Lạm bàn về tiếng Việt trong sáng

Lạm bàn về tiếng Việt trong sáng

Nhân đọc một topic "Liệu trình độ văn hoá thấp có ảnh hưởng..." Xin có vài góp ý về sự trong sáng của Tiếng Việt

Văn hoá Tây Âu, Văn hoá Mỹ, Văn hoá Trung Quốc, Văn hoá Việt Nam liệu có thể so sánh được không hơn kém về lượng không? Có thể nói văn hoá thành thị thì cao hay thấp hơn văn hoá nông thôn không? Văn hoá là một khái niệm rất tương đối vừa mang tính cá nhân vừa mang tính xã hội. Các giá trị văn hoá biến đổi theo thời gian nhiều khi trái ngược hẳn... Vì vậy sự so sánh "có văn hoá" hoặc "kém văn hoá" chỉ mang tính tương đối, chủ quan và được áp dụng trong một phạm vi hẹp, nên không thể phân biệt rạch ròi trình độ cao hay thấp như học vấn được. Nếu muốn nói về bằng cấp thì nên ghi là "Trình độ học vấn", chứ ghi như trong mấy tờ "Sơ yếu lý lịch" là làm cho tiếng Việt không trong sáng.

Thêm một vài ví dụ nữa về cái sự tiếng Việt không trong sáng:

Hải quan không thể được dùng để chỉ những người làm kiểm soát cửa khẩu hàng không được. Cái sân bay to thế có tý nước nào đâu. Trước đây người ta dùng chữ "thuế quan", sau này được đổi vô tội vạ mà không ai sửa, riết thành quen.

Giáo viên là một từ rất thô vụng. Dịch sát thì đúng là viên chức làm nghề dạy học. Nhưng nghề dạy học là nghề rất cao quý, người ta tôn thành "sư" hay "thầy". Vì vậy mới có ngày tôn vinh thầy cô, chứ không có ngày tôn vinh vận động viên thể thao, kỹ sư, doanh nhân hay công nhân... Nên gọi thầy cô giáo là "giáo sư" hoặc chí ít cũng là "thầy" cho được trọng thị. Học sinh, sinh viên hay người dân thường gọi thầy là giáo sư tự nhiên cũng thấy kính cẩn hơn. Nói ngoài lề một tý, cái sự kêu "giáo viên" có lẽ là từ thời quy kết "tiểu tư sản", nên ai cũng thành "viên" hết. Nhưng cái thời đó qua rồi, sửa sai đưọc rồi.

Doanh nhân cũng vậy, biết gọi tư thương là sai rồi, chuyển thành doanh nhân nghe cho cao qúy, cho đúng với tầm vóc của nghề này trong xã hội chứ gì? Thế mà mãi không đổi được giáo viên thành giáo sư.

Giám đốc là một từ đang được dùng tràn lan mà không sửa. Ai đời làm trưởng nhóm 3-4 người, coi một việc bé tẹo tèo teo, ghi danh thiếp là "Giám đốc nhãn hiệu". Đáng ra thì chỉ nên ghi là "Quản lý nhãn hiệu" hoặc "Trưởng nhóm nhãn hiệu"... thì mới tương xứng với vị trí, người đọc danh thiếp cũng hiểu được chính xác tầm quan trọng của công việc.

Nói chung là còn nhiều danh từ tiếng Việt được sử dụng sai hoặc không phù hợp với hoàn cảnh nhưng chưa được chỉnh sữa cho đúng. Hy vọng các bạn trẻ cùng góp tiếng nói để sửa chữa, góp phần đem lại sự trong sáng cho tiếng Việt.

Thế tại sao phải tôn cái nghề giáo sư và doanh nhân lên thành nghề cao quý vậy ?

Cậu esu này, theo chỗ anh hiểu thì ở Việt Nam ta chỉ có hai loại người có tiền cho con ra nước ngoài học thôi. Một là doanh nhân thành đạt, hai là quan chức lộng quyền tham nhũng. Anh hỏi khí không phải, thế các bậc bề trên của cậu thuộc nhóm nào. Cậu trả lời anh câu hỏi đấy thì anh sẽ bảo cho cậu biết tại sao phải tôn trọng doanh nhân.
Còn về giáo sư ấy, thì anh chỉ xin trả lời phần anh thôi. Anh học hành cũng tàm tạm, cũng vào mầm non ra đại học thôi. Cố tý thì được cái trường ở Huê Kỳ nó cho vào học. Từ bé đến nhớn, đến đâu cũng thấy người giỏi hơn mình cả, thành ra hãi lắm. Nhất là gặp các vị sư phụ, vừa giỏi hơn mình, vừa có lòng chỉ dạy mình lại càng không dám khinh nhờn. Lâu lâu lỡ mồm một câu thì cứ lấm la lấm lét.
Trả lời cậu thế là ngoài chủ đề rồi, nhưng không trả lời thì cậu bức xúc. Nếu cậu thấy mấy lời bàn ở tít trên kia của anh là đáng góp ý hay phê bình thì phê bình nhá. Chứ cái kiểu phát ngôn linh tinh nó chẳng làm tăng giá trị của ai cả.
Chúc khoẻ
Được oldchou sửa chữa / chuyển vào 05:18 ngày 11/11/2004

Anh oldchou ui, em thấy anh nói phải đó. Tiếng Việt mình còn chưa chuẩn lắm đâu. Các thầy của em nói vậy đó, mà mấy thầy đó đều có uy tín khoa học cả đó. có lẽ vì các thầy của em "ngu" hơn thằng em trai yêu ngôn nhà em. Nếu như người ta nghĩ TV đã tuyệt vời rùi thì cần gì nghe ai nói nữa. Vì nếu có gì chưa nói được thì chỉ cận đổ tội "TV cũa anh kém", dễ ợc à.

Anh hoàn toàn đồng ý với ý kiến của em. Ở một góc độ nào đó tiếng Việt mình còn chưa đủ "lớn", chưa đủ trưởng thành. Vấn đề này anh cũng có nói trong cái tô pích "sự độc đáo của tiếng Việt" nào đó do câu em yêu ngon của em lập ra. Tiếng Việt khởi nguồn cũng giống như các thứ tiếng khác nhưng nó được nuôi dưỡng trong một xã hội hàng ngàn năm phong kiến bằng sự tư duy của nhà nông. Nó dư sức diễn đạt đủ các cung bậc tình cảm của con người nhưng thiếu độ chính xác để diễn giải các thông tin khoa học.
Ngoài ra, Anh không hiểu "Sự trong sáng của tiếng Việt" là như thế nào bởi anh thường nghĩ (và ai cũng nghĩ như vậy) trong sáng tức là thuần nhất, không vẩn đục ví dụ như nước trong tinh khiết, tầm nhìn không bị che khuất ví dụ như trời trong xanh, không lẫn tạp chất ví dụ như kim cương...Vậy tiếng Việt của mình liệu đã "tinh khiết, thuần nhất, không lẫn tạp chất" chưa để cho rằng nó trong sáng?
Lịch sử loài người xét về góc độ văn hóa là sự ảnh hưởng của các nền văn hóa lớn tới những nền văn hóa nhỏ là hậu quả tất yếu của các cuộc chinh phạt của các đế quốc lớn. Ngôn ngữ là một phần của văn hóa vậy chúng không thể không bị ảnh hưởng, có nghĩa chúng không thể tinh khiết. Sự tinh khiết của ngôn ngữ chỉ có đối với những dân tộc biệt lập, không có sự giao du với những dân tộc khác. Ngôn ngữ của người Maia chắc là một ngôn ngữ trong sáng vì nền văn minh của nó đã bị tiêu diệt do đó ngôn ngữ của những kẻ thực dân không có cơ hội ảnh hưởng lên nó.
Việc ảnh hưởng lẫn nhau của các nền văn hóa, của các ngôn ngữ như là một sự tất yếu theo guồng quay thời gian. Do vậy có nên duy trì khái niệm "Sự trong sáng của tiếng Việt" theo nghĩa anh đã nói ở trên nữa hay không?
Vấn đề ở đây là khi có sự ảnh hưởng như thế thì cần phải biến của người khác thành của mình chứ không nên đi theo cái cách cứ loay hoay tìm những từ thuần Việt để gọi chiếc com-pa thân thuộc của các em học sinh thành "Chiếc vẽ vòng tròn một đầu nhọn một đầu chì" Hàng chục năm qua đi nhưng có tìm được từ thay thế đâu!
Oldchou đưa ra một tô pích khá thú vị đối với tôi. Cảm ơn

Tôi thì tôi ủng hộ ý kiến bác Lê Văn.... Cho rằng không nên chê TV nó không chính xác, nó không trong sáng ra sao, mà nên tìm cách xây dựng nó, đưa nó lên một tầm xứng với tâm hồn dân tộc Việt đồng thời phù hợp với sự phát triển của thời đại....
Cũng đừng nghĩ rằng chỉ có TV là không chính xác mà tôi khẳng định tất cả các ngôn ngữ đều có thiếu sót, đều không chính xác có điều vì TV là tiếng mẹ đẻ, nằm sát con mắt ta nên ta thấy nó quá rõ. Một điều cần nhắc rằng, cuộc sống là thực tại... cuộc sống là vô hạn trong khi ngôn ngữ do con người nghĩ ra, con người và trí não con người là hữu hạn, nên chắc chắn ngôn ngữ sẽ có thiếu sót. Vấn đề là khắc phục thiếu sót đó như thế nào, làm cách nào để ngôn ngữ ngày càng sát với thực tế.
Một số từ ngữ đúng là hiện nay nếu xét về nghĩa từ thì không chính xác nhưng xét theo nghĩa sử dụng thì vẫn hợp lý vì theo bác nào đấy nói thì, tiếng Việt do không có sự biến đổi hình thái từ nên ngữ cảnh rất quan trọng trong việc quy định nghĩa từ trong tình huống hoặc trong câu.
Tôi lấy ví dụ từ giáo viên:
Đúng là nếu dùng giáo viên thì không có nghĩa tôn trọng xứng với vị trí cao quý của nghề giáo...
Nhưng trong đa số các trường hợp thì khi một người nói twf giáo viên tức là họ đã ngầm định dối tượng giáo viên được đề cập đến trong trường hợp này có vị trí ngang bằng hoặc thấp hơn họ....
"Tôi có một người bạn làm giáo viên"
Đổi lại nếu là học sinh sẽ nói:
"Thầy giáo là bạn của ba em"
Còn một yếu tố nữa là ngôn ngữ được sử dụng trước tiên không phải do các nhà ngôn ngữ học quy định hoặc nghĩ ra mà do cuốc sống, và con người dùng. Cái gì hợp lý thì tồn tại và cái gì tồn tại thì chắc chắn nó đã từng hợp lý...
honghoavi

Tôi rất tâm đắc với các ý kiến trên đây của các bác levant57 và hoahongvi. Đó là những cách nhìn đúng đắn, hiểu biết và có trước có sau đối với tiếng Việt.
Chúng ta đa số đều nhất trí rằng yêu tiếng Việt thì phải thấy cả những cái chưa "hoàn hảo " của nó để mà xây dựng nó. Trong vài thập kỷ qua, tiếng Việt đã đi những bước rất dài, để về nội dung lẫn hình thức. Ngày nay, tiếng Việt du nhập một cách khéo léo những cách nói, cấu túc cú pháp từ các ngôn ngữ khác, làm phong phú thêm cho cách thể hiện. Từ vựng, thuật ngữ cũng phong phú hơn. Có thể nói là sự phát triển của tiếng Việt phản ánh chính sự phát triển của Việt Nam đang vươn tới tầm mức và trình độ khoc học thé giới. Tuy nhiên, chúng ta càng cần phải thấy những chỗ còn thiếu sót, chưa đủ của tiếng Việt mà hoàn thiện nó, hơn là suy nghĩ mù quáng rằng nó đã hoàn thiện, kiểu như : "Ta đã là nhất rồi, còn cần gì học ai nữa."
To cnhthsnc: Tôi không hiểu sao bạn lại không thích tôi nhỉ? Chẳng lẽ một ấn tượng nào đó ban đầu quan trọng đến như thế sao? Thí dụ ân tượng ban đầu của bạn với bác yeungon (tôi không dám xen vào) đã thay đổi rồi đấy: qua các bài bạn viết, mà tôi nói thật là hơi nặng. Tôi không cần phải tỏ ra lịch thiệp gì, nhưng những gì bạn viết về tiếng Việt trong mấy bài viết vừa qua, trên cơ bản tôi chia sẻ và đồng ý với bạn. Có thể tạo cho tôi một cơ hội bằng cách nhìn tôi thử khác một chút xíu xem. Cám ơn bạn.

Thưa các nhà ngôn ngữ học kính mến,
Tôi nghĩ các vị hiểu sai ý tôi rồi. Ý tôi không nói là "Tiếng Việt không trong sáng" mà là cái sự sử dụng tiếng Việt cẩu thả hiện nay đang làm cho tiếng Việt nó không còn trong sáng nữa.
Trong sáng theo tôi là rõ nghĩa và dể hiểu chứ không phải long lanh lấp lánh gì cả. Ví dụ về việc dùng từ sai ngữ cảnh thì đã nói rồi. Xin lấy thêm vài ví dụ cho rõ hơn về cái sự cẩu thả thôi:
"Trung Tâm Giáo Dục Thường Xuyên" đố quý vị là cái gì? Nếu tôi gọi là "Trung tâm phổ cập giáo dục" có dể hiểu và rõ nghĩa hơn không.
Hay là "Ban vật giá chính phủ"? Có vị sẽ nói là "Ban vật giá trực thuộc chính phủ quản lý". Nhưng đứng trên quan điểm ngôn ngữ học và luật học thì cách đặt tên như vậy là không ổn phải không ạ?
Đấy là điều tôi muốn đề cập tới. Chúng ta đang sử dụng tiếng Việt rất cẩu thả nhưng chưa thấy nhà ngôn ngữ học hay nhà giáo nào lên tiếng công khai cả. Các bạn học sinh, sinh viên và người dân sử dụng lâu ngày thành thói quen, không phân biệt đúng sai nữa. Điều này thật nguy hiểm cả về mặt ngôn ngữ và mỹ học của tiếng Việt phải không ạ.
Có bạn bên trên nói rằng "không nên chê...", tôi xin thưa rằng tôi không dám chê Tiếng Việt vì bản thân tiếng Việt không có lỗi trong vấn đề này, lỗi là ở người sử dụng cơ. Chỉ xin làm một kẽ tìm sâu cho đỡ rầu nồi canh thôi. Mà nói thật, nếu thấy sai thì cũng nên chê, chứ cái kiểu AQ "mình dở, người ta cũng dở, lo gì" thì...

Ý kiến riêng của tôi là không ổn tý nào, nhưng để thay đổi thì hiện nay hơi khó. Tuy nhiên, cái tên còn có giá trị lịch sử hay đúng hơn là tình liên tục nữa. Hơn nữa, nếu chỉ đi tìm sự trong sáng của TV qua tên gọi thì chưa đủ. Các NN khác cũng vậy thôi, tên là để định danh thôi.

Chê cũng có hai kiểu, một kiểu chê bai, một kiểu chê xây dựng. Tôi thấy ý bạn trên muốn nói chắc là "không nên chê bai một cách vô căn cứ và hạ thấp". Nhưng tôi đặc biệt đồng ý với bác oldchou ở chỗ "cái kiểu AQ: mình dở người ta cũng dở, lo gì", cũng như kiểu "mình là nhất rồi, ai bằng được" khi nghĩ về TV là không nên.

Cậu lý luận tức cười. Thế tôi hỏi vặn một câu, không có nhà nông thì có phải con cái chúng ta không có cái mà ăn chứ đừng nói ra nước ngoài học phải không nào ?
Trở lại vấn đề ngôn ngữ, tôi thấy từ giáo viên là được rồi, các ngành nghề phải được xem là bình đẳng chứ. Đã qua rồi cái thời trọng sĩ phong kiến, phải không nào ?
Phải phân biệt giáo viên và giáo sư/thầy. Giáo sư có thể được dùng để xưng hô, một cách kính trọng. Chẳng hạn ta nói:
Thưa giáo sư/ thưa thầy, tôi có đọc qua cuốn sách ....
CHứ không nói:
Thưa giáo viên,....
Giáo viên chỉ để chỉ nghề nghiệp, và do đó phải trung lập.
Tôi hỏi cậu một câu mà cậu làm dữ thế ?
Được esu sửa chữa / chuyển vào 16:59 ngày 11/11/2004