Lại nói về việc dùng tiếng nước ngoài

Lại nói về việc dùng tiếng nước ngoài

Lại nói về việc dùng tiếng nước ngoài

lê hoài nam

Mặc dù đã có không ít tiếng nói nhắc nhở việc không nên dùng tiếng nước ngoài bừa bãi, nhưng trong nhiều bài viết, bài nói trên các phương tiện thông tin đại chúng, một số người vẫn cứ "xài" tiếng nước ngoài một cách... "vô tư"! Có một nghịch lý là cái tệ hại ấy xuất hiện nhiều hơn cả trong lĩnh vực văn hóa! Sau đây xin đề cập một số trường hợp tương đối phổ biến:

- Trong lĩnh vực ca, nhạc: Về tên gọi các nhạc cụ có nguồn gốc phương Tây, có thể chấp nhận việc dùng các từ tiếng nước ngoài (trong nguyên dạng hay được phiên ra chữ quốc ngữ), dù từ đó đã từng được dịch nghĩa ra tiếng Việt, vì chúng là những thuật ngữ ít nhiều mang tính quốc tế. Thí dụ như từ "vi-ô-lông" - đã được dịch là "vĩ cầm" - phiên ra từ tiếng Pháp: "violon", còn trong tiếng Anh là "violin" đều do từ nguyên "violone" trong tiếng Italy ra. Hay từ "ghi-ta" - đã được dịch là "lục huyền cầm" - là phiên từ tiếng Pháp "guitare" ra, còn trong tiếng Anh là guitar (cũng đọc là ghi-ta), trong tiếng Italy là "gitarre", đều bắt nguồn từ từ "guitarra" trong tiếng Tây Ban Nha. Thế nhưng không thể dùng các từ "guitarist", "pianist", vì tiếng Việt vốn không có biến hình: người (hay nghệ sĩ) chơi đàn ghi-ta, người (hay nghệ sĩ) chơi đàn pi-a-nô. Tương tự như vậy, tiếng Việt đã có "người đơn ca", "người độc tấu", sao lại cứ phải viết theo tiếng Pháp: là "soliste", hay theo tiếng Anh là "soloist"?

Với các hoạt động nghệ thuật, người ta không chịu nói một cách đơn giản "cuộc thi âm nhạc" mà phải nói "concours pi-a-nô", "concours vi-ô-lông"... cho có vẻ long trọng (!) (ấy là chưa kể nhiều khi người viết quên đi chữ "s" cuối, chỉ còn "concour" trơ trụi). Còn "đại hội liên hoan" các ngành nghệ thuật thì gọi là "festival", "hội diễn ghi-ta" thì gọi là "guitar gala", "chuyến lưu diễn" thì gọi là "tour diễn". Phổ biến nhất hiện nay là từ "show" (có người viết là "sô") để chỉ việc trình diễn, buổi (hay tiết) trình diễn nghệ thuật. Từ đó đẻ ra một lô từ phát sinh: chạy show (sô), đi show (sô), nghệ sĩ show (sô), bầu show (sô), và cả "sô Tây" nữa. Không bằng lòng với từ "ngôi sao" (sân khấu, điện ảnh), người ta dùng từ "vơ-đét"; cho rằng nói "tiền thù lao cho nghệ sĩ" có vẻ không được lịch sự, người ta phải dùng từ "cát-sê" (có khi còn viết là "cát-xê"). Không chỉ mượn các danh từ, người ta còn "nhập khẩu" cả động từ vốn nhạy cảm về tính dân tộc của ngôn ngữ hơn: người ta lấy từ "lăng-xê" (lancer) trong tiếng Pháp để viết "lăng-xê" một tác phẩm, một ban nhạc, một giọng hát, một tác giả. Tại sao không nói "tung ra", hay "quảng cáo cho" hay "tán dương"...?

- Trong lĩnh vực điện ảnh, sao cứ phải gọi "máy quay phim" là camera và "người quay phim" là cameraman? Sao không nói "phần giới thiệu phim" mà phải nói "générique phim"! Thật chỉ khổ cho người không học tiếng Anh, tiếng Pháp.

- Trong lĩnh vực thể thao cũng không hiếm kiểu dùng tiếng nước ngoài vô lối như vậy. Để nói đội bóng này "kỵ lối chơi" của đội bóng kia, người ta hay nói "kỵ rơ" (phiên âm không chính xác từ "jeu" của tiếng Pháp); để nói lối chơi ép sân (hay siết chặt) người ta dùng "lối chơi pressing"; để chỉ "vận động viên xe đạp" (có cách nói hay: tay đua xe đạp), người ta thích gọi là cua-rơ xe đạp; để chỉ người "hâm mộ", "say mê" thể thao, người ta gọi là "fan".

Ngoài ra, còn một số từ khác liên quan đến hoạt động văn hóa, mà gần đây báo chí thường dùng như từ "băng-rôn" (phiên âm từ "banderole" trong tiếng Pháp) thay cho từ "biểu ngữ" vốn đã thông dụng từ lâu...

Hẳn có người sẽ nói rằng, những từ đó là thông dụng trong giới nghệ thuật, thể thao, thậm chí một số người ngoài cuộc cũng đã quen thuộc. Tuy nhiên ở đây lại trở lại những vấn đề rất cơ bản đối với người viết báo mà Chủ tịch Hồ Chí Minh đã đặt ra cách đây hàng bốn mươi năm: "Viết cho ai xem?" "Viết để làm gì"?

Thiết nghĩ việc xây dựng một nền văn hóa tiên tiến đậm đà bản sắc dân tộc phải bắt đầu từ những cái gì thông thường trong cuộc sống hằng ngày, trước hết là tiếng mẹ đẻ.

lê hoài nam

------------------------------

Hồ Chí Minh: "Bài nói chuyện tại Đại hội lần thứ ba của Hội nhà báo Việt Nam" (8-9-1962)


(theo Nhân Dân)

​

Quả đúng đây là một nhược điểm khá buồn cho Tiếng Việt, nhưng theo tôi thì đây là nhược điểm chung ở hầu hết các thứ tiếng chứ không riên gì tiếng Việt. Ngoài ra có một số từ nếu không dùng đúng từ nước ngoài mà dịch ra tiếng Việt thì nghe rát ngược tai. Xin hỏi tiếng Việt của từ website là gì?

Nebman-is now or never...

Bác Milou này. Tôi thấy bác nói phải ạ. Nhưng mà tôi trộm nghĩ là mượn từ cũng chưa hẳn là một cách không hay. Đôi khi mượn từ như vậy có nhiều điểm thú vị ra phết, chẳng hạn như có thể làm cho bác cảm thấy phiền lòng một chút, tức cười một chút. Việc mượn từ còn làm giàu thêm vốn từ vựng của chúng ta (cái này thì chắc là bác cũng biết tỏng rồi) vì có những từ mà chúng ta không thể dịch ra tiếng Việt một cách chính xác và hay, ví dụ tôi rất thích dùng từ TV thay cho từ Máy thu hình. Tôi thấy trên thế giới người ta vẫn mượn từ của nhau đấy chứ.Có thể bác phê bình cái cách mượn từ của một vài người viết, nhưng mà tôi lại trộm nghĩ là bác nên khoan dung hơn. Dù sao thì họ đã dám mượn từ để viết mà đã không sợ bị phê bình, tôi thấy họ đi đầu như vậy cũng là tốt lắm. Về chuyện mượn từ thế nào cho nó hay thì tôi không dám bàn, tôi chỉ cho rằng ngôn ngữ là văn hoá và nó cũng cần phải được rèn rũa sau một khoảng thời gian đủ dài để tồn tại, rồi lại chết đi để nhường chỗ cho những ngôn từ mới mẻ hơn.
Một vài người trong chúng ta có cái đầu nhỏ hơn cái dạ dày của chính mình !
TrauCau

Nhưng ngôn ngữ nào cũng có rất nhiều từ có nguồn gốc vay mượn. Không những thế, còn có nhiều hình thức vay mượn, từ mượn nghĩa, mượn âm đến mượn cả từ. Lấy ví dụ trong sách giáo khoa, tài liệu kinh điển của nền giáo dục nước ta, các thuật ngữ "Mác-xít, "Lê-nin-nít", "Bôn-sê-vích" không phải vay mượn thì là gì? Các chữ trong thể thao như "gôn", "ten-nít", cũng có nguồn gốc vay mượn. Các từ trên là mượn chữ rồi phiên âm tiếng Việt nên vẫn còn dấu cách giữa các chữ và đôi khi các chữ không tuân theo chính tả tiếng Việt, ví dụ như "Put-skin" (yếu tố "sk" không có trong tiếng Việt)
Một số từ khác thì bị Việt hóa hoàn toàn, chỉ có cái âm còn nguồn gốc xa xưa từ thứ tiếng khác, thí dụ như "xích lô", "bù loong", "gà mên" v.v... Những từ này đã hoàn toàn nằm trong hệ thống từ tiếng Việt, phải tuân theo các quy tắc chính tả và ngữ pháp Việt.
Lại có những từ được vay mượn qua trung gian chữ Hán, ví dụ như "câu lạc bộ" xuất phát từ "club" (tiếng Anh).
Càng ngày nhu cầu sử dụng từ vay mượn càng cao, do sự trao đổi về văn hóa giữa các nước. Hiện nay xuất hiện một số từ mới "email" (thư điện tử, điện thư), "mainboard" (bảng mạch chính) v.v... Nhiều khi sử dụng các thuật ngữ trên được "Việt hóa" một cách ẩu tả dễ gây nhầm lẫn, do đó người ta (nhất là các chuyên viên) thích sử dụng từ nguyên gốc hơn, vì họ cần tính chính xác hơn tính trong sáng. Vậy vấn đề ở đây phải là chấp nhận như thế nào các yếu tố vay mượn để không làm mất tính trong sáng của tiếng Việt.
Như ta biết, một trong những ưu điểm của tiếng Việt là tính ký âm (viết sao đọc vậy). Các hình thức vay mượn từ trước đến nay vẫn tuân theo quy luật này, ví dụ như "xích lô", "bù loong", "ti vi" v.v... Các từ này đã hoàn toàn trở thành các từ Việt, do chúng bị chi phối bởi các quy tắc chính tả Việt nên ta không thể dựa vào yếu tố đa âm của các từ gốc mà viết là "xíchlô", "bùloong", "tivi" v.v... Thế nhưng chúng ta phải làm sao đây với những từ như "email" (phiên âm Việt /i meo/)? Thế hệ trẻ ngày này không chấp nhận việc bỏ hình thức gốc dễ nhớ là "email" mà thay bằng một phiên âm Việt, còn nếu chấp nhận nó vào hệ thống từ tiếng Việt thì ta đã chối bỏ sự thống nhất trong cách đọc và cách ghi?
Ngôn ngữ nào cũng có quy luật phát triển của nó, không ai có thể cho mình cái quyền điều khiển những quy luật đó theo ý mình. Mong rằng những khúc mắc còn tồn tại trong tiếng Việt sẽ được khắc phục, để tiếng Việt ta ngày càng trong sáng hơn.
Hạ Vy

1- Tên thật của Milou không phải Lê Hoài Nam
2- Hôm qua viết icon 2 lần trong ttvn, mãi sau mới nghĩ ra nên dùng "ký hiệu".
3 - Cái này vui lắm này.
4 - Bên ấy Milou thích viết: global moderator= gà lộp bộp mô để ra toà, vnequation = vi en ì quẩy xần xùi, Webmaster = oép mát tờ...

​

Tôi đồng ý là mặc dù khuyến kích dùng tiếng Việt, chúng ta cũng nên châm chước cho việc dùng lẫn tiếng nước ngoài. Phải nói là chỉ trong một thời gian ngắn từ thời mở cửa đến nay đã có quá nhiều khái niệm, từ ngữ, thuật ngữ mới tràn vào VN. Việc dịch và chuẩn chúng làm không thể xuể nên người ta đành dùng đại chúng ở dạng nguyên văn, lâu rồi mọi người cũng quen và thấy lạ tai với những từ dịch, thậm chí, không chấp nhận dịch. Ví dụ là các thuật ngữ tin học (như file, connection, web, internet, dial up, network, About, game...) Tôi nhớ là cách đây khoảng 3-4 năm, bộ GDĐT đã phải thực hiện một đề tài tiêu tốn gần trăm triệu chỉ để chuẩn hóa một số thuật ngữ tin học dùng trong sách giáo khoa. Hình như cái đề tài đó không có hiệu quả mấy.
Hồi đầu tôi thấy rất khó chịu khi nghe cái tay bình luận bóng đá trên TV đang yên đang lành bỗng nhiên dùng từ "penalty" thay cho "phạt đền" - người ở vị trí đó mà dùng từ tùy tiện quả là không hay. Nhưng nghe "hắn" nói như vậy khoảng nửa năm thì tôi không còn để ý nữa. Đến khi nghe người khác dùng từ "phạt đền" thì lại thấy hơi lạ tai
Hiện nay báo chí thường đăng tải rất nhiều bài dịch. Nhiều lúc chúng được dịch quá tệ khiến tôi chỉ mong người dịch đừng... dịch cho rồi.
Được casio sửa chữa / chuyển vào 01:48 ngày 21/12/2002

Còn một vấn đề là sử dụng từ chuyên môn thông qua tiếng Hán một cách khá lạm dụng, nhất là các bài viết ở hải ngoại. Nhiều lúc em đọc xong mà chẳng hiểu nghĩa nhiều từ là gì cả, ngồi nghĩ mãi mới ra. Ví dụ điển hình là từ "nhu liệu". Từ này rõ ràng là phiên âm Hán Việt 100%. Ở trong nước thì ta dùng từ "phần mềm", hoặc trực tiếp là software, đến khi đọc báo của hải ngoại, thực sự em không hiểu. Hoặc như từ "mãi lực" chẳng hạn, nếu như không đọc trong hoàn cảnh cụ thể chắc em cũng không luận ra, vì trình độ Hán Việt của em cũng hạn chế lắm. Theo ý kiến của em, hoặc là để nguyên từ gốc, hoặc là tìm từ Việt tương đương, không nên tìm cách biến thành từ Hán Việt - một xu hướng khá rõ trong thời gian gần đây (hình như một số người cảm thấy dùng từ Hán Việt sang hơn dùng từ thuần Việt hay sao ấy ???)
hateMU!!!

Tôi vừa làm một cái thống kê vui về lời của nhạc sĩ Trịnh Công Sơn (đăng bên Nhạc Trịnh http://www.ttvnol.com/forum/t_139163). Điều đáng ngạc nhiên mà chúng ta nên học tập là nhạc sĩ không dùng từ ngữ, tên, địa danh nước ngoài.
if you want to vote me, please vote 1 only

Hi hi, hình như các Việt kiều thường thích sử dụng từ Hán Việt hơn, một số từ khá lạ tai với đồng bào trong nước. Từ "nhu liệu" có nguồn gốc từ cộng đồng người Việt ở nước ngoài. Một số thuật ngữ nữa cũng lạ tai (vì ít người dùng) là:
- Tệp, hồ sơ = tập tin, file
- Đồ thuật = wizard
- Mạng điểm = website
- Trang mạng = web page
Còn thêm một số nữa nhưng em không nhớ nổi. Những ai hay đọc tài liệu do cộng đồng người Việt ở nước ngoài soạn thì nên có một vốn kiến thức ngôn ngữ kha khá vậy
Hạ Vy

TCS có dùng từ Claymore trong "đại bác ru đêm"
Đem đại nghĩa để thắng hung tàn - Lấy chí nhân để thay cường bạo