã sống sót qua thảm họa đó.
    ------------------------------
    Một số link hay ho:
    http://www.jpinstitute.com/index.jsp
    http://www.bbc.co.uk/dinosaurs/tv_series/index.shtml
    http://www.etsu.edu/physics/plntrm/dino/dinoabs.htm

  5. Phoenix_Chicken

    Phoenix_Chicken Thành viên mới

    Tham gia ngày:
    23/02/2005
    Bài viết:
    2.695
    Đã được thích:
    0
    Xin có ý kiến là chủ đề đầu tiên bàn luận trong box này là về KHỦNG LONG nhé! Velociraptor có vẻ quan tâm đến việc này nhỉ? Vì thấy post toàn nói về khủng long, lại thêm avatar nữa! Các bạn khác có ý kiến nào ko?
  6. c3df32ea

    c3df32ea Thành viên mới

    Tham gia ngày:
    05/11/2004
    Bài viết:
    233
    Đã được thích:
    0
    he he..... cò mĂn quan tĂm rĂ?i.
    Mì?nh thì? cùfng khoài cài mòn nà?y, mĂfi tẶi vfn hòa thẮp quà!
    ĐĂ? lẶp box tẮt thì? mì?nh cò ỳ kiẮn nhò? sau. Bàc nà?o hiĂ?u biẮt nhiĂ?u cẮ giùp anh em cài nĂ?n cơ bà?n.
    Hì?nh như quan tròng nhẮt là? phà?i hiĂ?u thơ?i 'ài lìch sư? gì? gì? 'ò...
    LẶp 1 cài tree vĂ? thơ?i 'ài lìch sư? 'ơn già?n chà? hàn. Tư? 'ò mì?nh dĂf tra cứu và? bà?n chi tiẮt hơn.
    ThĂm nưfa, cho 1 và?i cài link 'Ă? tham khà?o cùfng tiẶn càc bàc à.
    Hi vòng sớm cò hẶi hè? cù?ng nhau hiĂ?u biẮt vĂ? 'Ă? tà?i nà?y!
  7. Phoenix_Chicken

    Phoenix_Chicken Thành viên mới

    Tham gia ngày:
    23/02/2005
    Bài viết:
    2.695
    Đã được thích:
    0
    MĂnh cũng thế! Nhưng lập 1 cĂi tree thĂ t'n time lắm! Box nĂy nĂi thật rất hay vĂ b. Ăch nhưng trư>c hết chĂng ta phải 'Ăng gĂp Ă kiến nĂn xĂy dựng box nĂy như thế nĂo? VĂ chủ 'ề box rất rTng, cả khảo c. vĂ c. sinh vật học! KhĂ nh?? MĂ Velociraptor 'Ău r"i nh??
  8. Velociraptor

    Velociraptor Thành viên mới

    Tham gia ngày:
    20/07/2004
    Bài viết:
    1.169
    Đã được thích:
    0
    Bây giờ là người tiền sử:
    http://vietsciences.free.fr/timhieu/tramhoa/thegioiquankhoahoc_tiensu.htm
    http://antgct.cand.com.vn/vi-VN/khoahoc-vanminh/2005/2/49796.cand
    http://vnexpress.net/Vietnam/Khoa-hoc/2005/03/3B9DC444/
    http://vnexpress.net/Vietnam/Khoa-hoc/2001/07/3B9B2C4F/
    http://vnexpress.net/Vietnam/Khoa-hoc/2002/04/3B9BB600/
    http://vnexpress.net/Vietnam/Khoa-hoc/2002/06/3B9BD84D/
    http://vnexpress.net/Vietnam/Khoa-hoc/2002/07/3B9BDDAF/
    http://vnexpress.net/Vietnam/Khoa-hoc/2002/09/3B9C02AE/
    http://vnexpress.net/Vietnam/Khoa-hoc/2002/12/3B9C375B/
    http://vnexpress.net/Vietnam/Khoa-hoc/2002/12/3B9C375B/
    http://vnexpress.net/Vietnam/Khoa-hoc/2003/03/3B9C5AD2/
    http://vnexpress.net/Vietnam/Khoa-hoc/2003/04/3B9C737E/
    http://vnexpress.net/Vietnam/Khoa-hoc/2003/04/3B9C737E/
    http://vnexpress.net/Vietnam/Khoa-hoc/2004/05/3B9D2695/
    http://vnexpress.net/Vietnam/Khoa-hoc/2004/08/3B9D5D5E/
    (để cho nhanh, đầy đủ và rõ nguồn nên tớ chỉ đưa đường link)
  9. Velociraptor

    Velociraptor Thành viên mới

    Tham gia ngày:
    20/07/2004
    Bài viết:
    1.169
    Đã được thích:
    0
    http://vnexpress.net/Vietnam/Khoa-hoc/2001/05/3B9B0D8A/
    http://vnexpress.net/Vietnam/Khoa-hoc/2001/12/3B9B7177/
    http://vnexpress.net/Vietnam/Khoa-hoc/2001/12/3B9B7491/
    http://vnexpress.net/Vietnam/Khoa-hoc/2001/03/3B9AF196/
    Chuyện lạ có thiệt về Lê Lợi:
    http://vnexpress.net/Vietnam/Khoa-hoc/2001/09/3B9B4543/
  10. Velociraptor

    Velociraptor Thành viên mới

    Tham gia ngày:
    20/07/2004
    Bài viết:
    1.169
    Đã được thích:
    0
    Trang http://www.etsu.edu/physics/plntrm/dino/timeline.htm có một cái timeline khá hay, nhưng tớ chưa dịch được vì dốt Eng quá, bạn nào rảnh làm giùm với.

Chia sẻ trang này