Làm vua như Lê Thái Tổ

Làm vua như Lê Thái Tổ



Có nhiều yếu tố đã giúp Lê Lợi trở thành vua Lê Thái Tổ. Một trong những yếu tố hàng đầu là hơn ai hết, ngay từ lúc còn "nương thân nơi hoang dã" đợi thiên thời, ông đã hiểu rằng, "một cây làm chẳng nên non". Và ngay sau khi lên ngôi năm Mậu Thân (1428), ông cũng đã nghĩ ngay tới việc chiêu hiền đãi sĩ.
Theo sách "Đại Việt sử ký toàn thư" (ĐVSKTT), Thái Tổ Cao Hoàng đế (1385 - 1433) ?ohọ Lê, tên húy là Lợi, người hương Lam Sơn, huyện Lương Giang, trấn Thanh Hóa. Vua hăng hái dấy nghĩa binh đánh dẹp giặc Minh. Đến khi lên ngôi, đã ấn định luật lệ, chế tác lễ nhạc, mở khoa thi, đặt cấm vệ, xây dựng quan chức, thành lập phủ huyện, thu thập sách vở, mở mang trường học, có thể gọi là có mưu kế xa rộng mở mang cơ nghiệp". Sự nghiệp cứu nước của vua Lê Thái Tổ vô cùng oanh liệt và sự nghiệp dựng nước của ông cũng rất to lớn, mặc dầu ông chỉ ở ngôi có 5 năm, khi còn đang trong tuổi tứ thập.

Sự nghiệp hiển hách:

Không rõ các tác giả của ĐVSKTT có quá lời không nhưng rõ ràng là ngay từ thuở nhỏ, Lê Lợi đã bộc lộ rõ những biểu hiện đế vương: "Vua sinh ra, thiên tư tuấn tú khác thường, thần sắc tinh anh kỳ vĩ, mắt sáng, miệng rộng, mũi cao, trên vai có một nốt ruồi, tiếng nói như chuông, dáng đi tựa rồng, nhịp bước tựa hổ, kẻ thức giả đều biết vua là bậc phi thường...".

Lúc Lê Lợi lớn lên, đất nước đang trong vòng cương tỏa của giặc Minh, nhân dân bị bắt làm tôi tớ, "luật pháp hình hà khắc nghiệt, thuế má lao dịch nặng nề...". Ngay cả các đại diện tinh hoa của con cháu Lạc Hồng, nếu ngoan ngoãn chấp nhận thân phận tôi đòi phương Bắc cũng bị đưa đi xa và chỉ được bày đặt làm những quan nhân hữu danh vô thực ở nơi đất khách quê người. Cũng có kẻ cứ tưởng thế là "vinh thân" và cam phận trâu ngựa trong nhung lụa. Cá nhân Lê Lợi nhờ "hiểu biết hơn hẳn mọi người, sáng suốt và kiên quyết" nên "không bị quan tước dụ dỗ, không bị uy thế khuất phục" (ĐVSKTT). Bởi vậy, ông vua đệ nhất tương lai của triều đại nhà Hậu Lê không hề bị lóa mắt bởi bả vinh hoa nhất thời mà quân xâm lược cố công bày đặt trước mình. Người Minh đã không chỉ một lần mang đủ thứ xông xênh đến để dụ dỗ Lê Lợi, nhưng ông vẫn lắc đầu. Ông từng nói: "Bậc trượng phu sinh ở đời phải cứu nạn lớn, lập công to, lưu tiếng thơm ngàn năm sau, sao lại chịu hèn nhát để cho người sai khiến?".

Trong lòng Lê Lợi đã không nguôi cháy bỏng ngọn lửa ái quốc nhằm khôi phục lại chủ quyền đã mất. Theo đúng phong độ hào trưởng, ngay từ khi còn âm thầm nuôi chí, Lê Lợi đã không chỉ "dụng tâm nghiền ngẫm thao lược" mà còn cố gắng "tìm mời những người mưu trí, chiêu tập dân chúng lưu ly, hăng hái dấy nghĩa binh, mong trừ loạn lớn. Vua từng bảo mọi người: Ta cất quân đánh giặc, không phải là có lòng ham muốn phú quý, mà chính vì muốn để ngàn năm về sau, người đời biết ta không chịu làm tôi tớ cho bọn giặc tàn ngược..." (ĐVSKTT).

Lê Lợi dấy binh dựng cờ nghĩa ở Lam Sơn vào mùa xuân, tháng giêng năm Bính Thân (1416), thề diệt giặc Minh giải phóng giang san. Phải mất tới 10 năm gian khó trôi qua thì mới giành lại được non sông khỏi tay quân xâm lược. Bắt đầu một triều đại ghi nhiều dấu ấn tốt đẹp vào lịch sử Việt Nam. Dẫu không phải lúc nào cũng mười phân vẹn mười trong "trị quốc, bình thiên hạ", có lúc đã "đa nghi, hiếu sát" (ĐVSKTT) làm hại tới một số công thần, nhưng vua Lê Thái Tổ đã thực sự hoàn thành được sứ mệnh đế vương vĩ đại của mình.

Thần thiêng nhờ bộ hạ:

Có nhiều yếu tố đã giúp Lê Lợi trở thành vua Lê Thái Tổ. Một trong những yếu tố hàng đầu là hơn ai hết, ngay từ lúc còn "nương thân nơi hoang dã" đợi thiên thời, ông đã hiểu rằng, "một cây làm chẳng nên non". Hội thề Lũng Nhai mùa xuân năm Bính Thân bên cạnh Lê Lợi đã là 18 người bạn thân tín, trong đó có Nguyễn Trãi... Càng chiến đấu, đội quân khởi nghĩa từ đất Lam Sơn càng thu hút được nhiều tinh binh và anh tướng "đem đại nghĩa để thắng hung tàn, lấy chí nhân để thay cường bạo" (Bình Ngô Đại cáo, văn thần Nguyễn Trãi chắp bút, Bùi Kỷ dịch).

Lên ngôi năm Mậu Thân (1428), vua Lê Thái Tổ cũng đã nghĩ ngay tới việc chiêu hiền đãi sĩ. Tháng 5 năm Kỷ Dậu (1429), vua Lê Thái Tổ ban biển ngạch công thần cho 93 người có công lớn trong kháng chiến. Rồi nhà vua đã ra lệnh chỉ rằng "những văn võ hào kiệt nào còn bị bỏ sót, hoặc bị chìm đắm chưa có chức tước gì, hoặc không được ai tiến cử, hoặc vì thù hằn mà bị đè nén, vùi dập, thì đến ngay chỗ Thiếu phó Lê Văn Linh mà tự tiến, nếu xét thực có tài đức thì tâu trình để cất nhắc sử dụng, không cứ là ngụy quân hay sĩ thứ, cốt lấy tài đức là hơn" (ĐVSKTT). Nhà vua còn ra thêm lệnh chỉ: "Quân nhân các phủ lộ và những người ẩn dật ở núi rừng, nếu ai quả thực thông kinh sử, giỏi văn nghệ thì đến ngày 28 tới sảnh đường trình diện, chờ đến ngày cho vào trường thi hội, người nào đỗ sẽ được tuyển dùng" (ĐVSKTT).

Tới tháng 6 năm đó, nhà vua còn sai văn thần Nguyễn Trãi viết "Chiếu cầu hiền tài", nội dung có đoạn (bản dịch của học giả Đào Duy Anh):

"Trẫm nghĩ: Việc thịnh trị tất ở việc cử hiền, được hiền tài tất do sự tiến cử. Bởi thế người làm vua thiên hạ phải lấy đó làm việc trước tiên. Ngày xưa, lúc thịnh thời, hiền sĩ đầy triều nhường nhau địa vị, cho nên dưới không sót nhân tài, trên không bỏ công việc, mà thành đời thịnh trị vui tươi... Nay trẫm vâng chịu trách nhiệm nặng nề, sớm khuya lo sợ, như gần vực sâu, chính vì cầu người hiền giúp việc mà chưa được người. Vậy hạ lệnh cho các văn võ đại thần, công hầu, đại phu, từ tam phẩm trở lên, mỗi người đều cử một người, hoặc ở triều đình, hoặc ở thôn dã, bất cứ là đã xuất sĩ hay chưa, nếu có tài văn võ, có thể trị dân coi quân, thì trẫm sẽ tùy tài trao chức. Vả lại tiến hiền thì được thưởng, ngày xưa vẫn thế. Nếu cử được người trung tài thì thăng chức hai bực, nếu cử được người tài đức đều hơn người tột bực, tất được trọng thưởng. Tuy nhiên, người tài ở đời vốn không ít, mà cầu tài không phải chỉ một đường, hoặc người nào có tài kinh luân mà bị khuất ở hàng quan nhỏ, không ai tiến cử, cùng người hào kiệt náu ở đồng nội, lẩn ở hàng binh lính, nếu không tự mình đề đạt thì trẫm bởi đâu mà biết được!..".

Lê Lợi đúng là bậc vua anh hùng bậc nhất của Việt Nam. Chí lớn và đấy lòng quả cảm, mưu lược hơn người . Ông quy tụ được nhiều tướng tài và mưu sĩ xuất sắc : Trần Nguyên Hãn, Nguyễn Chích, Nguyễn Trãi, Lê Sát , Lê Lai v.v. Nằm gai nếm mật mười năm trời lấy lại được giang sơn, lập nên chiến công vang dội trong lịch sử VN. Về võ công thì khỏi phải nói. Tuy nhiên về văn trị có một số điểm còn cần suy nghĩ và đó cũng là cái mà các sử gia đời sau ít nhiều có chỗ chê trách . Nhưng mà "nhân vô thập toàn" , ở đời mấy ai toàn diện về mọi mặt. Dù sao ông cũng ghi dấu ấn vào lịch sử nước nhà. Nhưng lời ca ngợi mà các sử gia dành cho ông cũng xứng đáng .

Lê lợi có thể là một vị tướng võ tài giỏi và đúng là đã dẹp quân xâm lược, thành lập nhà Hậu Lê, nhưng nói ông ta chiêu hiền đãi sĩ v.v thì những bậc khai quốc công thần như Nguyễn Trãi hay Trần Nguyên Hãn bị án oan thì sao? Đều do ông vua đó nghe nịnh thần hết.
Ông ta có vẻ hiểu "một cây làm chẳng nên non" nhưng chỉ hiểu khi chiến tranh thôi, nên mới chiêu mộ được nhân tài. Chứ sau khi làm vua thì các thực tế lịch sử nói ngược lại. Đúng hơn là "Săn hết hươu nai thì chó săn cũng cho vào ... nồi". Con người này đúng là tiểu nhân, sao gọi là quân tử được. Bất kể là ông ta thế hay nghe ninh thần thì cũng thế thôi.
"Cũng trong năm 1428 - năm Thuận Thiên thứ nhất, do cảm nhận có sự xuất hiện dấu hiệu lòng đố kỵ, ghen tuông trong triều đình, nên ông Trần Nguyên Hãn đã xin về hưu; được Vua Lê Lợi chấp thuận và ban cho 100 mẫu ruộng cùng một con ngựa để trở về Sơn Đông, huyện Lập Thạch nơi sinh ra Ông. Tại nơi đây, ông Trần Nguyên Hãn lập phủ đệ, đóng thuyền để hưởng thú vui cùng quê hương thôn dã. Một năm sau đó, vì sự ganh ghét hiềm khích của bọn ô quan, đã vu cáo ông Trần Nguyên Hãn có ý làm phản triều đình. Vua Lê Lợi nghe theo lời ton hót ấy, đã hạ lệnh triệu hồi ông Trần Nguyên Hãn về kinh để khảo vấn... Trên đường về Thăng Long, thuyền vừa đến bến Đông hồ trên dòng sông Lô, ông Trần Nguyên Hãn ngửa mặt lên kêu trời rồi nhảy xuống sông trầm mình!"

Nguyễn Trãi sau này mới về với Lê Lợi chứ không phải là người tham gia Hội thề Lũng Nhai! Vai trò của Nguyễn Trãi trong cuộc khởi nghĩa Lam Sơn mãi về sau mới được hậu thế đánh giá lại theo hướng đề cao hơn chứ thực tế lúc đó, Nguyễn Trãi không phải là một kiểu quân sư như Khổng Minh bên cạnh Lê Lợi đâu! Khi vẽ tranh các công thần, Nguyễn Trãi vẫn phải xếp sau khá nhiều người khác!
Một lời quân sư có ý nghĩa rất lớn đối với thành công của cuộc khởi nghĩa Lam Sơn là của Nguyễn Chích: sau những cuộc giao chiến rất ác liệt xung quanh vùng rừng núi Lam Sơn mà cuộc khởi nghĩa vẫn không tạo được 1 ảnh hưởng có tính toàn quốc, Nguyễn Chích khuyên Lê Lợi bỏ vùng Lam Sơn tuy có địa hình hiểm trở nhưng cằn cỗi, thưa dân, chuyển địa bàn hoạt động vào Nghệ An đất rộng người đông. Được nhân dân hết lòng hưởng ứng, nghĩa quân mới phát triển thành một phong trào giải phóng toàn quốc, đuổi được quân Minh ra khỏi bờ cõi
Thực ra, trước Lê Lợi, hậu nhân nhà Trần đã từng suýt giành được thắng lợi trong cuộc chiến chống quân Minh: quân nhà Hậu Trần đã từng có lúc đông tới hàng chục vạn người, đánh thắng những trận rất lớn và tiến từ Nghệ An ra uy hiếp Đông Quan (thành Thăng Long cũ). Nhưng rồi nội bộ mất đoàn kết, thanh trừng lẫn nhau nên sau bị quân Minh do Trương Phụ cầm đầu đánh bại! Nhìn lại lịch sử thì thấy là vai trò của vùng đất và người dân Nghệ An là cực kỳ to lớn trong các cuộc chiến tranh chống xâm lược và khởi nghĩa giành độc lập

Cám ơn bạn đã và bạn tạo topic có bài phân tích (hay thông tin)  rất hayỞ đây tôi chỉ nói thêm "1) Đoàn kết là sự mạnh vô địch : nghe qua thì đơn giản nhưng ko phải trong bất cứ một tổ chức nào cũng dễ dàng được điều đó. 2) Dân gian (hay Việt gian thì ko rõ) đã từng có câu :"Hữu Nghệ Tĩnh bất phú, vô Nghệ Tĩnh bất bần"Nói chung vùng đất Thanh - Nghệ là vùng địa linh nhân kiệt, ko rõ tại sao nhưng trong lịch sử đã chứng minh bằng nhiều nhân vật cụ thể. Thậm chí chúa Nguyễn chạy vào Nam cũng lấy nhiều thủ hạ, binh lính từ vùng này.      Phải chăng vì đó cũng là cái nôi đầu tiên cũng người Việt cổ (cổ trước cả đời vua Hùng) , cái này là do cá nhân tôi suy diễn thôi !Mời các bác phân tích tiếp về Lê Thái Tổ !

Bài viết này bác nên trích dẫn nguồn để anh em nào cần có thể tìm.
Nếu ko nhầm thì bác dẫn nguồn ở trên báo An ninh thế giới cuối tháng ?

Không có gì là tiểu nhân cả. Con người ai cũng vì lợi của riêng mình. Đâu phải dễ dàng mà nên cơ nghiệp? không trừ những mối họa trong tâm phúc thì làm sao vững nước nhà, mà trước mắt là vững ngai vàng đã rồi mới vững nước được!