Không chiến trên bầu trời Bắc Việt (Phần 2)

United States Naval Operations Vietnam Highlights; (No.10) July 1966

Produced by Naval History Division, Washington DC
Chiến thuật của Mig do KQ Hải quân Mỹ quan sát được năm 1966:
MIG Tactics in North Vietnam
Hi-Lo Pairs: Four aircraft in what could be called a formation of two elements of two aircraft each. The lead (Hi) pair usually first appears between 5,000 and 6,500 feet altitude and between four and eight o''''clock relative to the target aircraft. The second (Lo) pair is usually sighted at 1,500 - 3,000 feet, slightly behind with a mile separation from the lead element.

The lead element is apparently moving through its initial position enroute to a position aft and slightly above target aircraft. From this position he launches his attack. Attack is by single aircraft in diving passes, each attacker taking one target aircraft (i.e., MIG 1 on Target 1, and MIG 2 on Target 2).
The Lo pair maneuver so as to be in position to attack target aircraft when the evasive maneuver is begun. The MIG separation maintained prior to the targets evasive maneuver places the MIG in position to press the attack irrespective of the direction of the evasive turn. The attack is on a one-for-one basis.
Stacked Three: This is a very loose formation of three aircraft, and is called a formation only because the same spacing arrangement has appeared repeatedly. In American terminology, it would more appropriately be called a gaggle of aircraft.
The lead aircraft will first appear at 6,500 - 8,000 feet altitude, aft of the target aircraft. The second MIG will be at 1,500 - 3,000 feet and echeloned approximately 40 degrees and one mile off the lead MIG. The third MIG will be at an intermediate altitude, approximately 5,000 feet, aligned aft of the lead MIG and echeloned 40 degrees and one mile off MIG #2.

The high or lead aircraft initiates attack on the lead target aircraft after gaining altitude advantage. The low or second MIG dives slightly to accelerate while maneuvering into trail position on the lead MIG, then pulls up to fire, catching the target aircraft while it is making its descending turn.
The third MIG, the only one having visual contact with both MIG #1 and #2, then may join in either the high or low attack, and will usually attack from near the six o''''clock position. Pilot reports indicate that MIG #3 may function as an airborne controller to maintain flight integrity.
Stacked Three Variation: This differs only from stacked three in the method of attack. Each MIG aircraft attacks, each selecting separate flights, each making a single level firing pass. While this does not usually cause devastating losses of U.S. aircraft, it does, nevertheless, cause them to jettison ordnance, thereby nullifying bombing effectiveness.
Pair Patrol: This is similar to the Hi-Lo pairs, except the high and the low MIGs are singles rather than pairs.
The attack techniques are the same. MIG-21 aircraft are sometimes seen in this tactic.

Single Patrol: This is single aircraft, which may use a diving or pull-up attack from near a six o''''clock position. This is usually a MIG-21 tactic used against recce aircraft.
Two or more of these formations have occasionally been combined, probably as a contingency tactic.
For defense activity in the Hanoi-Haiphong area, there appear to be two favored points for positioning aircraft prior to intercept. One is approximately 15 nm southwest of Haiphong, the other 20 nm due south of Hanoi.
Được kqndvn2 sửa chữa / chuyển vào 07:44 ngày 09/02/2007

Đúng là so ra thì MiG-21 so với F-4 thì có một số điểm không thể bằng. Radar kém hơn, không có máy tính và do vậy sự thắng thua phụ thuộc rất nhiều vào người phi công, đặc biệt là kinh nghiệm của anh ta.
The MiG-21 is not known for its radar or hauling capabilities, nor for its target acquisition equipment or range, but its known that in many ways it was a pilot''s plane. It doesn''t have any computers or fancy navigation equipment. It very much depends on the pilot and his (hopefully) good training and experience. That, we all know now, was the MiG-21''s Achilles verse in many of the wars it had to fight, and is responsible for the not so impressive combat records that it actually deserves.
A shock to Phantom pilots when it arrived in the skies over Vietnam, was overcome by superior USAF training and a change in rules of engagements.
The MiG-21 proved itself over and over as a formidable dogfighter against the heavier American fighters which was another reason for the success of the MiG-21. Its reliable engine, easy maintenance, rough field capabilities, and save flight characteristic made it the most successful jet aircraft of all times.

Theo cuốn Lịch sử Trung đoàn Không quân 927:
Trận đầu ta bắn rơi địch. Trận thứ 2 ta và địch quần nhau nhau nhưng không bên nào bị thiệt hại. Trận thứ 3 máy bay ta bị bắn rơi khi còn chưa thấy địch.
Tiếp thêm một số tổn thất. Trung đoàn tiến hành ổn định tư tưởng phi công và nghiên cứu cách đánh mới.
Trung đoàn trưởng Nguyễn Hồng Nhị (Sau này làm Tổng Giám đốc Hàng không Việt nam những năm 90s) cùng động đội nghiên cứu thử nghiệm chiến thuật mới biên đội 3 Mig-21 nhằm vừa tăng cường hoả lực, thời gian và mật độ tấn công, vừa có khả năng quan sát bảo vệ lẫn nhau.
Tuy nhiên, sau khi áp dụng chiến thuật này, đơn vị vẫn tiếp tục chịu tổn thất. Phân tích lại báo cáo của phi công sau trận đánh, ta nhận thấy gián cách lớn giữa các máy bay tuy cho phép quan sát bảo vệ đuôi, nhưng lại khó yểm trợ. Đặc biệt, do trình độ bay của phi công còn hạn chế, khi lâm trận ác liệt các phi công không bám được nhau.
Trung đoàn nhanh chóng bỏ không áp dụng chiến thuật này nữa.

Phần tổng kết cho biết trung đoàn bắn rơi 43 máy bay Mỹ các loại, nhưng không cho biết tổng số máy bay ta bị tổn thất.
Xuyên suốt cuốn sách liệt kê được khoảng 10 chiếc bị mất.

Liên quan đến trận đánh 10/05/1972 bên trên, cuốn lịch sử Trung đoàn 927 (Đoàn Lam Sơn) cho thêm một số thông tin sau:
Chỉ riêng ngày 10/05/1972, ta xuất kích hơn 30 lượt Mig của các trung đoàn.
Ngoài biên đội 2 Mig-21 của trung đoàn 927 chiến thắng bắn rơi 2 F-4 (Lê Thanh Đạo+Vũ Đức Hợp), 2 biên đội 4 Mig-21 của trung đoàn 921 bắn rơi 2 chiếc F-4 thì bị địch bắn rơi 2 chiếc, hi sinh 2 phi công. Một biên đội 4 chiếc Mig-17 của trung đoàn 923 không bắn rơi được chiếc nào, bị địch bắn rơi 3 chiếc, hi sinh 1 phi công. 2 biên đội 8 chiếc Mig-19 của trung đoàn 925 bắn rơi 2 chiếc F-4, bị địch bắn rơi 2 chiếc, hi sinh 2 phi công.
(Đọc xong về nhà ghi lại nên có thể sai lệch số phi công hi sinh)
Trận đánh này cũng được ghi lại trong tài liệu của phía Mỹ (có đối chứng sang sử liệu của Việt nam):
http://www.acig.org/artman/publish/article_345.shtml
Theo số liệu Mỹ, những phi công Mỹ sau đã bắn rơi máy bay trong ngày 10/5/72. Nhưng với 1 F-4 bắn rơi Mig thì cả 2 phi công đều được cre***, do đó số entries có thể bị double.
10May72 VF-92 F-4J C. Dosé J. McDevitt AIM-9 MiG-21
10May72 555/432 TRW F-4D R. Lodge R. Locher AIM-7 MiG-21
10May72 555/432 TRW F-4D J. Markle S. Eaves AIM-7 J-6
10May72 555/432 TRW F-4D S. Ritchie C. DeBellevue AIM-7 J-6
10May72 13/432 TRW F-4D White AIM-7 MiG-21 (Dam)
10May72 336/432 TRW F-4E Rollins ? AIM-7? J-6
10May72 VF-96 F-4J R. Cunningham W. Driscoll AIM-9 MiG-17
10May72 VF-96 F-4J R. Cunningham W. Driscoll AIM-9 MiG-17
10May72 VF-96 F-4J M. Connelly T. Blonski AIM-9 MiG-17
10May72 VF-96 F-4J M. Connelly T. Blonski AIM-9 MiG-17
10May72 VF-96 F-4J S. Shoemaker K. Crenshaw AIM-9 MiG-17
10May72 VA-147 A-7E G.Goryanec 20mm MiG-17 (Dam)
10May72 VF-96 F-4J R. Cunningham W. Driscoll AIM-9 MiG-17
10May72 VF-51 F-4B K. Cannon R. Morris Jr. AIM-9 MiG-17
Được kqndvn2 sửa chữa / chuyển vào 12:10 ngày 10/02/2007

Thêm về trận đánh 10/5/72
Từ sử liệu và hồi ký của cán bộ Quân chủng của ta:
Ngày 8/5/72 địch mở lại chiến dịch lớn đánh phá miền Bắc sau 4 năm tạm dừng. Không quân ta cất cánh nhiều, nhưng do địch đã thay đổi vũ khí và thủ đoạn nên gặp tổn thất.
Ngày 10/5/72 ta cất cánh đánh lớn, nhưng đều bị địch chặn kích quyết liệt.
Biên đội 2 chiếc Mig-21 do Đặng Ngọc Ngự và Nguyễn Văn Ngãi vừa cất cánh, càng bánh chưa kịp thu vào trong, cánh vẫn còn tròng trành thì F-4 địch ập tới.
Nghĩa bị 8 quả tên lửa bắn tới, hi sinh ngay đầu đường băng. Ngự nghe đài không lưu báo động và cho biết Ngãi đã hi sinh, a vội cơ động tránh, nhưng do tốc độ quá thấp nên không thể cơ động mạnh. Anh phải chọn cách bay sát mặt đất, vừa bay vừa tích luỹ tốc độ rồi chọn thời cơ quay lại phản công phóng tên lửa bắn rơi 1 F-4.
Theo tài liệu Mỹ:
Ngay khi Mig-21 còn ở trên đường băng, tín hiệu IFF của 2 chiếc Mig này đã bị máy bay tác chiến rada-điện tử EC-121 thu được và báo động cho F-4 [1]. Có 2 chiếc F-4 vô kỷ luật tách đoàn đi tìm Mig, nên sau khi diệt một Mig-21 thì cũng nhanh chóng rời khu chiến để về hợp đoàn, do đó Mig-21 (của Đặng Ngọc Ngự) mới có điều kiện quay lại phản kích.
Khi thoát li, phi công Mỹ đã bất ngờ vì tốc độ đuổi bắt của Mig quá ấn tượng (vì VN đã được trang bị loại Mig-21 mới). Khi Ngự bắn tên lửa thì F-4 đã kịp cơ động tránh được vào giây cuối cùng, và cả 2 máy bay về đến nhà an toàn.
Do đó, ít nhất 1 trong 2 chiếc F-4 do trung đoàn Sao đỏ 921 ghi nhận bắn rơi trong ngày 10/5/1972 là không đúng.
kqndvn:
[1] Theo cuốn "Các cuộc không chiến trên bầu trời Bắc Việt" của Mỹ, sỹ quan tác chiến điện tử trên EC-121 với thiết bị đọc IFF của KQ Bắc Việt (QRC-248), cộng với thiết bị nghe trộm kênh liên lạc của ta có thể biết được Mig xuất phát ở sân bay nào, bắt đầu lăn ra đường băng chưa, thời điểm tăng tốc cất cánh, thời điểm biên đội ta phát hiện được địch và bật tăng lực bắt đầu công kích v.v
Ta cũng biết điều này. Theo hồi ký của Lê Thành Chơn (Sỹ quan dẫn đường của Quân chủng KQ), "thỉnh thoảng chúng tôi đối không cho nhau loạn xị như thể đã cất cánh và phi công ta đang lao vào công kích, khiến cho đội hình bay của Mỹ cũng xáo trộn cả lên".

Sơ đồ bay Fluid Four:

Câu chuyện về hai chiếc cầu
Ban Lịch sử không quân Mỹ.
Washington D.C
1985.
(*Một phần đã được dịch ở bên phần 1)
Chiến dịch Freedom Dawn
Được phép ném bom trở lại miền Bắc, KQ Mỹ lên kế hoạch dùng một vài tấn công chiến thuật nhỏ có sử dụng hệ vũ khí điều khiển mới để hạ gục cầu Hàm rồng.
Lực lượng gồm 12 F-4, mỗi chiếc mang 2000 pound bom điều khiển. Một biên đội 4 chiếc F-4 thả nhiễu tiêu cực dọc từ điểm khởi đầu cho tới mục tiêu để vô hiệu hoá sóng radar của SAM, bao bọc cho 8 chiếc mang bom thao tác.
Thời tiết xấu khiến phi vụ bị trì hoãn nhiều lần, cho đến tận ngày 27/4/72.
12 F-4 chia 3 biên đội xuất kích, tiếp dầu trên không (dự phòng thêm nhiên liệu khi bị Mig tấn công phải cơ động, hay phải vòng lượn bảo vệ phi công trong đoàn bị bắn hạ).
F-4 thả nhiễu bay trước. Nhưng khi tới gần mục tiêu, thoáng thấy mây bao trùm khu vực cầu có thể ngăn cản tia chiếu đến mục tiêu được liên tục. Do đó, chỉ các F-4 mang bom tự ngắm quang học (Electro Optical Guided Bom EOGB) là vào vị trí tấn công.
Pháo cao xạ bắn cực rát. Hàng loạt tên lửa bắn vào đội hình, nhưng bị bức tường nhiễu tiêu cực giảm hiệu suất. Các F-4 bay thoát mà không bị một viết xước.
Không ảnh sau đó xác định cầu đã bị nhiều bom đánh trúng, khiến nó không thể tiếp tục giao thông.
Tuy nhiên, vẫn cần phải bồi thêm vài cú đấm nữa.

Lạc đề tí, có phải bác kqndvn2 ở Ohio ko?

Truyện kể về trường hợp hi sinh của anh hùng không quân An-2 Phan Như Cẩn.
Tài liệu từ phía Mỹ:
Cánh chim tự do Freedom bird
By Lawrence E. Pence
Colonel, USAF (Ret) Đại tá về hưu KQ Mỹ
Trong chiến tranh Việt nam, năm 1967, có một trường hợp UH-1 bắn rơi AN-2 khi nó tân công tổng trạm mã số 85.
Giữa năm 1967, khi là phi công không lực, tôi được giao nhiệm vụ sỹ quan liên lạc thông tin tình báo ở tổng hành dinh tại Sài gòn.
Nhiệm vụ của tôi là cung cấp cho Sư đoàn 7 các hỗ trợ kỹ thuật thám báo tốt nhất mà Sư đoàn Kỹ thuật của Không quân có thể có. Đây là nhiệm vụ có đòi hỏi cao đối với trình độ một phi công trẻ như tôi, nhưng nhiệm vụ khá hấp dẫn, đặc biệt trong dịp Tết 68.
Vào thời điểm đó, chiến dịch Sấm Rền đánh phá các mục tiêu quân sự Bắc Việt đang tiếp diễn. Khí tượng miền Bắc phức tạp, nhiều mây, khiến cho công việc tìm kiếm và đánh phá chính xác mục tiêu trở nên khó khăn. Do đó, một hệ thống rada đã được xây dựng để dẫn đường cho lực lượng đánh phá trên đường tới mục tiêu.
Hệ thống được thiết lập trên một sườn núi xa xôi trong lãnh thổ Lào, gần với biên giới Bắc Việt. Vị trí chỉ có thể tiếp cận bằng trực thăng hoặc đường mòn cực kỳ khó khăn qua những sườn núi gần như thẳng đứng. Do đó, chúng tôi nghĩ nó có thể được bảo vệ dễ dàng. Đỉnh núi tương đối phẳng, và rộng 30 khoảng acres (bác 929r convert hộ ra hệ mettric) .

Ở đây chỉ có ít người dân tộc ít người Hmông trong một bản làng tên gọi là Phu Pha Ti làm dân quân tự vệ (sử liệu không quân ta gọi điểm cao này là đỉnh Pa thí).
Máy bay Mỹ cất hạ cánh hàng ngày. Nhân viên quân sự Không quân cải trang trong quần áo dân sự.
Cả 2 phía, Bắc Việt và Mỹ vẫn coi Lào là đất nước trung lập, và không một lực lượng quân sự nào được phép đóng trên lãnh thổ này. Nhưng thực tế ta có hàng trăm nhân viên trải ra ở một loạt địa điểm, còn Bắc Việt có hàng nghìn người ở trên đường mòn Hồ chí minh phía đông Lào.
Địa danh này được gọi là điểm tựa Lima 85 (L để chỉ Laos). các phi công tiêm kích và cường kích gọi nó là Kênh 97 (theo tần số của đài ra da), và tất cả các tổ bay gọi nó là tổng trạm phía Bắc, bởi vì nó là công sự xa nhất về phía bắc trong lãnh thổ "bạn". Bất cứ đâu ở phía Bắc khu này đều là vùng đất của những bad guy.