Lượm lặt từ điển Anh-Việt.

Ý tưởng về Rubic.

Ai biết chơi Rubic hẳn phải biết là xóa một khối Rubic dễ hơn rất nhiều so với việc đưa nó về trạng thái ban đầu, như hình tôi minh họa dưới đây:

​

Từ (1) sang (2) gọi xóa khối Rubic: chỉ cần vặn ngang dọc năm bảy đường thì ta được (2).

Tuy nhiên, vấn đề lại là việc đưa (2) trở về tình trạng nguyên thủy 6 mặt 6 màu ban đầu. Nếu từ (1) sang (2) chỉ cần năm bảy đường vặn thì từ (2) sang (3) cần nhiều tư duy, lí thuyết, phương pháp và dĩ nhiên nhiều đường vặn hơn.

Vì chúng ta không thể trở lùi thời gian nên phải theo một hướng giải quyết nào đó, nghĩa là buộc phải đưa (2) đi theo một trình tự đã biết của mình. Cũng như toán học, chúng ta học toán không phải để tìm đáp số, mà để đặt vấn đề. Vấn đề được đặt ra tiếp theo là: liệu toán học có sát thực và là con đường ngắn nhất để đi đến một kết quả nào đó hay không? Như khối Rubic (2), con đường ngắn nhất để đến (3) là trở lui về (1), xóa như thế nào thì làm ngược lại như thế.

Một vấn đề phụ nữa là việc xóa có một giới hạn nào đó không? Theo cảm nhận của tôi thì xóa một khối Rubic phải nằm trong một giới hạn các đường xóa, nghĩa là việc giải khối Rubic không phụ thuộc vào số đường xóa.

Trở lại vấn đề chính thì tôi có thể nói khối Rubic (2) đang ở một trạng thái "đa cách". Có vô số phương pháp hay công thức có thể áp dụng cho tình trạng đa cách này và ta phải chọn phương pháp hay công thức nào phù hợp nhất để giải nó nhanh nhất. Liệu trong tất thảy các cách giải ở tình trạng đa cách này, có cách nào trùng lặp với việc trở lui từ (2) về (1) không? Quả là rất khó đối với trí tuệ con người. Kỉ lục thế giới về giải Rubic chỉ vào khoảng mười mấy giây thì hẳn phương pháp đó cũng chỉ khá gần với việc "đi ngược dòng thời gian".

Phải chăng toán học là cách con người đi ngược thời gian?

Tớ còn một số ý tưởng về Rubic, sẽ trình bày sau....

...

Nếu chúng ta qui những thuộc tính Rubic cho Giáo Dục thì phải hiểu như thế nào?

Gần đây có nhiều nhân vật tiếng tăm nói, hay đúng hơn là ta thán, về giáo dục VN. Họ bê nguyên những nền giáo dục Âu Mỹ Nhật, nhất là nước Anh xứ sở sương mù về và muốn đặt nó ngay tại thủ đô Hanoi nghìn năm văn vật ...[]. Mới tháng trước tớ đọc một bài báo nói người Nhật họ sẽ bỏ cả thi tuyển sinh cơ đấy, nay đã nghe lão Hạc hét lên "học để đi thi là thảm họa" ! Ối giồi ơi ! Nếu mà học chẳng để thi thì mất bố nó một nguồn động lực.[]

​

Nếu so với khối rubic thì giáo dục nói chung nên sánh với tính trạng nào của khối rubic? Nếu giáo dục hoàn hảo như Âu Mỹ Nhật thì cần gì phải giáo dục []. Thế nên giáo dục phải sánh với tình trạng hỗn độn của khối Rubic, thậm chí mỗi cá nhân học sinh cũng có thể sánh với tình trạng hỗn độn này, sự hoàn hảo của khối Rubic chính là môi trường hay văn cảnh. Rõ ràng văn cảnh của VN khác với văn cảnh Âu Mỹ Nhật. Tuy nhiên, trong xu thế hội nhập toàn cầu thì văn cảnh VN phải có cả độ phức hợp nữa, nghĩa là nó phải bao trùm luôn giáo dục Âu Mỹ Nhật. Nói cách khác chúng ta đang ở tình trạng hỗn độn (chaotic) và rắc rối (complicated) như khối Rubic vậy, nó bao trùm luôn sự phức hợp (complex) là những giải pháp. Những kẻ học Âu Mỹ Nhật họ chỉ việc khảo sát, ý thức và đáp ứng các nhu cầu của xã hội VN thôi, mà đúng ra chúng ta (những người đã và đang sống trong xã hội VN) cần phải ý thức, phân tích, hành động rồi mới đáp ứng. Như sơ đồ Cơ Cấu Môi Trường của Dave Snowden đã chỉ ra:

​

Tình trạng rắc rối và hỗn độn của giáo dục VN cũng có thể sánh với khối rubic như tôi đã nêu. Chúng ta có n cách giải quyết, cho riêng mình và cho cả nền giáo dục. Vấn đề chính là chúng ta có chấp nhận n cách giải quyết không? Các ông giáo dục đã đẻ ra các loại trường chuyên lớp chọn nay không thấy nói gì đến hiện trạng giáo dục cả, mà đó mới chính là nguyên nhân. Nếu bỏ trường chuyên lớp chọn, đưa hẳn nền giáo dục về trạng thái hỗn độn rắc rối thì những giải pháp cho tình trạng này sẽ bao trùm luôn các giải pháp của Âu Mỹ Nhật, thách thức luôn các trường Dân Lập và Chất Lượng Cao...Mỗi năm chúng ta sẽ có ít nhất 20.000 tài năng trong tất cả các lĩnh vực.

...

Liệu toán học có phải là lần ngược về quá khứ không, hoặc ít nhất là tiệm cận với quá khứ? Đến đây thì tôi nhớ đến Big Bang. Big Bang là một huyền thoại được xây dựng từ toán học và nó đang tiệm cận với những quan sát thiên văn. Tôi vẫn chưa tin vào Big Bang. Như bạn đi trên một đường tàu khá thẳng chẳng hạn, nhìn phía trước phía sau chỉ thấy hun hút hai đường ray tụ tại một điểm (trong hội họa gọi là hiệu ứng phối cảnh). Nhưng kì thực phía trước phía sau bạn chẳng có điểm nào cả, hai đường tàu không hề gặp nhau, bạn lúc nào cũng đi giữa chúng. Cảm giác tâm lí là bạn như bị "chặn trước chặn sau" vậy. Có đúng thực là hai đường song song không bao giờ gặp nhau không? Rõ ràng chúng "gặp nhau" ở phía xa xa. Tâm trí và lí trí có khác biệt không, hoặc có điểm chung nào không? Liệu Big Bang có phải là một hiệu ứng tâm lí như ví dụ trên không? Trước tôi có đưa một nhận định là (hình như) càng tiến về quá khứ các sự kiện càng tách biệt nhau, và càng tiến về tương lai các sự kiện càng sít lại gần nhau. Đã gọi là "sự kiện" thì nó đã xảy ra và thuộc về quá khứ. Theo cách hiểu này thì Big Bang là một hiệu ứng do chúng ta đang hướng về tương lai. Vậy thì có thể hướng về tương lai hay quá khứ chính là chiều thứ 5 của không gian. Nhưng thế nào là hướng về tương lai hay quá khứ?

Có phải là Kinh Dịch đã phát minh ra Đạo Hàm và Định Luật Newton và Bảo Toàn Năng Lượng[]:

Cùng tất biến
Biến tất thông.

Mới đó mà đã một con giáp rồi...Con số không, một chi tiết nhỏ trong một quyển sách của Nguyễn Cảnh Toàn, một nhà toán học khá biện chứng trong quyển sách toán đó, nào là vật chất ý thức, nào là qui luật lượng chất...Chỉ có chi tiết, con số không là "không có gì". Nhưng không có gì cũng do con người nghĩ ra, và "không có cái không có gì". Nhưng mà sao gọi là "cái" được. Có cái gì có tính chất "không có gì" không? Không hề có. Không gian được lấp đầy bởi một cái gì đó mà ta chưa biết. Vậy thì chỉ có cái ta chưa biết chứ không có "cái không có gì". Vấn đề nên tách bạch là con số không không có nghĩa là "không có gì". Số không hoàn toàn xác định. Câu trả lời "không" cũng xác nhận điều này, vì biết mới trả lời "có hay không" chứ, không biết thì không thể trả lời. Có trường hợp "không biết" nhưng ta cũng không thể qui về số không được. Ví dụ thế này. Bạn hỏi một tỉ phú A không biết tiếng Mỹ:

- Ông có biết "money" không?

- Không.

Nếu ông ta không biết "money" thì bạn không thể thống kê được số tỉ phú, bạn không thể ghi số "money" là:

Số tiền ông tỉ phú A = 000000 $ (hết sức sai lầm []).

Khác với khi bạn hỏi:

- Ông có chiếc xe đắt nhất Việt Nam chứ?

- Không.

Khác với trường hợp trên, "không" đây là hàon toàn xác định và bạn có thể ghi:

Xe đắt nhất VN: ông A = 0 chiếc (hoàn toàn đúng).

Thế cho nên ta phải dùng một kí hiệu khác để biểu đạt cho khái niệm "không có gì". Vấn đề nhớn có thể phát sinh tại đây, là ta có thể dùng một kí hiệu nào đó để biểu đạt cho cái "không có gì" tức "chưa biết" không? Có thể lắm chứ, một nhà vật lí đã tìm ta điện tử dương bằng phương trình bậc 2 với ẩn số X chưa được biết. Vậy thì có phải toán học giúp chúng ta tìm kiếm những cái chưa biết tức cái mới hay không? Nếu đúng là như thế thì quả là một cuộc đầu tư hơi mạo hiểm, nó quá chênh lệch so với tìm những cái đã biết rồi tức con số không...[]trong xã hội chúng ta...

Vài hàng:

Quay lại với chữ MULTIPLICITY, trong toán học có nghĩa là "lũy thừa", một phép toán hoàn toàn ngược với phép lấy căn số với từ ROOT.. Hai khái niệm này cũng khá phổ biến trong triết học...Tuy nhiên tôi vẫn chọn từ "đa cách" trong các bản dịch tiếp theo...

...

Tìm hiểu Triết Học thì phải hiểu cả...thực vật học. Thế mà nhiều nông dân Việt Nam lại phải lên thành thị học.[]
Đổi mới tư duy là phải hiểu khái niệm XUYÊN NGÀNH, nghĩa là phải học nhà nông...

Phan Biên tích hợp từ:
http://www.infovisual.info/01/015_en.html



Hình trên mô tả các loại cuống (stem) thực vật. Thân rễ là một loại cuống. Điều gì khiến các ông triết học và tâm lí học cao siêu D&G chú ý đến cái gọi là thân rễ ? Thì ra nó có tính chất này:

Rhizome: stem that annually produces adventitious roots.

Tạm dịch: Thân rễ là một loại cuống thực vật hàng năm sản sinh các rễ ngẫu nhiên. Quan trọng ở chữ "adventitious" đây. Nghĩa ở tự điển như sau:

- Ngẫu nhiên, tình cờ.
- Không do thừa kế trực tiếp.
- Tự sinh, mọc tự nhiên.
- Bất định.

Và adventitious bud: chồi bất định.

Đấy là tất thảy tính chất của thân rễ đã hấp dẫn Triết Học.

...

Nhà tớ từng phát rừng già vùng biên giới Tây Ninh. Rừng tre và cỏ gianh rất khá phát, phải chặt từng cây tre, nhổ từng gốc tre cùng gốc cỏ rồi đốt...Được khoảng 1 mẫu thì chiến tranh biên giới, phải sơ tán...Giờ thì không còn rừng già nữa, chỉ toàn cao su...

Tiếp tục lần theo dấu với từ adventitious root...Tham khảo một người làm vườn.

Phan Biên dịch từ:

http://rhamphotheca.tumblr.com/post/44311306725/flora-file-bamboo-rhizome-with-buds-and

THÂN RỄ TRE CÙNG NHỮNG CHỒI VÀ RỄ NGẪU NHIÊN​

Có đôi người hỏi tôi về việc làm thế nào đào bứng tre lên khỏi mặt đất, vì thế tôi nghĩ tôi nên viết về việc này. Trên là bức ảnh của một thân rễ Trúc hoàn hảo để trồng lại. Để một nhánh tre phát triển nó cần ba nhân tố quan trọng.

1. Một khúc thân rễ lớn nằm ngang. Những phần mọc thẳng hiếm khi (hoặc không bao giờ) phát triển mà không có những “thân bò lan”(“runner” hay stolon), cho dù chúng có rễ riêng. Phần ngang càng lớn, nó càng tích tụ nhiều năng lượng, và càng có khả năng sống còn hơn.
2. Vô số rễ ngẫu nhiên. Đấy là những rễ phụ mọc từ những đốt ở những cây mây. Bạn càng đào nhiều rễ ngẫu nhiên nguyên vẹn, càng tạo nhiều cơ hội sống sót.
3. Những chồi dọc thân rễ. Chúng sẽ phát triển thành những cọng tre thẳng đứng. Trong bức ảnh trên có rất nhiều. Chúng giống như những chồi non của hầu hết thực vật.

Nếu tôi đem trồng thân rễ trên, trước tiên tôi sẽ cắt tỉa nó sao cho có chiều dài thích hợp để cắm nó vào một loại chậu rộng và nông. Tôi có thể đặt 2-3 thân rễ song song mỗi chậu để tạo cơ may sống cho ít nhất một thân rễ. Để phần trên mặt đất của thân thực vật (lá và cọng) sống sót, chúng cần phải được thu nhỏ. Để lại một vài lá trên cây sẽ tốt, nhưng khó có khả năng một cọng cao 1,8m sống sót (1,8m là khoảng cách khá xa để dẫn nước với một hệ thống rễ thu nhỏ). Hơn nữa, cọng đó cần phải đủ trưởng thành để sừng hóa và cứng cáp hơn. Những cành non mới và mềm sẽ chẳngbao giờ sống sót qua cấy ghép.

Cắt tỉa cọng dọc ngắn hơn (độ 30-60 cm), đảm bảo giữ lại ít nhất vài lá trên đó. Khi bạn trồng lại hãy cố gằng đặt sao cho các chồi hướng lên và rễ hướng xuống. Tưới nước thường xuyên nhưng đảm bào việc thoát nước thích hợp nếu không thân rễ có thể thối. Trong 1-2 tháng thì cọng và lá mới bắt đầu xuất hiện, có khi cũng cần thời gian dài hơn. Chừng nào mà phần thực vật trồi trên mặt đất trên trông có vẻ khỏe khoắn và có sức sống thì cây tre hẳn sẽ phát triển.
Sau đó thì bạn có thể bắt đầu tự làm được rồi.

Một số hình ảnh từ nét:

Báo TT cuối tuần có bài viết của GS Ngô Bảo Châu về việc nên hay giữ kì thi tốt nghiệp PT.

Tớ là người đã ra đời đi làm đủ thứ nghề cũng gần 2 chục năm, tớ hiểu thế nào là kĩ thuật. Có thể nói kĩ thuật quyết định đáng kể thành công của bất kì dự án nào, đó là yếu tố hoàn thiện hay chất lượng của một dự án. Phần thành công còn lại thuộc về kinh doanh và thị trường. Nếu chúng ta không đặt nặng vấn đề kĩ thuật thì đừng trông mong gì ở thị trường cho dù có được quảng bá tốt. Rất dễ hiểu là tại sao hàng Nhật tốt. Để tăng tốc phát triển, người Nhật cần một tuyến đường sắt cao tốc, nhưng đâu có đơn giản là lắp ráp những con tàu và cho nó lăn bánh với tốc độ hàng trăm cây số giờ. Những bánh xe với tốc độ đó sẽ có một độ dao động và nó sẽ chệch khỏi đường ray. Chẳng nhẽ các kĩ sư phải bó tay mà báo rằng nên hủy bỏ dự án cao tốc !? Một ví dụ nữa, tháp đôi (đã bị đánh bom) New York cứ theo thiết của kiến trúc sư mà thực thi thì đỉnh của tòa tháp sẽ có một độ dao động khá cao không thể chấp nhận được. Một kĩ sư đã nghĩ ra những chiếc đĩa thép trượt lên nhau để triệt tiêu độ dao động này. Nếu Việt Nam chúng ta có trình độ kĩ thuật cao thì với một khoản đầu tư trong tầm tay chúng ta cũng có thể dễ dàng lên đến...mặt trăng cơ[]. Nói thế để bạn thấy rằng yếu tố kĩ thuật mang tính quyết định như thế nào.

Thứ đến là vấn đề tư tưởng. Hãy nghe ý kiến của GS Châu: "Đối với tôi, lý do quan trọng nhất cho việc này không phải là việc tiết kiệm kinh phí, cũng không phải do khó khăn trong việc đảm bảo tính trung thực của cuộc thi, mà là về dài hạn nó sẽ làm thay đổi cách dạy và học, hướng tới kiến thức và phát triển năng lực thay vì hướng tới kết quả thi tốt nghiệp".. Tôi xin đặt vấn đề là nếu những nhà quản lí không đủ năng lực (kĩ thuật) để tạo một kì thi đủ uyển chuyển thì họ cần phải "hướng tới kiến thức và phát triển năng lực" gì? Đấy không những là yếu kém về mặt kĩ thuật mà còn là yếu kém về mặt tư tưởng, vẫn lẩn quẩn trong thuyết Duy Nghiệm (Empiricism) của Aristotle. Bản thể học của vấn đề có phải là "tính trung thực" không? Thế nào gọi là trung thực. Trung thực có mang tính tương đối hay không và nó có cần phải được một tập thể lớp học, một cộng đồng xác nhận qua quá trình học không? Bạn có thấy rằng những học sinh học trường chuyên lớp chọn có thấy tầm quan trọng của kì thi tốt nghiệp phổ thông không? Hẳn là không. Mục đích của trường chuyên lớp chọn lớn hơn rất nhiều so với kì thi tốt nghiệp. Tham vọng của trường chuyên lớp chọn lớn như thế, vậy mà họ cũng chẳng tổ chức được một kì thi quốc gia cho ra trò, nói gì đến những trọng trách trong xã hội. Vậy thì còn đâu những chuẩn mực trung thực. Aristotle, hơn 2 nghìn năm trước đã nói đến Đức Hạnh, đó là một đức tính Trung Dung không cực đoan thái quá mà trong trường hợp này thì tôi nghĩ giáo dục Việt Nam không nên chuyên cao thái quá để tạo nên một thái cực xô bồ thiếu trung thực....

Cho đến tận bây giờ ở Việt Nam vẫn còn một luồng hàng, gọi là hàng second-hand, nhất là kim khí điện máy. Trong nước thì những màn hình tivi loại chân không cũng đang bị thải loại dần mặc dù còn khá tốt... Bạn có thể nói gì về điều này? Những cái "xác" ...đẹp! []

Đến khi nào thì hàng Việt Nam cũng sẽ có những "cái xác" đẹp như thế ? Đấy là nói về vật thể. Còn một cơ cấu tổ chức khá trừu tượng như thi TNPT thì sao? Tôi nghĩ nền Giáo Dục cần phải chữa lành "căn bệnh" thi cử này, ít nhất là về hình thức, để dẫu chúng ta có bỏ đi chăng nữa, cũng nên bỏ một "cái xác" lành lặn...

Tiếp tục tham khảo về cái gọi Thân Rễ của D&G. Đây là những nhà có lẽ là kinh doanh hay quản lí, họ đang cập nhập những lí thuyết triết học mới nhất...

Phan Biên dịch từ:

http://2yearsatmargaretstreet.wordpress.com/tag/felix-guattari/

CHỨNG KHÓ TIÊU VỀ THÂN RỄ​

Ohhh, những thân rễ này cứ lặp đi lặp lại trong tôi. Ơ…ợ. Chúng tôi không có ý định hội họp với Johnny tuần này vì sự kiện tại AE Harris về một dự án có thể cộng tác. Dù thế nào thì Johnny cũng buồn vì không gặp chúng tôi nên đã hồi đáp một e-mail và một số chúng tôi đã xếp nó vào trang G.07 vào thứ Ba để món salad thân rễ của D&G tiện trợ giúp thêm.

Tuần này có vẻ không hoàn toàn cởi mở lắm. Số lượng lớn các nhà tư tưởng như Deleuze họ buộc bạn tham gia vào chính cái cách mà bạn nghĩ ra một công việc và thực hiện nó. Một cách thực hiện công việc mà bạn được ấn định, được giao, được gá, được dẫn dụ ngay từ ngày đầu. 0 và 1 không còn có nghĩa như bạn nghĩ: 0 đã trở thành một sự cố kết, một khung và 1 trở thành những mặt phẳng. Phân khúc và mặt phẳng.

Những thân thể và phân khúc không đối lập nhau, chúng chỉ không cân xứng…và chứa đầy, vì không có bên trong lẫn bên ngoài. Đó là tính kiên định phẳng. Các sự việc gắn bó với nhau vì công việc của chúng ta là thực thi những gì làm chúng kết dính. Những tập hợp (đang hoạt động) được cấu thành từ những gián đoạn và đa cách. Nhưng một đa cách không phải là hơn một, nó là nhiều chiều kích. Những gián đoạn và đa cách tạo nên một phạm vi để chơi đùa. Những phạm vi cùng những bờ rào, nhưng các bờ rào không hạn chế.

Có sáu nguyên lí về thân rể:

i) Kết nối.
ii) Hỗn tạp
iii) Đa cách
iv) Phân đoạn vô nghĩa.
v) Bản đồ học
vi) Thú chơi đề-can.

Danh sách này giũ tung ra vài ý tưởng như mọi sự việc và bất cứ sự việc nào cũng đều có thể và phải được kết nối. Đa cách không có thể tích tức thù hình, giống với nó nhất là một file máy tính…nó chứa đựng rất nhiều mà không biết nó ở đâu. Đa cách tạo nên những nơi chốn, vị trí, những điểm nút. Chúng được đánh dấu nhằm phác họa một bản đồ du cư. Chúng ta không có những hướng xác định, mà đúng hơn là sự trải rộng thiên hình vạn trạng những vận hội.

​

Sự vô nghĩa là một đòn tấn công vào dấu hiệu học. Các sự vật không biểu đạt chính chúng. “Kết hợp các dòng chảy được tháo dỡ” !!! Phân đoạn vô nghĩa tạo nên sự tháo dỡ, phân khúc, chệch hướng. Chệch hướng là phân đoạn, Một mặt phẳng đồng nhất có thể bị phá vỡ nhưng, đừng ngại, tính liên tục sẽ được thiết lập. Thú chơi đề-can của D&G tấn công Derrida (dấu tích) và các nhà nhân loại học – đồ hình không giúp giải thích nhưng hiểu vết xóa của đồ hình thì có thể.

Thế giới mới bất chấp này không phải để khám phá. Thay vào đó là để hiểu làm thế nào các sự vật kết dính vào nhau và trở thành một tập hợp. Có một luồng hậu sản xuất yếu ớt ở đây….

Ghi chú:

- Derrida có khái niệm "trace" mà tôi tạm gọi là "dấu tích", nó tương đương với "tracing" mà tôi cũng tạm gọi là "đồ hình".

Còn đây là thú chơi đề-cal (lưu ý là những hình này được dán chứ không phải được đồ lên tường)






...

Một từ tiếng Anh khá dài, đến 20 chữ cái: Deterritorialization, tạm gọi là Tháo Dỡ, một khái niệm quan trọng của D&G.

Tham khảo bài của Larval Subjects, Phan Biên dịch:

http://larvalsubjects.wordpress.com/2011/07/02/deterritorialization/

THÁO DỠ.
​

Trong nhiều năm tôi đã bị mê hoặc bởi bộ ba tháo dỡ, tái lập và vùng đất. Sự thật phải được kể, khi tôi lần đầu chạm trán những khái niệm này tôi đã bị đẩy lùi. Tôi nhận thấy rằng ngôn ngữ là để thức thời và đã hiểu “tháo dỡ” là qui về ý niệm lãng mạn nào đó, “thoát khỏi” một vùng đất chẳng hạn. Trong khi quả thực có những yếu tố này trong tư tưởng của Deleuze và Guattari, khái niệm này , tôi tin như vậy, thâm sâu hơn nhiều. Đối với tôi, khái niệm này thực sự được thực hiện khi, ở nơi nào đó trong cuốn Một nghìn Cao Nguyên, tôi bắt gặp ghi chú của Deleuze va Guattari, rằng “một câu lạc bộ là một chi nhánh được tháo dỡ”. Vùng đất của một chi nhánh là, dĩ nhiên, một cái cây. Nhánh đó phục vụ chức năng trải rộng những chiếc lá qua một khu vực nhằm bắt lấy ánh nắng. Có lẽ định nghĩa tốt nhất về tháo dỡ là giải ngữ cảnh (decontextualization) một cái gì đó, hoặc ăn trộm một mẫu mật mã rồi sau đó đặt nó ở một nơi khác. Ở đây “mật mã” được hiểu là chất liệu được hình thành nhằm phục vụ một chức năng riêng biệt. Khi mật mã bị đánh cắp, nó bị phân chia và cách li khỏi môi trường hay vùng đất nguyên thủy, được giải phóng khỏi chức năng nguyên thủy của nó, và sau đó được đặt vào một vùng đất mới. Khi nhánh bị tách biệt khỏi cây nó trở thành một cái gì đó khác nữa, nó sẽ đảm nhiệm những chức năng khác, như thế nó đã bị tháo dỡ khỏi vùng đất nguyên thủy của nó (chức năng thu nhặt ánh nắng trong quá trình quang hợp) và tái lập ở một nơi khác (chức năng gây chiến tức bạo lực). Tháo dỡ vì thế tiếp diễn qua phép trừ. Như Deleuze và Guattari nhận xét trong tiêu luận về thân rễ nổi tiếng của họ, tháo dỡ là “…bắt đầu bằng chọn lựa tức cách li…” (13).

​

Do đó, chẳng hạn, Deleuze va Guattari sẽ viết rằng “cá sấu không tái sinh một thân cây, khác nào nói con tắc kè tái sinh các sắc màu xung quanh nó. Con Báo Hồng chẳng bắt chước gì cả, nó chẳng tái sinh cái gì cả…” (11). Những gì cá sấu và tắc kè làm là chôm một mẫu mật mã – chất liệu được thù hình – cá sấu chôm cấu tạo của vỏ cây, tắc kè chôm các mẫu màu. Các mật mã luôn mang tính chức năng. Vỏ cây phục vụ một chức năng riêng biệt của cây, màu xanh của lá phục vụ chức năng riêng biệt của lá tức là một chức năng lưỡng sản như quang hợp. Khi đánh cắp một mẫu mật mã, phảm chất được tách khỏi chức năng và đảm nhiệm một chức năng mới cho những động vật trên. Không có sự đại diện, sự giống nhau, hoặc bắt chước nào mà đúng hơn là việc lập thành một tập hợp chức năng mới.

Đọc tiếp!

Khái niệm tháo dỡ đã được báo hiệu trước trong chương Logic của Giác quan, trong đó Deleuze nói về kịch câm liên quan đến sự kiện thuần túy và phân biệt sự kiện thuần túy với những gì đang xảy ra. Sự kiện, như Deleuze hiểu, không phải là những gì đang xảy ra, mà đúng hơn là ý thức vốn có trong nó đang xảy ra. Kịch câm cho phép chúng ta hiểu đúng những gì Deleuze có thể đã có trong tâm trí bằng sự khác biệt giữa sự kiện và cái đang xảy ra. Mọi người, dĩ nhiên, ghét những điệu bộ, thế cái gì là điệu bộ nếu không là nghệ sĩ của một sự kiện thuần túy? Vì điệu bộ bị đày đọa bởi mưa và gió, không có gió, không có ô dù, không có mưa. Điệu bộ tháo dỡ sự kiện khỏi cái đang xảy ra, khỏi sự phối hợp hành động, khỏi ngữ cảnh tức vùng đất của nó, biến đổi thành biểu đạt thuần túy. Điệu bộ hướng kẻ chứng kiến vào khả năng tháo dỡ bất tận tức khả năng đánh cắp các mẫu mật mã từ ngữ cảnh mà nó tồn tại trong đó. Điệu bộ không phải là bắt chước, đúng hơn là giải phóng một tác động thuần túy – khả năng thu nhận từ hành động và bị bắt chước hành động – từ vùng đất của nó cho đến khi nó có thể rơi vào mọi loại vùng đất mới và khác biệt.

Ở đây, tôi tin rằng, chúng ta đương đầu với lí do căn bản phía sau khăng khăng bất tận của Deleuze và Guattari, rằng con thú “đang trở thành-thú” không phải là một sự bắt chước các con thú. Nếu, trong Chống Ơ-đíp (Anti-Oedipus), họ quá phiền toái bởi diễn giải của Melenie Klein về chứng “sợ thành ngựa” của cậu bé Little Hans, thì ở đây là do Klein liên tục theo dấu chứng “sợ thành ngựa” của bé Hans tội nghiệp dẫn đến mô hình về sự giống nhau: đầu tiên là giống những con ngựa và sau đó là giống hình dáng của cha và sự vắng mặt việc cắt thiến. Những gì Klein từ chối giải thích là chứng "sợ thành ngựa" của bé Hans là một sự tháo dỡ, và sáng chế, cho phép cậu bé thoát khỏi một tình huống không thể chịu nổi và phát minh ra một hình thức sống mới cho chính mình. Quả thực, những diễn giải của bà đã tích cực làm gián đoạn và thực hiện chức năng nhằm cư trú trong cơ cấu của hình thức sống mới này.

Trong kết nối này, chúng ta đối đầu với gốc rễ đằng sau những mô tả của Deleuze và Guattari về tiềm thức như là một nhà hát và như một nhà máy. Trong ngữ cảnh này, nhà hát là một môi trường biểu đạt mà nó không ngừng nỗ lực theo dấu những cơ cấu của tiềm thức ngược về một mô hình nào đó: một cấu trúc gia đình. Những diễn giải về tiềm thức dựa trên mô hình nhà hát đúng là thuần hóa những cơ cấu của tiềm thức, tái lập chúng vào cấu trúc gia đình. Quan hệ của một người với người chủ trở thành quan hệ với mẹ hay cha. Một cách tương phản, nhà máy là một cái gì đó sản xuất một cái gì đó khác với chính nó. Deleuze và Guattari đánh giá cao Freud và Lacan khi họ khẳng định rằng triệu chứng là một giải pháp cho một vấn đề. Mục đích của họ là thám sát cách mà trong đó triệu chứng, các cơ cấu của tiềm thức đều là những tháo dỡ sáng tạo nhằm nỗ lực giải quyết một bế tắc về phức khoái (jouissance) cá biệt sản sinh một khả năng mới của sinh tồn. Thay vì cư trú, triệu chứng lần ngược về một loại kịch nghệ gia đình nào đó, họ thừa nhận một lối tiếp cận triệu chứng thiết thực, tự vấn xem nó là loại máy gì, nó đang làm gì, nó hoạt động như thế nào và những khả năng mới gì nhằm cung ứng cho cơ quan. Đấy là tại sao họ cấm nghệ thuật diễn giải. “Không diễn giải, không tìm kiếm cái-được-kí-hiệu, không đòi hỏi nó có nghĩa gì”, họ nói, “mà nên hỏi nó làm gì!”.

Và ở đây chúng tôi cũng có thể thấy rõ bản chất văn học. Deleuze và Guattari chất đống những khinh khi bất tận vào ý tưởng cho rằng văn chương và việc viết giống với thế giới tức cố gắng mô hình hóa thế giới. Đúng hơn, đối với Deleuze và Guattari, văn chương không đơn giản là nói về một cái gì đó, nó là một cái gì đó. Nó là một cỗ máy đã, như cá sấu và kịch câm, tháo dỡ những yếu tố nhất định của thế giới và nó hoạt động như một cỗ máy móc nối với tất cả các loại máy khác – sinh lí học, xúc cảm, xã hội, bộ máy quan chức, v.v – hoat động giống một xưởng máy nhằm sản xuất những hiệu ứng nhất định. Cũng giống như kịch câm, văn học giải thoát những sự kiện thuần túy và tách biệt chúng khỏi những biến cố của chúng. Nó tiến triển bằng cách chọn lọc và cách li. Trong tiến trình này, như bất cứ xưởng máy tốt nào, nó sản xuất một cái gì đó mới bằng phép trừ và trở thành một thực thể tự nó hành động trong thế giới.


(ảnh từ nét).

Bài trên có chút sai sót:

"....Deleuze và Guattari chất đống những khinh khi bất tận bằng ý tưởng cho rằng văn chương và việc viết giống với thế giới tức cố gắng mô hình hóa thế giới..."
Thay chữ "bằng" bằng chữ "lên":

"...Deleuze và Guattari chất đống những khinh khi bất tận lên ý tưởng cho rằng văn chương và việc viết giống với thế giới tức cố gắng mô hình hóa thế giới".
Tớ vừa dịch xong bản Gilles Deleuze & Felix Guattari, "Giới thiệu: Thân rễ", dài đâu khoảng 11 nghìn chữ Anh, chuyển sang chữ Việt thì lại còn... dài hơn, đâu trên 15 nghìn chữ. Định mở một topic riêng mà bị khóa rồi...Bản dịch này tớ khắc phục được một rắc rối "nho nhỏ" với chữ "or". Thói quen tớ hay gọi là "hoặc", rất sai lầm. Qua bản dịch này tớ thấy rằng chữ "or" này ở lưng chừng, tùy ngữ cảnh, giữa "tức" và "hay". Ví dụ:

- Bạn thích nuôi chó hay mèo?
- Bạn có thích Trung Nguyên tức cafe không?

Ta lại tham khảo tiếp từ Stuart Mugridge một nghệ sĩ.

Phan Biên dịch từ:

http://2yearsatmargaretstreet.wordpress.com/2013/01/24/gilles-et-felix-desherbaient/

GILLES VÀ FELIX GIẪY CỎ​

Thứ ba, 5h15 chiều, tại G.07, Suy Nghiệm Không Đúng Lúc. Đó không phải tư tưởng của Johnny, tuần này cô đi xa vì thế Mattia P. đã tử tế bước vào nói chuyện với chúng tôi về Một Nghìn Cao Nguyên của Deleuze và Guattari và riêng về các chương thân rễ và điệp khúc. Vâng, chúng tôi đang tiếp thu về thân rễ.



Cách phát biểu khác biệt với những gì chúng tôi quen từ Johnny nhưng cũng hay. Chúng tôi tiến trực tiếp hơn đến sự việc bất chấp vấn đề của chủ đề! Deleuze và Guattari (D&G) đang dùng ý niệm về sự kiện của Heidgger – tính chất luôn mất và tìm lại được của các mối quan hệ - và chạy cùng với nó…theo mọi hướng. Để đơn giản D&G gợi lại qui tắc sách. Họ dịch chuyển những ý niệm trước đó và mượn từ mọi lĩnh vực. Những công trình cơ bản được lĩnh hội trước đó của Cubist và các nhà văn như James Joyce mà vẫn còn giữ lại một sự đồng nhất bề ngoài. D&G muốn đi xa hơn và để làm được điều này họ sử dụng tính chất tĩnh của thân rễ. Họ nhổ tận gốc cây mô hình và ý tưởng x + y = z. Thay vào đó là một chuỗi khả năng.

(Cuốn sách Một Nghìn Cao Nguyên tự nó được viết theo một lối rất phi truyền thống. Nó được viết trong tinh thần của những gì nó xúc tiến và lí giải. Không có điểm khởi đầu và kết thúc. Nó là một sự cộng tác, các chương không được viết theo bất cứ trật tự nào và không có nghĩa là được hiểu theo bất cứ trật tự nào, nội dung và tham chiếu đều “được mượn”từ những lĩnh vực khác).

Trong phiên bản tiếng Anh của quyển sách từ “assemblage” được sử dụng nhưng từ này thực sự đã mất ý nghĩa gốc và cái gì đó giống như “agencing” sẽ tốt hơn. Cái gọi là “agencing” này gần với giả định một mặt nạ tạm thời trong khi vẫn chưa bám rễ - hợp với một cái gì đó giết nó. Những công trình triết học trước đó đều có xu hướng chống lại một cái nền nhưng Deleuze muốn dùng nền này và làm việc với nó, kết nạp nó.

Nhưng nếu bạn nghĩ rằng một lối tiếp cận thân rễ nghĩa là mọi thứ đến với bạn đều sai. D&G thừa nhận rằng mọi thứ đều có giới hạn, đó là những gì bạn liên quan đến những giới hạn này mới là vấn đề. Thân rễ không biểu đạt, nó tiếp tục biến hình. Có những “thăng tuyến” từ một sự đồng nhất cô đặc giả định chạy theo nhiều hướng. Cái gọi là “đang-trở-thành” không tồn tại.

Tâm trí tôi bị trôi dạt vào những tính chất tương tự ở đây. Đầu tiên tôi nghĩ về tồn tại bị săn đuổi bởi một con gấu…bạn bỏ chạy theo lối zíc –zắc nhằm sử dụng sức nặng của nó chống lại nó. Nhưng điều này quá biện chứng. Câu trả lời đã rõ (và là một người làm vườn rất rõ) – cỏ băng. Bạn bứng gốc nó lên nhưng luôn có một ít vướng lại, chúng nhú lên đâu đó khi đất được xới, ở sâu hơn hay trên đống phân. Và cỏ băng cũng săn lùng những giờ ngủ say của người làm vườn. Tôi ghét cỏ băng và bị mê hoặc bởi tính bền chặt và lối tiếp cận gần đúng (n-1) của nó.

Sau đó thì trên các cao nguyên tiêu đề, D&G mượn từ ngữ từ nhân loại học (đáng tiếc), nó là cao nguyên, không phải khí hậu, không phải kết thúc mà mở ra nhiều khả năng hơn. Ý tưởng này tấn công sách từ bên sườn và trở thành một chiều kích khác. Mỗi khi đạt đến một cao nguyên thì một số lượng chiều kích xuất hiện. Cao nguyên và thân rễ luôn phẳng; chúng ta sống bên trong chúng (kể cả thân rễ), chúng ta không thể bước khỏi chúng, chú ý hay gọi tên sự vật – chúng ta không thể bước ra ngoài với tư cách chủ thể và chú ý vào một đối tượng. Nhị nguyên luận Lacan luôn nói về sự vật trong trật tự của những sự vật khác, có liên quan đến những sự vật khác – D&G tiếp tục từ tiền đề này bằng cách đưa ra nhiều ý kiến hơn.



Sau đó thì Mattia chuyển sang điệp khúc. Vì nhịp điệu D&G tạo nên không gian và thời gian, có sự lặp lại hỗn tạp tạo thành quan hệ động lực. Trong sự ngân nga và lặp lại của nhịp điệu có một khối không-thời gian là một chỗ, một vùng đất. Tôi đặc biệt quan tâm đến ý tưởng vùng đất này (và tính chất tổ ong của nó). Trở lại với tính tương tự, tôi đang nghĩ về những bài học kịch nghệ cũ đó tại trường khi chúng tôi được yêu cầu giơ cánh tay mình ra và quay một vòng để đảm bảo có đủ không gian xung quanh để làm việc của mình. Sau này dù chúng ta có làm việc với những người khác. Tôi sẽ hiểu rằng nếu tôi sai thì tôi dùng ý tưởng vùng đất này như thế - có một không gian làm việc của mình và mở rộng hợp tác (một sự hợp tác thừa nhận khác biệt)

Môi trường cũng bước vào đây và tôi không thể không nghĩ đến chọn lựa môi trường của Ingold, hơn là không gian vô hồn. Nó chỉ mở ra và giàu hơn:

"Tôi muốn lí luận chống lại ý niệm không gian. Tất thảy những thuật ngữ chúng ta sử dụng để mô tả thế giới chúng ta sống, đó là trừu tượng nhất, trống rỗng nhất, tách biệt nhất với nhựng hiện thực cuộc sống và kinh nghiệm. Hãy xem xét những chọn lựa. Các nhà sinh vật học nói rằng các sinh vật sống cư trú trong những môi trường, không phải không gian, và dù chúng có thể là gì đi nữa, nhân loại nhất định là những sinh vật".

Ingold, T. 2011. Being Alive. Oxford: Routledge. p145.

Tiếp cận thân rễ rất gần với việc hướng đến những vận động nhưng không có những điểm tham chiếu tĩnh. Không có nguồn gốc tức điểm đầu. Thân rễ là ở giữa. Một trọng tâm là các sự vật xảy ra như thế nào mà không phải tại sao.

Chúng tôi đang hướng đến việc kết thúc bài giảng ở đây, đang hồi gay go khi tôi vẫn cảm thấy (một cách thích đáng?) tràn ngập và chúng tôi đã có một ngày dài. Vì thế, khi chúng tôi giạt đến ý niệm của Klee về điểm xám (đúng hơn là lỗ đen) thì tôi lại đang đánh mất ít tình tiết. Tín hiệu hơi yếu. Chúng tôi đang đo không gian và tốc độ hạt, chúng tôi không được khỏe. Chiếc áo choàng ấm, ghé dựa cứng. Những gì tự nó lặp lại đều khác biệt. Một cái gì khác nữa. Bội số nữa. D&G thảo luận về nghệ thuật trực tiếp tại p384 và xem vùng đất là kết quả của nghệ thuật. Nghệ thuật không nên thuộc về gia đình hay bữa tối còn giường ngủ thì thuộc về thẩm mỹ. Cảm ơn. Chúc ngủ ngon, đi bộ ra ga. Túm lại: một ý tưởng để phê bình sách. Sẽ bàn sau…

Tác phẩm của Stuart Mugridge - ảnh từ nét.


Giẫy cỏ - ảnh từ nét.

Chữ a prior này tớ hay nhầm, cứ gọi là đi trước thì không tải hết ý nghĩa, mà lại khó ráp vào câu nữa. Dịch thuật giống như một con tàu hỏa vậy, phải đặt nó lên những đường ray, và, dĩ nhiên, phải chăm lo phần tiếp giáp với mặt đất tức những chiếc bánh. Động lực là thứ cấp và không thể tìm cách làm cho con tàu...bay, cho dù là bay là là mặt đất...

a prior = from the earlier: tiên nghiệm, rất gần với từ transcendental: siêu nghiệm.

posteriori = from the later, tự điển chưa thấy, tạm gọi là hậu nghiệm vậy.

form: các sách triết có khi gọi là mô thức, mình cứ gọi là hình thức cho nhất quán.

affect: ảnh hưởng hay tác động.

bonobos: là một loài tinh tinh rất gần con người. Nó đây:


wasp: quá dễ, con ong bắp cày.
plover: chim chòi chòi

(các ảnh đều từ nét)

Điểm quan vài khái niệm kho khó để bạn đọc đỡ vấp. Một yếu tố nữa, đọc chậm thôi, nếu muốn đào sâu triết học.

Cứ thế!

Còn đây là bài viết cũng của Larval Subjects, Phan Biên dịch:

http://larvalsubjects.wordpress.com/2011/07/08/deleuzes-transcendental-aesthetics-and-empiricism/

MỸ HỌC SIÊU NGHIỆM VÀ CHỦ NGHĨA DUY NGHIỆM DELEUZE​

Trong hồi đáp bài viết cuối của tôi, nuno có một loạt những câu hỏi thú vị sau. Nuno viết:

"Cảm ơn bài viết của ông, tôi đang đánh vật với vấn đề mỹ học hợp nhất của Deleuze nhiều năm, và google nó tuần trước, tôi tìm thấy một nguồn thứ hai dư thừa, giản đơn nhắc lại Deleuze hoàn toàn với những nhận xét khá tĩnh lược.

Vấn đề của tôi là tôi nắm ý tưởng đúng như nguyên văn – tôi có thể nói ra trong một kì thi – nhưng trong thực hành rất khó nắm bắt.

1)Nếu việc đương đầu với công trình nghệ thuật sản sinh tiên nghiệm, nghĩa là nó không thực sự là một tiêm nghiệm không?
Tức trong một phát biểu khác:

2)Những hình thức giác quan mới này được khám phá – như thể đã ở đấy – tức thực sự được sáng tạo? Chúng chỉ ở đấy chờ đợi được hiện thực hóa tức một cái gì đó mới, được sản sinh?

3) Nếu tôi sản sinh một tiên nghiệm mới, phát ngôn bằng cách quan sát một hoa hồng trong phim thì nó sẽ ở đấy sau đó (vĩnh viễn) tức nó sẽ chỉ tồn tại trong thời gian chiếu phim?

4)Liệu danh sách các hình thức giác quan mang tính tiên nghiệm sẽ vô tận?

Xin lỗi vì tất thảy những câu hỏi này, tôi chưa bao giờ có cơ hội thảo luận đề tài này với ai cả".
(nuno)

Như tôi hiểu thì mỹ học siêu nghiệm Deleuze không phải là khám phá một tiên nghiệm đã sẵn đó, đúng hơn, là việc sản sinh một tiên nghiệm mới tức một hình thức giác quan. Chìa khóa ở đây là ba sự tổng hợp mà ông đã phác họa trong chương hai về Khác Biệt và Lặp Lại. Những tiên nghiệm mới này được sinh ra không phải từ những tổng hợp thụ động. Đấy là tại sao chúng mãi chỉ là một mẫu nghệ thuật vì chúng là những hình thức giác quan. Những kết quả của sự tổng hợp này được thám sát trong chương bốn về Khác Biệt và lặp Lại. Tại sao gọi những hình thức này là tiên nghiệm? Hãy xem sự khác biệt giữa nhận thức về quả táo của tôi với một hình thức giác quan. Trong trường hợp trước tôi chỉ dơn thuần tái sinh hình ảnh quả táo của mình trong trí nhớ khi tôi tái lập nó. Tuy nhiên, với một hình thức giác quan thật, tôi có thể vận dụng bằng thao tác cấu trúc của trực giác bằng mọi cách, lôi kéo những suy luận xa hơn từ cấu trúc độc lập với kinh nghiệm. Như tôi lí luận trong Khác Biệt và Trao Tặng, nó giống như loại công việc chúng ta làm trong toán địa hình học khi tưởng tượng một giả thiết hình học cùng những biến thiên. Cấu trúc nổi bật qua việc tích cực tổng hợp có logic riêng của nó tức trường vô tận những khả năng có thể được thám sát trong tư tưởng, độc lập với kinh nghiệm. Có một cấu trúc mà đối với hình thức giác quan nó mở ra một lĩnh vực suy luận tiên nghiệm.

Đọc tiếp !

Khi Deleuze tiếp cận một nghệ sĩ thì ông thám sát chính những hình thức tiên nghiệm này. Khi ông khẳng định rằng các nghệ sĩ phát minh những tác động và các đối tượng tri giác, ông không nói về phi tri giác hay một tác động , đúng hơn, là về một cái gì đó đi trước bất cứ tác động hay tri giác nào và nó cấu trúc chúng. Những gì ông đầu tư là cách mà những hình thức này được trải ra xuyên suốt khối tác phẩm của nghệ sĩ. Bạn có thể nói ông ta đang đầu tư vào “cấu trúc chiều sâu” của tác phẩm nghệ sĩ, với hang động mà những cấu trúc này là kết quả có căn nguyên tức phát minh. Do đó, ví dụ, trong tiểu luận hoa mỹ về Masoch thì ông thám sát tiên nghiệm siêu nghiệm khát vọng của Masoch. Trong Proust và Các Dấu Hiệu và Logic của Giác Quan ông cũng làm điều tượng tự với Francis Bacon. Sẽ dễ hơn chút, tôi nghĩ, để hiêu những gì Deleuze đang đạt đến bằng việc đặt quan điểm của ông dưới dạng lí thuyết tiến hóa. Những con dơi trải nghiệm thế giới qua sóng âm, trong khi cá chình điện và cá mập trải nghiệm thế giới qua những tín hiệu điện. Tín hiệu điện và sóng âm mỗi thứ có địa hình học riêng tức một khu vực được cấu trúc, nó là một tiên nghiệm về mặt bản chất, có một cấu trúc độc lập với bất kì một trải nghiệm sóng âm hay điện cá biệt nào. Đấy là một tiên nghiệm. Tuy nhiên, tiên nghiệm đó được sản sinh qua quá trình tiến hóa tức chọn lọc tự nhiên. Nó là một cái gì đó được phát minh, cho và bởi giống loài đó.



Trở lại đề tài tổng hợp, Deleuze lưu ý, đầu chương Khác Biệt và Lặp Lại mà chúng ta học bơi bằng cách kết hợp những đặc điểm của cơ thể mình với những đặc điểm của nước. Mọi yếu tố hợp nhất của ông với hai nửa mỹ học (như giác quan và tác phẩm nghệ thuật), gắn liền với đề tài học mà chúng ta thấy xuyên suốt chương Khác Biệt và Lặp Lại, đều ở đây trong ví dụ này. Những đặc điểm của cơ thể và sóng nước được tổng hợp với nhau nhằm để biết, bơi là thế nào, nhằm hình thành điều mà trong chương 4, Deleuze qui về một Ý Tưởng hay Đa Cách. Ở đây Ý Tưởng sẽ là một tác động hay một khả năng tác động (tức hành động) và bị tác động. Những Ý Tưởng hay Đa Cách này là những cấu trúc và là những cấu trúc có thể bị tác động bằng thao tác tức bị biến đổi như trong trường hợp địa hình học toán học. Cùng với sự nổi bật của Ý Tưởng tức tác động, giờ chúng ta có thể đùa với phong cách này, biến đổi nó, thực hiện nó một cách khác nhau, tạo những hình thức hoạt động 1) tự chúng, không phải từ kinh nghiệm, và 2) đương đầu với những biến thiên mới trong môi trường chưa hề được biết dưới dạng cấu trúc hay Ý Tưởng này.

Để học, Deleuze lí luận, không phải là tái tập hợp những phần riêng biệt (táo chẳng hạn) mà chúng ta đã lĩnh hội trước, đúng hơn là phát triển một tác động, một hình thức giác quan, mà nó cấu trúc việc làm thế nào chúng ta trải nghiệm, và những hành động (tác động) mà chúng ta có thể có trong môi trường đó. Deleuze lí luận, chẳng hạn, rằng các nghệ sĩ không biểu đạt, đúng hơn là sáng tạo những cách thức cảm nhận mới, và trải nghiệm. Không chỉ tác phẩm nghệ thuật là một sự tháo dỡ mà còn là khả năng tháo dỡ người đọc và người xem qua một loại “di trú” của tác động (vd, tác động được tiếp thu và được thám sát/sống bởi người xem hay người đọc). Học, trên mọi lĩnh vực, giống với việc này.So sánh sự khác biệt giữa một giáo sư ngôn ngữ và sinh viên văn khoa chẳng hạn. Giáo sư ngôn ngữ phát triển một Ý Tưởng, một tiên nghiệm, nó hướng dẫn họ hiểu văn học như thế nào và cho họ một “cảm giác”đối với văn bản mà ban đầu họ không có. Cũng thế với người thợ mộc, người bơi lội, triết gia, lập trình viên, vv. Giống như những con dơi phát ra một trường giác quan được xác định bằng sóng âm, học là phát triển một phạm vi có khả năng cho những biến và đổi thay về địa hình học.

Luận án của tôi về mỹ học siêu nghiệm của Deleuze là một thám sát thế giới bên trong các chủ thể. Một mặt, tiếp cận của ông là hậu nhân văn hoàn hảo. Không những ông không khái quát hóa một cấu trúc chung thuộc về toàn thể nhân loại (thay vào đó, khảo sát những lĩnh vực riêng biệt tức những hình thức mà “con người” phát triển), mà còn xê dịch một cách lạnh lùng giữa thế giới của người, dơi, tinh thể, vv. Hình thức siêu nghiệm của một cục đá hay cái cây đều có chút lí thú đối với ông như là hình thức siêu nghiệm của một nghệ sĩ cá biệt. Đây là điều dẫn dắt ông, trong Logic của Giác Quan, nói về sự “tổng hợp rời” giữa các thực thể phi quan hệ, bằng cách nào đó truyền đạt thông qua một dấu hiệu dị thường, sau đó vượt qua hai địa tầng của chúng. Những thực thể phi quan hệ này thực sự thuộc về những thế giới siêu nghiệm khác biệt (ở đây tôi phân biệt giữa thế giới và trái đất). Mặt khác, những Ý Tưởng này, những đa cách, tức cấu trúc đều là kết quả của một căn nguyên hay nguồn gốc). Chúng không rơi từ trên trời được tạo sẵn như các hình thức của Platon, đúng hơn, chúng được phát minh qua những hoạt động tổng hợp tích cực.Chúng là những mặt hàng mới, chính hiệu, và đánh dấu những khả năng cảm nhận và hành động mới trong thế giới. Dĩ nhiên, chúng ta sẽ đạt đến những mức độ tháo dỡ tức những mức độ tự do khác nhau khi khả năng hình thành những tác động mới được kết nối. Con người, tinh tinh, và chim choi choi xem ra được tháo dỡ nhiều hơn ong bắp cày, cây cối, và đá, vì chúng có nhiều khả năng hình thành những đa cách tức các hình thức giác quan siêu nghiệm hơn, và vì chúng được hưởng tự do rộng lớn hơn trong những trật tự kế thừa khác nhau từ những cấu trúc này. Ông bắp cày chẳng hạn, lặp lại như vẹt một hành động nhất định như đẩy xác một côn trùng bị nó làm tên liệt bằng nọc độc đến cửa hang nơi có trứng của nó. Nếu, khi ong bắp cày vào hang mà cái xác côn trùng bị di chuyển thì ong ta sẽ lại chuyển xác về cửa hang, lại trở vào hang và sau đó lại thoát ra lấy xác côn trùng. Nó không đơn giản là đẩy xác côn trùng vào tổ. Chim choi choi, ngược lại, biến đổi hành động của nó một cách mới lạ nhằm phản ứng lại sự hiện diện của thú ăn thịt (tôi lấy những ví dụ này từ tác phẩm xuất sắc Những Con Vật Lí Trí của Okrent). Do đó có những mức độ tự do khi mà cuộc sống và việc phát minh những tác động được kết nối. Con ong dường như có quan hệ chặt chẽ hơn với những tác động của nó. Sự tiến hóa đã sáng tạo những tác động này tức các kiểu mẫu hành động. Ngược lại, chim choi choi có thể biến đổi và chơi đùa với những đa cách của nó tức những tác động, biến đổi và sản sinh lối hành xử mới dựa vào chúng.

Bình luận:

nuno: wow!

Cảm ơn rất nhiều! trả lời của ông mở ra một con đường sâu sắc cho những suy nghĩ của tôi – hẳn ông đã du hành trong một hình thức tiên nghiệm hào phóng mà tôi chưa biết.

Sau lời bình của tôi cho bài viết của ông tôi vào trang Khác Biệt và Trao Tặng của ông và nhận thấy một trích dẫn tóm lược tất thảy mọi bí ẩn:

“Những điều kiện vẫn là những điều kiện, chúng vẫn là tiên nghiệm, nhưng chúng không còn là một tiên nghiệm trong ý thức tồn tại chung. Đúng hơn, tiên nghiệm đã bị đẽo gọt thành tất yếu và đầy đủ. Nó là một hậu nghiệm tiên nghiệm”.p.229

Những ngày này, tôi nhận thấy sự khác biệt giữa biết một điều gì đó nguyên bản và thực sự nắm bắt nó ngày một cơ bản hơn trong triết học. Có lẽ cũng có vấn đề triết học ở đó. Cảm ơn đã giúp tôi vượt từ vấn đề này đến vấn đế khác.

Nhiều lời chúc từ Paris