La Rô và tôi- mát dịu như bình minh mưa

20
Chim thuý yến bay
Một hôm, con yến lục, tôi không hiểu vì sao và bằng cách nào, bay ra khỏi ***g. Con yến già năm, là tài sản eo xèo của một người đàn bà quá cố. Tôi đã không phóng thích nó, vì sợ nó chết đói hay chết lạnh, hoặc mèo vồ nó mất.
Suốt sáng, nó bay chuyền cành giữa đám lựu trong vườn, cạnh cây thông ở cổng, xuyên qua rặng tử đinh hương. Và cũng suốt sáng, bầy trẻ vẫn ngồi trong vườn, mê man theo cánh bay chờn vờn của con chim nhỏ màu vàng nhạt. La Rô nhàn nhã, thẩn thơ gần đám hồng, ghẹo ****.
Chiều lại, yến sà xuống mái nhà, đậu một lúc lâu, lẩy bẩy trong không khí hâm hẩm của mặt trời sắp lặn. Thình lình, không hiểu vì sao và bằng cách nào, nó xuất hiện trở lại, vô cùng nhí nhảnh, trong ***g chim.
Quang cảnh náo loạn trong vườn! Trẻ con mừng rú, vỗ tay, đứa nào đứa nấy phừng phừng rạng rỡ như rạng đông. Con chó Di An, mừng quýnh, đi theo bọc hậu đám trẻ, sủa theo tiếng lạc reo của nó.
Và La Rô, bị ảnh hưởng lây, bắp thịt loáng bạc cuồn cuộn, gục gặc đầu cổ liên hồi như chú dê non, rồi xoay mình, trong một vũ điệu nhịp ba nặng nề, đoạn trụ trên hai vó trước, nó cất vó đá sau, trong gió hiền hoà?
21
Con lừa tinh quái
Đột nhiên, ở ngã tư Trasmuro, theo tiếng nước kiệu độc hành lóc cóc, tăng thêm phần dơ bẩn vì một ngọn gió lớn làm xoáy bụi, con lừa hiện ra. Sau đó không mấy chốc, đến phiên đám trẻ, thở hụt hơi, còn quần áo rách nát thì được xắn lên để hở cả bụng đen, chúng ném đá, tung những cành cây nhỏ vào con lừa.
Con lừa này đen đúa, to lớn, lụ khụ, xương xẩu thế kia ?" ông cố đạo mới đổi tới đấy ?" đến nỗi lớp da lác của nó, e phải nứt nẻ khắp cùng mất. Nó dừng lại, nhe hàm răng vàng như những hạt đậu to tướng, hí lên hung dữ, bằng một sức mạnh không tương xứng bao nhiêu với tuổi tác khệnh khạng của nó?
Lừa vô chủ chăng? Ngươi không quen nó hả, La Rô? Nó muốn gì mình chứ? Nó bước hậm hực, rời rạc thế kia, là chạy trốn ai mới được chứ?
Thấy nó, La Rô dựng sửng tai, như chiếc sừng, kế đó, một tai vẫn ngỏng, còn tai kia sụp xuống. La Rô mò tới gần tôi, và tìm cách núp trong hố, cũng vừa là trốn tránh nữa. Con lừa đen đi qua sát bên La Rô, cắn giật yên, ngửi ngửi, hí lên sau bức tường của tu viện, rồi trở lại ngã tư, mà bước xuống từng bước một?
Dưới ánh nắng, thật là giây phút hãi hùng ?" đối với tôi, với La Rô? ?" trong giây lát đó, mọi sự tuồng như đảo lộn, tưởng chừng cái bóng sa xuống, của một tấm màn đen căng lấp lánh sáng, đã bất thần che đậy cái không khí vắng vẻ chói chang ở ngã tư, với không khí ngột ngạt, bây giờ dễ thở hơn rồi?
Dần dần, sinh hoạt ở đằng xa đưa chúng tôi trở về với thực tế. Ta nghe ra, ở trên kia, tiếng huyên náo chuyển động của chợ cá, với bọn bạn hàng bán cá biển, từ Ribera tới, rao bán cá bơn, cá hồng, cá đối, cá măng, cua. Rồi tiếng chuông reo vui, báo hiệu giờ giảng đạo ban mai. Sau rốt, là tiếng tu huýt của anh thợ mài dao?
La Rô chốc chốc vẫn còn run sợ, nhìn ngó tôi, trong sự yên lặng dìm lắng cả hai chúng tôi, sợ sệt tự nhiên thế thôi?
- La Rô? Giả thử, lừa kia chẳng phải là lừa thì sao??
Một làn ớn lạnh, phát ra âm thanh khoan khoái, chạy một lèo suốt dọc thân mình La Rô, hắn lặng thinh, ngại ngùng, cúi đầu xuống, nhìn khinh khỉnh về phía hố?
22
Tự do
Sự chăm chú của tôi, tán lạc giữa đám hoa bên đường mòn, bỗng dừng lại trên một con chim nhỏ ngập tràn ánh nắng ?" nó ?" trên cánh đồng mướt xanh, đang liên hồi đập đập đôi cánh nhiều màu đã bị cột. Chúng tôi, chầm chậm tiến lại, tôi trước, và La Rô bén gót.
Thì ra, trong một góc tối, có một máng nước, nơi đây dăm đứa du thủ du thực đã giăng một chiếc lưới ác hại. Ủ rũ, tên tù tí hon khiễng chân cho cao ngang bằng với nỗi tủi cực, bất ưng lên tiếng gọi đồng loại trên trời.
Sáng nay trời trong và sáng, sướt mướt màu thiên thanh. Từ khu rừng thông, một hoà khúc nhẹ nhàng của những âm thanh líu lo xao xác chùng xuống, khi gần khi xa, mà vẫn không phút nào bặt tiếng, nương theo gió biển thanh thanh, êm dịu, óng ả, đang uốn mềm các đỉnh cây.
Ôi hoà khúc hồn nhiên tội tình chung, hoà khúc sao quá gần gặn lòng người hiểm ác!
Tôi thúc hai chân giục La Rô và cho nó trèo lên bãi thông, bằng nuớc kiệu ngắn bước, thô cộc. Đến dưới vòm xanh, rậm rạp âm u, tôi vỗ tay, tôi ca hát, tôi la vang. La Rô phụ hoạ theo, chốc chốc trỗi tiếng hí vang; tiếng dội đáp truyền, trầm sâu, lanh lảnh, như ở đáy giếng sâu. Đàn chim, vừa hót vừa bay thoát qua bãi thông bên kia.
Tiếng chửi rủa của bọn trẻ cáu giận vang lên ở xa. La Rô, để cám ơn tôi, cọ mái đầu to tướng, xồm xoàm vào ngực làm tôi đau điếng
23
Đoàn Bô-hê-miên
Nhìn họ xem, La Rô, cả bọn nằm thẳng cẳng như đàn chó lả, trên lề đường chói nắng.
Người đàn bà rõ ràng là pho tượng bùn mà đống da thịt để trần màu đồng lòi ra khỏi mới giẻ rách hỗn độn bằng len lục và đỏ thắm. Thị ngắt ngọn, cỏ dại, khô, mọc ở tầm tay, tay đen như đít nồi.
Đứa con gái nhỏ, chỉ có tóc với tóc, nguệch ngoạc bằng than trên tường, những nét những hình tục tĩu. Thằng bé đái lên bụng, như vòi nước chảy xuống bể nước, vừa khóc vừa khoái. Người đàn ông và con khỉ gãi gãi; y thì gãi tóc cảu nhảu, con kia thì gãi hông như gảy đàn.
Thỉnh thoảng người đàn ông lại vươn mình đứng lên, và một khi bước ra tới lòng đường, y uể oải lắc lắc cái trống con, ngước mắt trừng trừng lên một cái bao lơn nào đó.
Người đàn bà, đang bị thằng bé đá túi bụi vừa chửi tràn, hát lui hát tới một khúc rè rè. Con con khỉ, vướng chiếc xích nặng hơn nó, bỗng dưng vô cớ xoay tròn một vòng như cái chuông, rồi quay ra sục sạo trong hố, kiếm hòn cuội nhẵn nhất.
Ba giờ? Chiếc xe ọp ẹp của nhà ga chuyển động và lăn ngược lên đường Mới. Mặt trời! Mặt trời!
- Đấy, La Rô, cái lý tưởng của gia đình Amaro Hát Dạo đó? Ngưòi đàn ông, như cây sồi, thì gãi gãi; người đàn bà, như nhành cây leo, thì nằm; hai đứa con, một trai một gái, để nối dõi dòng họ; và một con khỉ, nhỏ và mảnh khảnh như con vật thường tình; vừa nuôi sống cả đám, vừa bắt chí cho mình?
24
Hôn thê
Ngọn gió mát duyên hải ngược bờ bể màu hung, lướt tới đồng cỏ trên đồi, và cười reo giữa những chùm hoa nhỏ nõn nà sắc trắng; kế đó gió len lỏi vào rặng thông nhỏ đầy bụi bám, và vừa thổi phồng giữa những chiếc buồm mỏng, vừa đong đưa mấy màn lưới nhện đủ màu xanh, hồng, vàng sắc sảo?
Chưa chi trời chiều chỉ toàn là gió bể. Và trong nắng trong gió, sao mà thoải mái êm đềm cho con tim đến thế!
La Rô chở tôi mà vui sướng, tươi tắn, nhanh nhẹn. Dễ thường, nó không cảm thấy có tôi. Chúng tôi leo lên đồi cũng dễ dàng tưởng như mình đi xuống. Xa xa, dải nước biển, vô sắc và sáng loáng, rướn lên giữa hàng thông cuối cùng, với sắc thái của phong cảnh hải đảo. Thật thấp dưới kia, trong các đồng cỏ xanh tươi, mấy con lừa, lang trắng ở chân, bước khoan thai từ đám cỏ này sang đám cỏ khác.
Một làn sóng, gợn đầy nhục cảm lướt thướt dưới những thung lũng nhỏ. Thốt nhiên, La Rô, dựng đứng hai tai, phập phồng hếch mũi lên tới mắt, để lộ hàm răng vàng giống như những hạt đậu lớn. Nó hướng về gió bốn phương hít hà hồi lâu, một hương thơm thâm trầm nào không hiểu, nhưng hiển nhiên là một hương thơm làm se sắt lòng nó.
Trên ngọn đồi kia, ờ phải rồi, đích thị là nàng lừa yêu dấu, chiếc bóng mảnh mai màu xám, cắt rõ nét lên bầu trời. Rồi thì những tiếng hí song đôi, kéo dài vang vang, giọng kèn này làm vỡ tan tành cái giờ khắc huy hoàng, trước khi rơi rụng thành hai thác âm thanh.
Tôi cam tâm làm nghịch lại bản năng đáng yêu của La Rô tội tình của tôi. Vị hôn thê đồng nội, của La Rô nhìn nó đi ngang qua, cũng buồn như nó, đôi mắt to lớn hạt huyền đẫm nặng hình ảnh?
Ôi, giống như bản năng phát tiết ra ngoài, lời gọi kêu vô ích và huyền bí lăn lóc tàn nhẫn giữa đám hoa đại cúc!
La Rô miễn cưỡng bước đi, mỗi lúc mỗi dợm mình quay bước. Trong tiếng nước kiệu ngắn ngủi, thật ngắn ngủi mà nó kềm hãm thêm, tôi cảm nhận ra như một lời trách móc:
- Thật không ngờ, không ngờ, thật không ngờ?
25
Chiếc xe nhỏ bánh gỗ
Trong con suối lớn mà nước mưa đã ngập tràn tới bãi nho, chúng tôi khám phá ra một chiếc xe bò cũ kỹ lăn xuống bùn, và hoàn toàn bị vùi lấp dưới đống cỏ, đống cam chất trong xe.
Một bé gái, dơ dáy và rách rưới, cong lưng khóc lóc trên bánh xe, muốn ưỡn chiếc ngực mới nhú đẩy giúp cho con lừa nhỏ. Khổ! Con lừa còn nhỏ hơn và xương xẩu hơn La Rô. Để lừa vùng vẫy cưỡng lại gió và hoài công cố sức lôi xe ra khỏi bùn, dưới tiếng cổ võ tấm tức của bé gái.
Nhưng nỗ lực của nó vô hiệu, như nỗ lực của bao nhiêu đứa trẻ can trường, hoặc như đường bay, của những con gió lả mùa hè tắt lịm giữa khóm hoa.
Tôi vỗ về La Rô, tôi đã buộc La Rô tàm tạm vào chiếc xe, trước mặt lừa nhỏ đáng thương. Và La Rô, vâng theo mệnh lệnh trìu mến của tôi, lôi một mạch ra khỏi bãi lầy vừa xe vừa lừa, rồi đưa cả lên bờ dốc.
Ôi, nụ cười của đứa con gái nhỏ! Có thể nói rằng, mặt trời chiều, đang lặn giữa mây trĩu nước mưa, và đang vỡ thành từng mảnh thuỷ tinh vàng, đã nhen nhúm ánh rạng đông, đáng sau màn nước mắt, trên hai má đen của bé gái.
Trong cơn vui mừng đẫm lệ, bé tặng tôi hai quả cam xinh xắn, nặng và tròn. Tôi đỡ lấy, cảm động, và đưa một quả cho bé lừa, nó mảnh dẻ thế kia, như một lời an ủi dịu dàng. Rồi tôi trao quả kia ?" huy chương vàng ?" cho La Rô.
26
Đạt Bông
Đạt Bông, vị y sĩ của La Rô, to như con bò vá, mà đỏ như dưa hấu. Ông nặng khoảng trăm ba chục ký và tự xưng mình sáu chục tuổi.
Khi ông nói, vài âm thanh không phát ra, giống như mấy chiếc dương cầm đã cũ. Có khi, thay vì phát ra tiếng, ông phát ra một ít gió? và những tiếng nói hụt kia được kèm theo những cái hất đầu, vô số những cái búng tay, những dụ dự lú lẫn, hắng giọng và khạc nhổ vào khăn tay? Một hợp tấu ngộ nghĩnh, bất tận về đêm trước bữa ăn!
Răng một chiếc cũng không còn, ông chỉ ăn ruột bánh mì đã nhồi trước trong bàn tay. Ông vo tròn lại và ọt, nuốt gọn vào mồm đỏ hỏn, ông ngâm nga trong mồm và trệu trạo cả giờ đồng hồ.
Rồi tiếp theo viên một đến viên hai, rồi viên khác. Rồi ông nhai bằng lợi, nên chi trong lúc ấy, cái cằm bị kéo ngược lên mũi quặm của ông.
Tôi đã bảo, ông to như một con bò vá. Trên bực cửa, cạnh ghế dài, ông choáng hết cả nhà. Nhưng với La Rô, ông hiền như một đứa trẻ. Thoáng trông thấy chiếc hoa hay con chim nhỏ nào, ông phát ra tiếng cười dòn dã ngay, mở rộng hết mồm, tiếng cười này, ông không lượng được mau chậm, dài ngắn bao nhiêu, nhưng khi nào cũng kết thúc bằng tiếng nấc.
Bấy giờ lắng dịu rồi, ông quay nhìn hồi lâu về phía nghĩa trang già đời:
- Con bé tôi, tội nghiệp?
27
Thằng bé và nước
Trong cảnh khô khan buồn bã và thiêu đốt, của bãi nuôi thú rộng lớn, bãi này, hễ ta chậm chân băng qua, là một thứ bụi trắng mịn màng, phủ chụp lên người tới tận mắt.
Tôi thấy đứa trẻ với vòi nước, cả hai đều thực thà, vui vẻ, có linh hồn riêng. Ở đây không có một thân cây nào, tuy nhiên, thoạt tới đây, con tim đã mang trọn một chữ mà con mắt đã đọc ra từng nét lớn, viết bằng ánh sáng trên nền trời xanh ngắt: ỐC ĐẢO.
Buổi sáng, đã chứa sẵn cái ấm nóng của giờ giấc nghỉ trưa, và con ve sầu, trong ốc đảo San Francisco, như đang cưa, đang xẻ thân cây ô liu. Nắng đập lên đầu đứa trẻ, nhưng hắn bị nước làm mê lú nên không cảm thấy.
Nằm sấp người xuống đất, hắn ngửa bàn tay tới vòi nước mạnh, trên đó nước tạo thành một toà nhún nhảy, làm bằng trong mát và diễm lệ, đôi mắt đen của hắn nhìn chằm vào đó thống khoái. Hắn nói một mình, thở hít, tay kia gãi gãi đây đó lên lớp quần áo tơi tả.
Toà nhà, khi nào cũng thế, mà khi nào cũng đổi mới, có lúc lung lay. Và đứa bé, lúc bấy giờ, gò người lại, tự chế, co ro, làm thế nào cho nhịp đập bé bỏng của tim, đừng làm hỏng mất hình dạng, nước hiện ra lúc đầu ?" cũng làm giống như mẩu thuỷ tinh nhỏ nhất, bị lay động làm hỏng mất hình ảnh biến nhạy của kính vạn hoa.
Ta không biết mày hiểu ta nói gì không hở La Rô: nhưng đứa bé kia, ta biết, nó chứa lòng ta trong lòng nó.
28
Tình bạn
Chúng tôi tâm đầu ý hợp lắm. Tôi để mặc nó đi đâu tuỳ thích, và nó luôn luôn đưa đẩy tôi tới nơi tôi muốn.
La Rô biết rõ rằng, khi đến cây thông Vương Miện, tôi thích tới sát thân cây, ve vuốt cây, nhìn bầu trời lọt qua đọt thông um tùm mà sáng sủa. Nó biết tôi khoái con đường mòn nho nhỏ, len giữa cỏ non, dẫn tới Máy Nước cũ; rằng đối với tôi, trông thấy con sông là một nỗi hoan lạc; trông thấy từ riềm đồi thông, ngọn đồi này, với cụm rừng nhỏ mọc chót vót, gợi rõ những phong cảnh cổ điển.
Và khi tới lưng đồi, tôi không thể không thiu thiu, và đến khi thức giấc là ngó ra một trong những cảnh tượng khả ái kia.
Tôi đối đãi với La Rô như một đứa trẻ. Giả như đường đi dựng dốc và tôi thêm nặng, là tôi nhảy xuống đất để nương cho nó. Tôi hôn nó, tôi làm nó phát cáu? Nó thừa hiểu tôi yêu nó, và không nuôi hờn với tôi. Nó giống tôi thế kia, khác biệt đồng loại thế kia, làm cho tôi cuối cùng nghĩ rằng nó mơ những giấc mơ của chính tôi vậy.
La Rô phó thân cho tôi, như đứa con gái dậy thì đầy đam mê. Không bao giờ nó cưỡng lại. Và tôi biết mình là hạnh phúc của nó; một hạnh phúc muốn tranh đoạt được, hắn không ngần ngại trốn tránh bọn lừa? luôn cả con người!
29
Chị ru em
Xinh xắn mà dơ như đồng tiền, mắt đen láy, môi mọng và dày, lấm tấm mồ hóng xung quanh, đứa con gái của bác bán than, ngồi trên tấm ngói trước cửa nhà tranh, đang dỗ dành em ngủ?
Giờ này, tháng năm, phừng phừng, nóng cháy và sáng như trung tâm điểm của mặt trời. Trong không khí bình yên chói rạng, ta nghe tiếng rỉ rích bên ngoài, ngựa hí ngoài đồng, con gió bể thì nhởn nhơ trong bụi cây bạc hà.
Nhưng người con gái bán than đã cất tiếng hát, truyền cảm và âu yếm:
Ngủ à nghê, bé à nghê.
Nhờ là nhờ chị vỗ về bé nghê.
Im lặng. Gió. Gió vờn đọt cây.
Ngủ à nghê, bé à nghê.
Chị là chị vỗ về bé nghê.
Gió? La Rô đang khoan thai bước qua mấy cây thông cháy sém, chầm chậm lại gần?
Rồi quỵ mình trên đất nâu, được đẩy đưa theo tiếng ru hời mẫu tỷ, nó thiu thiu ngủ, như đứa bé.
30
Con bé mắc bệnh lao
Nó đứng thẳng người trên chiếc ghế hắt hiu, mặt mày tái mét, đục lờ như cỏ héo, giữa phòng lạnh tường trắng.
Bác sĩ đã ra lệnh cho nó về quê, giữa tháng năm lành lạnh này để khả dĩ tắm nắng. Nhưng con bé thảm thương đành chịu:
- Khi con về tới chiếc cầu? thưa bác sĩ? đấy, đến gần sát? con ngộp thở?
Tiếng nói trẻ con, lảnh khảnh, đứt đoạn, chùng xuống hổn hển, như làn gió thoảng của mùa hè đôi khi cũng thế.
Tôi đề nghị bé gái leo lên lưng La Rô đi một vòng. Lên tới lưng lừa, ôi nụ cười lạ lùng nào thế, làm rạng ngời khuôn mặt choắt như người chết, rạng luôn cả mắt đen răng trắng.
?Lũ đàn bà ra đứng tận nơi cửa nhìn chúng tôi đi qua. La Rô đi chậm, như thể nó ý thức đang chuyên chở một đoá huệ mảnh mai bằng thuỷ tinh mịn hạt.
Khuôn mặt biến đổi vì rạo rực và hy vọng, với chiếc áo trắng thắt lưng điều, như hài đồng của thánh mẫu ở Montemayor, bé gái trông giống như thiên thần đi vào làng, trên con đường của bầu trời phương Nam.

Chương 31
HÀNH HƯƠNG.

Tôi đã bảo La Rô:
- Mình đợi đoàn xe ngựa. Xe đưa tiếng rì rào của rừng ở xa của Công nương, đưa đến cái huyền bí của rừng thông Thần Linh, cái mát mẻ từ các đầm lầy Chư Mẫu và Tần Bì Song Thụ, mùi vị vùng Rocina?
Tôi đã đem con lừa, đẹp và lộng lẫy, cho nó ve vản lớt phớt đám thiếu nữ đường Máy Nước, nơi đây mặt trời lay lắt buổi chiều đến tàn tạ, thành một giải hồng mờ ẩn, trên cái chái hiên thấp có quét vôi. Kế đó chúng tôi chọn bờ đường cạnh Đồng Lò mà đứng, từ đây ta thấy rõ trọn con đường Đồng Bằng.
Chưa chi, những chiếc xe ngựa đầu tiên đã ló dạng, leo dốc. Mưa phùn dịu nhẹ, thường xảy ra vào những ngày lễ Thánh mẫu Rocio, rơi từ những đám mây hoa cà, và nhanh chóng tan xuống các thửa nho xanh. Nhưng thiên hạ chẳng buồn ngước mắt nhìn mưa.
Dẫn đầu, cưỡi trên lưng lừa, la, ngựa, được kết giải theo lối phương Đông và bờm thì bện tết, là những cặp nam nữ đính ước hân hoan: trai, thật tươi; gái, cân quắc. Cả một đoàn người rậm đám nhặm lẹ, qua qua lại lại, không ngớt đuổi bắt, liền lưng thành một lễ hội xa mã vĩ đại.
Theo sau, trờ tới chiếc xe Lưu Linh huyên náo, cục mịch ngả nghiêng. Kế đó ta thấy xuất hiện, giống như một dãy giường ngủ, một đoàn xe trải vải trắng, chở những thiếu nữ tóc đen, chắc nịch, đương độ, ngồi dưới lọng, vừa vỗ vào mặt trống có chuông lủng lẳng, vừa lớn tiếng ca hát.
Vẫn còn ngựa, vẫn còn lừa?.
Viên phụ thủ giáo đường, đầu hói, xương xẩu, đỏ gấc, mũ rộng vành hất ngược sau lưng. Và cây trượng vàng, ở thế nghỉ, chống tựa vào bàn đạp ngựa, y dõng dạc:
- Vạn tuế Đức Bà Rociooo! Vạn tuế!
Cuối cùng, do cặp bò vá mập mạp ung dung kéo đi, cặp bò như hai vị cố đạo, trán được trang sức bằng những tấm vải sặc sỡ, và những tấm kính nho nhỏ, phản chiếu mảnh mặt trời ướt át, bị đảo ngược, cà rịch cà tang, vì bò kéo không cân phân, đó là xe Bất Nhiễm, ngọc tía và bạc trên sàn xe trắng, ăm ắp những hoa, giống như một khu vườn phong nhiêu gợi nhớ.
Đã nghe ra ngay giọng kèn nhạc đội, âm thanh khuất lấp giữa tiếng lanh canh của chuông, và tiếng xập xoè của pháo bông, và trên đá: vết lở lói tàn nhẫn do vó ngựa sắt.
La Rô, bấy giờ, qụy vó, giống như đàn bà, quỳ xuống - một sự hành xác đối với nó - nhẹ nhàng, khúm núm, kính cẩn?

Chương 32: Thi sĩ Ronsard
La Rô, thoát được dây thừng buộc cổ, đi gặm mấy đoá đại cúc trinh bạch, trong cánh đồng nhỏ. Duỗi dài dưới gốc thông, tôi rút trong bị cuốn sách nhỏ, lật ở trang được đánh dấu, tôi cất giọng đọc vang:
Đây tháng năm, đoá hoa trên cành lá
Hồng xinh tươi, vừa nở nụ xanh đầu.
Trời bắt ghen vì?
Đậu trên cao chót vót, một con chim nhỏ nhắn, nhẹ nhàng, vàng ánh nắng, như đọt cây xanh rì rào cũng vàng ánh, đang chuyền cành và cất tiếng hót. Giữa bước chân chuyền cành và tiếng hót, ta nghe tiếng hạt vỡ, ấy là chim đang ăn.
?.ghen vì hoa thắm màu châu?
Bỗng vai tôi nghe bị chạm, vì một vật nặng hâm hấm, như cái mũi tàu động đậy?Thì ra La Rô có lẽ mê say theo nàng thơ, đến đọc cùng tôi. Chúng tôi tiếp tục:
?màu châu.
Khi sớm mai, rót lệ sương vào lá.
Nhưng con chim, thật không ngờ, ăn nhanh lạ, hót quấy một tiếng làm chúng tôi cụt hứng.
Ronsard cùng bài thơ bị bỏ quên giây lát:
Hễ nghĩ tới người yêu tôi giở chứng?..
?.chắc Ronsard phải cười xoà dưới âm ty?.
Chương 33: Đoá hoa bên đường
Này La Rô, đoá hoa đẹp và thanh ghê, đoá hoa bên đường kìa! Lớp lớp đi qua ?" bò, dê, ngựa, cả người nữa.
Thế mà hoa, nõn nà mảnh mai thế kia, vẫn còn đấy, không suy suyển, tím nhạt và nhỏ nhắn, bên bờ dậu chơ vơ, không hề vấy bẩn, không hề uế tạp.
Ngày ngày, hễ đi đường tắt cách chân dốc một đoạn, là ngươi có thể trông thấy nó, trong lùm xanh. Đôi khi nó tựa kề một con chim thật nhỏ, chim này bay mất - tại sao chứ? ?" khi thấy bóng chúng tôi.
Đôi khi làn nước trong, từ đám mây hè, ứ lại trong hoa, làm thành một chiếc cốc nhỏ xíu; cũng có khi hoa đành lòng cho ong bẻ nhụy, cho **** đổi thay mượn áo.
Đoá hoa này sẽ sống ngắn hạn, La Rô ạ, vẫn biết kỷ niệm về nó có thể bất diệt. Đời sống của nó, sẽ giống như một ngày trong xuân thì của ngươi, như một mùa xuân của đời ta?.
Giá như ta có quyền cho, thì ta sẽ lấy cái gì đem cho mùa thu, hả La Rô, để mùa thu tha mạng cho đoá hoa trời, và để cho hoa, mỗi lúc là biểu tượng đơn sơ và bất diệt của đời sống?
...Chợt nhớ tới Chế Lan Viên, đâu phải thi sĩ nào cũng tha thiết với mùa thu: "Ai đâu trở lại mùa thu trước?/ Nhặt lấy cho tôi những lá vàng/Với của hoa tươi, muôn cánh rã, Về đây đem chắn nẻo xuân sang." Thu buồn quá...

Chương 34
GIẾNG NƯỚC.
Giếng? La Rô ơi, cái chữ gì mà sâu, mà lục, mà mát, mà vang vang đến thế! Bảo rằng, chính ngay chữ ấy, đục xoáy vào đất đen, đụng tới dòng nước mát, không được sao?
Nhìn kìa; cây sung làm cảnh mà cũng làm nứt nẻ thành giếng. Xỉa xói vào trong, giữa mấy viên gạch phủ rêu, chiếc hoa xanh nở thơm ngát. Dưới thấp hơn, con én làm tổ.
Và ở bên kia một cánh cổng có bóng mát lạnh, có một dinh cơ ngọc bích, và một chiếc hồ cau mày cằn nhằn, nếu có kẻ nào ném đá, làm vẩn mặt nước yên tĩnh. Rồi chót hết là bầu trời.
Đêm xuống dần, và tít tận đằng xa kia, vầng trăng đỏ ối, điểm thêm mấy ngôi sao bất định. Im nào! bằng các nẻo đường, sự sống đã bỏ đi xa. Nhưng bằng miệng giếng, hồn thoát đi về miền bí nhiệm. Bằng miệng giếng ta quan sát, như thể là bờ bên kia của hoàng hôn.
Và từ vòng miệng này, ta ngờ rằng sẽ đột hiện vị khổng lồ của đêm, là chúa tể bao bí mật của trần gian. Ôi mê lộ tĩnh mịch, phù phép, khu vườn râm muôn hương, gian nhà thu hút mê hoặc!
La Rô ạ, vạn nhất ngày nào ta nhảy xuống giếng này, không phải là ta tự trầm đâu, ngươi tin đi, nhưng là để hái sao lẹ làng hơn thôi.
La Rô khát nước, thở dồn, cất tiếng hí, trong khi một cánh én, hãi sợ, bay ra khỏi giếng, lo lắng và lặng lẽ.
Những thi sĩ thường không sống trong đời thực... "vạn nhất ngày nào ta nhảy xuống giếng này...là để hái sao lẹ làng hơn thôi." Chợt nhớ tới Lưu Trọng Lư trong lời bình của Hoài Thanh, "Giá một ngày kia Lư có nhảy xuống sông ôm bóng trăng mà chết ta cũng không ngạc nhiên một tí nào"...

Chương 35
NGỰA ĐÁ.
Chúng tôi sửa soạn đi tới sở đất Montemayor, dự buổi đóng móng sắt cho bò con. Dưới bầu trời xanh của chiều, mênh mông dữ dội, chiếc sân lát đá đầy bóng chiều, vang vọng tiếng hí vui vẻ của mấy con ngựa khỏe, tiếng cười tươi của đàn bà, tiếng chó của bồn chồn chát chúa.
Tôi bảo nó:
- Thôi, ngươi thừa biết ngươi đi với chúng ta không được đâu. Ngươi còn bé quá?.
Hắn tỏ ra hung hăng, đến nỗi tôi phải nhờ Simplet cưỡi và đem nó theo.
Xuyên qua làng mạc quang đãng, cuộc hành trình thật vui! Các đầm lầy, tràn đầy nét hớn hở, được nạm ánh nắng vàng chung quanh, chuyên chở ánh mặt trời, trên lớp mặt in hình mấy chiếc máy xay kín cửa.
Giữa tiếng vó khô và dòn của bầy ngựa, La Rô dóng lên tiếng bước chân ngắn, kêu vang và dồn dập mà hắn không ngớt tăng thêm cước lực, giống như điệu đi gấp gáp của con Rio Tinto, để khỏi bị bỏ rớt lại một mình với Simplet.
Bỗng, người ta nghe dường như tiếng súng ngắn lên đạn. Thì ra La Rô đã chạm mõm vào cái mông nhỏ của con ngựa con lốm đốm, con này trả đòn bằng cú đá bất thần.
Không ai để ý, nhưng tôi đã thấy rỉ máu nơi chân La Rô. Tôi nhảy xuống đất, và với chiếc gai kèm với lông lừa, tôi rịt lại mạch máu vỡ. Rồi tôi bảo Simplet đưa La Rô về nhà.
Cả hai bỏ đi, chậm, buồn, qua ngọn suối khô bắt nguồn từ ngôi làng, quay đầu nhìn lại đám đông, đang rộn ràng mất hút.
Khi từ sở đất trở về, tôi đi thăm La Rô, tôi thấy nó buồn và đau đớn. tôi rỉ tai nó:
- Ngươi không thể đi đâu với lũ người kia được hết, ngươi không biết như thế sao?
...Tội nghiệp La Rô. Không hiểu sao mỗi khi nghe kể về vùng nông thôn, về những con bò, con ngựa lại nhớ những câu thơ cuả Êxênhin:
Ôi nước Nga thân thiết của tôi ơi
Nhà gỗ thông xanh khoác áo choàng tượng chúa...
Một màu xanh mát ngắm nhìn thuê thoả
Một màu xanh tít tắp tận chân mây
Như một kẻ hành hương từ xa đến
Tôi ngắm nhìn mãi đồng ruộng của Người
Bên lối vào le te bên thôn xóm
Những cây phong gầy guộc lá reo vui
Ngày lễ thánh nhà thờ trên mỗi nẻo
Hương mật ong, táo chín toả ngất ngây
Sau điệu nhảy cầm tay trên cỏ thảo
Là rộn ràng đến điệu vũ xuân tươi
Theo lối mòn nát nhàu tôi tất cả
Ra bao la đồng ruộng trải ngát xanh
Tiếng cười vang của các cô thôn nữ
Đến gặp tôi như những tiếng khuyên vàng
Ôi nếu như thiên thần lên tiếng gọi
Bỏ nước Nga lên sống ở thiên đường !
Tôi sẽ đáp:" Thiên đường xin để đấy
Cho tôi xin ở cùng Tổ quốc yêu thương".
(Thuý Toàn dịch)

Chương 36
LƯ HỌC
Tôi đọc, trong tự điển: Lư học: danh tự: chỉ sự mô tả về con lừa, có ý diễu.
Tội nghiệp con lừa! Tốt bụng thế, tư cách thế, tinh thần thế! Có ý diễu. Tại sao? Ngươi không đáng được mô tả đứng đắn sao? Sự mô tả về ngươi chắc chắn, sẽ là một mẫu chuyện mùa xuân, được lắm chứ.
Thế người ta cho con người nào tốt là lừa thì sao? Con lừa nào dữ là con người! Có ý diễu?Ngươi trí thức thế kia, ngươi, làm bạn với người già và trẻ con, với suối, với ****, với mặt trời và con chó, với hoa, với trăng.
Ngươi, kiên nhẫn thế, phiền muộn thế, khả ái thế, hỡi hiền giả của đồng nội.
La Rô, dáng chừng thông cảm, nhìn tôi chằm chằm bằng đôi mắt to, sáng, rắn rỏi mà dễ chịu, trong đó hình ảnh mặt trời, nhỏ xíu, rực rỡ, sáng lên như thể trong một mảnh trời nhỏ, lồi, xanh đục.
A! Giá mà cái đầu to tướng bù xù và hoa tình của nó, biết cho rằng, tôi đang biện hộ cho nó, rằng tôi còn khá hơn những ai viết ra mấy cuốn tự điển kia, rằng tôi cũng tốt bụng gần bằng nó!
Và tôi ghi thêm bên lề sách: Lư học: danh từ: có ý diễu, dĩ nhiên, chỉ sự mô tả về con người ngu ngốc viết Tự điển.
...Là người nghệ sĩ phải chăng trước hết cần có một tâm hồn nhạy cảm và vị tha, để nhận ra rằng, ?o Cái đẹp man mác khắp vũ trụ, len lỏi khắp hang cùng ngõ hẻm, tiềm tàng ở mọi vật tầm thường "( Thạch Lam).
Nhớ thuở nhỏ đọc câu chuyện cổ tích về chú lừa của nhà vua. Ngày xửa ngày xưa, lâu lắm rồi, đức vua có một chú lừa rất xinh đẹp và nhân hậu Lần ấy đất nước lân cận bị thiên tai, nạn đói hoành hành. Nhà vua bèn nhờ chú lừa của mình chở gạo sang cho đất nuớc láng giềng. "Lừa ơi, đường xa lắm, gạo nặng lắm, ngươi có đi được không?" Lừa chỉ gật gật chiếc đầu to bờm xờm hiền lành. Thế là vua chất gạo lên lưng lừa trĩu nặng và lừa lên đường. Đường thì xa, lừa đói và khát, ánh nắng mặt trời như muốn thiêu đốt cái lưng cong oằn.Lừa vẫn cố bước đi, chú nghĩ về những con người bị đói khát và thấy mình như có thêm sức mạnh. Lừa chạy, rồi đi, rồi bò, rồi lê... Cuối cùng thì vương quốc láng giềng cũng gần hiện ra. Khi lừa lê bước được đến cổng thành thì cũng là lúc lừa trút hơi thở cuối cùng. Truyện có kể rằng ở đâu đó trong ngồi làng của đất nước kia, giờ nếu bạn may mắn thì có thể tìm thấy mộ của chú lừa dũng cảm và nhân hậu trong sân của ngôi nhà thờ nhỏ...

Chương 37
NGÀY LỄ THÁNH THỂ.
Từ khu vườn trở về, qua con đường Máy Nước, hàng loạt chuông, mà chúng tôi đã nghe ra ba lần, kể từ đường Suối, đem giọng đồng rung vang suốt cả ngôi làng trắng xoá. Âm thanh vờn lượn giữa đường bay, nổ lách tách rền tai của pháo bông, màu đen giữa bạch nhật, và giữa tiếng kèn đồng inh ỏi.
Con đường, mới được quét vôi, điểm viền màu thổ hoàng, khoác lớp áo xanh làm bằng từng hàng dương liễu và cây củ gấu. Cửa sổ phơi bày những rèm bằng gấm màu thạch lựu, bằng vải chúc bâu màu vàng, bằng vải đoạn màu thiên thanh, còn cửa sổ mấy tang gia thì bằng len hiền hoà cột băng đen. Phía những ngôi nhà cuối cùng, ở khúc rẽ Cửa Ngăn, giờ đây hiện ra Đấng Cứu Thế ***g gương, đang hứng lấy, giữa nắng chiều, ánh lửa của hàng nến đỏ, tỉ tê từng giọt hồng.
Đây là đoàn rước thật chậm rãi. Và đi đầu là tấm phướn đỏ rực, và thánh Roch, vị chủ tể của nghề làm bánh, mang những vòng hoa lá; phướn ngọc bích, và thánh Elme, vị chủ tể của thủy thủ, cầm trong tay chiếc tàu bằng bạc; phướn vàng, và thánh Isidore, vị chủ tể của nông dân, với dăm con bò kéo; rồi chư thánh khác, tiếp đó là nữ thánh Anne đang dạy học cho Thánh mẫu còn hài nhi, và thánh Joseph, toàn thân màu nâu, và Đức Mẹ Trinh Khiết toàn màu xanh?
Cuối cùng, lọt vào giữa đạo vệ binh là bình Thánh Thể bằng bạc dũa, được trang sức bằng nhiều nhánh lúa xinh tốt, với những chùm trái bằng ngọc bích, chiếc bình di chuyển chậm, có làn khói nhang xanh vây phủ.
Trong bóng chiều đổ xuống, tiếng La tinh giọng xứ Andalousie ngân nga những bài thánh thi, thật trong trẻo. Mặt trời, giờ đây hồng hào, vỡ ra thành tia nắng cuối cùng, đang xuyên qua đường Bờ Sông, ập xuống cái khối đá nặng nề, là những áo cổn, áo tế, làm bằng vàng xưa. Trên cao kia, quanh tháp chuông thắm rực, trên nền màu trắng đục ánh sáng của giờ khắc tháng sáu quang đãng này, bầy chim câu, dệt thành những dải thêu màu tuyết ửng hồng nghều nghệu?
La Rô, đứng trước sự im lặng bất thần này, cất lên tiếng hí. Và tiếng hí bình thản của nó, cũng giống hệt như chuông, như pháo bông, như giọng La tinh, và tiếng nhạc của nhạc trưởng Modeste đang đồng loạt vang lên, góp phần vào cái bí ẩn trong sáng của ngày; tiếng hí ngạo nghễ, khi cao giọng thì hiền hơn, khi xuống giọng thì thánh thiện?
...Hiền lành như một câu chuyện cổ tích. Truyện của Andersen cũng như thế...
Được pipidanngo sửa chữa / chuyển vào 05:01 ngày 11/10/2009

Chương 38
DẠO CHƠI.
Trên những con đường lõm của mùa hè, có lát lá kim ngân êm dịu, chúng tôi bước đi rõ chậm. Tôi đọc, tôi hát, tôi ngâm thơ giữa trời. La Rô gặm cỏ khẳng khiu bên vệ đường ủ bóng, gặm hoa cẩm quỳ bám bụi, cây me đất lá vàng. Nó dừng nhiều hơn đi, tôi để nó tuỳ thích?.
Trên hàng cây hạnh nhân trĩu trái, bầu trời xanh, thật xanh, mà đôi mắt tôi xuất thần lặng ngắm, đụng tới chỗ thiêng liêng. Suốt vùng làng mạc nóng lên, nóng cháy và im hơi. Trên con sông lặng gió, một cánh buồm trắng mỏng, triền miên ở một chỗ. Phía các ngọn đồi, lớp khói dày của đám lửa cháy, thổi phồng thêm mấy đám mây đen tròn.
Nhưng cuộc dạo chơi của chúng tôi ngắn ngủi. Như một ngày bình thản và không phòng bị, giữa cuộc sống vô thủy vô chung. Dạo chơi mà không biết đền tầng thiêng liêng của trời, không biết đến miền bên kia của biển, nơi con sông chảy vào; không biết luôn đến cả cái bi kịch của đám cháy!
Khi nghe ra tiếng lách cách tươi vui của máy đạp nước, xen lẫn vào mùi hương cam, La Rô lên tiếng hí và nhảy nhót vui vẻ. Thú vui hằng ngày sao mà nhỏ nhoi! Giờ đây cạnh chỗ trữ nước, tôi múc đầy chén, và uống chất tuyết lỏng ấy. La Rô, chọc mõm vào nước đầy bóng tối và chép lưỡi ngon lành, chỗ này chỗ kia, chỗ nào sáng sủa nhất?.

...Không biết tức là biết. Đoạn văn thanh sạch và nhân hậu như tâm hồn của thi sĩ nhạy cảm nhiều yêu thương, và buồn. Không hiểu sao lại thấy nhớ Huy Cận của một thời "tuổi đôi mươi", Yêu cuộc đời, yêu những vẻ đẹp nhưng thú vui giản dị nhưng vẫn mênh mang một nỗi buồn. Khác nhau về ngôn ngữ, không gian địa lý và thời gian nhưng gặp nhau trong cái bâng khuâng của tâm hồn thi sĩ:
"Ôi nắng vàng sao mà nhớ nhung
Có ai đàn lẻ để tơ trùng
Có ai tiễn biệt nơi xa ấy
Xui bước chân đây cũng ngại ngùng"
(Huy Cận)...

Chương 39
NHÁ NHEM TỐI

Trong sự lắng tĩnh hẩm hiu, và hiếu hòa của những buổi hoàng hôn ở làng, có nguồn thi cảm gì lạ lùng, chứa chất sắc thái, thoái phàm của vô biên, chứa chất kỷ niệm lãng đãng của một thế giới hầu như xa lạ! Tưởng chừng một yêu thuật ác liệt nào, đang đóng đinh cả ngôi làng vào thập giá của một ý tưởng nào, buồn bã miên man.
Hạt lúa tỏa hương thơm, hạt nặng và khỏe, đang tung mình mềm mại vàng nhạt trên sân lúa, dưới ngàn sao mới mọc ?" khá khen thần thánh!
Bọn người làm lụng, ca hát nhỏ to, mệt mỏi, buồn ngủ. Ngồi dưới cổng, các goá phụ tưởng nhớ người khuất núi, đang ngủ yên ở nơi kia, gần gặn, đằng sau bãi nuôi. Đàn trẻ chạy từ chỗ tối này sang chỗ tối kia, như chim đổi cây?
Trong đám lờ nhờ còn lần lữa, ở mặt tiền màu trắng của đám nhà nghèo, đã bắt đầu le lói ánh đèn bão, những bóng người âm thầm qua lại, ủ rũ, lấm lem - một người hành khất lạ mặt, một người Bồ Đào Nha, đang bước về nơi đất mới khẩn, một kẻ la cà nào đó - có lẽ, những bóng người e ấp, tương phản với sự trầm lặng, mà cảnh hoàng hôn tím nhạt, chậm rãi và thần bí ban bố, cho những thứ nào thân thuộc?
Và bọn nhỏ bỏ đi; giữa lúc đó, trong bầu không khí huyền bí trước cửa nhà, người ta đang bàn tới: bọn người đi lấy mỡ con nít, về chữa bệnh cho công chúa ho lao?
...Không gian như chùng xuống. Lời văn buồn, biểu cảm, đẹp não nùng, gợi cho mình nhớ những câu thơ của Xuân Diệu, cũng về buổi hoàng hôn:
"Gió lướt thướt kéo mình qua cỏ rối
Vài miếng đêm u uất lẩn trong cành
Mây theo chim về dãy núi xa xanh
Từng đoàn lớp nhịp nhàng và lặng lẽ
Không gian xám tưởng sắp tan thành lệ"...
Được pipidanngo sửa chữa / chuyển vào 02:59 ngày 29/10/2009

hi, truyen ban trich dan hay, ma loi binh hay ko kem, doc nghe nhu ban la giang vien van, hay nguoi nghien cuu van hoc.
that ra ban la ai? Ngoai truyen La ro, dang het se den de tai gi? van hoc, nhin gan thi ko co ich gi, vi nhieu nguoi ban viec kiem an qua, chi 1 ngay nhieu khi dem hom vo tinh doc 1 doan roi ket hop voi nhung gi trai qua moi thay gia tri kho nam bat cua no. Andy