KHẢO SÁT TRI THỨC VÀ NHẬN THỨC.

KHẢO SÁT TRI THỨC VÀ NHẬN THỨC.

Chào các bạn, đây là một bài luận văn bất đắc dĩ. Tôi sẽ đăng từng phần. Mời các bạn tham gia thảo luận và
cho ý kiến.

KHẢO SÁT VỀ TRI THỨC VÀ NHẬN THỨC

Nhân sự cố máy tính năm 2000(Y2K) tôi có nảy ra một ý tuởng là "tìm hiểu những hoàn cảnh nào đã dẫn đến việc phát minh ra số không". Truớc đó tôi có đọc một cuốn sách của GS Nguyễn Cảnh Toàn viết về phuơng pháp rèn luyện tư duy toán học, trong đó GS nhận định "số không nghĩa là không có gì". Qua sự có Y2K tôi thấy nhận định trên không còn đúng nữa. Sau đây là những phát kiến mới của tôi về vấn đề trên.


Phần I : CON SỐ KHÔNG VÀ CẤU TRÚC TRI THỨC.


Câu chuyện :

Có một nhà buôn Ấn Độ trên con đuờng tơ luạ. Ông ta có một cửa hàng và một nguời con. Anh ta vẫn thuờng quan sát, phân loại các loại hàng hóa mà nguời cha mang về, đặc biệt là việc đếm số luợng của chúng, từ 1,2,3...đến trăm, vạn...vv.

Một hôm có một vị khách ngoài vũ trụ ghé cửa hàng. Vị khách đặt mua hai món hàng, đó là lạc đà và moto. Ông ta mô tả kĩ từng món hàng và dặn nguời con hãy ghi lại số luợng từng món hàng trên mặt cát ngoài sân. Khi nguời cha về, anh ta bèn nói :
- Thưa cha, có một vị khách, ông ta đặt mua 2 món hàng, món thứ I thì nhà ta vẫn thuờng bán, đó là lạc đà, còn món hàng thứ II thì ông ta bảo nó giống như con ngựa vậy, nhưng có 2 bánh xe thay cho 4 chân và chỉ uống một loại nuớc gọi là xăng thay vì ăn cỏ.
- Món hàng thứ I nhà ta có bán nhưng hết rồi, còn món hàng thứ II thì ta chưa từng thấy.
- Vậy thì phải kí hiệu gì cho ông ta ?
- Có gà ắt phải có trứng, hết gà thì hẳn phải còn trứng. Vậy lạc đà nên kí hiệu bằng một quả trứng (hình ovan). Còn moto vì ta phải tìm nên kí hiệu bằng đấu X vậy.
Trong truờng hợp bạn, bạn kí hiệu như thế nào ?

THÍ NGHIỆM :
Giả sử trên bàn không có vật gì. Bạn hãy hỏi các học sinh : - Các em cho biết trên bàn có gì không ? Các hs sẽ trả lời : - Không có gì. Bạn lại hỏi : - Thế trên bàn có sách không ? Các hs sẽ trả lời : - Không !

Rõ ràng câu trả lời sau CÓ Ý THỨC HƠN. Cái "không" đó là Ý THỨC CỦA NGƯỜI HỌC SINH VỀ QUYỂN SÁCH.

DẪN CHỨNG :
Một nguời nguyên thủy lạc vào một khu rừng. Anh ta sẽ phải nếm thử tất cả các loại hoa quả để biết trái nào ngọt trái nào độc, ghi nhận rồi đặt cho chúng một cái tên và truyền cái tri thức ấy cho các thế hệ sau.

KẾT LUẬN CHUNG :
CON SỐ KHÔNG
- Luôn mang hình dạng, tính chất.

- Đó là nguyên nhân khả kiến của một sự việc đã xảy ra.

- Hậu quả luôn đuợc biết truớc nguyên nhân (hay hậu quả khẳng định nguyên nhân).

- Mọi việc đều có nguyên nhân, hãy tìm, mọi việc đều có hậu quả, hãy "luợng".

Tri thức chính là những hậu quả hay kết quả thu đuợc trên con đuờng tìm tòi và phát triển của nhân loaị. Tri thức gồm những yếu tố chính sau : nó gồm có HÌNH, DẠNG, có TÍNH, CHẤT và CÁC LƯỢNG (Ở dạng sơ khai là những tiên luợng mơ hồ về những mức độ dẫn đến hậu quả hay kết quả.) Ta cũng có thể dùng sơ đồ sau : (Tạm gọi là "sơ đồ nhận thức")

(kết quả,hậu quả 1)_(dẫn đến)__NGUYÊN NHÂN__(To)_(kq, hq 2)
________________(TRI THỨC) _____________(LƯỢNG)________


LƯỢNG : nghĩa là tăng cuờng kết quả, giảm thiểu hậu quả.

Bạn có thể trả lời hộ tôi, con gà và quả trứng, cái nào có truớc không ?

Bạn tự trả lời rồi mà.

Tôi nghĩ có nhiều cách chứng minh nữa, và với một người như LUUTHUY mà không có phê bình gì thì Thắng tôi cũng thấy vui. Nhưng cũng hơi buồn vì ít ra bạn phải có nhận xét bài viết của tôi ở một góc độ nào đó chứ, hay năm hết tết đến rồi chẳng muốn bàn chuyện triết học nữa. Thế đấy, tuy triết nhưng chẳng triết chút nào, và tuy chẳng triết mà lại là triết đấy. Những điều tôi muốn trình bày trên đây chẳng biết nên gọi là gì. Nó giống như một phương pháp sư phạm vậy.
Mời bạn xem tiếp nhé (xin nhắn bạn là đừng nên xem đây là triết, chỉ là một bài luận vui, và rất hợp logic).
PHẦN 2: NHỮNG CÂU CHUYỆN PHIẾM SẼ CHO TA NHỮNG KẾT LUẬN GÌ.
Câu chuyện 1:
Xét hai câu nói :
- Tôi đi học và tôi nhận thức được việc học (của một sinh viên). Và câu :
- Tôi chạy và tôi nhận thức được việc chạy (của một chú nai đang chạy thoát khỏi một con hổ)
Hai câu nói trên đều có 1 điểm chung : tính nhân - quả.
Câu thứ I : tôi đi học để làm gì ? Phục vụ đất nước, có địa vị xã hội. Câu nói thứ II, tôi chạy để thoát thân. Chỉ có những khác biệt sau :
Câu I : chưa đủ tri thức (thế mới học), mà lại phục vụ cho cả đất nước và bản thân.
Câu II: Tôi có tri thức hơn (con hổ : - HÌNH : to lớn, có móng vuốt, DÁNG : oai vệ,TÍNH : hung dữ, thích ăn thịt, các LƯỢNG, dĩ nhiên chú nai chỉ ƯỚC LƯỢNG một cách mơ hồ: nặng nề, chạy khá nhanh, khỏe), và tôi chạy chỉ để thoát thân.
Kết luận : sinh viên ta cần có đủ những yếu tố cấu thành cái gọi là tri thức : HÌNH, DẠNG, TÍNH, CHẤT, CÁC LƯỢNG.
Về lượng: chia làm 2 loại : lượng - tri thức, lượng - nhận thức (tam gọi là "lượng sơ cấp và lượng thứ cấp")
Chú nai có tri thức về con hổ và trong một tình huống nào đó chú nhận thức được mối nguy hiểm cận kề, giải pháp là BỎ CHẠY, chạy như thế nào, ZIC ZẮC. Các giải pháp cũng là tri thức, chạy zic zắc là một thứ kinh nghịêm. Ở đây chú phải LƯỢNG, tức tùy thuộc con đường để ước luợng các khoảng cách. Sinh viên cũng buộc phải biết các "lượng - nhận thức", tức phải biềt thời gian học, chi phí bao nhiêu.
Ta nhận thấy tri thức luôn ở "phía sau", còn nhận thức lại luôn ở "phía trước". Ở thời điểm xuất phát (học, chạy) thì NGUYÊN NHÂN = HẬU QUẢ (bị vồ) = KẾT QUẢ (tốt nghiệp) = 0. Hay nói cách khác:
NGUYÊN NHÂN CHÍNH LÀ HẬU QUẢ NHƯNG BẰNG KHÔNG.
Câu chuyện 2:
1. Một sinh viên đi vào một siêu thị, gặp một loại quả trông rất ngon, tò mò, anh ta đưa tay nhón một quả và ăn thử - Ôi chao ! Quả gì mà ngon thế ? Anh ta hỏi cô nhân viên. - Quả ấy người ta gọi là quả xoài. Cô nhân viên trả lời.
2. Một sinh viên khác khi vào siêu thị bắt gặp một loại quả gọi là "quả xoài". Anh ta thấy lạ bèn hỏi cô nhân viên - Quả xoài ăn nó như thế nào hả cô ? - Đó là loại quả ngon và ngọt. Cô nhân viên trả lời.
Kết luận :
TH1 : Tính từ ngon ngọt được biết trước, ta ghi nhận "ngon ngọt - xoài".
TH2: tính từ ngon ngọt biết sau danh từ, ta ghi nhận "xoài - ngon ngọt".
Kết luận chung : chính hoàn cảnh đã tạo nên thói quen đặt tính từ trước hay sau danh từ.
Vấn đề : chúng ta có nên biết ơn những người quả cảm, dám "nếm thử" để khám phá cho nhân loại, hay chỉ biết "dạy gì, học nấy". Và liệu khả năng "nếm thử" có phải là một bản năng giúp loài người phát triển không ? (xin nhường các nhà khảo cổ).
Có lẽ nên chia làm hai trường phái Giáo dục.

Tôi là dân IT, nên tạm sử dụng các kết quả nghiên cứu có liên quan để nói về tri thức và nhận thức:
Trong các ngành khoa học đang được tập trung nghiên cứu, có một ngành liên quan đến nhận thức, là Trí tuệ nhân tạo (Artificial Intelligence, AI), ngành nay phân thành nhiều hướng, nhưng hiện nay hướng nghiên cứu chủ đạo là phỏng sinh học.
Các hệ thống AI hiện nay chủ yếu dựa trên suy dẫn, là tập các luật có dạng Ci AND Cj AND ... AND Cn -> Ck.
Tập các luật đó chính là tri thức.
Còn các thuộc tính nhận thức được, như là HÌNH, DẠNG, TÍNH CHẤT, LƯỢNG... chính là các điều kiện cần có trong các suy dẫn đó.
Như vậy, theo tôi, cách hiểu của bạn về tri thức là sai, tri thức không phải là HÌNH, DẠNG... mà là HÌNH này thì LÀM SAO, DẠNG này thì THẾ NÀO...
Dạng hệ thống AI phỏng sinh học thứ hai, cũng rất phổ biến, là Mạng Neuron (Neuron Network). Dạng này có mức độ trừu tượng thấp hơn dạng suy dẫn, khó thiết kế nhưng nhanh, mạnh.
PS: Vấn đề Con gà hay quả trứng thì đã có một topic rồi, bạn chịu khó tìm lại nhé!

Luận văn của tôi còn khá dài. Theo quan điểm của bạn là sai, và tôi nghĩ quan điểm của bạn về tri thức như trên cũng chỉ là một sự gán ghép của con người mà thôi. Tôi chỉ nhấn mạnh đến NHỮNG YẾU TỐ CẦN THIẾT CẤU THÀNH CÁI GỌI LÀ TRI THỨC. Ví dụ như trước khi học về AI, bạn phải biết trước hết về một chiếc máy tính, nó có HÌNH, và những biến thể của của nó như càng thu nhỏ lại, và các đặc TÍNH : tính toán nhanh, tiện lợi, và nó có bản CHẤT là một chiếc máy, và các LƯỢNG như kích thước, cân nặng, tốc độ tính toán, giá cả. Đấy, vậy bạn có thể nói gì hơn về một chiếc máy tính ? Đấy có thể là gọi là tri thức của một người nhà quê mới lên thành thị không ?
Vâng, tôi cũng vừa đọc xong cuộc thảo luận về con gà và quả trứng, cũng chưa ngã ngũ, và chẳng lẽ chúng ta không biết thảo luận hoặc không dám mạnh dạn tranh luận hay sao ? Vì đa số không đưa ra được quan điểm riêng, hoặc gà hoặc trứng. Quan điểm của tôi là thế này :
1. Hoặc ta chứng minh như tôi đã trình bày về số "không". Nói chung nơi nào bạn thấy có gà thì nơi ấy hẳn có trứng, nhưng nơi nào có trứng, chưa hẳn đã có gà, vì trứng có thể nở ra vịt và khủng long cũng có thể đẻ ra trứng.
2. Theo thuyết tương đối, không gì nhanh hơn ánh sáng nên xét về mặt thời gian nguyên nhân luôn xảy ra trước hậu quả, nhưng xét về mặt nhận thức thì lấy gì xác nhận. Chẳng hạn A nổ súng vào B, nhưng khi B chưa ngã gục và chưa có kết luận của cảnh sát thì A chưa bị kết tội sát nhân. Nếu không có hậu quả (B ngã gục) thì lấy gì xác nhận nguyên nhân (A là sát nhân).
3. Con gà là một tập hợp nhiều tế bào, có tổ chức và nhiều chức năng hơn quả trứng gà, entropy sẽ tăng từ gà qua trứng, chiều thời gian cũng vậy. Nói như người nông dân: "trứng không thể nở thành gà nếu thiếu con gà mái ấp".
4. Con gà HẬU QUẢ 1 là do quá trình tiến hóa và chọn lọc tự nhiên, con gà HẬU QUẢ 2 là do trứng gà nở ra. Nhà khoa học sẽ tìm hiểu những nguyên nhân sâu xa và họ lại phát hiện loài khủng long, họ lại tìm hiểu xem liệu khủng long có đẻ trứng không ? Người nông dân thì họ chỉ tìm hiểu những nguyên nhân gần, họ chỉ muốn biết liệu con gà có đẻ trứng và trứng có nở ra gà không, và chỉ có vậy.
Bác Leonids này, có thể bài luận của tôi sẽ có ích cho bác đấy.

Muốn trao đổi với nhau về vấn đề gì thì trước hết chúng ta phải thống nhất các định nghĩa và khái niệm đã. Chứ không lại thành muột lũ điếc cãi nhau thì chán lắm.
Xin Tran_********* biết "tri thức" là gì và "nhận thức" là gì nhé.
Đây là định nghĩa tôi copy từ cuốn "Từ điển tiếng Việt", tác giả Văn Tân, nhà xuất bản Khoa Học Xã hội 1977:
Tri thức: Những hiểu biết thu được do hoạt động có hệ thống và liên tục trong thời gian dài của trí tuệ.
Nhận thức: (Động từ) hiểu biết sự vật ở bên ngoài. (Danh từ) Điều nhận biết được về ngoại giới.
Theo tôi thì định nghĩa "tri thức" ở trên là tạm ổn, nhưng định nghĩa về "nhận thức" thì có vấn đề gì đó.
PS: Post bài từ từ thôi nhé. Với tốc độ khoảng 1-2 vấn đề mỗi ngày thôi. Nhiều quá là tràn, không ai góp ý được đâu!

Vâng, bác Leonids, những định nghĩa trong từ điển là một vấn đề. Song có lẽ bác hiểu nhầm ý tưởng của tôi rồi. Chẳng phải tôi khảo sát về tri thức và nhận thức của các bác trong đây. Tôi chỉ khảo sát và suy luận một cách khách quan CÁI GỌI LÀ TRI THỨC, xem nó buộc phải cá những yếu tố gì. Như thí nghiệm về sự tồn tại của "một chất khí duy trì sự cháy" vậy, chứ không đơn giản như xem không khí là điều ai cũng biết, và nếu chưa ai phát minh ra oxy thì trước đó người ta thở bằng gì ? Và tôi cũng có một cách để định nghĩa riêng.
- Tri thức : chữ "tri" có thể hiểu là "tiên tri". Vậy "tri thức" là khả năng biết trước dựa trên cơ sở những hiểu biết. Ví dụ : cảnh báo của Y tế thế giới về cúm gia cầm.
- Nhận thức : chữ "nhận" ở đây là nhận biết, nhận thấy. Vậy "nhận thức " là nhận biết để đánh thức hay thức tỉnh. Ví dụ : nhận biết những dấu hiệu bệnh SARS.
Sẽ là sai lầm và chẳng đi đến đâu nếu ta thống nhất trước về những định nghĩa và khái niệm.
Việc cãi vả chỉ là do tư duy của một số người thôi. Có bao giờ người ta xây nhà lầu trên một nền đất không ? Tôi muốn mở một con đường, những người đi sau họ sẽ bảo : - Con đường đến đây là bế tắc rồi sao ? Vâng, tôi sẽ tiếp tục làm một con đường cho các bạn đi, nhưng các bạn hãy chiụ khó quan sát, con đường mà tôi mở sẽ đi đến đâu, có đến một nơi chốn mà chính các bạn cũng đang tìm đến không ? Có thể các bạn sẽ tìm ra một con đường ngắn hơn.
Được Tran_Thang sửa chữa / chuyển vào 17:26 ngày 10/01/2005

Ý kiến của tôi:
1. Như vậy là quả trứng có trước. Câu hỏi chính xác sẽ là "Con gà có trước hay quả trứng gà có trước", phải không?
2. Nhận thức là một quá trình khác. Sự kiện A và sự kiện "nhận thức được sự kiện A" là khác nhau, không thể ghép chung như thế được.
3. Nếu thế thì entropie của con gà phải thấp hơn entropie của quả trứng chứ?
4. ????? Không hiểu ý bạn.
Nói chung, không có gì đảm bảo nhận thức của hai người về cùng một đối tượng là như nhau. Thế cho nên nỗ lực tìm kiếm "nhận thức tuyệt đối" là viển vông.

Ý kiến của tôi:
1. Như vậy là quả trứng có trước. Câu hỏi chính xác sẽ là "Con gà có trước hay quả trứng gà có trước", phải không?
2. Nhận thức là một quá trình khác. Sự kiện A và sự kiện "nhận thức được sự kiện A" là khác nhau, không thể ghép chung như thế được.
3. Nếu thế thì entropie của con gà phải thấp hơn entropie của quả trứng chứ?
4. ????? Không hiểu ý bạn.
Nói chung, không có gì đảm bảo nhận thức của hai người về cùng một đối tượng là như nhau. Thế cho nên nỗ lực tìm kiếm "nhận thức tuyệt đối" là viển vông.
[/QUOTE]

Tôi vừa post bài thì gặp bài viết của bác, tôi xin giải thích thêm như sau :
Có 4 cách bênh vực cho quan điểm con gà có trước quả trứng :
1- Như tôi đã trình bày về con số "không" : Vật chất có trước ý thức. Xin cho thêm một ví dụ : một người nguyên thủy bắt gặp một con gà, sau đó anh ta khám phá ra rằng gà là giống đẻ trứng. Nhưng nếu anh ta bắt được một quả trứng anh ta sẽ chẳng bao giờ kết luận được điều gì, vì quả trứng thiếu những điều kiện cần thiết để nở ra một giống loài mà người ta đã biết hoặc chưa từng biết.
2- Xét về mặt luận lý và pháp lý (được tạo dựng nên bởi tri thức loài người) thì sự việc B ngã gục và A nổ súng là có kiên hệ nhân quả với nhau. Việc nhận thức đây là nhận thức của những nhân chứng về hung thủ.
3- Xin lỗi, tôi nhầm, quả trứng tăng entropy do nhiệt truyền từ gà sang.
4- Ấy là tôi phân chia vậy thôi. HẬU QUẢ 1, B ngã gục xác định nguyên nhân A là sát thủ, và tòa án có nên xét theo luật "máu trả bằng máu" không ? (A phải lãnh hậu quả y như vậy) Hay xét đến những nguyên nhân xa hơn, như ngộ sát chẳng hạn (A được xét giảm án).
Bạn nói đúng, chẳng gì đúng tuyệt đối, nhưng những điều trên có đúng trong sự hiểu biết của bạn không ?
Tôi chỉ tìm những yếu tố cần thiết trong cái gọi là nhận thức thôi. Như tìm hiểu những thành phần của không khí vậy.