Lý luận và phê bình trong kiến trúc cảnh quan

Lý luận và phê bình trong kiến trúc cảnh quan

Ý định của tôi là muốn xới lên 1 vấn đề đó là phương pháp và cách tiếp cận trong lý luận và phê bình nghệ thuật, ở đây là kiến trúc cảnh quan. Qua đây tôi rất mong nhận được những ý kiến phản hồi của mọi người để cùng trao đổi, học tập, giúp nhau cùng tiến bộ.
Lý luận và phê bình nghệ thuật đặc biệt trong kiến trúc (chuyên ngành kết hợp giữa nghệ thuật và khoa học) là khá phức tạp. Trong khoa học tính đúng đắn, sự đáng tin cậy, có giá trị thực tiễn và gợi mở 1 cuộc thảo luận khoa học là những thành phần chính tác động đến việc đánh giá, bình luận 1 kết quả khoa học. Những đặc tính này mang ý nghĩa khách quan, gắn với thực tế và có thể cân đong đo đếm ở 1 mức độ nào đấy. Trong khi đó nghệ thuật lại đề cao tính sáng tạo, sự cảm nhận và ý nghĩa của tác phẩm và mang nặng ý nghĩa chủ quan của người sáng tác. Về mặt nào đó, việc đánh giá (evaluation) và hiểu (interpretation)1 sản phẩm sáng tạo sẽ không có 1 sự thống nhất tuyệt đối của tất cả mọi người. Việc đánh giá cùng 1 thiết kế của kiến trúc sư công trình, kiến trúc sư cảnh quan, nhà quy hoạch?khá khác nhau bởi quan niệm về chất lượng của sản phẩm thiết kế của họ khác nhau. Nếu như kiến trúc sư công trình quan tâm đến form, space and order thì kiến trúc sư cảnh quan quan tâm đến time, process and program và nhà quy hoạch thì nhìn vào structure, composition and?Tuy nhiên, theo quan điểm của tôi, những nhà thiết kế trên đều quan tâm đến 3 đặc tính chính của sản phẩm thiết kế, đó là: hình thức, chức năng và ý nghĩa (form, function and meaning)
Việc đánh giá, phê bình 1 sản phẩm kiến trúc đòi hỏi người cầm bút phải có kỹ năng, sự hiểu biết cũng như 1 thái độ, quan điểm độc lập (skill, knowledge and attitude). Vậy thì câu hỏi được đặt ra là: liệu chỉ dựa vào 3 đặc tính hình thức, chức năng và ý nghĩa để đánh giá thì có trừu tượng quá không? Việc đánh giá 1 thiết kế ở tỉ lệ toàn cầu, đất nước, vùng, thành phố, khu ở?có khác nhau không? Xin thưa rằng: điều đó phụ thuộc vào quan điểm của người phê bình!
Sau đây tôi xin trích dẫn ra 5 phạm trù (category) chính được các nhà lý luận phê bình sử dụng trong việc đánh giá của 1 đồ án thiết kế cảnh quan của Marc Treib đó là
1. Tinh kế thừa, tính chịu ảnh hưởng của đồ án từ những tác phẩm, phong cách, trường phái?trước nó (Neoarchaic)
2. Sự phát huy, đề cao cái hồn, bản sắc, đặc tính của địa điểm (the Genius of Place)
3. Tính thời đại của thiết kế (Zeitgeist-the spirit of time)
4. Tận dụng cảnh quan địa phương (Vernacular landscape)
5. Khả năng truyền thụ của tác phẩm (Didactic)
Phạm trù (4) và (2) nhìn thoáng qua thì thấy giống nhau, tuy nhiên (2) mang nặng ý nghĩa về văn hoá, tinh thần-phi vật thể. Còn (4) thể hiện đặc tính vật chất, hình thái, vật liệu-vật thể?
Theo tôi, có thể thấy rõ những phạm trù trên tập trung chủ yếu ở tính ý nghĩa của đồ án (meaning) (đề tài tranh luận sôi nổi từ 3 thập kỷ gần đây, khi mà chủ nghĩa hiện đại không còn đáp ứng được nhu cầu của xã hội mới). Còn công năng (function) và hình thức (form) là 2 đặc tính luôn biến đổi theo thời gian, điều kiện chính trị, kinh tế, văn hoá và nhu cầu của xã hội loài người cũng như chức năng, tỉ lệ của đồ án. Không có 1 khuôn khổ nào chung, đúng cho tất cả các đồ án.,Một lần nữa, câu trả lời phụ thuộc vào thái độ, quan điểm (attitude) của nhà phê bình.!
Trên đây chỉ là 1 phương pháp tiếp cận rất chung tại 1 thời điểm nhất định (1995)của 1 giáo sư của Mỹ về lý luận và phê bình trong kiến trúc cảnh quan dùng để đánh giá 1khía cạnh chính là ý nghĩa của đồ án thiết kế. Những câu hỏi như: những phạm trù này được áp dụng vào tỉ lệ (level), thể loại đồ án (category), chuyên ngành (discipline) cụ thể nào? Những quan điểm mang tính thời đại hiện nay như: phát triển bền vững (sustainable development), xã hội mạng (network society), toàn cầu hoá (globalization), cá thể hoá (individualization)... tác động như thế nào đến việc định ra 1 quy chuẩn trong lý luận và phê bình các sản phẩm thiết kế? Những câu hỏi đó vẫn còn để ngỏ.
Polder

Tài liệu tham khảo
- Swaffield S. 2002. Theory in Landscape Architecture
- De Jong T.M and Van der Voordt D.J.M. 2002. Ways to study and research; urban, architectural and technical design.
- Honour H and Fleming J. 2002. A World History of Art

Hihi... Chủ đề hay đấy anh ngtrphuc. Có khi ta nên lấy một công trình kiến trúc cảnh quan cụ thể ra để phê bình. Như thế sẽ sinh động hơn.
Cheers,

Một người nắm vững nguyên lý về Thiết Kế Đô thị như chú H_H có lẽ là người hiểu hơn ai hết về kiến trúc cảnh quan .Thế nên cứ đưa thử tác phẩm của mình lên rồi cùng " mổ xẻ " cho vui .
@ ngtrphuc : Nếu bạn theo dõi thường xuyên trên các Tạp chí KTVN từ năm 2000 trở lại đây, thì vấn đề này đã được đề cập nhiều .Có nhiều bài viết rất hay của các KTS gạo cội " cây Đa cây Đề " và KTS trẻ nữa đấy !

To HH: Có điều khó khăn là nếu chỉ nhìn ảnh, bản vẽ mà chưa đến tận nơi để xem, cảm nhận thì việc bình luận sẽ không được chính xác và mang nặng ý nghĩa chủ quan, sách vở. Tuy nhiên tôi sẽ post 1số đồ án đã được xây dựng lên đây để mọi người trao đổi. (project: Nieuw Sloten, Amsterdam)
To HSS: Đã lâu tôi không đọc mấy quyển tạp chí KTVN và TCKT nên bài viết này có vẻ hơi lỗi thời...sorry about that. Liệu tôi có nên stop topic này tại đây không nhỉ?
Một người nắm vững nguyên lý về Thiết Kế Đô thị như chú H_H có lẽ là người hiểu hơn ai hết về kiến trúc cảnh quan
Theo tôi nghĩ như bạn nói như vậy chẳng có gì sai cả. Ngày nay, kiến trúc sư cảnh quan vẫn thường làm công việc của thiết kế đô thị và ngược lại. Tuy nhiên, mối quan tâm, chuyên ngành đào tạo và tỉ lệ của đồ án mà 2 chuyên ngành này thực hiện là khác nhau. Trước đây tôi thấy mọi người viết về urban design cũng đã nói về vấn đề này rồi.
Đã có topic ve urban design rồi mà chưa có topic về landscape design thì cũng hơi ấm ức. Vậy ai quan tâm xin theo dõi tiếp topic: Khái niệm về kiến trúc cảnh quan và lược sử phát triển, sẽ được ra mắt sớm!

Lỗi thời ư?! Từ năm 2000 đến nay thuộc thế kỷ thứ mấy nhỉ ?! À, ý của bạn là TCKT lỗi thời đây mà, hì , bạn đọc kỷ lại xem Hss có thêm 4 chữ cái TCKT vào bài viết trên không nhé !.Việc phân tích mối liên hệ giữa TKĐT và KTCQ lúc nào có dịp chúng ta sẽ cùng tranh luận ở topic THIẾT KẾ ĐÔ THỊ - LÝ THUYẾT VÀ THỰC HÀNH của H_H, mà nếu bạn đang học ngành Quy hoạch có lẽ Hss cũng chẳng cần tranh cãi với bạn nữa , hì .
Mà topic này cũng nên dừng lại được rồi đó ! Thay vào đó bạn nên nhập 2 topic Khái niệm và lược sử phát triển của kiến trúc cảnh quan và Lý luận và phê bình trong kiến trúc cảnh quan vào 1 topic để cả nhà tiện theo dõi hơn ! Tránh tình trạng loãng chủ đề, thế nhé !

to HSS: Tôi không có ý định mở ra topic này để tranh cãi, bắt bẻ lẫn nhau làm gì. Những gì tôi viết là rất thật lòng, không có ý định xỏ xiên ai cả, mong bạn đừng hiểu lầm.
Dù sao tôi cũng mới post bài nên không biết trong này co luật lệ gì không đây? nếu có thì làm ơn thông báo trực tiếp qua e-mail của tôi. ngtrphuc@gmail.com
Tôi muốn để riêng 2 topics, một bên chuyên về lý luận, phê bình, đánh giá tác phẩm, còn 1 bên thì chuyên về lịch sử, phương pháp thiết kế...
Nếu cac Mod thấy không có gì bất tiện thì cứ để riêng như vậy cho thoáng.
Xin cám ơn những ý kiến phản hồi nhanh chóng từ mọi người

Xin chào !! trước khi đi sâu vào chủ đề, tôi có suy nghĩ, lí thuyết chúng ta cũng có kha khá rồi, còn lí luận và phê bình có lẽ là chưa đủ.
Nhưng nếu chúng ta thu lại ở một mức thấp hơn và thực tế hơn tôi lấy ví dụ thử phân tích và lí luận -> nhằm cải tạo những khu vực đường phố tại vn (streetscape). Tôi nghĩ nó sẽ là topic hay và hữu dụng cho rất nhiều các bạn đang làm nhà phố !!!
Vài dòng
Ant