LAN MAN PHỐ...

Phố và người Hà Nội​

Nếu mường tượng, Hà Nội trong tương lai sẽ như thế nào nhỉ? Hà Nội sẽ thay đổi, chắc chắn là như thế. Thay đổi nhiều nữa là khác. Tôi tự hỏi như thế và nghĩ rằng một ngày nào đó, rất có thể, chúng ta sẽ đi bộ qua sông Hồng Hà. Chiều chiều chúng ta sẽ đi bộ dắt người yêu qua sông. Nước sẽ cạn kiệt vì sự khai thác các đập nước trên thượng nguồn với các nhà máy thủy điện. Không cần cầu. Vì sông không còn nước. Dòng dông tưởng muôn đời lại hóa ra lại là nạn nhân đầu tiên bị ảnh hưởng bởi nền kinh tế thị trường.
Hết rồi những câu chuyện của dòng sông!
Câu chuyện ?oAnh phải sống? của Khái Hưng dần đi vào câu chuyện huyền thoại dân gian. Câu chuyện dòng sông thì thầm kể lại lịch sử cuộc đời của mỗi đời người với biết bao điều bí ẩn sẽ không còn nữa. Bài Chiếu dời đô ở thế kỷ thứ 11 nay nghe như còn vang vọng đâu đây. Cả cái nền văn minh sông Hồng được dựng lên, được hình thành và phát triển cho đến nay dựa trên cái bài chiếu khôn ngoan, với cái nhìn xa trông rộng của Lý Công Uẩn và vị cố vấn Đại sư Vạn Hạnh. Một quyết định sáng suốt, dựa trên cái thế sông núi đã tạo dần ra cái cơ ngơi của nền Văn minh sông Hồng. Thảng hoặc không có quyết định đó thì lịch sử miền đồng bằng sông Hồng đã hẳn là khác? Và nay sông Hồng cạn kiệt thì sẽ ra sao?
Thủ đô Hà Nội nằm gối đầu trên bờ đê sông Hồng, giắt ngang bằng một giải yếm là cầu Paul Doumer. Sông đó, cầu đó, biểu tượng cho sức mạnh của người Pháp. Nay đã không còn như thế nữa. Thời đó, người ta không khỏi thở dài thán phục: Les Francais font tout ce qu!ils veulent (Người Pháp làm được bất cứ cái gì họ muốn). Ai cũng nghĩ rằng, thật vô vọng để xây một cây cầu như vậy. Dòng sông Hồng, đúng như Pierre Gourou nhận xét ở trên: Đó là dòng nước đầy bất trắc và rủi ro. Nhưng nói như Gourou còn có vẻ văn chương quá. Thực tế, lòng sông Hồng về mùa khô, nước cạn, có nơi bề ngang chỉ còn 5,6 thước tây. Nhưng đến mùa nước lũ, khoảng tháng Bảy trở đi, nước dâng cao ngấp nghé bờ đê. Dòng sông hiền lành bỗng chốc trở thành hung hãn. Vậy mà P. Doumer đã khắc phục được tất cả, hoàn thành cây cầu sau 4 năm. Công của ông không nhỏ.
Phải nhìn nhận rằng, dưới thời Paul Doumer, thành phố Hà Nội đã đổi mình. Cây cầu Paul Doumer đã mở đường cho Hà Nội bước vào thế giới văn minh.
Nay không cần cây cầu Paul Doumer nữa thì cái gì sẽ là biểu tượng cho sự phát triển của thủ đô Hà Nội. Tôi không biết nữa.
Hai bờ đê sông, có những khúc, người dân đã biết dựng nhà trên bè nổi bồng bềnh lên xuống tùy theo con nước. Những căn nhà nổi đó là nếp sống đặc biệt của một thiểu số dân miền Bắc. Thật là kỳ diệu. Một thứ Population flottante, dịch văn chương là sống bồng bềnh trên sông nước. Nhưng chữ đắt nhất, cách gọi nguyên thủy nhất là nếp sống Hạ Bạc. Một nếp sống văn hóa mà tất cả dựa vào nước, đến cái độ ăn, ngủ, làm ăn, sinh sống đều ở trên sông. Nhưng mai đây nếu quân xâm lược nào đó muốn kéo quân sang nước ta bằng đường thủy thì cũng không được nữa. Những trận đánh trên sông Lô Giang, Bạch Đằng Giang trong lịch sử sau này khó có cơ biện cãi. Khó, bởi vì dòng sông không còn. Trước đây cùng lắm, dòng sông bên lở bên bồi. Nay thì rất có thể tất cả đã là nhà.
Còn bờ đê Yên Phụ đã mất hút đi lúc nào không hay, nay có thể là điểm hẹn khởi điểm cho xa lộ Bắc . Và sẽ không bao giờ còn câu ca dao: Non cao ai đắp mà cao/ Sông sâu ai bới, ai đào mà sâu.
Sẽ và đã không còn đê Yên Phụ chạy dọc theo sông Hồng nữa, có lối rẽ vào các bãi Phúc Xá, bãi An Dương. Không có nước thì cần gì đến đê. Nhớ lại cái hình ảnh năm 1946, tôi chạy loạn và leo lên gác chuông nhà thờ cửa Bắc sáng hôm sau. Tôi đã thấy gì. Thấy từng đoàn người lũ lượt lếch thếch, bồng bế chạy trên đê Yên Phụ, hướng về phía Hà Đông thay vì hướng về phía cầu Long Biên. Bóng những người chạy tản cư in dấu một vệt dài trên nền bầu trời trắng đục. Tất cả hình ảnh đó đã phai mờ về những ngày khởi đầu chiến tranh trong ký ức của tôi khi về thăm lại Hà Nội. Nhớ lại mấy câu thơ của Quang Dũng những ngày ấy:Thôi chào Hà Nội lửa ngang trời/ Ta đi ngõ gạch, tường đang đục/ Gạn từng giọt nước đánh cầm hơi.
Phố Hà Nội
Nói đến Hà Nội mà không nói đến các con phố thì sẽ là một thiếu sót lớn. Tranh Bùi Xuân Phái đã một thời chuyên vẽ các căn nhà và đường phố Hà Nội với một màu xám xanh đục, với những căn phố xiêu vẹo, trông rất ấn tượng và rất buồn. Trong văn chương thì Thạch Lam đã để thì giờ ra viết cuốn Hà Nội 36 phố phường. Trong đó, ở trang 92 ông viết rằng: "Người Pháp có Paris , Người Anh có Luân Đôn, người Tàu có Thượng Hải. Ta phải nghe người Pháp nói đến Paris, người ở Paris mới hiểu được sự yêu quý ấy đến bậc nào. Chúng ta cũng có Hà Nội, một thành phố có nhiều vẻ đẹp, vì Hà Nội đẹp thật, chúng ta chỉ còn tìm những vẻ đẹp ấy ra".
Vẻ đẹp như thế nào, trong suốt cuốn sách không thấy ông nói ra.
Phần tôi có những ý nghĩ sau đây về đường phố Hà Nội. Lẽ thứ nhất là Hà Nội có những con đường ngắn quá. Ngắn đến nỗi chẳng ở đâu có. Ngắn đến không thể ngắn hơn được nữa. Có lẽ con đường Giải phóng là dài nhất với 4.000 mét, Hoàng Hoa Thám kể là dài với 3.320 mét. Hoàng Diệu còn 1340 mét, Lý Đế với 1.090 mét. Kim Liên chỉ còn 250 mét. Hàng Gà tụt xuống còn 225 mét. Hàng Cân 104 mét và tụt nữa Hàng Hương còn 65 mét. Ngắn như thế, đi mấy chục nhà đã hết đường, muốn tìm đường cũng khó mà muốn chỉ đường cũng thật là gian nan. Chỉ còn mỗi cách hỏi đường từng đoạn một. Nhưng được cái, người Hà Nội nói chung, nhất là những người lái xe ôm lúc nào cũng sẵn sàng chỉ đường.
Nhận xét thứ hai là tôi thấy họ tôn trọng khu phố cổ, ít đổi tên đường. Tên đường phố Sài Gòn thì người ta đã đổi hầu như toàn bộ, đổi cả những cái không cần đổi. Đường Công lý thì có gì cần đổi. Đường Tự Do, Lê Thánh Tôn, Lê Văn Duyệt thì có gì cần đổi. Đường phố Hà Nội với nhiều tên đường từ thời Pháp thuộc thế nào thì nay vẫn để như vậy. Như các đường Hàng Cân, Hàng Đường, Hàng Đảo, Hàng Khay, Hàng Quạt v.v... Nghe quen và thân thương. Hoặc các phố Quan Thánh, Ngọc Hà, đường Cổ Ngư, Phủ Doãn, Cầu Giấy, Thụy Khuê, Tràng Tiền, Ngọc Hà, Hoàn Kiếm, Khâm Thiên và chợ Đồng Xuân. Thời xưa, người ta coi chợ Đồng Xuân là: Hà Nội là Động tiên nga/Sáu giờ tắt hết đèn xanh đèn gần/ Vui nhất là chợ Đồng Xuân. Ba câu thơ trên bây giờ có thể đã không đúng nữa. Chợ Đồng Xuân cho dù đã được xây cất lại khang trang hơn. Ngày nay nó chỉ đóng vai trò trung gian vận chuyển hàng hóa đi các tỉnh. Hàng hóa ở đây phần lớn lại là hàng buôn lậu buôn từ Trung Quốc về. Và mua bán thì phải cẩn thận trả giá, vì thế nào cũng có thể bị hớ do người bán nói thách gấp đôi, gấp ba là chuyện thường.
Nghĩ cho cùng, tôi thấy các khu phố cổ Hà Nội như âm thầm làm chứng nhân lịch sử. Thật vậy, thời nào đường phố đó cũng có mặt. Chế độ nào nó cũng vẫn nằm ở đó. Thời tiền Tây đến thời Tây và hậu Tây, nó vẫn có ở đó.
Ngõ Hà Nội
Phố và ngõ là hai đặc điểm mang đậm sắc thái văn hóa của Hà Nội. Phố là đời sống bên ngoài, ngõ là đời sống bên trong. Cứ vài nhà lại có một ngõ. Ngõ sâu hun hút đến dài bằng một con đường phố nhỏ. Nơi ấy là nơi ra vào của hàng chục gia đình lớn nhỏ. Bề ngang chỉ chừng hơn nửa thước mà nếu có hỏa hoạn thì không biết sẽ ra sao. Bề dài có thể 50 đến 60 mét. Có ngõ chật chỉ vừa một người đứng mà trong đó có một cửa hàng bán đồ vàng bạc. Tủ kính dựa vào tường, thế là thành một cửa hàng. Có cái ngõ gì tôi quên mất bán chè chí mà phủ và trong tiệm có một con chó đá. Chắc xưa hẳn là cửa ngõ đi vào đền. Chúng tôi đã quên đường và đi hỏi bằng được tiệm bán chè chí mà phù có con chó đá. Vậy mà hơn một tiếng đồng hồ sau, tôi cũng tìm ra. Khá vất vả. Tôi vừa tức, vừa vui, vừa đùa, tôi ngồi lên lưng con chó đá nói: Vì mày mà tao phải vất vả thế này. Người trong quán nhìn tôi trách móc: Đây là chó thờ đấy. Tôi vội vàng tụt xuống xin lỗi mọi người vì vô lễ và cúi vái ông chó đá vài cái. Quả thực trước mặt ông chó đá có bát nhang thờ. Tín ngưỡng miền Bắc còn vương vất khá nhiều tính cách thờ vật tổ, chen lẫn mê tín và dị đoan lắm, khác hẳn trong .
Ngõ như thế trở thành quen thuộc và là nét văn hóa đặc thù của Hà Nội. Chỉ ở Hà Nội mới có. Một nếp sống chung đụng hàng vài chục người. Và người Hà Nội đã sống như thế, thế hệ này qua thế hệ khác.
Hà Nội và những gánh hàng rong

​

Xin đừng quên một điều là Hà Nội có những cửa hàng di động. Ấy là nói theo lối bây giờ. Ngay từ xưa đã có rất nhiều gánh hàng rong như thế. Phở gánh, xôi chè gánh, hoa quả gánh, bất cứ cái gì cũng gánh. Có khi một bên là cửa hàng, bên này là một chú nhỏ ngồi. Tôi còn nhớ những hàng phở gánh sớm đông, khói tỏa ra nghi ngút, mùi phở thơm đến sặc mũi trên đường phố cửa Bắc, xế con đường đôi, nay là đường Hoàng Diệu. Một bên gánh là tủ kính để bánh phở và đĩa thịt thái tươm tất. Bên kia nồi nước phở nghi ngút khói. Khó quên được mùi phở, thơm ơi là thơm, sao mà nó thèm thuồng đến chảy nước dãi ra được. Lại có những cửa hàng với hai tủ kính đàng hoàng, lịch sự và trang nhã bán cà phê, bánh mì. Mùi cà phê cũng thơm nức mũi.
Cả một nếp sống Hà Nội!
Phố Hàng Mã

​

Cách đây chừng 6 tháng, tôi được một người bạn thân ở bên Anh, gửi cho một tấm hình chụp khá ngộ nghĩnh do một phóng viên ngoại quốc chụp. Hình chụp một anh xích lô đạp ở Hà Nội đang chở một cái xích lô khác làm bằng giấy. Hình thật ngộ nghĩnh. Xích lô đạp chở xích lô giả. Ý nghĩ đó quẩn quanh lôi kéo tôi đến các phố Hàng Mã khi về Hà Nội.
Trước 1954, ở Hà Nội trước có bao nhiêu chùa thì nay vẫn thế. Hơn 50 năm mà vẫn thế có nghĩa là tụt dốc. Tụt dốc về số chùa không xây dựng mà còn tụt dốc về tín ngưỡng, đi dần sang cái hướng phiếm thần, mê tín. Năm 1954, ta có các chùa: Chùa Bà Đá, Chùa Láng, chùa Hòe Nhai, chùa Kim Liên, chùa Liên Phái, chùa Một Cột, chùa Ngũ Xá, chùa Quán Sứ, chùa Trấn Quốc.
Bây giờ vẫn chừng ấy chùa. Còn lại là Đền. Như đền Quan Thánh, đền Voi Phục, đền Gióng, đền Mẫu, đền Hai Bà Trưng, đền Sóc Sơn. Các chùa này không phải chỉ thờ Quan âm mà còn thờ nhiều tông phái khác nhau. Như chùa Bà Đá là của phái Lâm Tế, chùa Hòe Nhai là của phái Tạo động. Đã thế chẳng những thờ tượng Quan Âm, còn thờ thêm nhiều tượng khác. Tại chùa Kim Liên, bên cạnh tượng Quan Âm còn có tượng chúa Trịnh, tượng Tôn Ngộ Không, tượng Văn Thù. Chùa Láng cũng vậy, ngoài tượng Phật còn có tượng Lý Thần Tông, Từ Đạo Hạnh và hai động thập điện Diên Vương. Chùa Ngũ Xá vừa thờ Phật, vừa thờ Nguyễn Minh Không, gọi là Lý Quốc Sư...
Người Viễn xứ

Hồ Hà Nội

Hồ Gươm.​

Với diện tích chỉ hơn 900 km2 nhưng Thủ đô Hà Nội có khoảng 100 hồ nước lớn nhỏ nằm rải rác. Ngoài những hồ nước nhân tạo như hồ Văn, hồ Ngọc Khánh, hồ Thành Công? nổi bật là những hồ thiên tạo nổi tiếng như hồ Gươm, hồ Tây, hồ Trúc Bạch, hồ Thiền Quang..., những hồ nước ấy là vết tích của các dòng sông cổ, có thể mỗi một hồ nước có một ?othân phận? khác nhau nhưng bản thân chúng vẫn là một phần không thể thiếu trong cuộc sống của người Hà Nội.
Từ trên cao nhìn xuống, ngay giữa trung tâm thành phố, hồ Gươm hiện lên như một viên ngọc xanh kiều diễm đẹp đến ngỡ ngàng. Bóng nước xanh trong soi bóng Tháp Rùa nghìn năm cổ kính. Thoảng trong cơn gió thu sang, hàng liễu rũ nghiêng mình như nàng thiếu nữ làm duyên chải tóc bên hồ, cây lộc vừng chín gốc cũng chẳng chịu ngồi yên uốn mình vươn ra mép nước trổ những chùm hoa dài sắc đỏ kiêu sa. Hồ Gươm không chỉ có cây xanh mà còn có cả những mạch nguồn anh linh cổ kính. Đó là tượng vua Lê uy nghiêm, đền Ngọc Sơn cổ kính lưu dấu xác ?oRùa thần? với sự tích vua Lê trả kiếm, cầu Thê Húc sơn son vươn mình đón ánh bình minh lên, và ngọn Tháp Bút suốt bao đời nay vẫn vươn cao tạc chữ vào nền trời xa xanh thẳm. Cuộc sống của hồ Gươm không chỉ dừng ở đó, sáng sáng nó vẫn cựa mình thức giấc với những âm thanh và hình ảnh quen thuộc của cuộc sống hàng ngày. Những sáng sớm tinh sương, bên bờ hồ Gươm, trong không khí thanh bình và tươi mát, người dân thức dậy với biết bao cảm xúc diệu kỳ của một ngày mới.

​

Khác với hồ Gươm xanh, hồ Thiền Quang (xưa gọi là hồ Halais) lại bình yên với những đêm hoa sữa thơm nồng say đắm. Những ngõ phố vắng tanh vương vấn hương hoàng lan toả ngát trong đêm, và đâu đó tiếng dương cầm thánh thót khẽ vang lên như rơi xuống tận cùng mênh mông của làn nước biếc.

​

Chia tay hồ Thiền Quang ngọt ngào hoa sữa, ta đến với hồ Tây vào một chiều lộng gió, nơi con nước mênh mông dạt dào sóng vỗ xô bờ. Người ta nói mùa thu là mùa đẹp nhất của hồ Tây bởi ở đó có sương giăng giăng và khói lam chiều. Men theo những con đường len lỏi cạnh hồ Tây, ta bắt gặp ở đó những sắc hoa rực rỡ của các làng hoa Nhật Tân, Quảng Bá, Nghi Tàm. Chầm chậm đi trong ánh hoàng hôn đã bắt đầu nhuộm tím, ta lại thấy ở đó bóng hình của những đôi lứa tình nhân đang đắm đuối bên nhau mặc cho con nước hồ Tây hết trào dâng lại bình yên lặng sóng ở quanh mình. Và xa xa, tiếng chuông chùa Trấn Quốc cũng bắt đầu điểm nhẹ, phủ Tây Hồ hương khói cũng bảng lảng bay lên. Những biệt thự hồ Tây, những du thuyền sang trọng như điểm xuyết thêm nét hào hoa quyến rũ cả lòng người. Mé bên kia đường Thanh Niên là hồ Trúc Bạch nhỏ bé xinh xinh, xưa là chốn giặt lụa của những nàng tiên. Nơi nàng công chúa yêu của vua Trần Nhân Tôn tìm về nép mình nơi cửa Phật trong ngôi chùa Châu Long cổ kính .
Chếch về phía cửa ô Cầu Giấy, ta lại bắt gặp hồ Thủ Lệ với chiếc cầu đá cong cong duyên dáng nằm nép mình bên khu công viên xanh mát và vườn thú quý hiếm của Thủ đô. Toạ lạc bên cạnh hồ là khách sạn Daewoo 5 sao hoa lệ và sang trọng vào loại bậc nhất của cả nước, nơi dừng chân thường xuyên của những chính khách khi có dịp ghé thăm thành phố nghìn năm cổ kính này.
Ẩn mình trong khu công viên Thống Nhất rộng lớn là hồ Bảy Mẫu. Cả một hồ nước mênh mông giữa một rừng cây xanh mát tạo thành khu công viên lý tưởng cho các hoạt động thể thao và giải trí của người dân Thủ đô. Xa hơn một chút về phía Nam, khu Linh Đàm với hồ nước xanh trong tạo thành một bán đảo nhỏ bé thú vị bên cạnh khu đô thị mới với những ngôi biệt thự và toà nhà chung cư cao tầng sang trọng và hiện đại.
Tất cả mới chỉ là những nét thoáng qua về một không gian hồ Hà Nội. Bởi tả làm sao hết được những vẻ đẹp của hồ nước Thủ đô.
-Thanh Hòa-

Được yem_dao_lang_lo sửa chữa / chuyển vào 06:38 ngày 13/06/2007

Tôi xa Hà Nội,
Năm lên mười tám,
Khi vừa biết yêu.
Bao nhiêu mộng đẹp,
Yêu thương thành khói,
Tan theo mây chiều!
Hà Nội ơi
Giờ biết ra sao bây giờ
Ai đứng trông ai ven hồ
Khua nước trong như này xưa!
Tôi xa Hà Nội,
Năm em mười sáu,
Xuân tròn đắm say.
Đôi tay ngọc ngà,
Dương gian tình ái,
Em đong thật đầy!
Bạn lòng ơi,
Ngày ấy tôi ôm cây đàn
Quen sống ca vui bên nàng
Nay khóc tơ duyên lìa tan!
...
Được buck sửa chữa / chuyển vào 11:22 ngày 13/06/2007
Được buck sửa chữa / chuyển vào 11:22 ngày 13/06/2007

Được mail2522002 sửa chữa / chuyển vào 14:01 ngày 13/06/2007

Hà Nội có phố ?obắc thang?









Không phải phố Hàng Thang, cũng không bán thang, ?ophố? nằm gọn phía sau bến xe Giáp Bát ?" Hà Nội, nơi mọi sinh hoạt của hơn 100 hộ dân ở đây nhà nhà đều cần đến? thang.
- vnn -