Ly Thân - Trần Mạnh Hảo

Hồng Nhân chưa kịp hỏi hết thì Phong Thi đã xin phát biểu:
- Vấn đề này chắc chắn còn phải đi xa hơn nữa. Nam nữ ở bên nhau bốn năm tiếng đồng hồ, lại không có ai dòm ngó, nấu cơm ăn chung, còn hôn hít nhau đến chảy cả máu môi người ta như vậy, thì thử hỏi còn điều gì đồng chí Trần Hưng của chúng ta không làm cơ chứ?
Có nhiều tiếng xì xào trong bóng tối: đúng, đúng. Thủ phó Sao Chổi hỏi:
- Đồng chí đã khai thật chân thành hết mọi chuyện với tổ chức chưa Trần Hưng?
- Báo cáo, sự việc chỉ có thể thôi ạ.
Đám Sao Chổi, Phong Thi, Hồng Nhân đã lôi kéo được hàng chục người khác ủng hộ họ trong lập trường bắt tôi phải khai ra thậm chí có những điều mình chưa làm, chưa có. Họ thi nhau phát biểu chất vấn tôi, quy chụp, lên án tôi bao nhiêu điều. Thì ra, được thủ trưởng cơ quan yêu quý, có khả năng viết lách, làm được việc, luôn được bầu là chiến sĩ xuất sắc như tôi quả thật bất lợi, quả là cái gai đâm vào mắt thiên hạ. Giậu đổ, bìm leo, nhân cơ hội này, họ hùa nhau quyết hạ cho được thằng Trần Hưng dại dột. Đã mười giờ tối, Sao Chổi cho anh em đi ngủ để mai còn lấy sức kiểm thảo Trần Hưng. Nhất là ngày mai, chỗ dựa của tôi là Tràng Giang đi họp gấp vắng mặt trong buổi sáng, nếu tôi chọn được một giải pháp khôn ngoan, có thể sẽ bị hất khỏi lưng cọp. Đêm đó, tôi nằm trằn trọc tới sáng. Kinh nghiệm của những cuộc kiểm thảo liên miên đã dạy cho tôi một bài học xương máu: nếu khuyết điểm anh mười phần nhưng anh ngoan cố chỉ nhận tới tám, anh sẽ bị quy chụp tới chết, sẽ bị quy lên thêm cái tội tày đình là gian dối, không chân thành trước tập thể. Thà rằng, tội anh một, nhưng anh cứ phóng đại lên, nhận thêm lên tới mức thành một rưỡi đi, tức khắc tập thể sẽ vừa lòng, anh đã thành khẩn tới mức đó thì ai còn nỡ truy anh nữa, người ta sẽ tha, sẽ lờ anh đi. Tôi tính, nếu sáng mai các đồng chí cứ truy bức mãi về cái vẻ ngồi với người yêu, cứ bắt mình khai ra cái điều chưa có ấy mãi, mình cứ nhận đi cho nó qua truông. Sáng hôm sau, Hồng Nhân chi ủy viên điều khiển cuộc kiểm thảo. Suốt bốn tiếng đồng hồ, anh ta tập trung gần hết anh em họp lại, tranh thủ mọi người, phát biểu chất vấn, truy bức về cái chuyện yêu đương không trong sáng của tôi, tới mức tôi hết chịu nổi. Tôi đành nhắm mắt đưa chân để sự việc kết thúc mau đi, để người ta đừng làm nhục tôi bằng cách quy chụp cho cái tội giấu giếm, không thành thật với tập thể, rồi muốn kỷ luật tôi sao thì kỷ luật. Tôi quyết định nhận cái tội mình chưa phạm ấy, nghĩa là cái hành động ăn trái cấm của Ađam, mà thực ra thì tôi chưa từng nếm. Kinh nghiệm qua các kỳ đấu đá liên chi hồ điệp dạy tôi rằng mày hãy cứ nhận tội đi, xong rồi người ta sẽ tha cho, bởi vì cái tội ấy khi người ta muốn mày phạm, dù mày chưa hề phạm đâu có quan trọng gì, miễn là để tập thể vỗ ngực cho rằng sự phân tích của mình từ hôm qua đến giờ là đúng. Đằng nào thì trước sau tôi cũng lấy Oanh. Không trước thì sau cũng sẽ xảy ra cái điều cuối cùng ấy cơ mà. ừ, xin phép Oanh, cứ cho tôi nói trước làm sau cái hành động yêu đương cuối cùng ấy để tập thể đừng truy tôi nữa. Rằng đồng chí cứ màn thưa che mắt thánh mãi sao, đã có gan yêu không trong sáng mà lại thiếu gan nhận à, dũng cảm lên một tí xem nào đồng chí Trần Hưng quý mến. Đấy toàn là những lời như vậy thôi, miệng mình nhỏ, còn miệng tập thể thì quá lớn, cãi làm sao cho lại. Thôi đằng nào cũng vậy cả, tôi quyết định nhận cái điều mình chưa phạm để tập thể hài lòng, để cho tôi mau mau thoát nạn, rồi muốn ra sao thì ra:
- Vâng, thưa các đồng chí, vì bản chất tiểu tư sản yếu đuổi hèn kém không đấu tranh nổi với bản thân mình, không thắng được cơn sóng dục vọng nổi lên đánh chìm con thuyền ý thức giai cấp, nên tôi đã mê muội quá đến mức sau khi hôn người yêu chảy máu môi, tôi đã đè cô ấy xuống bờ suối vắng mặc dù cô ấy phản đối. Tôi đã làm cái chuyện nhơ nhuốc đó với người yêu theo kiểu kẻ cướp, y như một tên đế quốc. Tôi xin thành thật nhận tội trước tổ chức, rất mong tập thể thông cảm và tha thứ cho tôi, vì đằng nào chúng tôi cũng sẽ cưới nhau làm vợ chồng.
Tôi nói chưa dứt lời đã gục đầu xuống để cầu mong lòng thương hại của cách mạng. Mọi người ồ cả lên, trố mắt kinh ngạc, gương mặt ai cũng đầy vẻ thỏa thuê, vui thích. Họ thay nhau phát biểu quy chụp mọi tội lỗi trên đời cho tôi, làm như chính vì chuyện yêu đương bậy bạ của tôi hôm đó mà kháng chiến nửa chừng phải bỏ dở, đành phải ký hiệp định Giơ-ne-vơ vậy. Người ta đã ghép tôi vào tội hủ hóa ghi lý lịch. Trời ơi, tôi tí nữa ngất xỉu. Trên đời này có cái tội hủ hóa với người yêu không nhỉ? Có lẽ đấy là bài học cay đắng nhất của tôi, về lòng chân thành trước tổ chức và tập thể. Tôi không sao cải chính được nữa. Kỷ luật là kỷ luật, không thể đùa với tổ chức và tập thể được nghe chưa, hỡi con người quá ấu trĩ vì sự thành thật đến mất mạng của mình. Tôi bước ra khỏi cuộc họp mà thấy đồi núi quay cuồng. Cây rừng Việt Bắc đổ ngổn ngang trong mắt tôi. Tôi quằn quại như con chim trong bão. Tôi căm thù mình vì đã mắc tội với Oanh, làm ô uế tình cảm thiêng liêng của nàng. Tôi, thằng Húng chó ăn ruồi, tên Trần Hưng hủ hóa bị kỷ luật ghi lý lịch. Ai bảo mày Hưng ơi, dại thì chết.

Chương 5


Chỉ còn ít ngày nữa, chúng tôi đã phải tạm biệt rừng chiến khu về xuôi, tiếp quản thành phố theo hiệp định Giơ-ne-vơ. Chúng tôi không còn phải đối phó với bom pháo nữa, vì hòa bình đã được lập lại. Tờ báo Chiến Thắng của chúng tôi vẫn ở lán trại trong rừng. Chúng tôi đã phát được khoảng sân rộng, thoáng đãng ánh mặt trời để làm sân sinh hoạt, thể thao văn nghệ hay họp mít-tinh, sáng sáng điểm danh chào cờ. Đang tuần trăng sáng, sắp tới rằm trung thu năm Ngọ 1954. Do đó, ngay từ thượng tuần, anh em đơn vị chúng tôi sau khi học tập kiểm điểm xong, thường tập trung vài ba người từng nhóm uống trà, đàn hát hoặc ngắm trăng. Một lần, tối mười ba âm lịch, ăn cơm chiều xong, Tràng Giang bảo tôi:
- Trăng đẹp thế này mà sinh hoạt xong, có nhiều anh em chuồn vào giường ngủ mất. Có lẽ anh em đó buồn gì chăng, chứ hòa bình thắng lợi rồi đến trăng sao còn phấn khởi, đua nhau tỏa sáng. Mai kia về thành phố điện sáng, lấy trăng đâu mà ngắm chứ.
Tôi ngây thơ hỏi nhà chính trị tài ba:
- Sao dưới phố không có trăng hả anh?
- Ôi, điện nó lắp mất hết trăng còn đâu mà ngắm. Với lại, cuộc sống hòa bình với bao nhiêu nhu cầu, đòi hỏi, con người ta còn thời gian đâu để nghĩ đến trăng với sao. Nhân có thủ phó cơ quan đứng gần đó, Tràng Giang mời lại nói luôn:
- Các đồng chí ạ, con người ta vốn dĩ hay quên lắm, khi sướng là quên ngày khổ, khi vinh hiển không nhớ thuở cơ hàn, lúc no đủ đâu nhớ ngày đói khát. Nếu không làm tốt công tác chính trị, chỉ cần bước chân ra tới cửa rừng là anh em ta quên béng mất chiến khu, quên kháng chiến. Tôi và anh Sao Chổi đã bàn với cấp ủy, tối mai ta tổ chức cho anh em ngắm trăng tập thể. Chớ để vầng trăng đẹp đẽ như thế này hóa thành cá thể, thành tư hữu mất.
Tối mười bốn âm lịch, sau khi anh em họp thảo luận chính trị rồi kiểm thảo thường nhật xong, đang tính về lán ngủ thì nghe tiếng kẻng dài tập họp. Tờ báo lúc đó phát triển khá, biên chế hơn ba chục con người. Tất cả ùa ra tập hợp dưới ánh trăng, trên sân vận động của cơ quan, xếp làm bốn hàng ngay ngắn, riêng Tràng Giang và Sao Chổi là hai người phụ trách tờ báo không phải xếp hàng, mà đứng ngoài điều khiển. Tràng Giang cho anh em ngồi xuống, đoạn nói:
- Thưa các đồng chí, chỉ còn vài ngày nữa là chúng ta phải bùi ngùi tạm biệt chiến khu để về tiếp quản thành phố ở vùng xuôi. Chia tay với rừng, chân chúng ta đi mà lòng ở lại. Về xuôi, chúng ta gởi lại đây hương hồn bao nhiêu đồng chí đồng bào đã lấy máu xương mình làm nên chiến thắng. Tôi nghĩ rằng, những hồn tử sĩ ấy đã hóa thành ánh trăng tuyệt vời chói sáng trên đầu chúng ta kia, soi cho ta nhìn rõ tâm hồn mình, để mỗi cảm nghĩ, mỗi việc làm chúng ta đều thấm đẫm hơi thở của tinh thần giai cấp. Để khi về xuôi rồi, chúng ta còn mãi giữ lại một ấn tượng sâu đậm cuối cùng của chiến khu Việt Bắc, không phút giây xao nhãng quên đi tám năm kháng chiến trường kỳ gian khồ, chi ủy và ban biên tập tờ báo quyết định mời các đồng chí ra sân cùng xếp hàng ngắm trăng tập thể trong ba tối kể từ tối nay. Thời gian ngắm là một tiếng rưỡi đồng hồ. Đến ngày mười bảy âm lịch, nếu không có gì thay đổi, chúng ta sẽ chuyển căn cứ về vùng phụ cận Việt Trì. Mấy tối nay, ban lãnh đạo thấy các đồng chí cũng có ra sân ngắm trăng nhưng chia thành từng tốp, thậm chí có người ngồi ngắm trăng một mình có vẻ cô độc và tiểu tư sản quá. Chỉ có giai cấp bóc lột, bọn thực dân phong kiến mới thu mình vào vỏ ốc cá nhân ngay cả khi vui chơi, khi xem hoa nở khi chờ trăng lên. Còn chúng ta là những người theo chủ nghĩa xã hội. Mà chủ nghĩa tập thể của chúng ta thì không có vầng trăng tư hữu. Với chúng ta, dù trăng sao hoa lá cũng phải có tổ chức, có kỷ luật. Cho nên dù là chuyện vui chơi, nghỉ ngơi, giải trí của chúng ta cũng phải cần có lãnh đạo. Thôi bây giờ tôi xin nhường lời cho đồng chí chính trị viên tuyệt vời của chúng ta đêm nay là vầng trăng nói chuyện với các đồng chí. Các đồng chí hãy cố gắng mang theo vầng trăng tập thể này làm hành trang đi suốt đời mình. Nào xin mời các đồng chí ngồi xuống, im lặng, chúng ta cùng ngắm trăng. Giờ ngắm trăng bắt đầu, ngắm.
Tất cả hơn ba mươi con người ngồi bó gối, xếp theo hàng, im lặng cùng hướng mặt lên vầng trăng đêm mười bốn đang tỏa sáng xuống núi rừng Việt Bắc. Bài nói của Tràng Giang đã chấm dứt nhưng vẫn còn âm vang trong lòng tôi. Tôi thầm phục anh và ban lãnh đạo tờ báo đã nghĩ ra một công tác chính trị tuyệt vời như thế này. Biến cả ông trăng thành ra đồng chí chính trị viên. Tôi ngồi ở cuối hàng, mặc dù phải chú ý tới nhiệm vụ chính là ngắm trăng, nhưng cũng vẫn liếc mắt nhìn thấy hết những người khác. Tất cả mấy chục con người đều ngồi một dáng ngoẹo đầu, hất mặt lên mặt trăng y hệt như Tràng Giang đang ngồi như tượng đá, bên trên hàng quân làm mẫu mực cho việc ngắm trăng. Tôi trộm nghĩ một cách lếu láo, giá có muỗi hay ruồi vàng đất đau nhói đi chăng nữa, chắc chắn Tràng Giang vẫn quyết cắn chặt môi, nghiến răng chịu đựng không thèm gãi hay xua đuổi, vì anh đã bị ông trăng thôi miên rồi. Đêm rừng yên lặng một cách hoang dã. Tôi nghe có tiếng sương rơi từ phía những tàn lá góc sân. Vầng trăng mười tư còn hơi meo méo, gác trên phía đông trời, đối diện với bốn hàng người trên sân cỏ.
Dưới ánh trăng mờ ảo, nhưng con người trước mặt tôi như vừa bị hóa thạch, như từ thời tiền sử trôi dạt về đây. Ai biết từng người trong bọn họ nghĩ gì, mắt ngắm mà lòng chưa chắc đã có trăng. Nhưng mỗi con người chúng tôi chỉ là một hạt bụi trong cái thế giới mênh mông có lãnh đạo, có tổ chức này. Ngay cả vầng trăng kia cũng không thoát được số phận bị lãnh đạo ấy. Tôi cũng có mặt trăng riêng của mình. Mặt trăng ấy chính là gương mặt Oanh. May mắn thay cho mỗi cá nhân chúng ta, vì chúng ta còn biết tư tưởng. Cái cõi ấy cũng vô tận như bầu trời đầy trăng này. Đã bao đời nay, bao nhiêu vĩ nhân, bao nhiêu bậc thánh thần hoặc lãnh tụ đã có tham vọng chinh phục cái cõi không thể chinh phục được là tư duy con người. Nhưng tất cả những vị siêu nhân kia dường như đã bất lực, dù có dùng sức mạnh tàn khốc để đe dọa, để làm con người sợ hãi cũng không sao xiềng xích được tư tưởng con người vào gót chân mình. Sự hoạt động của đại não mà người ta tạm gọi là tư tưởng chính là nguồn cội của tự do. Tôi mặc kệ vầng trăng tập thể và sự thiêng liêng của Tràng Giang, Oanh đang hiện ra trước mặt tôi với tất cả vẻ u buồn của nàng, vì tình yêu kia đã bị cuộc kiểm thảo chân thành một cách lếu láo của tôi vừa qua bôi nhọ. Và trước mặt tôi, ánh trăng mờ dần đi để cuối cùng trên bầu trời còn lại một mặt trăng đen. Đêm hôm sau, từ tám giờ tối, tiếng kẻng báo hiệu ngắm trăng vang lên giòn giã. Chúng tôi lại ra sân xếp hàng ngắm trăng tập thể. Trăng trung thu sáng rỡ như một đám cháy lớn góc rừng. Cảnh anh em trong đơn vị ngồi như những mô đất, hệt tối hôm qua, nhưng sao vẫn không thật, như là mình mắc bệnh mộng du. Trước khi vào ngắm trăng, Tràng Giang phê bình một số người hôm qua ngủ gật:
- Tối hôm qua, khi cả tập thể đang say sưa ngắm trăng một cách thiêng liêng thì một vài đồng chí lại ngồi bó gối ngủ gật. Đến nỗi tôi ngồi đằng trước mà vẫn nghe tiếng ngáy khò khò như Trương Phi ấy. Những đồng chí nào ngủ gật khi ngắm trăng tối qua yêu cầu ngày mai tự giác làm bản kiểm điểm. Tôi xin thay mặt ban lãnh đạo tờ báo biểu dương tinh thần ngắm trăng của đồng chí Hùng Thắng, mặc dù bị sốt đến liệt giường, vẫn đòi ra sân bằng được để cùng toàn đơn vị ngắm trăng. Đến nỗi, như các đồng chí thấy, đồng chí Hùng Thắng phải ngồi dựa lưng vào đồng chí chúng ta, để ngắm bằng được trăng rằm đêm nay. Tôi xin các đồng chí vỗ tay tán thưởng tinh thần của đồng chí Thắng. Nào, tất cả chúng ta cùng ngắm trăng, ngắm.
Không khí lại rơi vào chết lặng. Tôi chìm vào tiếng lá rừng trở giắc xạc xào. Gió than vãn gì trong cây không rõ, làm ánh trăng sáng đến rợn người. Tôi cảm thấy bị lóa mắt, khẽ cúi xuống, nhưng lại sợ tình nghi là phần tử ngủ gật, bèn vội ngẩng đầu lên. Mặt trăng dù đang có cả một tập thể đông đúc lặng ngắm, nhưng sao vẫn đơn độc, như một trái tim bị tình phụ giữa trời. Sáng nay, tôi vừa nhận được thư Oanh. Nàng thông báo bằng một giọng buồn đau chua chát, rằng đã nghe người đơn vị tôi nói tôi vừa bị kỷ luật ghi lý lịch vì tội hủ hóa. Oanh nói cô đau khổ vả nhục nhã lắm, nếu đó là sự thực. Nàng nói đang xác minh sự việc, nếu chuyện này không chỉ là tin đồn thì chúng ta phải chia tay nhau thôi. Tôi hoang mang quá, lơ mơ mất người yêu như chơi. Tôi quyết định sáng mai sẽ viết thư kể hết nguồn cơn cho Oanh. Rằng lòng chân thành quá đỗi đã dẫn tôi đến sự thể bi hài khi kiểm thảo ra sao. Ôi, cuộc sống, lẽ nào người lại đẩy tôi vào hoàn cảnh trớ trêu này? Tôi còn lòng dạ nào mà ngắm với chả nghía trăng với sao.
Hùng Thắng ngồi dựa vào hai người, ngắm trăng cùng anh em, nhưng lên cơn sốt cao quá, ngã vật ra đành phải khiêng vào nhà. Sau sự cố này, không khí lại trở về im lặng. Trong không khí ngắm trăng tập thể nghiêm trang tới mức tôn giáo, thì không hiểu kẻ phá hoại, tên phá bĩnh nào ẩn núp như sâu bọ trong hàng ngũ, kẻ liên minh với giai cấp bóc lột như tiếng gọi thời đó, bỗng bất ngờ phóng ra một cái trung tiện kêu ngang pháo lép. Như một cơn thọc lét tập thể, ngay sau khi tiếng rắm mất lịch sự đầy chất đế quốc phong kiến kia, mọi người bỗng phá ra cười sằng sặc. Tiếng cười nổi lên như trận bão, làm mọi người ôm bụng nghiêng ngã như vừa bị đốn sóng xoài. Hình như mặt trăng cũng cười lên hềnh hệch, cười đến méo cả miệng chị Hằng, méo cả miệng thằng Cuội. Tôi cười đến chảy nước mắt nước rãi. Như một cơn hoang tưởng tập thể, nhờ sự giận dữ gào thét lập lại trật tự của Tràng Giang và Sao Chổi, đến gần hai phút tiếng cười bản năng vô ý thức mới dứt. Cuộc ngắm trăng đang cơm lành canh ngọt, sắp tới lúc kết thúc, liền bị giải tán, tìm cho ra tên ********* đã phát tiếng rắm phá hoại vừa rồi.

Suốt cả tiếng đồng hồ sau, không ai nhận là tác giả của tiếng bom láo lếu phạm thượng ấy. Cuối cùng, Tràng Giang phải cho giải tán, kêu gọi lương tâm và trách nhiệm, cố khui ra kẻ phá thối kia. Suốt ngày hôm sau, chúng tôi phải làm bản kiểm điểm vì tiếng cười vô ý thức, vô tổ chức kỷ luật bùng ra tập thể trong một không khí cực kỳ trang nghiêm. Dầu có làm gì đi nữa, cuối cùng ban lãnh đạo tờ báo cũng không tìm ra tên đế quốc ném bom đêm rằm ấy. Ban lãnh đạo quyết định đêm mười sáu âm lịch, anh em chúng tôi phải ngắm trăng đền hôm trước, thay vì ngồi dưới sương tiếng rưỡi đồng hồ, chúng tôi được vinh dự ngắm trăng tới ba tiếng. Nhưng oái oăm thay, đến bảy giờ tối thì trời lại giáng xuống một cơn mưa dài và dai dẳng đến quá nửa đêm, thành ra chúng tôi được thoát nạn ngắm trăng. Tràng Giang buồn và căm lão trời lắm. Không biết trong giấc mơ đêm, anh ta có leo lên trời bắt Ngọc Hoàng Thượng Đế làm bản kiểm thảo hay không?
Chương 6


Tràng Giang được điều về làm phó ban cải cách tỉnh X., chỉ cách một cây cầu qua con sông nhỏ là tới tỉnh quê tôi. Anh xin tôi về làm trưởng phòng tuyên truyền của ban cải cách tỉnh. Tràng Giang giao nhiệm vụ cho tôi xong bảo:
- Cố gắng công tác nghe Trần Hưng. Tổ chức đề bạt đồng chí đấy. Tôi muốn Hưng tham gia vào cuộc cách mạng vĩ đại này để viết một tác phẩm văn học xứng đáng với giai cấp bần cố nông. Ngày hôm sau, một người nhỉnh hơn tôi một hoặc hai tuổi là cùng, mặt vuông chữ điền, mắt sắc như mác, miệng rất tếu, tướng mạo tầm thước đến tìm tôi:
- Đồng chí là Trần Hưng phải không? Nghe giọng nói, tôi biết anh là cán bộ miền Nam mới tập kết ra Bắc. Tôi gật đầu, chìa tay ra bắt tay anh. Người lính mới bỏ balô, giơ tay chào:
- Báo cáo, tôi là Nguyễn Văn Giỡn, tức Hai Giỡn, được tổ chức cử về đây làm phó cho đồng chí. Tôi quen Hai Giỡn từ đó. Anh quê đâu Bạc Liêu hay Rạch Giá gì đó. Tính tình anh bộc trực, có sao nói vậy, có vẻ phổi bò nhưng lại sâu đậm. ở chung với anh vui tối ngày, cái gì cũng có thể bông phèng được. Ông già anh theo Tây học, suốt đời chăm chỉ cần mẫn nhưng không thành công đành bất đắc chí về quê mần ruộng, tức khí nên khi đẻ con trai đầu lòng mới đặt tên là Giỡn cho đời biết mặt. Hai Giỡn nhà không nghèo lắm, nhưng cũng chả bao giờ giàu có nên được học hành tương đối tử tế.
Cách mạng tháng Tám, anh vào thanh niên tiền phong rồi đi kháng chiến mút mùa. Anh đánh nhau khá nhiều, bị thương mấy lần nhưng đều vào phần mềm nên cũng đỡ. Hai Giỡn chưa kịp có người yêu thì đã tập kết ra Bắc. Hai Giỡn hợp với tôi nhiều điểm. Ngoài những điểm khá căn bản của cuộc đời, chúng tôi còn hạp nhau ở cái khoản mê nhậu thịt cầy, thích thơ, ưa thể thao bơi lội và nói dóc vô hại để cười chơi.
Một lần họp giới thiệu lính mới với thủ trưởng cơ quan là đồng chí Hoàng Thanh, người từng đi thực tập cải cách ruộng đất bên Trung Quốc về, nghe giới thiệu đến một người tên là Giỡn, bèn bảo:
- Theo ý kiến tôi, đồng chí nên đổi tên đi thì hơn.
Hai Giỡn hỏi lại:
- Thưa đồng chí trưởng ban, tên cha mẹ đặt cho, làm sao lại phải đổi ạ?
- à tên đồng chí nghe không nghiêm chỉnh. Nguyễn Văn Giỡn nghe không lọt tai. Xã hội xã hội chủ nghĩa của chúng ta là một xã hội nghiêm trang, không thể chấp nhận một cán bộ đảng viên mang cái tên đùa cợt như vậy được. Chỉ cần gọi tên đồng chí lên nghe đã không đứng đắn rồi. Chúng ta làm cách mạng, thay đổi cả thế giới chứ đâu phải trò đùa nghe chưa đồng chí Giỡn. Theo tôi, đồng chí nên bỏ dấu ngã để tên mình là Giơn có phải hay không. ''
Sau đó, chi bộ biểu quyết bắt Hai Giỡn đổi tên, bỏ đi một dấu ngã thôi mà. Có người còn tính kiểm điểm anh nữa. Hai Giỡn tức quá, cóc biết sợ là gì, phang tới:
- Kỳ cục, Giỡn thì đã làm sao mà phải đổi nào. Tên là Giỡn mà tính tình nghiêm chỉnh là được chứ. Có mỗi dấu ngã, mỗi cái quyền được ngã cũng cấm cản là cớ làm sao?
Dù có ***g lên chăng nữa, cuối cùng Hai Giỡn cũng phải để cho cán bộ tổ chức dùng tẩy, tẩy đi một dấu ngã trên cái tên mình trong lý lịch, biến thành Nguyễn Văn Giơn. Tuy nhiên đến thời sửa sai, anh lại tìm tổ chức đòi lại dấu ngã của tên mình, đòi lại cái quyền được ngã của đời mình. Rốt cuộc, anh là Giỡn vẫn hoàn Giỡn.
Tỉnh X. là tỉnh cải cách ruộng đất vào loại đầu tiên của vùng đầng bằng Bắc bộ. Tỉnh quê tôi năm sáu tháng sau mới phát động cải cách. Nhân một lần cùng đoàn công tác có Hai Giỡn cùng đi về công cán ở huyện gần quê tôi, chỉ cần qua cái cầu, đi chưa đầy hai chục cây số nữa là đến nhà bố mẹ tôi. Mặt khác, trước khi đi, tôi đã báo cáo cho Hoàng Thanh và Tràng Giang xin về thăm gia đình vài hôm. Đường về quê tôi sau chiến tranh có sửa chữa nhưng rất khó đi. Chiếc xe zép chiến lợi phẩm cứ ***g lên chồm chồm như con cóc. Năm người chúng tôi ngồi trên xe cứ lắc lư như người say rượu, xe xóc va đầu vào nhau sưng tếu. Con đường xuyên qua những cánh đồng đã bước đầu hồi sinh, đâu đó bên những bót đồn nằm chỏng chơ hoang lạnh, những lớp rào thép gai còn bò ngoằn ngoèo như những loài cây dây leo quái gỡ của chiến tranh. Những gác chuông nhà thờ nhọn hoắt, đóng đinh vào bầu trời tất cả vẻ u tịch thâm nghiêm của những xóm làng rêu mốc. Tất cả làng mạc như vừa được nhúng vào nước biển, nằm chỏng chơ phờ phạc trong những lũy tre. Trên đường về làng, tôi hình dung đến bố mẹ và các anh chị em. Mẹ tôi chắc tóc đã bạc nhiều. Bố tôi, ông Hai Cầy thích ăn thịt chó, có ít nhiều ruộng tư điền, nhà ngói năm gian, sân gạch, sập gụ, giường lim... liệu sắp tới có bị quy lên địa chủ không? Chị lá Mơ, em rựa Mận đã con bồng con bế. Còn thằng chả Chìa không biết giờ ra sao? Mười năm, một khoảng cách vô cùng, tôi như một kẻ đã chết hồi sinh tìm về mái nhà xưa. Tôi đập vào vai Hai Giỡn đang thiu thiu:
- Làng tôi đó.
Hai Giỡn giật mình, sờ tay vào báng súng ngắn, y như sắp có giặc vậy. Tôi chỉ về phía bóng đa lờ mờ:
- Đấy ông thấy bóng đa lờ mờ đó chứ?
- Thấy. Làng ông chắc nhiều chó dữ. Ta làm con cầy tơ với đĩa tiết canh dồi chó nhậu lai rai với ông già chứ?
Tôi gật đầu cười. Chiếc xe chở chúng tôi đã tới đầu làng với trạm gác dân quân có barie chan ngang. Sau cái rào chan ấy, tôi thấy năm sáu nam nữ dân quân khoác súng trường xếp hàng ngang.
- Cho xem giấy tờ.
Một anh dân quân mũ nan, chân đi dép cao su, trạc ngoài hai mươi tuổi, lưng đeo ba bốn quả lựu đạn chày, khoác súng vừa nói vừa tiến về phía xe chúng tôi. Tôi nhảy xuống xe, báo cáo sơ qua rồi đưa giấy. Người xét giấy không xem, ra vẻ quan liêu, truyền:
- Đợi đó. Tôi cho người trình đội.
Anh ta sai một dân quân trẻ, cầm giấy giới thiệu của tôi, co cẳng chạy thẳng vào làng. Thì ra làng tôi đang lúc cải cách ruộng đất Nhất đội nhì trời, mọi cái nhất nhất phải chờ lệnh của ông đội.
Hai Giỡn nhảy xuống xe bảo nhỏ tôi:
- Coi bộ căng rồi đó. Chờ xem. Chắc họ giải quyết thôi. Hai tỉnh là láng giềng mà. Với lại mình dân ở đây. Lính đánh Tây mười năm về thăm nhà lẽ nào làm khó dễ. Hai Giỡn dặn hai người khác và lái xe:
- Chuẩn bị nghe tụi bay. Lái xe phải cho ngon. Đồng chí Thảnh kéo ngay khẩu tiểu liên ra phòng bất trắc. Tôi dặn anh em chớ có khiêu khích, phải hết sức nhu mì, cứ để tôi giải quyết.
Chúng tôi chờ một lúc thì thấy hai người súng ống nai nịt đi ra cùng với anh dân quân cầm thư lúc nãy. Họ nói nhỏ với những người đứng gác điều gì có vẻ hệ trọng. Một người mới ra vẻ lãnh đạo, tiến gần đến xe chúng tôi: - Ai là Trần Hưng?
- Có tôi.
- Thì ra anh là con đại địa chủ Hai Cầy?
- Bố tôi sao thành địa chủ được. Quá lắm là phú nông.
- Bố anh là địa chủ cường hào đấy. Hai Cầy đang bị bao vây nhà, vài ngày nữa sẽ bị tịch thu tài sản. Lệnh của đội cải cách xã Thúc Kháng mời Trần Hưng ở lại. Còn đoàn xe cho đi.
- Chúng tôi cùng đi, sẽ cùng về. Tôi là con em xã này đi kháng chiến trở về thăm gia đình. Tôi cũng là cán bộ cải cách ruộng đất của tỉnh X. ngay cạnh tỉnh ta.
Người đại diện dân quân vẫn tỉnh bơ:
- Giấy giới thiệu này không có giá trị.
- Vì sao?
- Vì xã này không nằm trong tỉnh X. Mời Trần Hưng vào làm việc với đội cải cách. Còn yêu cầu xe rời khỏi xã chúng tôi.
Hai Giỡn tức đỏ mặt, nói nhỏ vào tai tôi:
- Bọn này muốn bắt anh đó. Ghê thiệt.
Tôi vẫn ăn nói rất dịu dàng, không tỏ ra ăn năn hay giận dữ:
- Xin các anh thông cảm cho xe chúng tôi vào làng, tôi chỉ thăm cha mẹ một chút rồi đi thôi.
Vị đại diện đội cải cách xã vẫn sắt thép:
- Không được. Đây là lệnh của đội. Trần Hưng ở lại, còn xe rời khỏi đây ngay. Tôi cổ kìm nhưng vẫn cứ bật ra:
- Các anh không có quyền giữ tôi. - Không lý sự. Đây là lệnh. Các anh đang ở trên đất của chúng tôi. Anh có chấp hành không?
Tôi nổi cáu:
- Nếu các anh không cho tôi thăm nhà thì chúng tôi đi.
Tay dân quân vẫn cương quyết:
- Không được. Chỉ cho xe đi. Còn anh phải ở lại gặp ban đội
- Có nghĩa là các anh định bắt tôi?
- Thì sao nào.
Tôi định quay xe thì người này bèn nhanh chóng nắm lấy cánh tay tôi ra lệnh:
- Nào, anh em, giữ tên Trần Hưng ngoan cố này lại. Nếu các người chống cự, chúng tôi bắt buộc phải dùng võ lực.
Lập tức Hai Giỡn nhảy phắt xuống xe, quát:
- Đừng có làm bậy. Các người có biết đồng chí Trần Hưng là ai không?
Người vẫn nắm cánh tay tôi nói tỉnh bơ:
- Không biết. Chúng tôi chỉ làm theo lệnh. Tôi rút phắt cánh tay mình khỏi tay người dân quân. Anh ta đỏ mặt, chỉ vào Hai Giỡn:
- Các anh biết điều thì cút ngay. Để Trần Hưng lại. Du kích, trói ngay tên ngoan cố này lại cho đội.
Hắn vừa nói vừa chỉ tay vào mặt tôi.
Năm sáu anh du kích súng lăm lăm trong tay theo tư thế chiến đấu xông vào bắt tôi.
Hai Giỡn nhanh như chớp, rút súng lục chĩa thẳng vào ngực người chỉ huy dân quân:
- Nếu các anh dám đụng tới đồng chí Trần Hưng, tôi sẽ bắn bỏ ngay anh này. Các người nên biết tôi là cán bộ miền Nam tập kết, nói sao làm y như vậy.
Đám du kích xã ngừng lại. Người chỉ huy dân quân sợ tái mặt. Tôi can Hai Giỡn:
- Thôi đi ông Hai, họ không dám bắt mình đâu.
Hai Giỡn vẫn chĩa súng vào người con tin này, miệng quát lớn:
- Tụi bay, Thảnh và Vũ chuẩn bị phát hỏa hai khẩu tiểu liên. Đồng chí lái xe vừa chuẩn bị xe tốt, vừa gọi điện đài về bộ chỉ huy đội và bộ chỉ huy tỉnh quân khu. Xong, chuẩn bị lựu đạn.
Thực ra, chúng tôi đâu có máy bộ đàm. Hai Giỡn bịa ra để dọa đảm này thôi. Hai Giỡn vẫn dùng đòn ngoại giao hạng nặng:
- Các anh nên nhớ tụi tôi còn hai xe nữa đang trên đường tới đây. Toàn lính thiện chiến Điện Biên Phủ cả. Nếu các anh khai hỏa trước, chắc chắn sẽ không còn mống nào chạy thoát đâu.
Tay chỉ huy du kích mặc dù đang đứng trước mũi súng của Hai Giỡn, vẫn cố làm ra vẻ:
- Anh em du kích chuần bị chiến đấu.
Hai Giỡn quát:
- Đừng có bậy. Nếu anh ra lệnh bắn, tôi sẽ thịt anh trước.
Tôi bình tĩnh:
- Thôi, hai bên các anh hãy tự kiềm chế. Nếu ai nổ súng trước, người đó sẽ hoàn toàn chịu trách nhiệm.

Tôi thấy Thảnh xách tiểu liên nhanh như cắt nhảy từ trên xe xuống đất, lăn tròn mấy vòng ngoạn mục, chiếm lĩnh gốc cây cụt, chĩa tiểu liên về phía đám du kích. Vũ ôm súng trường, đeo đầy lựu đạn, nhanh chóng chiếm lĩnh một mô đất.
Tôi ra lệnh:
- Khi nào họ khai hỏa trước, anh em mới có quyền bắn kẻ nào liều lĩnh nổ súng trước nghe chưa.
Không khí căng thẳng như thể chúng tôi đang ngồi trong lò thuốc súng.
Hai Giỡn thật nhanh trí. Anh như ra lệnh cho tôi:
- Xin mời đồng chí Trần Hưng lên xe. Nếu có kẻ nào dám liều lĩnh bắn đồng chí lãnh đạo này thì tất cả các anh ở đây đều phải đền mạng.
Hai Giỡn vẫn chĩa súng uy hiếp người đại diện du kích xã.
Tôi đi giật lùi trở lại xe. Người lái xe đã nổ máy. Hai Giỡn vừa đi giật lùi vừa tiếp tục chĩa mũi súng lục vào người ra lệnh bắt tôi đang đứng như trời trồng. Hai Giỡn kêu lớn:
- Đồng chí Vũ và Thảnh lên xe.
Vũ một tay cầm lựu đạn, một tay ôm súng trường vừa đi giật lùi vừa lên xe. Thảnh cũng làm như thế. Khẩu tiểu liên chĩa ra sau xe để canh chừng. Chiếc zép rú ga chồm lên như con sư tử giận dữ. Đám du kích xã không dám động tĩnh gì cả. Chúng tôi được một bữa hú vía. Khi xe chúng tôi chạy đã khá xa mới nghe có tiếng súng trường bắn đuổi. Tôi lo cho cha mẹ và các em quá. Chắc chắn gia đình tôi sẽ bị bọn chúng trả thù. Không khéo chúng sẽ lôi ra bắn hết cũng nên. Vì đội cải cách có toàn quyền sinh sát, không cần huyện tỉnh gì cả. Khi xe ngoặt sang đường rải đá, tôi buồn bã nhìn lại quê mình. Bóng đa mờ mờ oằn xuống như tấm lưng còng, cõng mặt trời bợt bạt đã gác qua chiều. Làng quê tôi chỉ còn là giải xanh xao, nâu dần rồi tím nhạt như vệt tím bầm trên mặt quê hương. Chắc giờ này gió tai họa đang nổi trận cuồng phong úp chụp lên đầu những người thân của tôi. Tôi đau xót và cay đắng quay nhìn Hai Giỡn. Anh cũng đang ngồi lặng im như pho tượng.
Mắt anh trũng sâu xuống như vừa có năm sáu tuổi thổi qua mặt. Hơn một tháng sau vẻ rac rối về thăm quê này, Hoàng Thanh, trưởng ban cải cách ruộng đất tỉnh gọi tôi lên:
- Trần Hưng, chúng tôi bắt buộc phải bãi chức đồng chí. Giấy quyết định đây.
Tôi giật mình, cầm tờ quyết định trên tay như cầm bản án tù. Tuy vậy, tôi vẫn ngờ nghệch hỏi:
- Thưa đồng chí Trưởng ban, tôi bị mắc tội gì ạ?
- A, vì đồng chí là con nhà đại địa chủ mà. Đội cải cách xã quê đồng chí vừa gởi công văn tới đây thông báo về đồng chí, đồng thời triệu hồi về nhưng chúng tôi còn đang xét. Địa phương muốn mời đồng chí về đấu tố bố mình. Đồng chí có đồng ý về xã một tháng không? Tôi ngồi ngẫm nghĩ, cố gắng tìm ra một giải pháp tốt nhất nhưng chưa được. Về xã, tự tay đấu tố bố mình ư? Ngay dù bố tôi có là cường hào ác bá đi chăng nữa thì chuyện đó tôi không thể chắp nhận. Đằng này, bố tôi xưa nay là người hiền lành tử tế chỉ có mỗi tội là dám có nhà ngói sân gạch với gần chục mẫu ruộng, hai con trâu. Tôi trả lời ông truởng ban:
- Thưa thủ trưởng, tôi không thể về tự tay đấu tố bố mình được đâu ạ. Tình phụ tử mà thưa cắp trên, xin các đồng chí xét cho.
Hoàng Thanh bảo tôi:
- Để tôi bàn với anh Tràng Giang xem sao. Theo tôi, đồng chí nên về theo yêu cầu của đội cải cách ruộng đất xã. Tôi sẽ làm công văn yêu cầu tỉnh bạn bảo vệ an toàn cho đồng chí.
Tôi về cơ quan, xin một chỗ nằm. Hai Giỡn được bổ nhiệm thay tôi. Anh vẫn đối với tôi rất tốt, rất thân tình. Hai Giỡn an ủi tôi rất nhiều. Rằng, giai đoạn ngược ngạo này rồi sẽ qua thôi, cứ đà này có mà tan hoang cả đất nước, tan nát cả dân tình. Anh bảo rồi mấy ông trung ương cũng sẽ nghĩ lại thôi, cứ để cho cái đám đội cải cách nó tự tung tự tác, chỉ vài năm nữa là người tốt, người tài giỏi, lương thiện sẽ bị giết sạch sành sanh cho coi. Một buổi sáng, có ông già làng tới tìm, giúi vào tay tôi lá thư:
- Anh làm cách nào cứu bố anh đi, sợ họ đem ra bắn thì nguy lắm. Họ sắp tổ chức đấu tố ông cụ rồi: vu cho cụ rất nhiều tội lỗi
Lá thư của em trai Trần Chìa viết, Bố đã bị bắt, trói nhốt trên đình làng chờ ngày đấu tố. Mẹ và em bị đuổi ra khỏi nhà. Người ta đã chia ngôi nhà ngói cho bần cố nông làm năm phần. Họ đã đập phá bán sạch hết. Mẹ và em mỗi người chỉ được mang ra khỏi nhà một cái bị. Em đã dựng tạm cho mẹ một cái lều ở chân đồi. Hàng ngày em đi chăn vịt thuê, còn mẹ đi mò cá bán đong gạo. Một lần đi bắt cua bắt ốc về mệt quá hoa mắt, gặp mấy đứa trẻ chăn trâu quên khoanh tay chào thưa ông thưa bà như quy định của đội, liền bị một thằng nhãi con mười ba tuổi ngồi chễm chệ trên mình trâu lấy roi mây quật một lằn chí tử vào mặt mẹ, để lại một con lươn nhoè máu vat ngang mặt. Mẹ đau lắm, mặt sưng tấy lên, đành ứa nước mắt cắn răng về lều. Người nhà, vợ con địa chủ ra đường theo quy định, dù gặp một đứa trẻ con cũng phải khoanh tay cúi đầu chào thưa ông, thưa bà. Cái vệt roi bữa đó trên mặt mẹ đã hơn một tuần vẫn còn tím thẫm, em đã bóp dầu, bóp gừng cho mẹ nhưng không biết đến bao giờ nó mới tan. Nghe nói phong phanh có thể họ sẽ bắn bố anh ạ. Anh là cán bộ lớn làm sao giúp bố thoát được nạn này? Mẹ nhắn anh đừng có về làng, đội ở đây dữ hơn hùm sói, có thể nó sẽ bắt anh đấy. à, em cũng vừa viết thư lên Hà nội báo cho chị Oanh đừng có về quê. Bác phó Lãm bị quy lên là đại việt gian quốc dân đảng. Người ta bảo chắc chắn bác phó sẽ bị bắn...
Tôi đọc lá thư của cậu em mấy lần nhưng chưa dám tin là sự thật. Tất cả như là trong mộng mị, như là truyện Liêu Trai, như đời sống này chỉ là sự huyền hoặc khôn cùng của ma quỷ. Lẽ nào sự thật lại tàn nhẫn với tôi và Oanh nhường này? Tối ấy trời mưa tầm tã. Chớp như những lằn roi điện quất nát bầu trời. Sấm sét kinh thiên động địa. Tràng Giang gọi tôi lên phòng anh ở. Anh là phó ban cải cách một tỉnh lớn, thời ấy như vậy là to lắm. Nhưng anh cũng chỉ ở một cái phòng tuềnh toàng, nhỏ nhắn, nhỉnh hơn cái phòng của Hai Giỡn mà thôi. Trong khi đó trưởng ban Hoàng Thanh thì chiếm một biệt thự đẹp nhất thị xã. Còn tôi là nhân viên chưa được bố trí việc làm nên ở chung ba anh một phòng. Tràng Giang pha trà ngon, có thuốc thơm, có kẹo bánh mời tôi.
Sau giờ hành chính, vả lại không có người thứ ba, theo quy định của anh em kết nghĩa chúng tôi, như vậy, lúc này không phải xưng hô với nhau là đồng chí. Anh nhìn tôi vừa trìu mến, vừa thông cảm:
- Trường hợp của chú giờ hơi gay đấy. Đội cải cách xã quê chú vừa gửi lên đây một bản sao dày cộm lời đấu tố của bà con bần cố nông về ông cụ. Đây, chú thử xem qua. Tôi cầm một xấp giấy đánh máy đến hơn năm sáu chục tờ ghi lại những lời đấu tố của bần cố nông về bố tôi. Trong số những người tố khổ, có nhiều tên tuổi tôi quen; có người còn là bà con, có người từng là tá điền của bố tôi. Những tội tố ra đây về bố tôi thật rùng rợn, đủ cả từ hiếp đáp, đánh đập, cướp của, giết người, cấu kết với thực dân phong kiến bóc lột nông dân thậm tệ...
Nếu đúng tội như thế thì sự bắn bố tôi nghe ra vẫn còn nhẹ. Sau này sửa sai về làng, tôi mới hay số tội lỗi rùng rợn của bố tôi đều do bọn đội cải cách bịa ra, bắt bà con lối xóm học thuộc rồi thực tập nhiều lan để chuẩn bị cho ngày đấu tố. Ai không nhận đứng ra tố khổ bố tôi những tội gian dối ấy sẽ bị đội cải cách trù dập, đe dọa... Khi tôi đọc xong tập hồ sơ tố khổ, Tràng Giang hỏi:
- Sao, chú thấy thế nào?
- Em không thể tin ông cụ lại phạm những tội lỗi như thế này. Có chăng chỉ là chuyện phát canh thu tô.
Tràng Giang nhíu mày:
- Chả lẽ giai cấp bần cố nông lại nói điêu à?
Tôi im lặng. Khi người ta đã dùng hai chữ giai cấp ra với mình, tốt nhất là lắng tai mà nghe.
Tràng Giang hỏi:
- Vậy chú có định về quê tham gia đấu tố bố mình không?
- Xin anh tha cho em. Em không thể làm như thế được. Thà chết anh ạ. Em biết bố mình bị oan.
- Bố chú oan hay không thì tôi chưa biết, nhưng thôi, tôi sẽ bàn lại với anh Hoàng Thanh. Tôi rất thương chú, nên anh em mình phải bàn trước về mọi tình huống có thể xảy ra. Này, cô Oanh giờ sao rồi?
- Kể từ năm 1953 đến nay, chúng em chưa gặp lại nhau. Hiện nay, Oanh đang giận em vì cái vụ hủ hóa ghi lý lịch. Em đã viết bao nhiêu thư kể lể nhưng cô ấy vẫn không tin. Cô ấy nhất định cho rằng em đã phản bội tình yêu. Tinh thần Oanh sa sút lắm, nghe đâu đang nằm bệnh. Em chỉ mong ít bữa nữa xin phép ra Hà nội giải quyết cho ổn thỏa và xin tổ chức cho làm lễ thành hôn.
- à, chuyện chú lấy cô Oanh hơi khó đấy.
Tôi giật mình, y như vừa nuốt phải điện vậy:
- Sao thế anh?
- Đội cải cách xã chú báo lên cho chúng tôi biết phó Lãm, cha của Oanh là tên đại việt gian quốc dân đảng. Hắn đã chui rúc vào hàng ngũ đảng ta để làm nội gián phá hoại. Tên này trước sau gì rồi cũng bị bắn.
- Nhưng em sợ bác ấy bị oan.
- Thì địa phương họ báo cáo lên phải tin chứ. Lẽ nào cấp tỉnh lại bủa về các xã làm thay. Như vậy, vắn đề đặt ra là: giữa Oanh và Đảng, Trần Hưng chỉ có quyền được chọn một. Một người chiến sĩ, một đảng viên như chú không thể yêu và lấy con một tên việt gian quốc dân đảng. Tương lai, cuộc đời chú, tùy chú chọn lựa.
Tôi cố ý nhắc lại để Tràng Giang nhớ:
- Thưa anh, Oanh cũng từng tham gia kháng chiến như chúng ta. Cô ấy đã thoát khỏi ảnh hưởng của gia đình.
- Nhưng ai đảm bảo với chú bọn việt gian quốc dân đảng không gài Oanh vào kháng chiến làm nội gián nào? Tôi im lặng. Tôi có thể căn vặn một người anh nhưng tôi không có quyền căn vặn và chất vắn một đồng chí lãnh đạo. Lòng tôi buồn nản đến tan nát. Tôi không còn thiết nghĩ, thiết nói nữa. Tất cả trong tôi như một khoảng trống không đáy, một con số không. Nếu không lấy được Oanh làm vợ, đời tôi đã mất hết ý nghĩa.
Tràng Giang nói như ra lệnh:
- Nếu còn theo Đảng, ít ra chú phải làm bản đấu tố bố mình để chúng tôi gởi về xã. Chỉ có làm như thế mới có cớ cứu được ông cụ thoát khỏi nguy kịch đến tính mạng. Thôi anh cho chú hai ngày suy nghĩ để trả lời đấy.
Tôi về phòng nằm bẹp như con chó ốm hai ngày. Người tôi như bị xẻ làm hai mảnh đi về hai hướng ngược nhau. Đảng và Oanh, cách mạng và tình yêu, cả hai tôi đều muốn cả. Nhưng trời oái oăm thay, tôi chỉ có quyền chọn một. Còn với bố mình, tôi phải viết lời đấu tố gởi về xã để tôi đọc cho bà con nghe, chứng tỏ rằng họ đúng. Lẽ nào tôi có thể làm được những điều đó Nhưng đấy là chỉ thị, là lệnh của tổ chức, của cấp trên, của người anh kết nghĩa. Không, dù bố tôi có gian ác đến như vậy đi chăng nữa, tôi vẫn không đủ dũng khí đấu tố ông. Không, cho dù tai bay vạ gió, tôi cũng không từ bỏ tình yêu với Oanh. Tôi sẽ lấy nàng làm vợ dù có phải đi ăn mày, đi làm nô lệ, làm đầy tớ cho thiên hạ cũng cứ cam lòng.
Hai ngày sau, Tràng Giang gọi tôi đến hỏi:
- Trần Hưng đã nghĩ kỹ chưa? Muốn tiến bộ, phải biết từ bỏ những gì không cần thiết. Có khi, một bước tiến, phải làm tới hai bước lùi.
Tôi im lặng một lúc mới trả lời:
- Xin anh thông cảm cho, em không thể bỏ Oanh được. Cô ấy chính là tình yêu cả một thời kháng chiến của em. Còn việc đấu tố bố em, em cũng không thể làm được. Tràng Giang hỏi:
- Chú có phải là đảng viên không?
- Tất nhiên ạ.
Vậy chú phải sống theo nguyên tắc. Không được để trái tim chỉ đạo cái đầu. Một người cộng sản không được phép lấy con gái một tên việt gian quốc dân đảng, một người cộng sản không thể đi cùng với kẻ bóc lột, dù kẻ ấy là cha mình đi nữa. Người cộng sản phải đặt quyền lợi của giai cấp, của đảng trên quyền lợi của cá nhân. Anh cần phải yêu thương và căm thù một cách có tổ chức, có lãnh đạo. Tôi im lặng như kẻ đứng trước vành móng ngựa. Có lẽ, tôi không đủ lý sự để bào chữa. Trái tim tôi đang gào thét bất tuân thủ mệnh lệnh cái đầu.
Tràng Giang hỏi tôi, không xưng hô theo kiểu tình cảm nữa:
- Đồng chí có muốn cứu bố mình không?
- Thưa muốn ạ.
Chúng tôi chỉ có thể can thiệp với tỉnh bạn giảm mức án cho bố đồng chí, nếu đồng chí chịu viết bản đấu tố gởi về kèm với công văn của chúng tôi. Hãy biết sử dụng bắt cứ biện pháp gì, miễn là đạt được mục đích. Cứu cánh sẽ biện minh cho hành động đồng chí Trần Hưng ạ.

Tôi rùng mình. Có thể tôi đang vô lý, bỏ mất cơ hội cuối cùng giủp bố mình thoát khỏi thảm họa. ừ mục đích tốt nhưng phương pháp xấu một tí đã sao. Tuy vậy, tôi vẫn chưa chịu thỏa hiệp với Tràng Giang.
Hai ngày sau, người ta tổ chức họp chi bộ để khai trừ tôi ra đảng. Hoàng Thanh nói:
- Tôi rất buồn vì Trần Hưng không muốn làm đồng chí với chúng ta nữa, không chịu từ bỏ giai cấp bóc lột là nguồn gốc xuẩt thân của mình. Ngoài ra, một đảng viên như Trần Hưng lại quyết lòng lấy con gái một tên quốc dân đảng từng được gài trong hàng ngũ chúng ta. Lẽ nào một người cộng sản lại đi gọi một tên ********* quốc dân đảng bằng bố? Vì vậy, chi ủy đề xuất ý kiến với chi bộ: một người như Trần Hưng liệu có đủ lý do đứng trong tổ chức của chúng ta hay không? Hầu như cả chi bộ đều tán thành ý kiến của xếp. Tôi hoang mang đến phát run rẩy. Tôi như vừa đánh mất cuộc đời không chỉ của mình mà còn cả của cha mẹ. Tôi bị khai trừ đảng. Sau đó, rồi sẽ ra sao? Tôi trở thành người đối lập với bao nhiêu sinh mạng đã chết cho lý tưởng này? Tôi không chịu đấu tố bố, không chịu bỏ tình yêu với con kẻ *********. Lẽ nào tôi, một cá nhân lại có thể đúng trước sự sáng suốt của tập thể? Tôi như bị đánh mất trí nhớ, chỉ còn trơ ra cái xác không hon. Giờ đây, đến ngay một con kiến cũng có thể lôi tôi đi đến cùng trời cuối đất. Tôi sợ hãi toát mồ hôi. Người tôi co dúm lại. Ra khỏi đảng vì bị khai trừ, biết đâu rồi tôi lại chả bị bắt bớ. Tôi hoang mang tới mức cảm thấy mình không còn là mình nữa. Tôi là một kẻ khác rồi. Một kẻ khác, nghĩa là không phải con trai địa chủ Hai Cầy, không phải là người yêu của cô Oanh con nhà Việt gian *********.
Tràng Giang nhìn thấy hết chất con gián của tôi đang bộc lộ trong ánh mắt thất thần. Anh phát biểu:
- Thưa các đồng chí, chúng ta rất đau lòng khi phải biểu quyết khai trừ đồng chí Trần Hưng ra khỏi đảng. Nhưng hãy còn ít phút cho Trần Hưng nhận thức lại bản thân mình. Nếu đồng chí Hưng cứ khăng khăng không chịu tuân theo những nguyên tắc bất di bất dịch của tổ chức, bắt buộc chúng ta phải làm như vậy. Nhưng riêng bản thân tôi, tôi tin là Trần Hưng sẽ thay đổi ý kiến, sẽ nhận ra lẽ phải để từ bỏ thành phần xuất thân không xứng đáng, từ bỏ thứ tình cảm lãng mạn, tình yêu không đúng chỗ.
Vừa nói, Tràng Giang quay sang nhìn tôi lúc đó chỉ còn là một con lật đật, một con rệp mà thôi:
- Có phải không đồng chí Trần Hưng?
Tôi như kẻ chết đuối vớ được cọc:
- Vâng, tôi sai. Tập thể bao giờ cũng đúng. Tôi xin nói lại: xin từ bỏ những quan niệm sai lầm, đồng ý viết bản đấu tố cha mình để nhờ ban lãnh đạo can thiệp với tỉnh bạn cho cha tôi được giảm tội. Thứ hai, tôi xin từ bỏ trái tim đau khổ lầm lạc vì yêu thương của mình. Tôi xin từ bỏ vĩnh viễn tình yêu với cô Oanh. Làm sao một người cộng sản như tôi lại đi gọi kẻ thù của đảng là bố vợ phải không thưa các đồng chí
Cả chi bộ cùng reo lên trong một tiếng đáp gọn lỏn: phải. Người ta hoan hô tôi như chào đón một người anh hùng. Tôi vừa từ bỏ chính bản thân mình để đi theo tổ chức. Một hy sinh lớn lao và một chiến thằng vĩ đại. Tôi đã trót dại phóng lao thì suốt cuộc đời phải chịu theo lao. Mọi việc xảy ra tuần tự như tiến: bản đấu tố của tôi được gởi kèm với công văn của Hoàng Thanh ký gởi về xã tôi và ban cải cách tỉnh bạn nhờ giảm mức án cho gia đình một cán bộ đảng viên đã dứt khoát nêu gương sáng ngời về tinh thần tố khổ. Thứ hai, cơ quan tôi đã chính thức gởi công văn cho trường đại học Y khoa nơi Oanh đang học và gởi cả cho Oanh báo tôi đã chính thức từ bỏ tình yêu với đứa con gái kẻ ********* trước toàn thể chi bộ. Như vậy, Tràng Giang hiểu là đỡ cho tôi phải viết thư, hay phải đối diện với nàng.
Cái giá tôi phải trả cho sự chiến thắng của lý trí thật quá đắt. Trái tim tôi héo hắt và sầu muộn. Tôi sống như một tên ấm ớ, một kẻ dở người. Giữa lúc đó, Hoàng Thanh và Tràng Giang cùng gọi tôi lên giao nhiệm vụ. Hoàng Thanh biểu dương:
- Đồng chí tốt lắm hạt giống đỏ của cách mạng ạ. Bây giờ đảng giao cho đồng chí một nhiệm vụ thật vinh dự và cũng thật khó khăn, có lẽ ngoài đồng chí ra, khắp tỉnh ta không ai làm nổi. Đồng chí có đồng ý nhận trách nhiệm mới không nào?
- Dạ, tôi xin nhận với bất cứ việc gì dù là đi hót rác.
- ấy ai lại đưa đồng chí, một đứa con yêu quý của đảng đi làm cái việc không cần thiết ấy. Bây giờ, đồng chí phải viết.
- Vâng, tôi sẽ viết. Không phải viết kiểm thảo mà là sáng tác ra một tác phẩm văn học.
- Trời, sáng tác văn học. Liệu tôi có đủ khả năng làm được không ạ.
- Được, đồng chí làm được. Chúng tôi tin tưởng. Đồng chí Tràng Giang sẽ trao nhiệm vụ cụ thể cho đồng chí. Còn bây giờ, tôi phải về trung ương họp.
Sau khi Hoàng Thanh đi rồi, trong căn phòng rộng rãi sang trọng của ban cải cách tỉnh, Tràng Giang chỉ thị cho tôi:
- Trần Hưng hãy viết một cuốn sách chừng trăm rưởi trang in về cải cách ruộng đất. Hãy viết về chính cuộc đấu tranh sinh tử của đồng chí để từ bỏ trái tim sai lầm vừa rồi. Đồng chí hãy lấy chính bản thân mình làm nhân vật trung tâm. Đạí thể nhân vật từng trót yêu con địa chủ, con ********* rất say đắm, đến mức nếu không lấy được có thể thất tình đến tự tử. Nhưng rồi đến lúc nhân vật phải chọn lựa: Đảng hay đứa con gái nguy hiểm ấy. Cuộc chiến đấu nội tâm của nhân vật vô cùng ác liệt và điêu linh trong việc lựa chọn trái tim và khối óc. Nhưng nhờ sự giúp đỡ tận tình của tập thể cuối cùng giai cấp vô sản trong nhân vật chính đã chiến thắng đứa con gái đại diện cho kẻ thù. Kẻ thù nhìn chung bên ngoài đều dễ thương cả, nhưng bên trong chính là một cái bẫy. Mâu thuẫn thứ hai giằng xé nhân vật là sự lựa chọn hoặc bố mình, một tên địa chủ gian ác cáo già và một bên là giai cấp bần cố nông gian khổ. Nhân vật phải làm cuộc lột xác thứ hai là từ bỏ nguồn gốc xuất thân. Tất nhiên là nhờ sự giúp đỡ của tập thể, của giai cấp vô sản, nhân vật đã chiến thắng, đã dám dũng cảm chưởi vào mặt bọn bóc lột dã man, dù kẻ bóc lột có là cha mình đi chăng nữa. Trong tác phẩm của đồng chí cũng không thể thiếu yếu tố hấp dẫn là tình yêu lứa đôi có lập trường, có giai cấp và có tổ chức. Đại khái là sau hai cuộc đấu tranh dữ dội để thoát khỏi con người cá nhân của mình, nhân vật của chúng ta mệt mỏi đến rã rời, đuối sức. Nhưng trước mắt anh ta, giai cấp vô sản chợt phái đến một người con gái xuất thân từ bần cố nông tuy không đẹp lắm nhưng chân thật, biết căm thù thực dân đế quốc sâu sắc và rất dũng cảm trong đấu tố. Và tình yêu giữa hai người xuất hiện trong vòng tay chăm sóc của tổ chức. Tất nhiên tình yêu này không có những biểu hiện bay **** dối trá kiểu tư sản thối tha. Nói tóm lại, nếu có một tác phầm văn học như thế để tung ra kịp thời bây giờ thì tác dụng của nó rất lớn. Một trăm rưởi trang in, đồng chí có thể hoàn thành trong hai tháng được không? Một tháng in nữa là vị chi chỉ cần ba tháng, chúng ta sẽ có một tác phẩm văn học tầm cỡ bán ngay tại thủ đô.
Tôi chấp hành chỉ thị để viết cuốn truyện. Ngay hôm sau, cấp trên bố trí cho tôi một phòng viết tuyệt vời. Phòng viết với bàn ghế đánh véc-ni bóng nhoáng, có cả rađiô để nghe tin tức, báo chí, sách vở đầy đủ, lại có hoa tươi, có phích nước, thuốt hút với trà ngon. Tổ chức hứa sẽ tìm cho tôi một người phục vụ ưng ý. Tôi sẽ được phép ăn ngay tại phòng làm việc. Tôi nhắm mắt trút bỏ cơn sầu khổ ngoài căn phòng để bước vào bàn viết, tiếp tục cái nghiệp văn chương vốn hằng say mê. Tôi đã viết như một kẻ tâm bệnh, một dạng thần kinh. Tác phẩm viết theo chỉ thị, theo đề cương Tràng Giang đã vạch ra có tên là Vượt bão. Hai phần ba cốt truyện là đời tôi, chỉ còn một phần ba hư cấu. Tôi phải bịa ra cái tình yêu lứa đôi theo kiểu mới, kiểu bần cố nông. Nhưng trong đời, tôi chưa từng đọc và từng biết một tình yêu theo kiểu bần cố nông ấy.

Chương 7


Tôi nghĩ bụng: cứ đà này, viết văn có lẽ là nghề sướng nhất. Này nhá: tư tưởng chủ đề đã có cấp trên phát cho. Thậm chí, đến đề cương, cốt truyện cũng do lãnh đạo phát ra cho nữa chứ. Anh chỉ việc triển khai ngôn từ, thêm mắm thêm muối, kéo cho dài cốt truyện ra, một tí thắt nút, một tẹo tình yêu, kết thúc bao giờ cũng là ta thắng địch thua, tập thể bao giờ cũng uốn được cá nhân lầm lạc. Tuy nhiên, lúc đầu cũng cần một chết ngộ nhận nơi độc giả: cái tiêu cực lúc đầu có vẻ dữ lắm, lấn át lầm, song le cuối cùng cái tích cực vẫn thắng, vẫn cứ là xu thế theo công thức bất di bất dịch hiện tượng tuy có mặt này mặt nọ, nhưng tựu trung bản chất tốt.
Căn phòng tôi ở có cửa sổ mở ra vườn tược đẹp mắt. Người phục vụ tôi là cô gái chừng hai mươi mốt hăm hai. Toàn bộ người con gái thuộc loại không đẹp không xấu này tỏa ra một sức sống căng nhựa. Gương mặt nàng tròn tròn, mắt to hai mí, môi mỏng, mũi ngắn nhưng đặc biệt bộ ngực và đôi mông phát triển quá cỡ. Tay và chân nàng to và thô, chứng tỏ thành phần xuất thân cơ bản, không vô sản thì cũng bần cố nông thứ thiệt. Lần đầu tiên nàng xuất hiện trước mắt tôi vào buổi trưa ngày đầu ngồi viết văn theo chỉ thị. Với đôi mắt sáng, nước da bánh mật, quần lĩnh đen, đầu thắt khăn mỏ quạ, áo sơ mi màu gỗ gụ, tóc kẹp sau lưng, có phần bẽn lẽn e lệ.
- Báo cáo đồng chí nhà văn, đây là khẩu phần ăn trưa của đồng chí gồm ba lạng cơm, một đĩa thịt gà luộc, một đĩa thịt lợn kho tàu, một bát canh mướp nấu lòng gà và hai quả chuối ạ.
Tôi cám ơn người con gái phục vụ. Nhìn kỹ mâm cơm, tôi biết mình được cấp trên duyệt cho ăn tiểu chuẩn tiểu táo trong những ngày viết văn phục vụ kịp thời cuộc cách mạng vĩ đại cải cách ruộng đất. Khi tôi ăn cơm xong, toan tự tay bưng xuống nhà ăn nhưng cô phục vụ đã đon đả xách phích nước mới lên thay, vừa dọn chén bát vừa tự giới thiệu:
- Báo cáo đồng chí Trần Hưng, cấp trên giao nhiệm vụ cho em ngoài một số công tác văn phòng, còn làm nhiệm vụ phục vụ nhà văn trong những ngày đồng chí ngồi viết ạ.
Tôi trang nghiêm hỏi lại cho biết:
- Xm lỗi, nữ đồng chí có thể cho tôi biết tên họ được không?
Cô gái ngúng nguẩy như phải bỏng:
- ấy chết, đồng chí có lỗi gì mà xin ạ. Em tên là Lê Thị Mộng Ruộng ạ. Em vừa từ cơ sở về Ban cải cách tỉnh làm văn thư. Đồng chí có lệnh của Thủ trưởng Hoàng Thanh là không phải xuống nhà ăn tập thể. Một ngày ba bữa có em bưng cơm nước lên đúng giờ quy định. Có gì cần, đồng chí cứ bảo em ạ.
Người con gái đi khỏi, để lại phòng tôi cái mùi vị đặc biệt rất khó gọi tên chỉ toát ra từ những cô gái đang tính lấy chồng. Tôi viết như một cái máy, hai tiếng đồng hồ giải lao một lần bằng cách ra vườn đi tha thẩn. Những lúc tôi đi ra ngoài, Ruộng mới ý tứ vào dọn quét lau lại phòng ốc. Tôi đang sống cuộc đời người viết văn hay sống cuộc đời của ông hoàng hả các bạn? Một buổi tối sau hai mươi ngày sống cách biệt với mọi người, chỉ thông qua người con gái phục vụ mà nối với tổ chức. Ruộng tới bảo đồng chí Tràng Giang vừa đi thăm Trung Quốc nửa tháng về, gởi biếu tôi một gói trà Tân Cương hạng nhất. Tôi pha trà, lịch sự mời cô găi phục vụ ngồi uống chơi. Ruộng từ chối mãi mới chịu nhận lời. Thú thực từ hai mươi ngày ngồi viết như bị giam lỏng này, tôi rất muốn được nói chuyện với người khác. Tôi hỏi cô gái về cái tên có vẻ độc đáo ấy. Ruộng vừa cầm chén trà vừa trả lời tôi:
- Thưa đồng chí nhà văn, cha mẹ em suốt một đời nghèo khổ, chỉ mơ một thửa ruộng để cấy cày. Vì vậy khi sinh ra, em được đặt tên là Ruộng. Đến khi đội cải cách ruộng đất về xã, các anh ấy mới thêm cho em một chữ mộng vào đến cho vừa hoa mỹ, vừa ý nghĩa. Lê Thị Mộng Ruộng có nghĩa là tất cả bà con nông dân đều mơ ước có được ngày cải cách ruộng đất này để được cách mạng chia ruộng đất.
Sau buổi nói chuyện đầu tiên với Ruộng, tôi đã có một sơ yếu lý lịch của cô. Bố mẹ Ruộng là cố nông, nghèo nhất làng, quanh năm làm thuê cấy mướn. Khi Ruộng vừa lẫm chẫm tập đi đã phải theo mẹ đi cất vó tép, đi mò cua bắt ốc về bán đong gạo. Ngôi nhà của gia đình cô chỉ là một cái chòi cất tạm bên bãi tha ma. Tháng ba đói năm ất dậu, bố mẹ Ruộng chết đói, bỏ cô lại mồ côi mồ cút lúc mười hai tuổi đầu. Có người nhặt Ruộng về nuôi rồi sau bán lại cho tên địa chủ Háp. Năm 1952, lúc Ruộng mười chín tuổi, tên địa chủ Háp gọi cô lên phòng toan giở trò hãm hiếp. May mắn quá, Ruộng đã vùng chạy thoát vào một đêm tối. Ruộng đi lang thang trong đêm toan nhảy sông tự tử. Chính lúc đó, Ruộng gặp du kích xã và cô tham gia chiến đấu trong đội du kích cho đến cuối năm 1954. Trong cải cách ruộng đất, Ruộng là nhân tố tích cực nhất trong đấu tranh tố khổ với bọn địa chủ xã. Ruộng được học bình dân học vụ ngay khi vào du kích, đến nay cô vừa thi tốt nghiệp cấp một. Ruộng được chia nhà, chia ruộng nhưng phải bán đi để lên tỉnh công tác theo sự điều động của lãnh đạo. Vài hôm sau, tôi lại mời Ruộng ở lại uống trà chơi nói chuyện, vừa để khuây khỏa một ngày ngồi chúi đầu vào bản thảo như con bổ củi đập đầu liên hồi vào gỗ đá, thêm vào đó qua sự kể lể của Ruộng, tôi biết thêm ít tin tức cơ quan và phong trào cải cách ruộng đất ở nông thôn mà tôi đang rất cần vốn sống cho tác phầm. Ruộng biếu tôi chục cam sành bảo là để bồi dưỡng khi viết. Tôi cương quyết không nhận, nhưng khi thấy Ruộng xịu mặt xuống sắp khóc, nên tôi không dám từ chối nữa. Trên đời này, ma quỷ tôi cóc sợ, bom đạn chết chóc coi khinh, chỉ sợ nhất cái món nước mắt đàn bà con gái. Cái của nợ ấy với tôi có khi còn mạnh hơn cả bom nguyên tử. Cô nào bà nào phát hiện ra cái tật này của tôi, cứ oanh tạc vào lòng tôi ít giọt nước mắt là đời tôi có nguy cơ sụp tiệm. Ruộng pha trà, tôi bổ cam. Chúng tôi vừa ăn vừa uống vừa trò chuyện. Cuộc đời Ruộng tội nghiệp quá. Nghe cô ấy kể, tôi sợ mình bị mủi lòng sẽ thể hiện ra một cái gì đại loại như tình cảm an ủi cảm thông, dễ gây hiểu lầm cho đối tượng. Khi Ruộng sắp sửa đứng dậy ra về, tôi hỏi:
- Bây giờ đời đổi mới, đồng chí Ruộng chắc là sung sướng hạnh phúc lắm?
Ruộng ngước mắt nhìn tôi hỏi lại:
- Thế đồng chí bảo em được hạnh phúc gì ạ? - Hạnh phúc gia đình chứ còn gì nữa. Gia đình nào cơ?
- Gia đình đồng chí ấy. Đại loại như chồng con chẳng hạn. Ruộng đột nhiên cúi mặt xuống đất, một bàn chân di di trên đôi guốc nhỏ, trả lời rất bé:
- Đồng chí đừng nghĩ oan cho em. Em làm gì đã có... Ai mà thèm để ý tới em.
Tôi hỏi một câu phải nói là vô duyên thượng hạng:
- Vậy thì ra đồng chí vẫn sống một mình à?
- Chứ còn gì nữa ạ. Ngồi một lúc, Ruộng ngầng mặt lên, tránh nhìn tôi nói:
- Em nào đâu được như đồng chí. Tôi ngứa mồm thanh minh:
- Ơi hay, tôi cũng đã có gì đâu nào.
Ruộng đay nghiến một cách hết sức vô lý:
- Em biết rồi. Bà bác sĩ ngoài Hà nội ấy chứ gì.
Tôi im lặng, lòng đau còn hơn hoạn. Tôi đang lao vào viết truyện như điên cũng cố để quên Oanh. Tôi cần có thời gian để nỗi đau được nguôi ngoai. Nhưng tôi càng cố dứt bỏ hình ảnh Oanh lại càng thương nhớ mối tình ấy đến quằn quại. Thấy mặt tôi buồn như đưa đám, Ruộng nói như dỗi, thái độ thật không bình thường:
- Thôi em xin lỗi về, để đồng chí ngồi nhớ người ta.
Ruộng đi rồi, tôi lặng ngồi nhìn từng trang bản thảo vừa viết toàn thấy giun dế, rắn rết bò loằng ngoằng chứ không phải là những dòng chữ. Vết thương tình yêu của tôi tưởng đã ăn da non, nào ngờ chỉ cần một sợi gió thổi qua, máu lại chảy, lại xót xa đau thắt. Thời gian viết đã đi qua một tháng, chỉ còn một tháng nữa tôi phải nộp một trăm rưởi trang in cho lãnh đạo. Tôi như con lợn được nhốt trong chuồng để vỗ béo, sắp đến ngày phải lên bàn cân để đem ra đấu giá.
Một buổi tối, Ruộng đặt lên bàn viết của tôi một cân bột san trầng tinh, một cân đường phèn cũng trắng gói trong giấy bóng hong hồng:
- Người làng vừa gởi cho em hai cân bột sắn. Em xin biếu đồng chí một cân. Đường phèn này em mua, chả đáng là bao, vì đường của tổ chức bồi dưỡng cho đồng chí hơi đen, uống bột sắn sẽ mất ngon đi.
Tôi giãy nãy lên không nhận. ăn hoài quà cáp của người ta, lấy gì mà trả. Nhưng vừa rồi người ta cho cam thì nhận, tại sao bột san với đường thì chê? Ruộng xịu mặt xuống như sắp khóc:
- Em biết mà. Đồng chí chê của em. Đồng chí đâu thích uống bột sắn với đường phèn của bọn bần cố nông chúng em. Đồng chí quen ăn uống với bọn địa chủ trí thức giả dối rồi mà.
Hệt như người ăn vạ, tự nhiên tự lành, Ruộng khóc hu hu thành tiếng. Tôi sợ hết hồn. Tôi sợ có ai nghe thấy lại quy cho thằng văn nghệ sĩ này đánh đập giai cấp bần cố nông thì bỏ bố. Nước mắt đàn bà con gái là cái món khủng khiếp nhất với tôi. Tôi có thể nhận bất cứ điều kiện nào để cho cô phục vụ lạ lùng đừng khóc nữa. Tôi chép miệng:
- Nín đi. Tôi sẽ nhận hết, tất tần tật, cả đường cả bột sắn, chịu chưa?
Người con gái quệt nước mắt đáp:
- Chịu.
Hơn một tuần sau, tôi vẫn cắm cúi viết, bữa ăn Ruộng vẫn đem cơm lên cho rồi sau đó dọn dẹp lẳng lặng ra về. Một buổi tôi buồn quá, khác gì người bị cấm cung, tôi rất thèm có người ngồi nói chuyện. Cho nên, khi Ruộng mang phích nước sôi lên thay cho tôi, tôi đã mời cô ấy ở lại chơi uống trà. Ruộng từ chối cho có mẽ, nhưng rồi vẫn ngồi xuống trả lời những câu hỏi của tôi về tình hình cơ quan. Khi sắp cạn tuần trà, Ruộng chuyển sang đề tài khác:
Em nghe các thủ trưởng bảo đồng chí Trần Hưng viết văn tuyệt hay. Giá mà em được đồng chí đọc cho nghe một đoạn chắc sướng hơn tiên. Nhưng mà ai lại đi đọc văn chương cho cái con dốt đặc cán mai mới lớp bốn như em.
Tôi trả lời qua quít:
- Đồng chí Ruộng đừng nói thế. Văn của tôi có ra cái gì đâu.
- Em biết là đồng chí nói khiêm tốn thôi.
Tôi im lặng pha bột sắn của Ruộng cho mời Ruộng. ờ, người ta cho mình hết cam sành đến đường rồi bột sắn, mình chẳng có ma gì cho lại. Người ta yêu cầu mình đọc truyện đang viết cho nghe, có mất gì nào, đôi khi còn thêm hứng khởi để viết. Mình cũng cần biết điều, có đi có lại chứ. Tôi đồng ý đọc cho Ruộng nghe mấy đoạn văn mới viết. Ruộng thích chí vỗ tay. Cô đã quen với không khí hội họp tập thể, hơi một tí là vỗ tay vỗ chân, hơi tí là múa tập thể, là hát tập đoàn.
Ruộng ngồi vào cái ghế bên bàn viết, sát cạnh tôi lắng nghe tôi đọc chương đầu của truyện vừa Vượt bão. Tôi đọc được mười trang thì dừng lại nhìn Ruộng. Hai má cô đỏ ửng như chợt mùa rét đã về, mắt long lanh ươn ướt. Cô làm ra vẻ nghẹn ngào khó nói, như thể vừa bị hóc xương vậy. Đoạn Ruộng hắng giọng, thều thào:
- Em cảm động quá đi mất. Nói không phải, chắc đồng chí viết về cuộc đời mình phải không ạ?
- Cũng na ná như vậy. - Ôi chao, đồng chí viết hay quá, tài quá. Tối mai, em xin được nghe một đoạn nữa được không?
Tôi gật đầu. Tối hôm sau, tôi lại đọc mười trang nữa cho Ruộng nghe. Cô lại xúc động rưng rưng, lại sững sờ. Và cái quan trọng là cô khen tôi không tiếc lời. Tối hôm sau nữa, Ruộng mắc họp chi đoàn. Tôi uống hết ba tuần trà ngồi vào bàn nhưng không sao viết được. Ruột gan tôi cồn cào vì nhớ những lời khen. Thiếu nó, những lời khen ấy, tôi thấy cuộc sống mình, những trang văn của mình hẫng đi, méo đi. Lòng tôi buồn buồn. Cho hay không chỉ bọn viết văn viết về trên đời này, mà hết thảy chúng sinh đều ghiền một thứ ma túy ghê gớm là những lời khen ngợi, nịnh hót. Không riêng gì những cô gái đẹp, bọn nhà văn chúng tôi đôi khi cũng bị chết nhăn răng vì những lời khen bịp. Cho đến một buổi tối, khi Ruộng làm xong công vụ toan về thì tôi hỏi:
- Hôm nay đồng chí Ruộng có bận họp hành gì không?
- Em rảnh rỗi lắm ạ.

Chao ôi, những lời khen của Ruộng mới buông ra nửa chừng sao bỏ dở. Tôi hỏi:
- Đồng chí còn muốn nghe đọc truyện nữa không?
- Dạ, muốn lắm, nhưng em sợ.
- Sợ cái gì?
- Sợ làm mất thời gian vàng ngọc của đồng chí.
- Không, thời gian quý là thời gian được đọc bản thảo để nghe đồng chí góp ý.
Tôi đã nói không thật. Chính ra phải nói rằng: Thời gian quý nhất là thời gian được đọc bản thảo truyện vừa đang viết cho cô nghe để cô khen là tuyệt tác. Ruộng vui vẻ ở lại. Cô giúp tôi pha trà. Tôi tiếp tục đọc thêm mười lăm trang nữa. Tôi đọc đoạn nhân vật Hùng, người cán bộ kháng chiến đang quằn quại đấu tranh để thoát khỏi trái tim mình, thoát khỏi tình yêu với đứa con gái nhà địa chủ mà anh đã trót yêu. Tôi đọc truyền cảm. Nhân vật Hùng với tâm trạng tội nghiệp, cô đơn. Anh đang phải đứng ở ngã ba đường. Đầu óc anh của tổ chức, của cách mạng, nhưng trái tim anh oái oăm thay lại đang nằm trong tay của đứa con gái trời đánh con nhà địa chủ xinh như mộng kia. Nó đang dùng bùa ngải của mắt, của môi, của mông, của ngực và tất cả sự đỏng đảnh, lẳng lơ của thứ văn hóa tư sản để dụ dỗ nhân vật Hùng. Trái tim Hùng đang bị bàn tay phù thủy có những móng tay được tô chuốt, được tô sơn của nó bóp nát. Nhưng tổ chức, bằng sự sáng suốt, sự tỉnh thức của cảc nghị quyết và chỉ thị, bằng tập thể đông đúc đang giằng lấy Hùng từ bàn tay của kẻ thù giai cấp xinh đẹp kia. Hùng đang cần bất cứ sự giúp đỡ nào từ phía bần cố nông, phía đội cải cách ruộng đất. Thật may mắn, một người con gái mồ côi sau nạn đói 1945, phải đi ở cho nhà địa chủ kia, phải làm nữ tì cho cô con gái hắn kia đã dùng tình yêu của giai cấp, của tập thể đến cứu Hùng. Bằng sự chân thành, người con gái đi ở kia đã dần dà lấy bớt những mê hoặc của trái tim Hùng, giúp anh thoát khỏi mê cung. Tuy nhiên, Hùng tỉnh táo dần song anh đã ngất xỉu. Bấy giờ thì cô gái bần cố nông kia tên là Mộng đang ở bên Hùng giúp anh hoàn tất cuộc chiến đấu giai cấp trên mặt trận tình yêu.
Tôi đọc say mê quá đến nỗi quên mất có Ruộng đang ngồi nghe. Khi dừng lại để lấy hơi, tôi thấy có điều gì âm ấm và ươn ướt đang thấm vào vai mình, lưng mình. Tôi chợt quay lại và thấy Ruộng đứng sát sau lưng, đến nỗi hai bầu ngực căng mẩy của cô chỉ cần tôi hơi cựa quậy là động phải. Mặt Ruộng ngây dại, tuôn rơi từng dòng nước mắt xuống vai tôi. Tôi hoảng sợ. Cô đang thương nhân vật Hùng trong truyện của tôi vừa đọc hay chính là cô thương tôi? Hình như cô đã thấy bóng dáng mình trong nhân vật Mộng qua những trang tôi vừa đọc. Những dòng nước mắt và sự xúc động mạnh mẽ của Ruộng như đang thôi miên tôi, khiến tôi như bị co rút lại. Gương mặt của Ruộng làm tôi sợ. Đôi mắt cô như hai thỏi nam châm đang hút tôi vào. Tôi cố chống cự lại. Tôi là nắm rơm đang ở sát bên ngọn lửa. Chỉ cần tôi cựa quậy hay làm bất cứ động tác nào là đời tôi sẽ cháy bùng lên. Tôi hiểu Ruộng đã yêu tôi và có thể tình yêu này là sự bố trí của tổ chức. Tôi đứng lên, lưng chạm vào bộ ngực rắn chắc của cô gái. Cô vẫn đứng bất động như pho tượng. Và cái động tác đứng lên của tôi thật tai hại. Hai chúng tôi đứng sát vào nhau đến mức kiến cũng không thể chui lọt. Rất tự nhiên, Ruộng áp mặt vào vai tôi:
- Em thương Hưng quá, em thương đồng chí anh quá.
Nắm rơm tôi đã bị đốm lửa nhai dần. Đột nhiên, Ruộng dùng hai tay bíu lấy cổ tôi như người chết đuối bám vào cọc. Tôi quên hết mọi sự, quên béng mình là ai và đang làm gì. Tôi đáp ngay lại sự mở đầu của Ruộng bằng cách ôm choàng lấy cái thân thể rắn chắc của người thôn nữ đã được cách mạng hóa. Trời ạ, tôi còn biết làm gì nữa đâu. Ngày xưa ông bà ta khuyên trai gái thụ thụ bất thân không phải là không có lý.
Ruộng cũng ôm choàng lấy tôi, chặt còn hơn cô đang dùng lạt để bó lúa. Rồi cô áp mặt mình vào mặt tôi kêu:
- Anh Hưng.
Tôi chưa kịp trả lời thì đôi môi cô đã lấp đầy đôi môi tôi từ lúc nào. Một lúc thật lâu, chúng tôi mới rời nhau ra. Ruộng hổn hển làm bộ ngực của cô rung lên như địa chấn.
- Em thương đồng chí lắm. Em...
Cô ấp úng một lúc rồi hỏi:
- Đồng chí có thương em không?
Tôi gật đầu. Tôi không còn con đường nào khác. Nếu tôi lắc đầu, có thể Ruộng sẽ ngay lập tức chạy lên báo cáo cấp trên. à, đồng chí không thương người ta sao dám ôm hôn hả? Đồng chí định lợi dụng, định chơi bời con em giai cấp bần cố nông hả? Đồng chí không biết nữ đồng chí Lê Thị Mộng Ruộng là bông hoa đẹp nhất của phong trào cải cách ruộng đất của tỉnh ta hả? Rồi tôi sẽ phải lãnh nhận kỷ luật ghê gớm. Ngày hôm sau, Ruộng diện áo cánh trang, quần lụa đen, đi guốc có sơn bông hoa xanh đỏ, tóc tết hai bím như con gái Tàu, đưa suất ăn sáng cho tôi:
- Anh ơi.
Tôi đáp cộc lốc:
- Ơi
Cô hớn hở đến sát người tôi, mặt vui như Ngô được vàng, choàng hai tay lên vai tôi nói nhỏ:
- Sáng sớm nay, em đã đến gặp đồng chí Hoàng Thanh.
Tôi hỏi:
- Ruộng gặp đồng chí Hoàng Thanh có chuyện gì?
- Để em báo cáo chuyện chúng mình.
- Báo cáo.
- Vâng, em báo cáo rằng hai đứa mình đã thương nhau.
- Ôi, sao nhanh vậy, sao đồng chí không bàn gì với tôi trước đã. Anh đừng gọi em là đồng chí nữa. Tôi đuối lý đành đứng im chịu trận. Tôi không còn đường rút. Tôi và cô ấy đã hôn nhau, có trời chối. Nhanh hơn cả chớp Ruộng đã tranh thủ tối đa báo cáo tổ chức. Tôi đành phải tuân theo chiều gió thổi, lầm lũi đi theo số phận như con chó con đi theo người chủ nó. Thấy tôi buồn buồn, Ruộng tức tối hỏi lại:
- Anh không thích chúng mình xây dựng với nhau à?
Tôi gật đầu. Mất Oanh, tôi có thể nhắm mắt mà gật đầu với bất kỳ người khác phái nào hỏi câu ấy, cần quái gì yêu với chả đương. Ruộng chủ động hôn vào môi tôi cái chụt. Cách hôn hít của cô có vẻ nghề như một cô gái tư sản trí thức đã sành sỏi, chứ không phải là cái hôn vụng về của một cô bần cố nông còn chưa biết chi sự đời.
Hôm sau Ruộng bảo tôi:
- Các đồng chí lãnh đạo cơ quan đã đồng ý cho phép chúng mình yêu nhau anh ạ. Cấp trên rất mừng. Lãnh đạo nhắc anh hãy cứ viết truyện thật của chúng ta vào cuốn sách anh đang viết. Thời gian trôi qua với sự viết lách của tôi, với những tối ôm Ruộng vào lòng hôn hít. Sau mỗi lần vuốt ve âu yếm Ruộng, tôi thấy rất buồn và hối hận. Tôi thấy mình đang phản bội Oanh, mặc dù dưới sức ép của tổ chức, tôi đã phải từ bỏ nàng. Oanh cứ chập chờn trong mọi xó xỉnh, mọi góc tối của tâm hồn và thân xác tôi. Tôi biết rằng tâm hồn tôi mãi mãi thuộc về Oanh. Nhưng thân xác tôi từ nay phải trao gởi vào tay một cô thôn nữ từng là cốt cán của cuộc cải cách ruộng đất này. Tôi biết Ruộng là sứ giả của tổ chức phái tới để dụ tôi ra khỏi tầm ảnh hưởng của Oanh, khiến tôi được vô sản hóa tình yêu của mình. Nhưng con người lạ lùng thay, tổ chức có cái lý của tổ chức, nhưng trái tim lại có cái lý của trái tim. Cho hay trái tim con người là giống bất trị, sẽ rất khó lòng lãnh đạo nổi nó bằng các chỉ thị và nghị quyết. Chỉ có tình yêu mới ra lệnh được trái tim. Hai tháng trôi qua, tôi đã vượt chỉ tiêu viết văn được cấp trên giao theo kế hoạch.
Bản thảo truyện vừa tôi viết ra để minh họa cho cải cách ruộng đất cả thảy được gần hai trăm trang in. Sau khi duyệt, lãnh đạo khen rối rít, chỉ phải sửa chữa đôi ba chỗ cho có vẻ. Bản thảo được lệnh in gấp làm tài liệu tuyên truyền. Tràng Giang, Hoàng Thanh gọi tôi và Ruộng tới để tặng một phần thưởng theo như lời của các xếp: tổ chức đám cưới của hai chúng tôi một cách rầm rộ để tuyên truyền. Đám cưới chúng tôi tổ chức theo đời sống mới, có chào cờ, hát quốc ca, lãnh tụ ca, hát cả hồn tử sĩ, hô khá nhiều khẩu hiệu đả đảo địa chủ thực dân phong kiến và muôn năm lãnh tụ...
Phòng viết của tôi được bố trí là phòng hạnh phúc. Ngày cưới của tôi hay của ai tôi không biết nữa. Đêm động phòng hoa chúc với tôi có cảm giác như phải lên đoạn đầu đài. Tôi phải bị chém đầu mới đúng vì đã phản bội Oanh, đã không có dũng khí đương đầu với hoàn cảnh, giữ lấy tình yêu có một không hai trên cuộc đời mình. Từ đêm nay, tôi phải ngủ chung với một người đàn bà do tổ chức cấp phát và đạo diễn. Tôi chui vào giường ngủ sớm. Ruộng rón rén vào nằm cạnh tôi. Cô hỏi chuyện và tôi trả lời ú ớ. Tôi mệt đến rũ rượi và ngủ biến đi từ lúc nào. Sáng ra mở mắt dậy, tôi thấy Ruộng nằm bên, giả vờ ngáy gỗ.
Đêm hôm sau, lần đầu tiên tôi ân ái với Ruộng nhưng lòng chỉ nghĩ đến Oanh. Ruộng không còn trinh tiết nữa. Sau này tôi tế nhị hỏi, Ruộng đã khai thật về chuyện đó. Rằng chính tay đội trưởng đội cải cách ruộng đất xã, mặc dù đã có vợ, vẫn dụ dỗ lừa đảo cô, đưa cô vào bẫy để cướp đi cái trinh tiết thời con gái. Và để đền bù cho Ruộng, tên Sở Khanh kia tìm cách tiến cử cô lên tỉnh công tác ở đây. Tôi nghĩ mình cũng có khác gì Ruộng đâu. Hai đứa đều là nạn nhân của một bọn lừa đảo núp dưới chiêu bài tổ chức, chiêu bài cách mạng. Tôi chẳng mảy may buồn hay đếm xỉa vì cái sự không còn trinh tiết của vợ, vì tôi đâu có yêu cô ấy. Tuy vậy, tôi rất thương hại Ruộng. Cô ngây thơ, ít học nên dễ sai bảo, để trở thành cuồng tín. Vả lại, có lúc nghĩ ngợi, tôi cũng cảm động vì tình cảm cô dành cho tôi. Một tháng sau, cuốn sách viết theo chỉ thị của tôi được phát hành. Báo chí, đài phát thanh quảng cáo hết lời. Tại thủ đô, Vượt bão của tôi được tái bản với số lượng lớn. Tôi được lăng-xê gần như một hiện tượng. Tôi được mời đi nói chuyện khắp nơi. Tên tôi nổi như cồn. Ruộng hãnh diện lúc nào mặt cũng tươi như hoa, hay cười nói toe toét. Tôi thu được số tiền nhuận bút khá lớn, bí mật chia làm đôi, một nửa đưa cho Ruộng, một nửa gởi về giúp mẹ và em đồng thời gởi cho bố tôi đang bị tù. Bố tôi trong trại cải tạo nghe nói tiền của tôi giúp, cương quyết không nhận. Ông bảo cái thằng tố cha ấy không còn là con ông nữa. Tôi buồn thối ruột. Đáng đời nhà mày Trần Hưng ạ. Chỉ được cái tài giỏi đấu tố bố là không ai bằng thôi. Rồi sau này người ta sẽ nhổ vào mặt mày cho mà xem. Đồ con nhà bất hiếu, bất nhân bất nghĩa vậy mà cũng đòi viết văn với viết vẻ
Sau đó, tôi nhận được một tin dữ. Bác phó Lãm bố của Oanh bị xử bắn tại xã vì tội Việt gian quốc dân đảng chui vào hàng ngũ cộng sản. Nghe nói khi bị bịt mắt trói vào cọc trước mũi súng của dân quân, bác đã hô Việt nam muôn năm át cả tiếng súng bắn vào ngực mình. Khi đầu gục xuống, miệng bác còn hô Hồ chủ tịch muôn năm. Sau khi cha bị xử bắn, Oanh không nhận được bằng bác sĩ dù đã học và thi xong một cách xuất sắc. Tôi cũng nghe nói Oanh bị ốm nặng vì đau đớn, vì mất tinh thần, hết người yêu ruồng rẫy đến tin cha bị bắn. Ngược lại, Ruộng được thăng chức làm phó văn phòng ban cải cách ruộng đất của tỉnh, được kết nạp đảng và lấy được một người nếu không có cải cách, chắc chắn đã thành chồng của một người con gái khác.

Chương 8


Tôi khao Hai Giỡn một bữa thịt chó ra chó. Anh khen ngon rối rít. Tôi gọi hai cốc rượu Làng Vân. Tối nay, Ruộng có công tác xuống huyện. Hai Giỡn vừa đi học dài hạn trên Hà nội về. Anh vẫn còn sống độc thân. Do vậy, tối nay, trăng thượng tuần, nhậu thịt cầy xong, ra bờ đê ngồi nhìn sông chảy, chúng tôi nói với nhau bằng thích. Chúng tôi nói thầm như hai con dế mái. Chúng tôi xả ý nghĩ trong đầu ra cho nhau, khỏi phải giữ riêng cho mình nguy hiểm. Thời buổi tai vách mạch rừng, đâu đâu cũng có người rình rập theo dõi. Hở một tí là bị quy thành *********, thành địch như chơi. Hai Giỡn vừa hút điếu thuốc thơm hiệu Thủ đô vừa chép miệng:
- Bậy quá ông ơi, cải cách ruộng đất bắt ẩu, ban ẩu quá xá. Chả có luật lệ con mẹ gì ráo trọi.
- Tôi cũng nghĩ vậy đó ông Hai.
- Tôi có ông bạn đi cải cách ruộng đất dưởi xã về kể. Ai đời ông nội nhà ai vậy không, tối tối, gia đình nào có tí cơm ăn cũng không dám rửa chén, sợ động, hàng xóm nghe được đi báo đội rằng gia đình ấy còn khả năng, tức là còn có của. Nuôi được con gà bắt làm thịt ăn cũng phải ăn dắm ăn dúi, bí mật như đi ăn cắp ăn trộm của ai vậy, lòng chôn một nẻo, xương vứt một nơi. Như vầy, xã hội rồi sẽ thành cái con tổ mẹ gì hở ông? Bọn đội cải cách coi trời bằng vung, toàn quyền sinh sát, tác oai tác quái còn hơn giặc. Vậy mà tôi đọc sách của ông, toàn tốt là tốt, các ông đội là những nhà từ thiện, suốt ngày hầu hạ, quét nhà, gánh nước, bổ củi giùm nhân dân, không thấy ăn thấy uống, chỉ thích rửa chén giùm.
Tôi cố cãi cối cãi chày lại:
- Nhưng Hai Giỡn quên rằng bần cố nông được chia ruộng đất, chia nhà cửa, không lẽ không vui sướng lắm sao.
- ừ, thì cũng có điều đó thật. Nhưng cái trật nó lớn quá, lắn át mẹ nó cái trúng. Tất cả mọi người đều phải nói giống nhau, cắp trên bảo sao nghe vậy, không có quyền tranh luận, bảo sống là sống, chết là chết, khiến thiên hạ sợ quá, ớn thấy ông bà ông vải. Một tí là tù, một tí là đấu tố, là ban. Đến tụi mình còn sợ co vòi vào nữa là.
Hai Giỡn quẹt diêm hút thuốc. Anh ngồi nhìn trăng trên cao thở dài.
Tôi đổi chuyện qua đề tài khác đỡ nguy hiểm hơn:
- Này, ra Hà nội, ông đã kiếm được cô nào chưa. ở một mình buồn chết.
- Có đấy Hưng ạ. Nhưng giờ tan rồi. Tổ chức không cho tớ lấy vì cô ta dân Công giáo. Tổ chức bây giờ còn dữ dằn hơn các cụ thời phong kiến với con gái xưa: đặt đâu ngồi đấy, không có quyền lựa chọn. Mình yêu nhưng quyết định có được lấy nhau không lại do người khác, kỳ cục thế là cùng Hưng ơi.
Rồi Hai Giỡn kể cho tôi nghe mối tình của anh.
- Ngày ấy cách đây sáu tháng, leo lên tàu hỏa ra Hà nộl, mình lò mò tìm số ghế ở toa thứ hai. Vừa đến nơi suýt nữa thì ngất xỉu vì có một nàng xinh đẹp tuổi vừa đôi mươi ngồi bên cửa sổ, đang lơ đãng ngó ra ngoài. Mình rón rén ngồi vô, tim đập loạn cào cào châu chấu. Tớ thầm cám ơn trời: chắc là đời thằng Giỡn này trúng số độc đắc. Lòng hồi hộp nhưng không dám thở mạnh. Tuy nhiên, tớ vẫn làm bộ tỉnh queo, không thèm ngó ra vẻ ta đây đâu để ý gì đến cái nhà cô. Con gái đẹp nó kỳ lắm ông ơi, mình dòm hắn, chiêm ngưỡng hắn, hắn khinh khi liền, coi mình còn không bằng cóc nhái đâu ông. Chắc cô ta cũng đã thấy hết bộ gió mình bèn lơ đãng dòm qua cửa sổ, ra cái điều ta đây khó lắm đó, đừng có hòng liếc với lung, tán tỉnh khéo mà quê, ê mặt đó. Tớ đoán chắc cô ta cũng là dân học thức, mặt mũi sáng láng như thiên thần vậy ông ơi. Mình bảo bụng: đừng lộ cái sự thích ra quá sớm. Mình mặc cho hai anh chàng ngồi băng dưới tán trèo lên, nói bóng nói gió về chuyện yêu đương rất khiếp. Mình thầm bảo: tụi bay có mà Tết ma-rốc, thả dê như tụi bay chỉ có nước công cốc. Khi tàu chạy, tớ mới lấy một cuốn tiểu thuyết bằng tiếng Pháp ra đọc nhá. Tuy nhiên, đuôi mắt mình vẫn theo dõi cô ta không bỏ sót một cử động. Cô ta thấy hành động khoe chữ của mình liền cười ruồi rất nhẹ. Đoạn cô ta thò bàn tay trầng hồng vào cái làn mây lấy ra một cái gì như kẹo hay ô mai, bỏ vào miệng vừa nhai vừa tủm tỉm. Tàu đi được chừng ba mươi phút, tớ thấy cái trò đọc truyện Tây không ăn, bèn bỏ sách vào cặp. Tớ đổi qua chiến thuật huýt sáo hết bài dân ca ý đến Thiên Thai rồi Suối Mơ. Cô gái vẫn tỉnh bơ, không thèm có một phản ứng gì. Tớ thôi ngay, ai lại đi tán gái bằng cách thổi sáo miệng linh tinh như vậy, vừa mất sức vừa buồn cười. Thật hết cách. Bây giờ tự nhiên quay sang hỏi cô ta đây là đâu để cốt bắt chuyện, sẽ bị cô ta coi khinh cho bằng rác bằng cách lắc đầu không biết. Tàu hỏa đi được tiếng đồng hồ thì mình phát hiện ra cô ta ngủ gật Hưng ạ.
Mình thất vọng quá. Thì ra cô ta cỏ để ý gì mình đâu, coi mình như mọi người trên tàu vậy, nên mới tỉnh bơ mà ngủ gật chứ. Cô ta ngủ gật rất khiếp, hết va đầu bên này lại va đầu vào bên kia. Có lúc cô ta lại tựa đầu vào vai mình nữa nhá. Mình sướng rơn, khẽ vươn vai ra nói thầm: xin mời em cứ tựa đầu vào vai anh mà ngủ, dẫu ngủ suốt đời như vậy anh Hai cũng chẳng có mỏi đâu nghen. Nhưng cô ta chỉ tựa sang phía mình tí chút, rồi lại ngoẹo đầu vào cửa sổ mà ngủ. Tàu tiếp tục đi. Cô gái tiếp tục ngủ. Mình bồn chồn lóng ngóng quá không biết làm gì, bèn cúi xuống tháo dép cao su bốn quai ra cho đỡ căng tức mu bàn chân. Tay mình tự nhiên đụng vào chân cô, nơi gót son ấy ông ạ. Người mình choáng váng như bị điện giật. Tự nhiên, không biết ai xui khiến, mình bèn nghĩ ra một kế hoạch tấn công đối phương tương đối mạo hiểm. Mình bắt đầu thực thi diệu kế bằng cách giả vờ ngủ gật. Bằng cách này, thỉnh thoảng mình lại được va đầu vào đầu cô gái, vì cô ta ngủ gật thật, còn mình ngủ gật vờ. Mình rất nhẹ nâng bàn chân lên, êm như nhung, liều mạng đặt lên bàn chân của cô gái. Trời ơi, sướng hết biết ông ạ. Cô gái này ngủ gật dữ quá, chân mình chứ trời sập xuống bàn chân cũng cóc có biết.
Mình biết tàu sap vào ga Hàng Cỏ, nên ấn mạnh bàn chân xuống chân đối phương. Như phép thần, cô ta tỉnh dậy thật, cựa quậy bàn chân rồi nhìn xuống trong lúc mình đang tiếp tục giả vờ ngủ gật. Chợt mình thấy cánh tay cô ta huých nhẹ hông mình và một tiếng nói thỏ thẻ như oanh vàng cất lên: Xin lỗi, anh để bàn chân lên bàn chân tôi, ê ẩm quá, mong anh nhấc chân lên giùm cho ạ. Tôi mở mắt nhìn sang cô ta thương quá, giả vờ chống chế: Xin lỗi chị, tôi nhầm, tôi cứ tưởng mình đặt bàn chân lên bàn chân mình đó ạ. Người con gái nhếch mép cười: Lạ cho anh thật, chân người ta mà lại tưởng chân mình, phục anh đấy, anh bộ đội miền Nam ơi. Thì ra, qua giọng nói, cô biết tôi là người Nam bộ. Tôi biết cô gái này là người lịch sự, có học hành và con nhà, chứ nếu dân hàng tôm hàng cá thì từ nãy đến giờ đã tuôn vào tôi bao nhiêu là từ ngữ khó nghe. Vậy là kế hoạch của tôi đã thành công mỹ mãn, người ta đã bắt chuyện với tôi Tôi tranh thủ thời cơ bằng vàng này để nói chuyện, để hỏi han đủ thứ về Hà nội, nhân đây mà làm quen rồi tán tỉnh. Cô gái tên là Mỹ Thư, đang học một trường Sư phạm tại Hà nội. Nhà cô ở tại đường Cổ Ngư, đi thăm bà ngoại ở lối ga Gềnh về. Chuyện tôi làm quen rồi yêu Mỹ Thư, ông đừng đưa vào tiểu thuyết nghe chưa, cô ấy đọc được sẽ rủa tôi là kẻ lắm chuyện.
Hai Giỡn im lặng thở dài. Trăng đang rào rào trên sóng nước ngoài sông bỗng im lặng. Tiếng cá quẫy thảng hoặc nghe đùng đục phù sa.
Sau đó Hai Giỡn còn tiếp tục kể cho tôi nghe về mối tình tuyệt vời của anh. Hai Giỡn ngỏ lời cầu hôn và gia đình cô ấy tuy là Công giáo, nhưng cũng đã ưng thuận. Mỹ Thư còn tuyên bố, nếu gia đình bắt ép Hai Giỡn giở lại đạo mà không đồng ý cho họ lấy nhau, cô sẽ từ bỏ tất cả, kể cả Chúa để theo anh.
Nhưng khi báo cáo chuyện yêu đương và hôn nhân của mình, tổ chức đã không đồng ý cho anh lấy Mỹ Thư, kẻ theo đạo Thiên Chúa giáo. Tuy vậy, Hai Giỡn vẫn nằng nặc xin Hoàng Thanh cho phép mình lấy Mỹ Thư, nhưng cấp trên đã từ chối quyết liệt, còn xạc cho anh một trận về tinh thần giai cấp, về ý thức đấu tranh với kẻ thù...

Suốt những ngày đó, Hai Giỡn chỉ còn biết thở than với tôi. Tôi lấy chuyện Oanh ra an ủi anh, nhưng Hai Giỡn chỉ càng thêm đau buồn. Mỹ Thư dám vì tình yêu từ bỏ ngay cả tôn giáo của mình. Nhưng Hai Giỡn, một cân bộ miền Nam tập kết, không dám vì tình mà từ bỏ tín ngưỡng của mình là tổ chức, là kỷ luật thép của đảng. Lẽ nào Oanh và Mỹ Thư không thể đi cùng đường với chúng tôi? Tôi bỗng có một ý nghĩ quái dị là viết lên bầu trời này một khẩu hiệu vĩ đại: hãy tin yêu con người. Tổ chức nào, tập thể nào không xuất phát từ quyền lợi của mỗi cá nhân, không lấy hạnh phúc của mỗi con người cụ thể làm mục đích, thì tổ chức đó, tập thể đó chỉ là khải niệm trừu tượng vô hồn, không sức sống, không thể tồn tại và đi tới lẽ phải cùng chân lý được. Chỉ khi nào cứu cánh và phương tiện đồng bộ, cùng xuất phát từ thiện căn, đi tới thiện căn mới có thể là lẽ phải, là chân lý. Cách mạng phục vụ con người chứ không phải ngược lại. Chủ nghĩa gì, lý thuyết gì đi nữa cũng chỉ là phương tiện đi tới sự hoàn thiện của con người. Chính con người mới là mục đích của chủ nghĩa cộng sản chứ không phải ngược lại như người ta đã làm. Chính kiến cá nhân thời đó đối với chúng tôi thật là nguy hiểm, khi chỉ có tổ chức mới độc quyền về chân lý mà thôi. Tôi phục Hai Giỡn sát đất. Điều anh dự đoán đã tới. Nhà nước cách lnạng đã biết nghĩ lại, nhận ra cuộc cải cách ruộng đất đã tả khuynh, đã đi quá đà đến mức không thể kiểm soát nổi. Nhà nước đã tuyên bố quốc sách sửa sai. Các đội cải cách quá khích bị giải tán. Người ta xác lập lại trật tự, lập lại chính quyền cơ sở, tổ chức lại chi bộ đảng trên cái nền hạ tầng cơ sở như đống gạch hoang tàn bị cuộc cải cách tầm bậy đập phá.
Trần Chìa, em trai tôi viết thư từ xã lên cho biết, bố tôi được hạ xuống từ địa chủ thành trung nông lớp trên, đã trở về từ nhà tù huyện. Bố mẹ tôi đưa con trở về mảnh đất cũ giờ đây chỉ còn là đống gạch vẻn mọc đầy cỏ dại. Bác phó Lãm cha của Oanh được minh oan, không phải là quốc dân đảng ********* như đã bị tố, mà chính bác là đảng viên cộng sản trung kiên được tổ chức gài vào hội đồng tề xã. Nhưng than ôi, với bác phó Lãm, mọi thứ minh oan bây giờ chỉ là trò đùa, vì bác đã bị đội cải cách ruộng đất xử tử. Bao nhiêu người tốt đẹp đã bị bắn oan như bác phó Lãm trong cuộc cải cách loạn xà ngầu này? Không một chính sách sửa sai thiên tài nào làm họ sống dậy được nữa. Ôi mạng sống con người có khác gì thân phận con sâu cái kiến. Ai là người chịu trách nhiệm vì sự xóa nhòa ranh giới giữa thiện và ác, tạo ra những kẻ cơ hội mang chiêu bài lẽ phải để tiêu diệt lẽ phải? Cách mạng không thể và không bao giờ được sử dụng như những phòng thí nghiệm để xem xem cái lý thuyết này, triết lý kia chủ nghĩa nọ là sai hay là đúng, ấu trĩ hay khôn ngoan, tả khuynh hay hữu khuynh...
Một tin từ Hà nội cho hay: Oanh đã được trở về trường đại học Y khoa để làm tiếp luận án tốt nghiệp. Nàng như một cái bóng, lặng im và âm thầm như một nữ tu. Có lẽ nào cuộc xáo trộn vừa qua đã lấy mắt của nàng niềm tin vào con người?
Ban cải cách ruộng đất của tỉnh X. thành ban sửa sai. Nông thôn đang dần dần lấy lại sinh khí sau một hồi bị xoay tít đèn cù trong đấu tố. Người ta đã rỉ tai nhau về những trò bịp bợm, gian lận thay trắng đổi đen của các ông đội trời con. Khi luật lệ được thực thi bằng trắn áp thì chỉ còn nỗi sợ, chứ làm gì còn niềm tin yêu. '' Cô Ruộng, vợ tôi một buổi tối mang bầu lặc lè từ cuộc họp về, tay cầm một tờ băo đặt lên bàn viết của tôi sợ hãi:
- Nguy rồi anh ơi. Anh đọc đi này. Em sợ quá.
Ruộng khó nhọc ngồi trên giường, thở ngang với bễ lò rèn. Tôi mở tờ báo đọc, ở trang ba, mục văn hóa văn nghệ có bài báo với dòng tít không lớn lắm: Vượt bão, hay là câu chuyện của một phần tử tả khuynh!.
Tôi toát mồ hôi hột. Bỏ ******* rồi Trần Hưng ơi. Mày đã bị người ta đổ thừa rồi: chỉ vì những cuốn truyện như thế này bày đầu mà dẫn đến sự sai lầm của cải cách ruộng đất. Tôi đọc lướt qua bài báo. Y như điều tôi dự đoán. Người viết bài phân tích hết sự quá khích này đến sự quá khích nọ của nhân vật Hùng. Rằng anh ta lấy tư tưởng tả khuynh làm kim chỉ nam cho hành động. Rằng hắn là tên đồ tể của bọn tả khuynh chủ nghĩa. Cuối truyện, cuối cùng mới vỡ ra là người viết có thâm ý xúi đội cải cách và giai cấp bần cố nông làm bậy, làm liều. Tôi càng đọc càng rụng rời chân tay, hoa cả mắt. Tôi cầm tờ báo đi tìm Tràng Giang, người đã sai tôi viết để nhờ ông phó ban sửa sai này che chở, nhưng ông ta đã xuống huyện họp. Tôi chạy tìm Hoàng Thanh, ông trưởng ban sửa sai tỉnh, nhưng ngài đã đi họp trung ương. Hình như nhiệm vụ chính cách mạng giao cho họ là họp và họp, họp suốt cả đời. Họp đã trở thành cái nghề của những nhà lãnh đạo. Tôi cầm tờ báo đến Hai Giỡn tìm sự an ủi, nhưng anh cũng phải cử đi họp mất tiêu rồi. Một tuần sau, báo chí Hà nội đã bắt đầu phê phán chất tả khuynh nặng nề trong cuốn truyện Vượt bão của tôi. Có tờ báo còn đề nghị thu hồi cuốn sách của tôi vì nó phổ biến căn bệnh quá khích trong đảng. Tất cả những bài báo kia đều có ý ngầm bảo: chính cuốn sách sâu bọ của tay Trần Hưng này đã phần lớn gây ra sự sai lầm của cải cách ruộng đất. Vợ tôi khóc hu hu. Cô ấy sắp sinh con đầu lòng nên sợ tôi phải đi tù. Chi bộ đấu tôi một trận tơi bời khói lửa. Tôi bị chụp mũ là phần tử tả khuynh nguy hiểm. Nếu không có ý kiến của Tràng Giang và Hai Giỡn đỡ giùm, có khi tôi còn bị khai trừ đảng, biết đâu còn bị bắt nữa là khác. Tôi bị kỷ luật cảnh cáo trước chi bộ. Chính đồng chí Hoàng Thanh và Tràng Giang đã chỉ thị, thậm chí vạch ra chủ đề lẫn cốt truyện cho tôi viết, chính nhà in của nhà nước in ra, nhưng giờ thì tôi phải một mình chịu trách nhiệm lấy. Chính các tờ báo vừa phê phán tôi dữ dội, đã từng ít ra là một lần khen cuốn truyện của tôi hết lời. Cá nhân dù đúng một trăm phần trăm đi nữa vẫn cứ thua tập thể sai trăm phần trăm. Cái nghề cầm bút của tôi sao bạc bẽo vậy hả trời? Cái hôm Ruộng đau đẻ thật dễ sợ. Cô vật vã tới hai ngày mới sinh nổi. Trong cơn đau đẻ cùng cực, rất nhiều lần cô ấy đã réo tên tôi ra chửi, rằng chỉ tại cái thằng tả khuynh.

Chương 9


Sau ba năm được cử đi thâm nhập thực tế, thực chất là đi cải tạo lao động, sáng nay một số anh em văn nghệ sĩ trí thức chúng tôi được trở về nhà. Tôi ngồi trên xe trên đường về Hà nội mà lòng buồn vui khó tả. Con trai tôi giờ đã hơn ba tuổi rồi. Hồi Ruộng sinh cháu mới được ba tháng thì tôi đi. Chuyện đặt tên cho con đã xảy ra một vụ cãi vã dữ dội của hai vợ chồng tôi. Cuối cùng, cô ấy phải nhượng bộ với cái tên con là Trần Văn Văn, ghi nhớ một kỷ niệm cay đang hồi tôi ngồi viết cuốn Vượt bão. Hồi đó, sau sửa sai, Tràng Giang được điều về ban tuyên huấn trung ương. Tràng Giang đã tìm cách đưa vợ chồng tôi ra công tác ngoài Hà nội. Tôi làm phóng viên báo, còn Ruộng về ban tuyên huấn rồi được cử đi học đào tạo cốt cán sau này. Hôm tiễn tôi lên Tây Bắc, Tràng Giang với tư cách anh kết nghĩa, đã mời tôi lên ăn bữa cơm gia đình. Anh chỉ bảo tôi, hướng dẫn ngòi bút tôi đi về tương lai. Anh dặn:
- Lên đó chú phải tranh thủ viết. Phải viết cuốn tiểu thuyết về kháng chiến chống Pháp. Cứ viết hết sức mình, cốt sao dựng lại được hiện thực của cuộc kháng chiến.
Sự gợi ý của anh thật trúng ý tôi. Tôi đã thề với anh là sau ba năm từ Tây Bắc về, cuốn tiểu thuyết sẽ hoàn thành. Hôm tiễn tôi lên tàu, Ruộng bế con im lặng không nói, chỉ dặn dò tôi mấy câu. Thấy cô em dâu, vợ chú Trần Chìa sụt sùi khóc, Ruộng khuyên em:
- Có gì mà thím khóc. Anh ấy đi thực tế dài hạn chứ có phải đi tù đâu. Ba năm lại về Hà nội thôi mà. Chìa hồn nhiên:
- Em phục chị thật. Chị gan lì bình tĩnh quá. Thảo nào người cứng rắn như chị mới làm chính trị được.
- Chú bảo tôi không thương yêu anh ấy à? Hỏi anh chú thì biết. Chả lẽ tôi phải gào lên như con mẹ mất gà ư? Giai cấp vô sản không biết khóc đâu nhé. Khóc nhục rên hèn van yếu đuối.
- Chú có biết câu đó của ai không?
Chìa im lặng. Chú ấy làm sao biết câu thơ này của Tố Hữu.
Tàu sắp chuyển bánh. Tôi ôm lấy mọi người từ biệt, hôn má con trai rồi lên tàu. Tôi không dám nhìn những người đưa tiễn, vội quay mặt đi. Tiếng còi tàu hét lên rùng rợn như tiếng hú dài của con khủng long thời tiền sử. Những con người như cái bóng nhòe nhoẹt, nhập nhằng. Tất cả như không còn nhân dạng, diện mạo. Một bầy đoàn như kiến cỏ, duềnh lên, chìm xuống với triều dâng. Gió thổi như kiếm sắc chém vào thành tàu, ngỡ những bàn tay rơi lả tả.
Trong hàng trăm đội khai hoang từ xuôi lên mở mang Tây Bắc có chúng tôi, những văn nghệ sĩ và trí thức đi cải tạo lao động. Trong số này, chỉ có vài ba anh em là phần tử tả khuynh như tôi.
Người đội trưởng đội lao động của chúng tôi là một cán bộ tuyên huấn, tập hợp anh em bên bờ suối tuyên bố:
- Rừng vàng núi bạc đang chờ các đồng chí khai thác. Chúng ta phải chứng tỏ với công nông binh rằng chúng ta cũng là những người lao động chân chính, không phải suốt đời ăn bám đâu. Chúng ta cũng biết cách làm ra lúa gạo, trâu bò, gà lợn như nông dân. Nào chúng ta hãy bắt tay vào sáng tạo ra của cải vật chất làm cơ sở cho những sáng tạo tinh thần sau này. Chúng tôi lao vào dựng lán và nhận cuốc xẻng. Nhiều anh em coi sự lao động chân tay này là thử thách lớn, nhưng với tôi, đôi tay vốn đã chai từ ngày chống Pháp thì có ăn nhằm gì. Lúc đầu chúng tôi sống chung với nhau kể cũng có những trục trặc. Ví dụ như trường hợp nhạc sĩ V., một người từng nổi tiếng và khá lớn tuổi, có dính dáng đến vụ Nhân văn. Bữa ăn bốn người ngồi một mâm. Nhạc sĩ V. ngồi đâu là anh em khác đứng lên hết. Ông đành ngồi một mình, nhờ anh nuôi sới riêng cho một suất. Tôi hiểu anh em sợ ngồi với ông, một con người bị tổ chức coi là nguy hiểm. Người ta sợ liên lụy, tốt nhất là tránh voi đâu xấu mặt nào. Biết đâu lên rừng rồi, ông ta vẫn còn bày những trò chống đối cấp trên tinh vi đến độ khó mà bắt lỗi.
Một bữa ăn, thấy những người khác bỏ ông, tôi lại ngồi cạnh người nhạc sĩ. Lạ thay, ông nhạc sĩ V. bị tẩy chay lại tẩy chay tôi trời ạ. Ông không thích ngồi ăn chung với tôi, còn sợ tôi hơn người ta sợ ông nữa. Sau này quen thân nhau rồi, ông cho biết, ông chúa ghét bọn tả khuynh.
Những ngày sốt rét suýt chết, thiếu thuốc, tôi đã từng nuốt sống giun đất theo bài học gia truyền của ông nội tôi để lại. Những ngày đó nhiều khi tôi buồn chán kinh khủng. Nhất là ban đêm nghe tiếng con cu li kêu thảm thiết, hoặc sáng ra nghe vượn hót nỉ non nhn những bài kinh cầu hồn của rừng già, đưa tiễn linh hồn suối nguồn về thượng giới. Thỉnh thoảng tôi cũng viết nhật ký cho đỡ tẻ nhạt. Tôi đâm ra mê làm thơ mới khiếp chứ. Tôi nhớ Oanh và đứa con trai đến có khi phải chạy tót vào rừng như bị ma đuổi, nằm lăn ra một tảng đá ủ ớ lên như một thằng điên. Tôi viết những bài thơ nhỏ vào sổ tay, đôi khi đọc cho vài ba anh em ở đội khai hoang nghe trong những đêm rừng lạnh quây quần quanh đống lửa. Tôi xin chép ra cho các bạn vài bài thơ hồi ấy đọc chơi, thứ thơ này ngày đó nếu đăng lên, hay đến tai tổ chức, thế nào tác giả cũng nhừ đòn vì sao buồn quá, mà xã hội chúng ta vốn không có chỗ cho nỗi buồn tồn tại.
Đêm Rừng
Trăng liềm con cá cắn câu
Giật lên đỉnh núi đêm đau trăng tàn
Sương giăng giăng lạnh làm màn
Chiếu chăn rừng thẳm, đêm hàn giường êm
Chim Oanh còn đậu bên thềm
Trái tim một nấm cỏ mềm người ơi
Bão giông thổi nát một thời
Mắt ai lá rụng bên trời lửa thiêu
Đêm rừng cọp rống tình yêu
Cu li khóc kể những điều ngày xua
Rừng ơi đừng có dối lừa
Trái tim anh vốn đong đưa suốt đời.
Một bài thơ khác:
Chúng ta học làm người
Chúng tớ toàn những thang lớ ngớ
Văn chương bị gậy tiến lên rừng
Thời nay học làm người thật khó
Cuốc xẻng chi hồ tay rộp sưng
Học làm nông dân đâu có dễ
Văn nghệ văn gừng thứ các anh
Nghe ho một tiếng run bằng giẻ
Bút giấy lơ mơ đụng mảnh sành.
Trong những năm này, tôi đã tranh thủ viết xong bản thảo cuốn tiểu thuyết về kháng chiến chống Pháp Sống bên những người đã chết. Bằng cuốn tiểu thuyết viết về chiến tranh này, tôi muốn tái dựng hiện thực một cách chân thật. Chính vì vậy, nhiều tình tiết, nhiều mẩu đời bi kịch đã được dựng lên bằng cái chết. Chiến tranh không phải là trò vui chơi, càng không phải là trận đánh giả, mà là những thảm kịch. Nhưng cuộc chiến tranh bên trong của người lính mới là cuộc chiến tranh dữ dội nhất: ấy là cuộc chiến đấu với nỗi hèn nhát, tính ích kỷ của con người. Trong cuộc chiến đấu ấy, không phải bao giờ người lính cũng thắng. Trong cuốn sách của tôi, có người lính đã đánh chín mươi chín trận anh hùng. Nhưng đến trận thứ một trăm, anh không chiến thắng được nỗi hèn nhát của mình, đã đào ngũ chạy sang đầu hàng địch. Ngược lại, có những người lính ngụy chạy sang hàng ngũ kháng chiến, khi lâm trận rất gan dạ, nhưng vẫn không chinh phục được lòng tin của tổ chức, vẫn bị những con mắt hẹp hòi ấu trĩ nghi ngờ. Cuốn truyện có nhiều mạch chảy, nhiều éo le trắc trở bi kịch như chính cuộc chiến tranh tôi đã tham gia. Cuốn truyện không kết thúc có hậu như sách vở đương thời. Và hôm nay, sau ba năm, tôi vui mừng đã có một bản thảo đầy đặn mang về từ Tây Bắc báo cáo anh Tràng Giang. Xuống bến xe Kim Liên, tôi đi bộ như chạy về căn phòng mười mét vuông nơi vợ con đang sống. Tôi leo lên lầu một, tìm số phòng gõ cửa, nhưng Ruộng đi vắng. Một bà già hàng xóm trao chìa khóa phòng cho tôi và giải thích rằng vợ tôi gởi, cô ấy biết chiều nay tôi về nhưng bận họp. Tôi mở cửa vào căn phòng với đồ đạc hết sức nghèo nàn, sơ sài. Tôi tắm giặt, thay quần áo, còn bốn tiếng đồng hồ nữa mẹ con Ruộng mới về. Tôi ôm tập bản thảo tiểu thuyết Sống bên những người đã chết đến nộp cho một nhà xuất bản lớn Hà nội. Xong, tôi đến cơ quan tìm anh Tràng Giang. Anh đã được điều vào công tác tại chiến khu miền đông Nam bộ từ năm 1959. Hai Giỡn đã đi học đại học tại Liên Xô. Tôi về tới nhà thì đã thấy vợ con. Tôi ôm chầm lấy thằng bé Văn, nó sợ quá khóc thét lên. Khi tôi đi, thằng bé còn ẵm ngửa, mà nay đã chạy vun vút như chú gà con. Ruộng đã lục ba lô của tôi rồi xếp thứ nào vào thứ ấy. Thấy cô ấy đang lúi húi làm gì trong bếp, tôi bước vào chào vợ. Cô trả lời nhát gừng vâng cộc lốc. Mặt cô nặng như chì, không một chút thiện cảm.
Tôi hỏi:
- Em làm sao vậy Ruộng?
Ruộng không thèm nhìn tôi, gay gắt:
- Làm sao hả? Anh hỏi cuốn nhật ký của anh thì biết.
Tôi giật thót mình còn hơn bị bò cạp chích. Ruộng đã lục đồ, lấy cuốn nhật ký của tôi ra đọc. Trong cuốn nhật ký này, tôi dành cho Oanh bao nhiêu thương nhớ và ân hận. Tôi bình tĩnh hỏi vợ:
- Tại sao em đọc nhật ký của anh khi chưa được phép?
Ruộng gầm lên:
- Tôi có quyền. Tôi là vợ.
Tôi nổi nóng:
- Cô phải biết tôn trọng tôi chứ.
Vợ tôi điên tiết, nổi cơn tam bành, nghiến răng kèn kẹt, xông thẳng vào tôi, túm lấy ngực áo, gầm lên như một con sư tử Hà Đông chính hiệu:
- Trời ơi là trời, anh lấy tôi mà hồn vía lúc nào cũng ở với nó. Đồ đểu. Đồ lừa dối, bẩn thỉu. Đồ tư sản trí thức thối tha.
Tôi im lặng gỡ tay bà vợ ra, dùng phép nhu thắng cương, nhỏ nhẹ:
- Em bình tĩnh lại đã nào. Để từ từ rồi anh giải thích.
Với bàn tay vững chãi của giai cấp vô sản, hơn nữa với ý chí sat thép của một cán bộ chính trị, bất chợt, Ruộng giơ tay tát thẳng cánh vào má tôi đến nảy đom đóm mắt:
- Đồ *********. Thằng tả khuynh.
Tôi nổi cáu, toan nện cho con mẹ này một trận ra sao thì ra.