Mảnh đất lắm người nhiều ma - Nguyễn Khắc Trường

Hôm nay vợ chồng Sửu cúng giỗ bố vợ, vì bên nhà vợ Sửu không có con trai. Làm từ trưa. Ngả một chú vện gần chục ký. Cả ban thường vụ kéo đến chén chú chén anh từ mười một giờ cho tới quá ngọ. Thủ cáo lỗi trưa này bận, hẹn tối sẽ đến thắp nén hương để tưởng nhớ cụ. Đó là ý định của Thủ, chứ thực ra anh không bận gì. Vì buổi tối ông Hàm đi làm cái việc ấy nên Thủ muốn vắng mặt ở nhà. Đến nơi nào càng đông người càng hay. Để nếu có sự cố gì, thì nhiêu người chứng giám là Thủ không liên quan, không biết tí gì.
Buổi chiều đạp xe lên xã, Thủ đi qua cổng nhà ông Hàm, thấy ông đang kỳ cạch chữa xe cải tiến để vài hôm nữa là gạt chiêm. Thủ vẫn ngồi trên xe, chống chân xuống hỏi nhỏ:
- Tối nay bát vẫn làm cái ấy chứ?.
- Thì vẫn! - ông Hàm tiếp tục đục canh cách không ngửng lên, cũng trả lời vừa đủ nghe.
Thủ đạp xe đi ngay. Buổi chiều, hết giờ làm việc ở trên xã, Thủ còn thong thả chán. Hết sang trạm xá, lại sang khu nội trú các giáo viên trường cấp I, II. ở đấy có đến ba cô giáo đã ngoài tuổi băm mà vẫn chưa chồng. Mỗi ìần gặp đồng chí bí thư cao ráo xởi lởi, là đôi bên chuyện trò không dứt. Thấy khói từ túp nhà bếp nhỏ như cái quán chợ bốc lên nghi ngút. Thủ nói gióng từ ngoài:
- Ba cô đội gạo lên chùa! Cho xin bát cơm bát cháo đây!
Có tiếng bấm nhau, rồi một giọng vóng vót:
- Có gạo mà đội đã tốt! ở đây là ba cô hết gạo lên chùa, một cô má thắm bắt đền bí thư!
Những tiếng cười ré như bị cù. Rồi vẫn cô gái mồm miệng như tép nhảy gạt khói chui ra. Mặt tròn người óng lẳn được lắm! Chỉ phải cái miệng rộng quá, cứ như miệng một gã đàn ông phàm tục đặt thâm vào. Chắc cánh con trai sợ vía cái miệng áy!
- Bây giờ nói nghiêm chỉnh với bí thư nhé, chúng em sắp đội nón chống gậy sang uỷ ban ăn xin đấy? Có cái mái nhà bị thủng, đã kêu đến tỉ lần mà xã vẫn không dọi cho. Đêm hôm kia mưa dột như sảo, chúng em phải dậy ngồi quàng áo mưa. Đấy, xã bảo thương mấy cô trưởng ban phòng không, thương thế thì cái xương chả còn!
Thủ dừng lại trước cửa, nhe bộ răng trắng bóng ra cười, nói ỡm ờ:
- Ai bảo kén cho lắm vào còn kêu!
Thế là nói cười càng ồn ĩ, đối đáp ráo riết. Cứ xem cung cách nói năng như chém chả, nhưng lại với thái độ vui vẻ, ánh mắt đôi bên ngắm nhìn nhau rất bạo dạn thân ái, là đủ biết là đồng chí bí thư đảng uỷ và ba cô gái sống độc thân ở đây quen biết nhau đến mức nào.
Thủ còn chuyện trò con cà con kê một lúc lâu. Mâm cỗ đậy ***g bàn để cạnh. Thủ bước tới bắt tay người anh họ vợ Sửu khiến ông nông dân chuyên nghề thợ đấu lúng túng với cách chào hỏi mà ông cho là phù phiếm này. Vào bàn thờ trong nhà thắp ba nén hương trước bức ảnh truyền thần một ông già gân guốc cắt đầu móng lừa, vừa quay ra Sửu đã kéo Thủ ngồi xuống chiếu. Còn nguyên vẹn một mâm đầy. với đủ các món ăn. Thủ gọi với xuống bếp:
- Bà chủ đâu rồi?
Thủ chưa dứt lời, vợ Sửu đã từ nhà dưới cầm cây đèn toạ đăng đi lên đon đả, tiếng người đồng bãi trồng đay vẫn giữ nguyên pha tạp. Nghĩa là phát âm rất ngọng:
- Giờ bác mới sang. Bác Hợi với bố cháu mong bác từ trưa. Hôm nay em sắp cơm canh quấy quá nhớ cụ cháu. Nuôi được con cày béo quá, mà mấy anh em thợ vụng nàm hỏng mất bộ nòng. Bố nó xem có phải hâm nại canh không?
Về khuya, gần tàn bữa rượu, mấy ông hàng xóm bên cạnh mới lệt sệt kéo những đôi guốc mộc sang. Số láng giềng này Sửu đã mời lúc trưa, bây giờ họ tự động đến là một cách biểu hiện tình cảm với đông chí bí thư Đảng uỷ. Vợ Sửu trải thêm chiếu nữa ra hiên. Mấy ông tự tráng ấm pha trà. Chè móc câu nhỏ khô săn như gạo rang, bỏ vào xuyến kêu roong roong như đông. Chế nước chỉ được qua lưng ấm, đậy nắp, rồi dội một chén nước sôi lên bên ngoài để xuyến nóng đều khiến chè mau ngấm. Nước róc ra xanh ánh trong những chiếc chén hạt mít uống sít soạt rất to, chép miệng rất to, nhưngbnước chỉ thấm môi. Người sành trà là phải biết tận hưởng, biết nhâm nhi ngẫm ngợi từng cái hương cái khói toả ra từ những nụ búp căng nhựa rang khô đang nở ra trong thủy nhiệt. Đó là phép thưởng trà. Lúc này chuyện mới nở như ngô rang. Từ chuyện đảng ủy và uỷ ban cho người đi mua sắn, mua khoai về bán chịu cho bà con từ mươi hôm trước thật là sáng suốt, đúng là một miếng khi đói bằng cả gói khi no (Họ khen Thủ đấy!) Rồi nhảy sang chuyện bà con có kêu ca về việc hợp tác chia ruộng khoán còn có chỗ chưa hợp lý giữa Giếng Chùa với xóm Trại (Họ muốn nhắc nhở Thủ đấy!). Rồi sang chuyện nghe đồn lại có đơn kiện từ dưới này gửi lên huyện, lên tỉnh tố cáo rằng xã tự ý cắt một số đất canh tác cho con cháu mấy cán bộ chưa tách hộ làm nhà. Thoắt cái, chuyện của mấy ông nông dân vươn tới tầm chiến lược, bàn từ ông Goocbachốp dấy lên cái việc cải tổ, làm cho một số cán bộ cũ bên ấy về nghỉ như sung rụng. Thì ra con người cũng như cái kèo cái cột, dùng lâu quá không mối mọt bên ngoài, thì cũng ải nát bên trong! Rồi thì từ chuyện ông tai to mặt lớn đang khuấy đảo cả gầm trời, đến những anh cu chị cún chỉ quen với con cua cái ốc nơi xó đồng, các bố đều trộn lẫn với nhau, bàn rôm rả bên manh chiếu cùng ly rượu chén trà và những hơi khói thuốc lào sòng sọc.
Thủ giở nằm giở ngồi, tựa người vào tường, làm ra vẻ say lừ đừ để đỡ phải nói nhiều, nhưng thực ra đâu óc anh rất tỉnh. Chốc chốc Thủ lại kín đáo liếc nhìn đồng hồ tay. Anh bỗng thấy nóng ruột bồn chồn thế nào. Đã hơn mười giờ, nhưng chưa ai buồn ngủ. Sửu lại pha một ấm trà mới. Mọi người quay sang bàn tán về chuyện con ma hiện lên ở lêu lão Quềnh mà bà Đồ Ngật mắt tròn mắt dẹt kề mấy hôm nay. Hoá ra là một người đàn bà thật. Bà cả Lợi chủ quán phở ở đâu xã đã thuê chị ta gánh nước và rửa bát hai hôm nay. Nhưng hình như ban đêm chị ta lại về ngủ ở nhà lão Quềnh. Sao thế nhỉ? Hay lão Quềnh đã được tí tá tí mẻ, nên chị ta nhớ hơi cái ổ nằm? Hay là ma đội lốt người? Mọi người đang cười hinh hích, thì bỗng phía cuối làng có tiếng gì ầm ầm và ánh lửa chấp chới. Rất nhanh, cái khối ầm ào ấy mỗi lúc một to thêm, sáng thêm, rùng rùng chuyển động giữa đường làng, đi ngược lên phía uỷ ban xã.
- Cái gì thế nhỉ? Bắt được cướp hay sao?
- Hay đấy chính là một đám cướp?
Mọi người nháo nhác hỏi nhau, rồi bỏ những chén trà vừa róc chạy ra cổng. Thủ cũng nhỏm người dậy, mắt vẫn nhìn ngơ ngác như chưa hết cơn say. Nhưng toàn thân anh bỗng nháy một cái như có tia điện chạy lướt từ chân lên đầu. Không nhẽ lại chính là chuyện ấy? Thế thi chết cả nút!. Sửu thu vội ấm chén, bảo Thủ:
- Ta cũng phải ra xem cái gì anh ạ!
Thủ gật đâu, vùng dậy, châm một điếu thuốc. Không có ai bên cạnh để nhìn thấy bàn tay Thủ đang run bắn. Một sự thầm mách bảo rằng cái đám ồn ào và những ánh lửa nhấp nhoá kia là điều rất gở đối với anh! Cái điều anh thắt thỏm lo ngại suốt ngày nay, hình như có đến thật rồi! Không khéo ông Hàm bị rồi? Thế thì hại tôi, chết tôi rồi? Xoay xở thế nào đây?.
Khi Thủ vừa lẹp kẹp đến ngõ, thì thằng con trai lớn của Sửu dưới chân đồi chạy bố lên, miệng lấp bấp cứ lạc đi:
- Bác Thủ! Bác Thủ! Bác Hàm bị người nhà ông Phúc trói! Họ.. Họ đang dong lên xã.
Mắt Thủ tối xầm lại, ngực dội lên một cái Chết đứt rồi! Chỉ tí nữa thì Thủ kêu lên như vậy, nhưng anh đã lái được sang câu hỏi đến ngớ ngẩn:
- Sao? Hai ông già mà đánh nhau à?
Rồi cả Thủ, Sửu cùng mấy người hàng xóm băng qua mặt đồi chạy xuống đường. Mặc dù đã chuẩn bị thần kinh và gân cốt để đương đầu với cánh khan tương đổ mẻ nhưng người Thủ vẫn rã rời như chỉ muốn đổ sập xuống khi đám đông đèn đuốc rừng rực, rùng rùng những mặt người phừng phừng vừa đi vừa hô hoán kia đã hiện ra ở trước mắt.
Quang cảnh này y như hồi chiến tranh phá hoại, một hôm cũng vào lúc gần sáng có chiếc F4 đến bỏ bom trộm trên khu gang thép, bị tên lửa bắn cháy, thằng giặc lao quáng quàng xuống đến đây thì vỡ tung giữa cánh đồng Cây Quéo ở cuối làng kia. Mảnh bắn vung vãi làm vỡ một mái ngói, cháy hai túp nhà bếp, nhưng may không ai việc gì, kể cả viên đại uý phi công nhảy dù treo lơ lửng trên bụi tre gai, dân quân phải bắc thang khều hắn xuống, rồi dong tên giặc cao lênh khênh bó người trong bộ quần áo kháng áp nhằng nhịt những túi, những khoá như dong một con thú mặt người mình thuồng luồng lên uỷ ban xã. Người các làng đổ đến như đi xem xiếc.
Lần này cũng gần như cả làng Giếng chùa mất cả ngủ ngáy, chạy xô vào nhau để nhìn ba bác cháu ông Hàm bị dòng họ Vũ Đình bắt làm tù binh.
Không ai tẻ nhạt ở trên đời. Mỗi số phận chứa một phần lịch sử.

Khi Hàm nhảy xổ vào Phúc, vung tay đấm vào ngực Phúc, thì ưởng và Ngạc cũng hét một tiếng, huơ xẻng lên như hai tên hung thần. Rất nhanh một cái gậy phanh đánh chát vào chiếc xẻng của ưởng và một cây gậy khác phạt phía dưới, ngang gióng chân, làm ưởng ối lên một tiếng, ngã sấp vào bụi đồng ré lá sắc như cật nứa. Cùng lúc cái xẻng của Ngạc bổ bừa xuống những cái bóng nhốn nháo trước mặt. Một tiếng kêu á và một phát súng nổ đánh đoàng toé lửa ở đầu nòng. Không ai động đến Thó, nhưng anh lính đánh thuê đã ngã nhào xuống, rồi cư lăn người rào rào trên bãi cỏ như một khúc gỗ tròn, miệng khóc hu hu. Viên đạn ghém bay sượt qua tai Ngạc. Biết là chưa dính da, nên một bóng người ở phía sau kéo giật ngang chân Ngạc, khiến cả cái khối thịt bị hẫng, ngã đánh hự. Đám con cháu nhà Vũ Đình nhảy phất ngay lên người Ngạc. Con trai bà Lộc, một gã thanh niên cao to như cái minh tinh, cùng xấp tuổi với Ngạc, từng hục hặc với Ngạc, llên mượn gió bẻ măng, gióng lấy súng của chồng bà Tài lên đạn lách chách, rồi chọc cái nòng lạnh ngắt vào mang tai Ngạc, rống lên đắc thắng:
- Đ. Mẹ! Ta phải bắn vỡ sọ thằng này!
Nhưng ông Tính đã vội giật lại khẩu súng. Vừa lúc tiếng Vũ Đình Phúc cũng hét lên:
- Không được bắn? Trói tất cả lại!
Thoắt cái, ưởng và Ngạc đã bị trói gô bằng chạc trâu. Còn lại vị chủ tướng của chi họ Trịnh Bá, ông Hàm đang oằn oại bên bụi sim. Sau khi đấm cả hai nắm tay vào ngực Phúc, trút nỗi uất ức rồ dại vào đối thủ, thì Hàm bị Phúc đá vào hạ bộ, ngã lăn ra. Thực chất là cả hai ông trưởng họ không biết miếng mẹo gì cả, đánh nhau như trẻ con, cứ lao bừa, đấm đá bừa, được đâu hay đấy! Khi Hàm tỉnh lại, thì bị trói cứng cả hai tay.
- Dong chúng nó lên xã! Hô hoán nữa lên cho cả làng thấy cái mặt mo mặt mẹt!
- Để nguyên chỗ nó phá, đừng lấp. Sẽ gọi công an đến làm chứng.
Anh em nhà Vũ Đình hò hét bảo nhau, rồi đẩy ba bác cháu ông Hàm đi. Những bó đuốc được đốt thêm, người đổ ra thêm. Vừa đi đám người vừa hò hét khua gõ ầm ĩ. Một người cháu họ của ông Phúc bị một lưỡi xẻng của Ngạc bổ sượt qua vai, tí nữa cậu ta bị chẻ theo chiều dọc! Bây giờ một miếng vải xô trắng cuốn trên bả vai, trông mùi mẫn như một nhân chứng của sự cảm tử! Cậu ta vác chiếc gậy đi cạnh bó đuốc cháy chửng chửng, nhìn dữ dần như một đội nghĩa quân thời bộ lạc.
Đám người đi đến đâu, đêm vỡ ra đến đấy trong ánh lửa và tiếng hò hét thinh nộ. Đám đông đã hiện ra nhỡn tiền trước mắt Thủ.
Đi đầu là con trai bà Tài. Người dài lêu đêu như con sếu. Hai tay dơ bó đuốc quá đầu, chốc chống lại huơ tròn cho ngọn lửa bốc cao. Tiếp đến là ưởng và Ngạc tóc tai bù xù rũ rượi, mặt mũi sây sát, tối sầm. Rồi đến ông Hàm, vẫn bộ quần áo xanh tàu tàu, mắt gườm gườm nhìn xuống, mái đầu cắt móng lừa, tóc dựng lên như bông gáo. Lòng Thủ bỗng quặn lại, thương ông anh khốn khổ. Mồ hôi vã ra từ lòng bàn tay. Nỗi đau của tình máu mủ dội lên trong người Thủ. Uất ức đến nghẹn ứ lên. Trán và sống lưng chảy mồ hôi lạnh. Thấy Thủ bỗng run toàn thân như dẽ khi cái đám bộ lạc kia chỉ còn cách mươi bước chân, Sửu quay sang hỏi nhỏ:
- Anh quay lại vào nhà tôi đã. Coi như anh không ở đây. Cứ để tôi lo liệu.
Thấy Thủ vẫn đứng ngây ra bất động, Sửu bảo con trai.
- Thằng Mùi đưa bác về nhà.
Sửu lo Thủ không giữ được bình tĩnh, lại giống như Nẫm hồi năm ngoái thì hỏng bét. Đang là phố chủ tịch kiêm trưởng ban công an, chỉ vì bênh em gái, mà em gái Nấm chúa hay cậy thế gào làng ăn vạ. Làm thủ kho mà ăn cắp như ranh. Bị Phát giác còn lu loa xông vào xé áo người ta. Thế là đánh nhau. Được tin, Nẫm lao bế đến bênh em. Khi bị phê bình kiểm điềm, Nẫm còn nói chầy bứa: Dù mất chức, mất quyền, mất Đảng, chứ tôi không cho ai động đến người nhà của tôi! Đã thế thì mất ráo! Anh mất chức tháng trước thì em gái mất cái chân thủ kho béo bở tháng sau. Cả làng cười cho là dại!
Giờ đây Sửu chỉ lo Thủ cũng không giữ được mình. Anh ấy đang run thế kia. Mặt tái đi thế kia! Dân gốc vùng này hễ động đến họ hàng ruột thịt của họ, là họ dễ nổi máu điên lắm. Thằng Mùi vừa kéo Thủ quay lại, thì Sửu nhảy xuống đường vung tay nói lớn:
- Có chuyện gì thế này? Tại sao đêm hôm lại khua ầm ĩ thế hả? Biểu tình hả? Tất cả giải tán ngay! Có việc gì mai lên xã giải quyết!.
Đám người đang hùng hổ, bỗng sững lại. Như dòng nước đang sôi sục, bỗng hút vào một con đập chắn ngang. Những người không dính dáng gì đến dòng họ Vũ Đình, chỉ đóng vai chầu rìa, nếu cần nhảy vào đánh hôi dăm ba quả cho sướng tay. Bầy giờ thấy mặt chủ tịch xã đàng đằng cương quyết, nên lỉnh ngay. Chả dại dây với chính quyền, trứng chọi đá.
- Báo cáo với ông xã là thế này! Một tiếng nói the thé rẽ đám người đi lên. Đấy là bà Lộc, người đành hanh nhất họ Vũ Đình, cũng ham hố vào loại nhất họ. Khi ông Phúc mất chân chủ nhiệm, bà nói toang toang là ông anh bà không cùng a kíp với cánh cán bộ xã bây giờ, chứ còn ai thạo việc bằng bác Phúc! Thấy chồng về hưu, bà thở dài đánh thượt: Ông vội về làm gì? Tôi không cần ông phải chân lấm tay bùn, tôi gánh được tất. ở làng này mà cả vợ chồng con cái phải bán mặt cho đất, bán lưng cho giời mới kiếm được miếng ăn, thì không ai người ta trọng - Bà đang ấm ức khi thấy họ Trịnh Bá đang lên, họ Vũ Đình nhà bà đang xuống. Cả bên nội bên ngoại những một đống đảng viên mà lại chịu đi xuống? Đảng viên mà lại chỉ biết cái cày cái cuốc người ta bảo quan ba cũng ừ, quan tư cũng gật, thì còn đảng làm gì! Bà Lộc thấy nội tộc nhà mình như bị vặt lông vặt cánh. Cho nên lúc nãy đang ngủ, nghe chồng về báo, bà chồm ngay dậy. Nỗi căm tức mộ bố bị phá còn chưa sôi sục bằng thấy họ nhà mình bị thua thiệt. Bây giờ có cớ bà lập tức như con chim xù lông, thấy đây là lúc tốt nhất để bà túm tóc cả nhà Trình Bá mà ấn dúi xuống!
- Báo cáo với xã là chúng tôi không có lật đổ ai, chỉ vì mấy người xấu bụng này định hại cả họ nhà chúng tôi. Đã đào mộ bố chúng tôi vừa chôn, lại định đánh chết người nhà chúng tôi ra ngăn. Lúc nãy thằng con tôi không tránh nhanh thì bị bổ chết rồi! Hỏi cả cái gầm trời này có còn ai ác độc hơn thế nữa không? ối bà con làng nước ơi!
Bà Lộc oà khóc nức nở. Chủ tịch Sửu lại huơ tay nói lớn:
- Nhưng cứ phải giải tán! Đêm hôm không được làm loạn xà ngầu lên. Có gì sáng mai giải quyết.
Bỗng một tiếng hét cắt ngang từ phía cuối đoàn người:
- Tại sao lại giải tán? Định âm mưu đánh tháo những tên có tội hả?
Rồi đến năm sáu bóng người lừng lững xừng xổ đi lên. Ông Phúc vội kéo tay một người, thì người ấy nói rinh rích như nhai chính giọng nói của mình Bác mặc chúng em. Đấy là những người họ xa của ông Phúc, vừa mắt nhắm mắt mở đến, nhưng đã nghe thủng câu chuyện, họ lên gầm lên. Đây cũng là những thành phần ghê gớm, thật ra họ chẳng thù hằn gì anh em nhà Trịnh Bá, mà lại cay cú với chính Trần Văn Sửu về việc Sửu giải quyết đất đai không đúng ý họ từ hơn năm nay, nên họ muốn nắn gân Sửu cho hả giận. Một người quay sang bà Lộc hét:
- Thím Lộc câm ngay mồm? Việc gì phải khóc? Cái lý nắm trong tay mình, sao phải khóc?
Rồi ào một cái, cả sáu người đàn ông đứng vòng tròn quanh Sửu. Lô nhô những đầu gậy và cả một cái lưỡi thùng lùng nhọn hoắt cứ lấp ló sau lưng Sửu. Một bàn tay nặng như cùm ấn vai Sửu xuống. Những khuôn mặt gân guốc như đá đeo, những tia mất sóc sói như đã nổi cơn điên, cứ xỉa vào người Sửu Một giọng nói trầm, nhưng rất sắc chõ vào tai Sửu:
- Này ông chủ tịch ngụ cư hãy liệu thần hồn! Mở tai ra nghe đây: ông định hống hách với ai? ông định bao che để trả ơn thằng Thủ hả? Định để sáng mai rồi đổi trắng thay đen, *** trâu hóa bùn hả? Khôn hồn phải giải quyết ngay đêm nay, và không được động đến mấy thằng này, nếu không phải có người phá hết lúa má, sẽ đốt nhà rồi dìm ông xuống sông! Những thằng trọc đầu này đã chơi là không ngán đâu.
Sửu đang tái xám cả mặt mũi, thì chính người vừa nói những lời dao búa ấy quay ra, đấm tay vào thinh không, cao giọng:
- Tất cả im lặng! Chúng tôi đã hội ý với ông chủ tịch! Ông chủ tịch đã bằng lòng sẽ giải quyết ngay đêm nay. Bây giờ mời ông chủ tịch có vài lời!
Sửu lách người, đứng ra khỏi vòng vây hãm, nhưng mắt vẫn liếc dè chừng. Cái giọng quyền biến lúc nãy, bây giờ bỗng ngắc ngứ.
- Xin bà con yên tâm. Tôi sẽ không bao che khuyết điểm cho ai. Nhưng vì đây là việc phức tạp, nên phải có mặt của cả đảng uỷ, uỷ ban và công an, rồi nghe đôi bên trình bày. Vì thế tôi không muốn gây rối loạn giữa đêm thế này.
Thế là tất cả lại ầm ầm lên:
- Đừng có nói quanh co tù mù thế! Ông có giải quyết không?
Ông Phúc bây giờ mới lên tiếng:
- Tất cả im lặng, mọi việc đã có tôi. Từ nãy đến giờ tôi chưa nói, là tôi muốn xem xã định giải quyết thế nào. Bây giờ chúng tôi yêu cầu: xã phải lập biên bản ngay. Phải giam giữ luôn mấy người này! Tôi đã cho người đi gọi trưởng ban công an và bí thư đảng uỷ tới.
Sửu quay lại Phúc nói thống thiết:
- Đồng chí Phúc, tôi đề nghị chúng ta hãy lấy tinh thần đảng viên để giải quyết công việc. Đồng chí định khua cả xã dậy hay sao? tôi được biết tối nay cả bí thư đảng uỷ và trưởng ban công an đều đi vắng không có nhà.
Lại ầm ầm như vỡ chợ:
- Khua cả xã dậy cũng được. Đừng có đánh bài chuồn mà không xong đâu? Làm cán bộ thấy việc phải giải quyết, chứ không phải chỉ quen nghe người ta mời vào mâm!
- Bí thư với công an đi vắng, chúng tôi cũng tìm bằng được có lẩn đằng trời!
Đang nhao nhao, thì bỗng một giọng rất đanh, vang lên phía trên đồi:
- Tôi đây! việc gì tôi phải lẩn đi đâu!
Rồi Thủ nhảy từ trên thành ta-luy xuống. Đôi mắt thường ngày hay nheo cười lấy lòng, bây giờ ánh lên sắc lạnh.
Thủ liếc nhanh sang Sửu như muốn nói: Anh chỉ tổ gây rối thêm việc! Đáng lẽ phải vờ nhũn để lấy lòng họ, để dập tắt đám cháy, rồi sẽ tìm cách phản công sau, thì anh lại chọc tức họ, rõ là chọc tổ ong, ngốc!..
Sửu đã đọc được những lời chỉ trích ấy và ông chủ tịch sổ xổ đứng co người lại.
- Thưa bà con! - Thủ cố hạ giọng, nhưng tiếng vẫn run lên - Tôi mới được tin vội đến đây ngay. Nhưng tôi đã nghe rõ sự việc. Như vậy là người nhà của chúng tôi sai. Mức độ thế nào đã có pháp luật phân giải. Tôi đồng ý sẽ giải quyết ngay đêm nay. Ngày mai sẽ mời huyện về xem xét. Bây giờ tôi yêu cầu đồng chí Phúc, đại diện bên tố cáo, cùng chúng tôi lên văn phòng uỷ ban để lập biên bản. Còn tất cả xin mời về nghỉ để đảm bảo trật tự an ninh.
Không ai tẻ nhạt ở trên đời. Mỗi số phận chứa một phần lịch sử.

Bà Lộc lại the thé:
- Nhưng giữ ba người phạm pháp này lại không được thả.
Thủ khoá tay dứt khoát:.
- Tôi đồng ý! - Bên chúng tôi không phải chỉ có mình ông Phúc, mà phải có cả thằng Quyền con tôi bị chém hụt, rồi ông Thó bị mua chuộc cùng lên để kể rõ sự việc vào biên bản.
- Tôi đồng ý!
Một tiếng thở phào từ cuối đám đông:
- Có thế chứ!
- Nghe lọt tai đấy!
Sự nhũn nhặn của người có quyền cao nhất xã, cộng với sự đầu hàng của người đại diện cho dòng họ Trịnh Bá đã làm cho quả bóng đầy hơi của chi họ Vũ Đình được mở van. Cả đến những anh chầu rìa sẵn sàng nhảy vào đánh hôi tuốt tuột cả hai dòng họ, giờ cũng toát ra cười hể hả! Những bộ mặt đang hầm hè hến chùng ngay xuống. Duy nhất chỉ có một người nghe lời mềm mỏng của Thủ, thấy như mình bị thoi từng quả đấm vào tim. Miệng chỉ chực gầm lên chực chửi bới tất cả, chân tay đập phá tất cả. Đấy là ông Hàm!
Ông trừng trừng cặp mắt cá rói nhìn thẳng vào Thủ, người cùng giọt máu với ông. Người xưa nay quen gặt hái trên công lao nhọc nhằn của ông. Ông đã vì hắn mà nai lưng ra cáng đáng mọi việc như một con lừa! vậy mà hắn đã bán phéng ông! Đồ đểu! Mặc cho ông Hàm tức giận đến dựng ngược cả mái đầu bông gáo, nhưng lên tới văn phòng uỷ ban, ông vẫn phải ký vào biên bản rằng: ba bác cháu ông cùng một lúc đã phạm vào hai tội: phá mộ người mới chết và hành hung thân nhân người chết khi họ ra can ngăn.
Cả hai tội đều to kềnh! Đó là hai cánh cửa để đón ba bác cháu vào tù! Biên bản được lập trước sự chứng giám của những người chủ chốt của chính quyền địa phương: bí thư đảng uỷ, chủ tịch xã và phó ban công an.
Đồng chí phó ban công an thực sự bị dựng dậy từ trong buồng vợ, giữa lúc đồng chí đang lắp ghép bức tượng người hai lưng? Phó ban công an là cháu bên vợ Thủ, gọi Thủ bằng dượng. Thế nghĩa là ba người này: bí thư, chủ tịch xã và phó bạn công an rất hợp ý, hợp lòng như ba chân kiềng. Vậy mà vẫn thua. Vẫn phải làm theo yêu cầu của Vũ Đình Phúc, là xã quyết đinh tạm giam ba bác cháu ông Hàm để hôm sau huyện về phân xử. Và ba bác cháu ông làm đã nằm chờ sáng trên mấy cái ghế băng ghép lại trong căn phòng dùng làm nhà kho ngổn ngang những cờ, đèn, kèn, trống, panô, khẩu hiệu của xã. Một căn phòng tối tăm đây những mùi mốc, mùi bụi. Bên ngoài cửa khoá trái. Đích thị là nhốt những thằng tù! Xong việc, Thủ vừa ra đến cổng uỷ ban thì gà gáy canh hai. Người mệt như rút tuỷ. Thủ cay đắng nhận thấy chính mình, đang có trong tay cả một chính quyền, nhưng vừa bị thua một cú nốc ao! Chính anh, vừa phải bàn giao cả uy tín và sức mạnh của cá nhân mình, của dòng họ mình cho Vũ Đình Phúc! Hai tay Thủ bỗng chốc như tuột hẫng, không còn biết bấu víu vào đâu. Xung quanh trống hoác!
- Anh ạ, ta bàn xem - Sửu bước vội lên gần Thủ, rụt rè nói.
- Thôi! - Thủ dằng giọng, bước nhanh. Anh cũng tự thấy mình vô lý khi nổi cáu với Sửu, nhưng lại không thể ngọt được! Cả Sửu và Cao, phó ban công an đều không dám gọi Thủ lại.
Vừa ra đến cổng, Thủ bỗng giật mình khi thấy một bóng người quen quen đang đứng tựa vào gốc cây bạch đàn phía trước.
- Ai? Cái Đào hả?
Thủ vừa lên tiếng, thì bóng người con gái đang đứng ủ rũ ngửng phắt lên, giọng đanh lại, đúng là con gái ông Hàm!
- Phải! Cháu đây! Chú đã cứu một người ruột thịt của chú như thế đấy! - rồi Đào khóc hức hức lên, chạy xiêu xiêu nhoà vào những bóng cây tối thẫm.
Thủ đứng lặng, lòng tan nát!
Đào vẫn chạy xuôi theo đường, miệng vẫn khóc nức lên như bị đòn oan, như bị hắt hủi. Nhưng Đào vốn là cô bé không chỉ biết có sướt mướt. Mang hình dáng mẹ, một hình dáng thon óng, gợi cảm gợi tình, nhưng trong người Đào là dòng máu bố, chất máu của sự quyết đoán và bạo liệt. Khóc cho vợi lòng, rồi Đào lần lần nhớ lại. Đào thấy mình đã bị lừa!
Mà người lừa cô không phải ai xa lạ. Chính cái người tối tối Đào vẫn phải tìm mọi cớ cho lọt tai hai cụ via, để rồi cô lao bố ra gốc nhãn, ra điểm hẹn, điểm say mê của hai người. Đến khi về nhà, đêm đã rét se se, nhưng Đào vẫn dội nước lạnh để cho dịu người lại. Da thịt cứ hôi hổi, bừng bừng. Có hôm cái Hoa sang ngủ chung, đêm nằm mơ, Đào cứ ôm ghì lấy đưa em, dụi đầu vào mặt nó, đến khi cái Hoa kêu thét lên, Đào mới tỉnh. Sáng dậy, đang rửa mặt, cái Hoa bỗng sực nhớ, và ở đứa con gái mười hai tuổi, đã có nhạy cảm về giới tính, nó nháy mắt quay sang bà Son: U ơi đêm qua chị Đào ghê quá? Đào gần như hét lên, lấp liếm cất ngang lời nó: Im đi! Đừng có nhí nhố! rồi Đào kèm sát nó, thấy nó định mở miệng là chí tay vào sườn, cho đến khi nó đi học cô mới thở ra cười thầm. Để rồi đến tối, trước sự háo hức của người con trai, Đào hãy tay ra, béo vào tai Tùng khoan đã nào, để yên người ta kể cho mà nghe chuyện đêm qua người ta mơ. Rồi kể, rồi cả hai cười rinh rích rồi ôm cuốn lấy nhau. Những vòng tay siết chặt như bện thừng!
Đêm nào gặp nhau cũng như men, như lửa. Rồi xa nhau chỉ mươi tiếng đồng hồ, và chỉ có cánh nhau một cánh đồng, nhưng lúc chia tay cứ bịn rịn nấn ná. Người này nhìn như uống lấy người kia. Đang đi, lại đứng, lại ngồi dùng dằng nối tiếc. Nhưng tối nay rõ ràng là khác lắm. Hắn vội vội vàng vàng như người mất của. Vừa đến đầu rặng tre kia là hắn quay lại phới ngay. Thế mà lúc ấy mình ngu quá, không phát hiện ra. Hắn đã chạy vội về để huy động cả họ hàng ra đồi sim bắt mấy người làm bậy. ừ thì mấy người này sai rồi, nhưng thiếu gì cách để ngăn cản họ. Chỉ cần một mình hắn chạy ra đánh động từ xa, thế là đủ để mấy người kia bỏ chạy ré kèn. Nhưng hắn đã không làm thế. Chinh hắn đã đầu têu, đã tồ chức ra cái việc bắt bớ này. Đào lại khóc nức lên uất ức. Cô đang thầm hoạch tội hắn, tức là tính sổ Tùng với tất cả sự vứt bỏ và căm thù!
Cả bà Son và cái Hoa cũng đang nằm khóc. Cái Hoa cứ ôm lấy bà Son khóc như bị mắng, bị phạt từ lúc Đào tất cả chạy theo đám người đèn đuốc rừng rực dong ba bác cháu ông Hàm lên xã. Lúc ấy bà Son đi như lê từ ngoài cổng vào. Chỉ tới được chiếc giường là bà lăn ra như không còn xương cốt. Buổi tối thấy Thó đến với bộ mặt thấp thỏm, bà đã nghi nghi. Rồi về khuya thấy ưởng và Ngạc, hai ông cháu bất hảo đến, thì bà Son thấy rõ mấy người này sắp làm cái gì vụng trộm. Chiều ý ông Hàm, bà vào buồng nằm, cố lắng tai nghe, nhưng không sao rõ được những lời thì thầm của họ. Thôi mặc, lại đến đi móc trộm gỗ, trộm phản của ai là cùng chớ gì. Cái ông này đến lạ, có thiếu thốn gì cho cam. Hay đấy là cái máu của những anh cầm tràng đục? Nhìn thấy gỗ đẹp, gỗ tốt là cứ mắt la mày lét như anh háu sắc thấy gái!
Khi họ dắt nhau đi, thì bà Son đã thiu thiu ngủ. Rồi chó cắn rầm rĩ, rồi người la, rồi những bó đuốc đùng đùng cứ huơ lên như phát cuồng. Thấy ông Hàm chưa về, linh tính bỗng báo cho bà có cái gì không lành. Bà chạy ra đường cái chính. Rồi bà dụi mắt mấy lần để nhìn xem có đúng là ba bác cháu ông Hàm bị trói và đang bị dong đi kia không. Đến khi thấy đúng là thật rồi, chứ không còn mộng mi gì nữa, bà đã nhìn thấy ông Phúc và cái đám đông kia hầu hết là anh em họ hàng nhà Vũ Đình, thì bà Son run hết cả chân tay, ngồi khụy xuống, nước mắt chảy ràn rụa. Chắc chắn không phải chuyện gỗ lạt rồi, cái gì đó nghiêm trọng hơn nhiều. Bà Son chạy tắt về nhà, dựng Đào đang ngủ mê mệt dậy. Chưa hết tuổi ăn tuổi ngủ, lại được tình yêu đắm say ru vỗ nên đặt mình xuống là Đào trôi ngay vào giấc ngủ vừa bềnh bóng vừa thăm thẳm.
Đào khoác vội áo, rồi vùng chạy theo đám đèn đuốc. Lát sau lại chạy bổ về kể đầu đuôi cho bà Son nghe. Bà Son thất kinh, miệng mếu máo kêu: Giời ơi! Sao thầy mày dám làm cái việc ác ấy? Chân tay bà càng run như eơn kinh giật. Thì ra ông ấy thù hằn anh em nhà Vũ Đình ghê gớm quá nhưng ông ấy lại chuốc lấy tai hoạ rồi! Một lần nữa ông ấy lại thua rồi. Lần trước thua, ông ấy đã trút sự uất ức lên đầu bà. thua lần này, ông ấy sẽ đổ vào đâu ai? Càng nghĩ, bà Son càng tủi cho cái số của mình, chỉ muốn yên phận mà cũng không được. tiếng khóc cứ lặng đi. Cái Hoa cũng đã thức. Ba mẹ con rặt đàn bà con gái ôm nhau khóc như nhà có đám. Đào lại vùng dậy chạy ra đường.
- Mày còn đi.đâu? - Bà Son kéo áo Đào.
- Con phải đi xem người ta làm gì thầy.
- Đừng có lu loa, Đừng có gây sự với họ nữa con ơi! Mình sai rồi? - Bà Son nói như van vỉ. Bà biết tính con gái. Khi cần nó cũng đanh đá ghê gớm lắm, chứ không mềm mỏng như thằng Dương anh nó. Nó giống thằng Dinh, tính cục. Ngày mới lớn đi chăn trâu, Đào đã thấy lần đánh nhau với con trai, mà lại đánh được! Vì lúc tính cục nổi lên, Đào vớ cái gì đánh nấy, vớ gì phang nấy. Đám con trai làng này vừa thích nó, lại vừa sợ nó!
- U cứ mặc kệ con! - Đào vùng vằng rồi lao ra cổng.
Không ai tẻ nhạt ở trên đời. Mỗi số phận chứa một phần lịch sử.

Và cô đã đi theo đoàn người đến tận cùng, đến phút chót. Đào lùi lại một quãng khuất vào bóng tối để không ai nhận thấy mình. Đào cố nhìn nhưng không thấy hắn. Thế tức là hắn ném đá giấu tay! Hiểm thế! Cụ bô thế mà tinh, ngay từ hôm đầu cụ đã bảo hắn không phải tay vừa! Tới uỷ ban, Đào núp trong bụi chuối ở góc vườn. Đến khi thấy người ta đưa ba bác cháu ông Hàm về gian nhà kho ở cuối hội trường, thì Đào định nhảy ra hét lớn. Nhưng rồi cô đã kìm được khi quyết định chờ Thủ ra để trút hết sự giận dữ lên ông chú đang nắm quyền cao nhất xã, vậy mà bây giờ đã hoàn toàn bất lực.
Nhưng rồi Đào chỉ ném được câu trách móc ấy vào người Thủ, rồi khóc tứe tưởi chạy về nhà.
Đào đi sầm ầm lên nhà trên. Bà Son văn mở cửa. Ngọn đèn con vặn nhỏ đề trên bàn sa-lông giữa nhà. Bấc đèn có hoa. Người hay tin điềm, cho đó là một báo hiệu xấu.
Cái Hoa nằm ôm lấy bà Son, rúc đầu vào nách mẹ như sợ một tai hoạ gì sẽ đến với chính nó.
- Người ta làm những gì với thầy? - Bà Son nhỏm lên tiếng đã rè đặc.
Trong ánh sáng vàng mờ của ngọn đèn, khuôn mặt bà Son như gầy võ hẳn đi.
- Ông Thủ cũng chẳng được cái tích sự gì! Anh em ông Phúc yêu cầu thế nào, mấy ông xã cũng phải chịu nghe thế? - Đào vừa nói dằn giọng, vừa róc nước như xối ra cốc, uống; rồi vặn to ngọn đèn. Bà Son sửng sốt thấy Đào đã có cái giọng đúng là người của dòng họ Trịnh Bá khi nói về người dòng họ Vũ Đình. Nó nhiễm cái máu ấy từ bao giờ? Sao lại nghe phong phanh là nó với thằng Tùng con bà Sang phải lòng nhau?
- Lúc đi thầy có nói gì với u không? - Đào vẫn ngồi lầm rầm ở ghế, giọng đanh lại chứ không còn sùi sụt nữa.
- Những chuyện riêng của thầy mày có bao giờ tao được biết? - Bà Son nói ấm ức - Lúc mấy người kia đến, thầy mày còn không cho tao ngồi gần sợ nghe thấy. Chả nhẽ việc như thế ông Thủ lại không biết?
Đào buông một câu, càng đúng là cái gien ông Hàm:
- Có biết bây giờ cũng chối là không!
Chiếc đông hồ ô-đô trên tường buông năm tiếng. Cả bà Son và Đào chợt khẽ rùng mình. Bởi cả hai người cùng hiểu sáng ra, giữa thanh thiên bạch nhật, chuyện nhà bà sẽ càng ầm ĩ cả làng, cả xã. Rồi những người không ưa ông Hàm, không ưa họ mạc nhà này sẽ được dịp cười cợt khích bác cho bằng thích để hả lòng hả dạ. Kể cả những người không yêu không ghét, xưa nay không có xích mích gì, nhưng thấy một nhà phong lưu một dòng họ phong lưu bị sa sẩy, thì họ cũng vẫn cứ thích? Nhất là lại được nói những lời an ủi, được san sẻ nỗi âu lo với các người quen đứng ở trên mình, thì sự thích thú càng tăng! Bởi lâu nay họ phải nhìn thấy anh em nhà Trịnh Bá may mắn nhiều rồi, làm chơi ăn thật nhiều rồi, đến bây giờ họ mới được đưa tay ra cảm thông cùng những lời trắc ẩn để an ủi anh em nhà Trịnh Bá thì còn gì thú vị bằng! Làm thế là chính là để tự vuốt ve mình đấy thôi! Được đưa tay cúi xuống nâng người khác, bao giờ cũng dễ chịu hơn rất nhiều là phải kiễng chân để xin một ân huệ! Bà với con Đào cũng sẽ bị họ cười vào mũi! Nhan sắc hơn người mà! Nhan sắc luôn là con dao phản chủ!
Mặc nỗi lo của mẹ con bà Son, đêm đông tỏ ra sáng dần.

BẢY ​

Đã sáng một lúc lâu nhưng Thủ vẫn chưa muốn dậy. Mặc dù từ lúc ở xã về đến giờ anh không hề chợp mắt. Người cứ như rỗng không. Đêm qua về đến nhà không thiết rửa ráy, Thủ vào ngã người ngay xuống giường. Vợ Thủ nằm với đứa con gái nhỏ ở góc bên kia, nói với sang:
- Thầy nó có đói đi ăn cơm thêm? Buổi tối cậu Lưu cho thịt vịt em vẫn để phần đấy.
Vì nhà Thủ ở khuất, lại xa đường, thêm cái nết ngủ của Luyến đến súng bắn bên tai cũng coi khinh, nên vợ con Thủ chưa hay biết gì cả. Thủ nói lừng khừng:
- ăn rồi. Sáng mai không được gọi tôi đấy nhá!
Rồi Thủ tắt đèn, mắt mở chong chong nhìn vào đêm tối. Đau óc nhức tấy lên. Lần này thì Thủ thật sự bị đôn vào chân tường rồi, không còn lượn lờ dựa dẫm vào ai được nữa. Về mặt xã và chính quyền, đã có Sửu và những người khác, họ cứ dựa vào pháp luật mà thi hành, dễ ợt. Nhưng với Thủ là cả dòng họ Trịnh Bá trông vào anh. Phải tự xoay xỏa. Lúc này một mình một ngựa, một mình một chiến trường! Xưa nay Thủ chưa hề thấy sự bức xúc trong việc giành chỗ đứng cho dòng họ, bởi Thủ không có những uẩn ức riêng tư như Hàm, và mọi việc đối với Thủ đều quá thuận lợi, đều ở trong tàm tay. Vậy mà ông Hàm chơi cú này đến mất cả chì lẫn chài của dòng họ Trịnh Bá đây! Thủ cũng đến chết chìm theo con thuyền này! Chịu khoanh tay phó mặc sao? Muốn thay đổi thế cờ thì thay cách nào? Đến nước này trở tay không được đâu. Cánh lão Phúc nó cúng có sừng có mỏ chứ không phải dân ngu cu đen gì mà dễ bắt nạt.
Thủ hết nằm ngửa lại nằm nghiêng. Đầu ong ong. Sáng ra Thủ nghe thấy tiếng mấy mẹ con thì thào rồi đi lên đi xuống đây sốt ruột, nhưng vẫn không ai dám đánh thức Thủ. Bây giờ lại nghe tiếng Sửu ở ngoài sân, rồi vợ Thủ cứ thế á, thế á đầy hốt hoảng.
Dường như không đừng được nữa, vợ Thủ rón rén lại bên giường gọi nhỏ:
- Thầy em dậy đi, có chú Sửu đến.
Thủ vừa dụi mắt, chui ra khỏi màn, thì Sửu đã quần ống thấp ống cao nét mặt rầu rầu như người có lỗi, đến bên Thủ:
- Gay lắm anh ạ! Cứ ầm ĩ từ sáng đến giờ. Đám trẻ con thì bỏ cả học, cứ bâu lấy hội trường. Cánh nhà ông Phúc đã cho người lên huyện báo từ sớm, chắc lúc nữa họ về. Ta phải làm gì hả anh?
Nhìn Thủ cứ ngồi lựng với bộ mặt mất thần, Sửu càng lúng túng. Mới cớ một đêm mà anh ấy hốc hác đi khiếp quá. Đúng như người ta nói đa suy tổn tỳ, nghĩ nhiều tổn thọ. Sửu lại nói nho nhỏ:
- Cánh nhà ông Phúc cũng đáo để. Đêm hôm qua họ bí mật gài hai người ngồi suốt đêm ở nách hội trường để nếu xã đánh tháo bác Hàm, thì họ sẽ la lối lên.
Vợ Thủ bưng chiếc mâm từ dưới bếp lên. Bên trên là tô cơm rang và đĩa thịt vịt xào. Chị vừa dọn bàn, vừa nói sẽ sàng:
- Thầy em đi rửa mặt, rồi mời chú Sửu ăn tạm bát cơm.
Sửu quay lại lấy làm may mắn đã có cớ rút lui để khỏi phải ngồi với Thủ lúc này.
- Thôi tôi ăn rồi. Sáng nay bên tôi vẫn còn nồi xáo ăn cố mới hết.
Rồi Sửu quay sang Thủ hỏi nhỏ:
- Tý nữa anh có lên xã không? Tôi thấy lúng túng quá.
Thủ đáp sổng:
- Tôi sẽ lên.
Sửu tươi nét mặt.
- Vâng thế tôi lên trước nhé.
Dứt lời, Sửu ra sân dắt xe đi ngay. Sửu còn chưa nói với Thủ chuyện này: ấy là hai người của nhà họ Vũ Đình gài nằm lại ở nách hội trường đã nghe hết chuyện lục đục của bác cháu ông Hàm trong đêm. Thằng ưởng nằm trên hai chiếc ghế băng ghép lại, thừa cả đầu cả đuôi. Đang nằm thẳng đẵng như khúc gỗ bỗng nó co chân đập chan chát xuống ghế, miệng chửi rầm lên. ở bên ngoài chỉ nghe nó hét Mẹ kiếp! Mẹ kiếp Không biết nó mẹ kiếp với ai! Rồi nó làu nhàu những gì, cũng không nghe rõ. ở góc bên kia, ông Hàm và thằng Ngạc nằm chung trên mặt bàn. Thằng Ngạc nhổm lên văng tục sang thằng ưởng Làm đ. gì mà rống lên thế? Ông Hàm nằm im không động cựa, miệng chỉ làu bàu im nào! im nào Nhưng thằng ưởng không im, chốc chốc nó lại dộng chân thình thình, lại văng tục ầm ĩ.
- Thế tức là ông via trưởng họ mất thiêng rồi! Cá mè một lứa rồi! - Vừa kể chuyện oang oang trước đám đông, hai người của họ nhà Vũ Đình vừa bình, vừa đế thêm vào rồi gã con trai nhà bà Lộc cao như cái sào chọc mít cứ hoa đôi tay dài ngoằng, hét tướng lên khoái trá: Thế là nội bộ họ lục đục rồi! Khỉ tự vặt lông khỉ rồi!
Người ta xúm đông xúm đỏ nghe chuyện, cười hấng nhấc khoái chí lắm!
Không ai tẻ nhạt ở trên đời. Mỗi số phận chứa một phần lịch sử.

Thủ rửa mặt, rồi ngồi nhai cơm trệu trạo như nhai rơm. Bốn gian nhà mái bằng rộng huênh. Mấy đứa trẻ đã biến hết. Chắc chúng kéo nhau lên xã rồi, bẽ bàng chưa! Vợ Thủ sàng gạo ròe ròe dưới nhà. Đoán chừng Thủ đã ăn xong, chị đi lên với bộ mặt bồn chồn. Những nốt rỗ hoa ửng đỏ lên. Khác với người chị dâu sắc nước hương trời là bà Son, vợ Thủ tự nhận mình thua kém chồng cả về cái mã bên ngoài lẫn sự tài trí bên trong. Hai người lấy nhau hồi đoàn thanh niên đi đắp đê Hà Châu để phòng mùa mưa nước sông dâu tràn vào. Dạo ấy Thủ làm bí thư xã đoàn, một anh bí thư đẹp trai và hào hoa, biết hát, biết đóng kịch và phát biểu rất hay khi lên diễn đàn. Vậy mà mới giữa chiến dịch, khi bờ đê con chạch mới nhu nhú thì những lời đôn thổi đã tới tấp bay về xã, về làng là anh Thủ và cô Luyến đang say nhau như cóc ngậm thuốc lào! Rằng là tối nào bí thư xã đoàn cũng đi hội ý với cô phân đoàn trưởng xóm Trại ở mãi ngoài bờ đê. Sở dĩ người ta quan tâm, người ta ầm ĩ lên, nhất là cánh con gái càng sồn sồn trong việc tuyên truyền, chính là vì các cô tức? Ai đời tay Thủ đẹp tông lộng thế kia lại đi mê con Luyến mặt rỗ hoa thì còn giời đất nào nữa! Các cô thấy như mình bị mất mát, bị tước đoạt một cái gì! ừ thì con Luyến được tiếng là nết na, thùy mị, khéo tay và chịu khó, ừ thì nó có đáng người cá trắm nở nang chắc đậm, tươi khỏe cứ giống như khoai tím trồng ở đất cát pha, chất đất màu mỡ đã tạo nên những củ khoai mập mạp, rắn chắc mà bở tơi! ừ thì nó có hàm rồng hoa cau và nước da bánh mật. Nhưng da bánh mật sao bì được với da bánh trôi? Cũng là tổ trưởng nuôi ong! Cô nào cũng tự cho mình hơn đứt Luyến ở khâu xung yếu nhất ấy! Thế mà đùng một cái, con cá to bị mắe vào cái lưỡi câu cùn! Đùng một cái sẩm vớ miếng gan! Thế là các cô cứ thêu dệt thêm lên. Đồn thổi thêm lên với tâm trạng vừa bực bội, vừa nuối tiếc! Đến nỗi Đảng ủy phải gọi ngay Thủ về để báo cáo tình hình xem hư thực thế nào. Ngày ấy người ta coi việc yêu đương thầm lén là một vi phạm đạo đức vi phạm phẩm chất cực kỳ to lớn, cực kỳ nghiêm trọng. Dù trai chưa vợ gái chưa chồng, nhưng cũng cấm chỉ hò hẹn thì thụt. Tiền và gái xem ra ít ai chê, nhưng người khôn thì chỉ thích ngầm và dùng ngầm thôi, chứ nếu anh dám nói toẹt ra là thích, thế là anh toi đời! Huống hồ con Luyến này lại không phải là đẹp, mà hai người lại dắt nhau ra tận bờ đê, thế là dứt khoát có vấn đề rồi! Trong việc này đứa nào lợi dụng đứa nào đây? Đứa nào thoái hóa biến chất trước? Thủ bấy giờ đang là đối tượng đảng, lớ vớ phen này trắng túi! Nhưng rồi Thủ đã làm cả đảng ủy chưng hửng! Sau khi nghe ông bí thư già chất vấn một hồi về những dư luận rằng Thủ đã có nhiều biểu hiện sa sút trong việc rèn luyện tu dưỡng, Thủ điềm tĩnh hỏi lại:
- Thế cô Luyến có phải là người xấu không? Gia đình cô ấy xấu không?
Ông bí thư hơi sững ra, rồi quả quyết:
- Nào ai bảo cô ấy xấu. Là phân đoàn trưởng thanh niên cả xóm Trại, là thư ký đội sản xuất, người xấu ai để ngồi đấy. Còn gia đình thì bần nông, cơ bản đến ba đời sao lại xấu được.
- Thế tôi lấy cô ấy có gì sai không?
Không sai - Bí thư giương mắt kính nhìn Thủ.
Thủ hạ câu chắc nịch:
- Thế thi xin báo cáo với đảng ủy là tôi sắp lấy cô ấy!
Đơn giản có vậy, mà bấy giờ người ta đã coi như một quả bom! Mùa đông nămấ Thủ cưới Luyến. đúng nghi thức đời sống mới. Nghĩa là chỉ có mấy cân kẹo cứng răng rắc và bọc thuốc lá cuộn. Đơn giản hết cỡ! Làm cho bố mẹ Luyến. dù có mừng, đã gả chồng cho con được vào nơi mát mặt, nhưng cứ ngơ ngẩn như đánh tuột khỏi tay nồi thóc giống! Tưởng thế là hết chuyện ngồi lê đôi thách, vậy mà người ta lại còn kháo nhau là Thủ phải cưới Luyến vì đã quá mù ra mưa chứ thực ra Thủ ta thấy cô nàng cứ lúng liếng bày ra trước mắt không nỡ để phí của giời, thì chàng facũng léng phéng cải thiện tí cho vui, chứ cũng không nghĩ đến chuyện bách niên giai lão. Nếu bây giờ Thủ đánh bài chuồn, thì coi như cấm cửa vào Đảng. Vậy mà cũng phải ba năm sau Thủ mới được kết nạp. Cứ mỗi lần mang ra xét, lại có ý kiến cho rằng dù thế nào đi nữa thì Thủ vẫn có điều tiếng trong thời gian yêu đương. Đặc biệt là thái độ không khiêm tốn, dám vặn vẹo cãi lý với đảng ủy. Thực ra Thủ bị om chỉ vì mấy câu vặn vẹo ấy. Thái độ, cái điều tưởng đơn giản và nhỏ nhặt, nhưng nhiều anh đã bị mờ đời chỉ vì thái độ! Thủ đã có một thời thanh niên sống đẹp, sống hào hùng và có bản lĩnh. Còn Luyến từ ngày lấy chồng, chị sống yên phận làm người vợ, làm người đàn bà. Chi đẻ sòn sòn bốn đứa, nuôi con rất khéo. Bây giờ mới bốn mươi lăm, nhưng Luyến đã nói năng, sinh hoạt đúng cung cách của người chân quê. Luyến chỉ còn có nlêm vui chiều chồng, quý con. Có mấy bận nghe phong phanh Thủ đi học, đi tập huấn cũng có tý táu tí mẻ với cô giáo này, cô hội phụ nữ nọ, Luyến chỉ cười ửng đỏ những nốt rỗ hoa mờ mờ Ôi dào máu đàn ông ấy mà! Em chỉ quản ông ấy khi về nhà. Còn ra ngoài đã có Đảng! Em là cứ giao hết ông ấy cho Đảng! Chả ai ăn vụng được với Đảng! Và hình như với chiến thuật buông để nắm ấy, người đàn bà sởi lởi đến tồ tề này lại giữ được chồng. Thỉnh thoảng gặp dịp Thủ cũng chỉ hiu hiu gió thoảng chứ không dám quá đà.
- Thày em có lên xã bây giờ không? - Vừa dọn mâm bát, Luyến vừa hỏi ngập ngừng.
Thủ rót nước tránh nhìn vợ giọng thẫn thờ cụt lủn:
- Có
Luyến đã bưng mâm lên, nhưng chưa đi, lại hỏi dẽ dàng:
- Thế định giải quyết việc bác Hàm thế nào?
Bỗng nhiên Thử nổi cáu. Lại một lần nữa Thủ nối cáu rất vô lý:
- Đi tù chứ còn thế nào! Phen này thì chết cả nút! Dọn đi, để cho người ta yên!
Rồi Thủ súc miệng òng ọc, phun nước phì phì. Rồi Thủ thay quần áo cho đàng hoàng tươm tất. Quần sa-vi-ốt, áo cộc tay màu nước biển. Anh vốn ghét sự lúi xùi. Hôm nay cũng không được lúi xùi, không được cho ai thương hại. Thủ vứt bừa quần áo cú lên đi-văng, rồi không một lời dàn dò, anh hầm hầm dắt xe đi.
Không ai tẻ nhạt ở trên đời. Mỗi số phận chứa một phần lịch sử.

TÁM​

Đã vào gặt chiêm. Làng xóm rậm rịch từ tinh mơ. Bây giờ không ai chờ phải có kẻng, chờ ông đội trưởng đi thúc nữa. Khác làm, khác lo. Ngay lông bông như anh chàng Thó mà bây giờ cũng tự biết mình phải làm gì. Mặc dù hợp tác chưa khoán đất, khoán ruộng xong. nhưng vụ chiêm này các hộ đã nhận diện tích và sản lượng rồi tự chăm bón và thu hoạch. Hợp tác xã đảm nhận khâu đầu và khâu cuối, tức là giao khoán cho các hộ sau khi gieo cấy xong, cuối vụ hợp tác thu sản phẩm theo diện tích và sản lượng đồng điền.
Mới giao khoán có vậy, mà người ta đã biết cách làm ra thóc. Vẫn người ấy, đất ấy mà những vụ trước lúa mọc chó chạy hở đuôi, người làm ra gạo mà quanh năm thiếu gạo. Bởi eái mẫu hợp tác đánh trống rồi ghi tên chấm điểm ngày một tạo nên cảnh thằng còng làm thằng khườn ăn. Số người thoát ly đồng ruộng ngày một nhiều. Mang tiếng là nông dân, mà khối anh lại không phải chân lấm tay bùn. ở trên có văn phòng ủy ban, văn phòng đảng ủy, thì ở dưới có văn phòng hợp tác xã và ban chỉ huy đội sản xuất. Đội cũng có phòng tiếp khách hẳn hoi. Rồi các đoàn thể cũng có người thường trực ở trên xã. ở đây còn chơi trội hơn các nơi khác, là xã có cả một tổ truyền thanh tách khỏi sản xuất để phục vụ loa đài cho các buổi họp. Vì không mấy ngày ở xã lại không có cuộc họp. Mà bây giờ người ta không chơi nói khan, phải có bàn, có bục, có micrô để vừa nói vừa được nghe chính giọng nói của mình được khuếch đại qua những tiếng lào xào của cơ khí, có thế nó mới nổi mùi khoa học kỹ thuật? Thành thử hàng ngày ở xã người cứ ràn rát, nhênh nhang mà lại làm ra vẻ tất bật. Ai cũng cho là mình quan trọng, không thể thiếu được. Tất cả số người ấy hàng tháng được mua thóc ưu tiên ở kho gọi là thóc điều hòa, chắc ăn bằng mấy những anh còng lưng ngoài đồng. Thằng còng lưng làm ra thóc, mà lại quanh năm lo méo mặt vì thóc. Thế là thằng còng buồn bực, chán làm, chán đất. Nông dân mà chán đất thì khác gì người sống bỗng dở chứng chán cơm! Khác gì người lính chán vũ khí, chán binh nghiệp. Người lính chán binh nghiệp thì dễ chiến bại khi xung trận, còn nông dân chán đất thì quanh năm có tháng giặc đói ngồi chồm chỗm trong nhà!
Mới bắt đầu vào khoán, mà những chức danh tầm gửi chuyên sống bằng ăn theo kia, xem ra đã lung lay. Chủ tịch Sửu đã mấy lần đặt câu hỏi ra vẻ cuống: Bây giờ lấy thóc ở đâu để chi? Các hộ nộp sản phẩm là để đóng thuế cho nhà nước, vậy xàng xê thế nào bây giờ?
Sang hè, trời cao, nắng no, lúa vàng như duối chín. Vụ chiêm này trời đất đã trả công xứng đáng. Bỏ rẻ cũng trên hai tạ một sào. Nhiều nhà đã gặt non từ phiên chợ trước. Cái đói đã bị tống khứ ra khỏi các ngõ. Những anh hay vác rá chạy quanh, giờ có chất cơm mới, trông mặt mũi đã tí tởn đáo để! Việc nhà nông lúc này ngập đầu ngập mặt. Tháng năm chưa nằm đã sáng. Mở mắt ra, quăng người xuống đất là tay năm tay mười.. Tất bật, nhưng vui.
Thủ đạp xe thong thả. Đi hết con đường gạch rợp bóng tre của làng là những quãng đường đất dẫn lên xã. Hai bên lúa chín vàng ưng ửng. Nón mũ lấp loáng. Chuyện râm ran. Nhìn thấy Thủ chuyện bỗng lắng xuống. Những người đang lượm lúa ở cạnh đường bỗng lảng lảng ra xa. Những ánh mắt liếc xéo xéo dưới vành nón, nhìn Thủ kín đáo. Chỉ có vài người gánh lúa lên tới đường không tránh được, dừng lại chào Thủ với vé vừa rụt rè vừa săm soi. Thủ cố làm ra tự nhiên như không có chuyện gì, gật đâu trả lời, chân vẫn đạp thong thả. Nhưng Thủ biết người ta đang bàn về chuyện ấy và ngay lúc này người ta đã nhìn bí thư đảng ủy bàng con mắt khang khác rồi.
Thủ cắm cúi đạp, tiếng líp mới kêu tanh tách. Bỗng anh giật mình khi thấy xa xa phía trước một đứa bé gái đang ôm cặp sách, vừa chạy gần vừa khóc. Nó đang chạy ngược về phía Thủ. Thôi chết! Cái Hoa, con gái út ông Hàm:
- Chú Thủ! Hư... Hư!...
Cái Hoa cung đã nhìn thấy ông chú qua làn nước mắt lòe nhòe. Nó càng kêu nấc lên chạy và lại. Nhưng khi còn cách Thủ dăm bước, nó bỗng đứng khứng lại, chân dậm bành bạch xuống đất, tiếng khóc càng vỡ ra, miệng lắp bắp:
- Chú Thủ! Bố cháu!... Hu hu! Tại chú! Chị Đào bảo tại chú?
Rồi nó càng khóc òa lèn như bị đòn oan. Khuôn mặt đẹp như vẽ của nó nhăn nhúm chìm đắm trong nước mát. Thủ dừng xe, đang đứng như chôn chân, thì cái Hoa đã vụt chạy sang lề đường bên này, vừa chạy nó vừa gào lên: Tại chú! Tại chú! Rồi cứ tức tưởi thế. nó chạy như bị xua đuổi về nhà
Sáng nay khi nó đang thiếp đi nặng nề, thì bà Son lay lay người, gọi:
- Dậy ăn cơm còn đi học chứ.
- Hôm nay con vẫn đi học hả u? - Nó ngồi dậy, vừa ngáp vừa hỏi. Bởi nó thấy mọi chuyện trong gia đình bị đảo lộn lên tất cả rồi.
- Thế mày không đi học thì đi đâu? - Bà Son súc miệng bên bể nước mưa, giọng lầu bầu.
Đào đã sắp liềm hái kéo xe cải tiến từ trong nhà ngang ra sân. Theo dự tính, hôm nay hai mẹ con sẽ gặt thửa ruộng xa nhất ở cánh đồng Mái Voi. Nhưng Đào làm mà cứ như mơ ngủ. Đáng lẽ phải xếp liềm hái vào xe cải tiến, thì cô lại ngoắc lên mái gianh. Khuôn mặt trái xoan vốn linh lợi, tươi rói, giờ nghiêm lạnh. Cặp mắt thiếu ngủ khô và dáng như mắt người sốt. Chốc chốc lại nhớn nhác nhìn ra cổng. Chỉ cần một tiếng động cũng làm Đào giật mình. Bà Son vừa rắc gạo tấm chăn mái gà mới nở kêu cục cục trong cái bu nứa. vừa nói với Đào:
- Con cứ ra gặt trước đi, để u lên trên ấy xem việc ăn uống của thày thế nào.
Cái Hoa bưng bát cơm ra thềm đứng ăn. Cạnh đấy con chó khoang nằm phủ phục, gối mõm lên hai nhân trước. Cái mõm vừa tròn vừa ngắn, đó là dấu hiệu con chó vừa khôn vừa có nết, chứng tỏ chủ nhân là người rất sành chó. Con khoang lử đừ nhìn những hạt cơm của cô chù nhỏ làm vãi, không buồn la liếm. Cái đuôi xù to như bông lau trắng khẽ ve vẩy. Mắt hiu hiu. Hình như nó cũng đang bận nung nấu những ý nghĩ khuyển mã trong đâu nên coi khinh những hạt cơm thừa! Không khí nhà cửa thật trễ nải rêu rã. Ba mẹ con ngại ngùng không muốn nhìn nhau cứ nơm nớp thấp thỏm thế nào, thấy như mình đã bị gạt ra khỏi không khí đùm bọc của xóm làng..
Khi cái Hoa đi học, thì nó càng thấy đứt đuôi là nó bị hất ra khỏi cái quần thể tươi vui của chúng bạn rồi. Chưa tới lớp, cái Hoa đã thấy đám trẻ con chạy tong tả nháo nhác từ khu trường học bang khu nhà uỷ ban. Hai bên chỉ cách nhau một mặt sân cỏ vẫn dùng làm nơi kéo co cắm trại và đấu bóng trong những dịp hội hè.
- Cái Hoa! Chúng mày ơi, ê cái Hoa!
- Ê cái Hoa!
Đám bạn kin kin chanh non chanh cốm vẫn nhảy dây cùng cái Hoa reo lên, la lên và ánh mắt cửa chúng bỗng nhìn người bạn vẫn được tiếng là xinh đẹp và múa dẻo nhất trong đội văn nghệ của lớp lạ hẳn đi. Chúng nhìn cái Hoa như nhìn một con mèo lạ. Một đứa thì thầm:
- Thày mày ở bên kia kìa! Bị nhốt ở gian nhà kho ấy. Đứng ngoài đếch nhìn thấy! Chỉ nghe tiếng anh ưởng chửi om lên trong ấy.
Đám học trò văn theo nhau chạy à à sang khu nhà uỷ ban, mặc tiếng trống vào lớp gõ bành bành như vỗ mẹt và các cô giáo la gọi eo éo.
- Mày có đi không Hoa?
- Có đi xem thày mày không?
Đứa chạy đi đứa chạy về. Những ánh mắt nhai Hoa hau háu giễu cợt, thiêu đốt. Thằng Đãi hếch, một thằng nghịch nhất lớp, đen và rắn cấc như củ tam thất, từ bên khu nhà ủy ban chạy về. Đến trước mặt cái Hoa nó dừng lại, xỉa cái cầm nhọn và mỏng vẹt vào sát tận mặt, cái mũi càng hếch ngược lên, hét lớn:
- Ê! Con lão đào trộm mả! Ê, ác!
Cái Hoa òa khóc. Hai tay ôm lấy mặt, cặp sách rơi xuống đất. Bọn trẻ càng ùa lại như xem xiếc. Đám con trai nhảy tưng tưng, cùng bắt chước Đãi hếch hô lớn:
- Con ông đào trộm mả! Ê! Có đứa bố đi đào trộm mả!
Cái Hoa như cặp sách rồi vùng chạy. Vừa chạy vừa khóc như bị đánh. Nó chạy về nhà. Mặc phía sau cô giáo gọi ơi ới và tiếng ông hiệu trưởng già quát mắng lũ con trai bất trị. Cái Hoa cứ chạy. Vấp ngã, vực dậy lại chạy, chạy như bị đuổi bắt. Trước mặt nó mọi thứ đều nhòe nhoẹt, ướt đẫm, tối sầm. Cái Hoa như con chim non trúng tên, và kẻ gây ra không phải là đám trẻ thơ đồng lứa, mà đích thị từ chính người đã nâng niu tác thành ra nó!
Sau khi hét lên với ông chú có quyền thế nhất xã, cái Hoa lại chạy riu ríu xuôi đường về nhà. Những người đang gặt đều quay lên nhìn cảnh hờn dỗi của chú cháu ông bí thư. Thủ đúng lặng một lát, rồi đạp xe tiếp. Người nổi rôm lên. Thủ biết hàng mấy chục con mắt đang ném vào người anh, mà chắc chắn phần nhiều là sự hả hê thích thú.
Thủ vừa dắt xe vào cổng ủy ban, thì chủ tịch Sửu và ông hiệu trưởng già đã xua được hết đám trẻ con về các lớp. Sửu chạy lại phía Thủ:
- Đoàn kiểm tra xét hỏi khiếu tố của huyện về rồi anh ạ. Bên nhà ông Phúc đưa họ ra đồi Sim để nhìn hiện trường. Tôi đã bảo cậu Cao cùng đi.
Cao là phó ban công an, là cháu bên nhà vợ Thủ. Anh chàng đã bị cánh nhà ông Phúc gọi giật ra khỏi giường vợ hồi đêm. Vì dạo này ông trưởng ban đi mổ dạ dày, nên mọi việc về an ninh Cao thay. Đưa Cao cùng đi với đoàn kiểm tra của huyện, là Sửu muốn nói anh đã kín cạnh đề phòng nhà ông Phúc nói quá sự thực. Nhưng Thủ lại buông một câu thờ ơ:
- Việc đã thế này thì ai đi chả được. Trên huyện về mấy người?
Sửu vừa nói, vừa sít soa như đau răng:
- Ba người anh ạ. Một công an. Một người của viện kiểm sát và một của ban nội chính. Trước khi ra đồng, họ đã làm việc với tôi và cậu Cao. Như họ nói thì căng đấy anh ạ. Tay công an làm trưởng đoàn tôi chưa gặp bao giờ, mặt cứ lạnh như tiền. Hắn bảo hồi cuối năm vừa rồi ở xã trên đã có vụ mấy thanh niên nghe ai xui rằng ngôi mộ cổ đâu làng là ngôi mộ giả của người Tàu họ giấu vàng đấy! Người ta bảo trên mạn nhà máy Gò Đầm, đã có người đào một ngôi mộ đúng hình dáng như thế đã vớ được hàng ki lô gam vàng! Có cả một con vịt to bằng củ khoai và bốn quả trứng đúc bằng vàng! Thế là mấy thằng hám của bảo nhau thì ra vàng ở ngay trước mũi mà không biết! Nửa đêm rủ nhau ra đào, Nhưng vừa moi được vài sảo đất thì bị tóm. Thế mà tý nữa bị tù ba năm. Vì trong luật hình sự có những việc người ta cho phép xử rất co dãn Từ ba tháng đến ba năm Vì ngôi mộ kia vô chủ không có chủ nhân đứng ra kiện, nên mấy cậu thanh niên chỉ phải vác gạo nhà đi lao động xã hội có nửa tháng thôi. Tôi có hỏi tay công an trường hợp này nếu hai gia đình tự dàn xếp được với nhau không phát đơn kiện thì thế nào? Hắn bảo thế thì tốt quá, huyện đỡ mất công việc. Cả bí thư và cả chủ tịch huyện rất ghét những chuyện lình sình, vì dễ mất uy tín với trên. Nghe nói cụ Luân bí thư rất buồn khi biết bác Hàm là người nhà của anh.
Không ai tẻ nhạt ở trên đời. Mỗi số phận chứa một phần lịch sử.
Được shimizu_hn sửa chữa / chuyển vào 21:42 ngày 27/11/2002

Có mấy người đang thì thầm to nhỏ trong nhà ủy ban vừa thấy Thủ lạch xạch dắt xe đạp đến, liền lảng ngay. Cả ông bõ Vòi hôm nay cũng không chào hỏi niềm nở như mọi khi, mà gù gù cái lưng trần đen cháy đi như úp sấp về phía trước, lẳng lặng rút về căn buồng tối như cái hầm của lão ở phía sau nhà ủy ban Bõ Vòi là anh em cành trên với ông Đáng, bí thư mấy khóa trước ở đây. Ông Vòi đi Nam kiếm ăn từ năm 1954. Sau năm 1975 ông tìm về làng, không những vẫn trơ trọi trên răng dưới dép một mình mà không hiểu ăn chơi mang bệnh thế nào mà Cái Vòi lại phải đệm thêm cao su vào! Vì thế người mới bỏ tên tục, gọi là ông Vòi, ông sứt vòi! Ngày bõ Vòi về làng, ông Đáng đang làm bí. thư vì thế ông Vòi mới được ưu tiên nhận chức tạp vụ và ăn ngủ luôn tại đây. Ngày ngày đun nước, quét dọn và đi mua rượu khi xã động mâm bát. Trong những cuộc chè chén người ta thường chuốc rượu ông Vòi để ông kể những ngón ăn chơi ở Sài Gòn. Lầy lã, tục tiu đến khỉ cũng phải đỏ mặt, nhưng từ bé chí lớn cứ sán đến nghe như bỏ bùa, vừa nghe vừa đế thêm để cười. Mặc dù là người phục vụ nhưng bõ Vòi hách ra phết, không biết có phải lão cậy mình là người thâm niên cố đế, hay là anh trưởng họ của cựu bí thư mà ở đây chỉ trữ có Thủ và Sửu là lão gọi bằng anh, còn lại mày tao tuốt tuột. Ngay Sửu, khi có hơi men vào là lão cũng coi nhờn, ra ý không sợ anh dân ngụ cư. Chỉ có Thủ là bõ Vòi cúc cung tận tụy. ấy vậy mà hôm nay không chào mời, cũng không nước nôi. Lão tránh cũng như những người kia tránh để Thủ đỡ ngượng, hay họ đã dám lờn mặt Thủ?
Hàng ngày đến đây Thủ có niềm thích thú là được nhấm nháp, được ngắm vuốt cái quyền của mình nó hiện ra qua những săn đón, cung phụng ở xung quanh, chứ Thủ đâu phải là người đam mê ăn nhậu. Mà có khi nhấm nháp quyền lực nó còn râm ran thấm thía hơn cả ăn nhậu! Có rượu, có chè thì Thủ cũng uống chơi chơi cho vui, còn nếu cả tuần không co; anh cũng không thấy bị thiếu hụt. Nhưng hôm nay cái điều anh cần nhất, cái đã làm nên bầu không khí để anh hít thở để tự ve vuốt đã bắt đầu bị khiếm khuyết, bị thiếu hụt rồi.
Bước vào nhà, nhìn quanh, Thủ nói cao giọng, nhưng vẫn mát mẻ:
- Nhà cửa sao ngập rác thế này? Đến hớp nước cũng không có. Đây vô chủ rồi chắc?
Sửu cầm chiếc chổi phất trần quét những bã thuốc lào đóm vụn trên mặt bàn. ở dưới kia bõ Vòi xách chiếc siêu đi ra giếng. Cái dáng lật khật của lão như muốn nói bây giờ tôi mới đun đây! Chẳng việc gì phải rối lên! Thật là đã khác xa với tuần trước, đảng ủy họp có tổ chức ăn tươi, vì bõ Vòi là người điếu đóm, nên cũng hưởng suất ăn theo. Rượu xong, lão đánh một giấc bí tỉ đến quá chiều. Đảng ủy họp tiếp, không có nước uống, một người xuống lay, bõ Vòi vẫn nhấm mắt, nằm đườn trên phản nói làu bàu sặc mùi men: Làm thì cũng phải có lúc nghỉ chứ ngậu xị cái con tửu gì thế Vậy mà Thủ chỉ đứng ngoài sân nói mát vào: Vất vả lắm hả bác Vòi? Từ mai chúng tôi thay nhau đun nước vậy nhá! Thế là lão choàng ngay dậy như đã dã rượu hoàn toàn, đi chui chúi cái đầu dùi đục vào bếp nhóm lửa, khiến Sửu và mấy đảng viên khác thèm được có cái uy như Thủ.
Vậy mà hôm nay... Thủ ngồi xuống ghế, nhìn vơ vẩn lên những tấm bằng khen và cờ thi đua treo đầy trên tường. Thế là chiếc phao anh ném ra để đo cái uy của mình, rõ ràng đã tụt xuống quá thấp. Mới hay bụng dạ người đời, thấy thịnh thì thờ, thấy suy thì phản. Nhưng chả nhẽ ta đã suy? Thủ quay sang Sửu đang thông điếu bằng chiếc lông gà, nói:
- Bây giờ tôi đi có chút việc. Anh ở đây tiếp đoàn kiểm tra. Nói với các đồng chí ấy là tôi không có đề nghị gì và tôi rất bực với việc làm của ông Hàm. Vì tôi không biết, nên mới xảy ta như thế. Bây giờ đi theo luật mà xử tội đến đâu ông Hàm với thằng ưởng, thằng Ngạc phải chịu đến đấy. Giờ tôi xuống dặn họ là không được có hành động chống đối.
Rồi Thủ đi về gian sau nhà ủy ban, nơi ba bác cháu ông Hàm vẫn nằm ngồi ngả ngốn. Thủm rộng cửa sổ. Ông Hàm ngồi thu lu trên mặt bàn, im lặng như một con cù rù. Ông ngước lên nhìn Thủ với gương mặt hốc hác tối sầm.
- Em dặn bác điều này - Thủ thò hẳn đâu vào trong cửa nói giọng trầm như vang- Cả thằng ưởng, thằng Ngạc nữa, nhớ là không ai được phá bĩnh, không được gây sự họ bảo sao làm vậy. Tất cả mọi việc để tôi sẽ liệu.
Dứt lời, Thủ khép cửa, rồi xuống sân dắt xe đi ngay. Vừa ra tới ngã ba, chỗ chiếc lều lão Quềnh, thì gặp bà Son cắm cúi đi từ phía trên về. Bà xách chiếc làn đan lõi guột đã ngả màu đen bóng, lấp ló một đùm bún lớn trong ấy.
- Kìa chú Thủ, thế chú định giải quyết việc này thế nào? Bà Son đứng sững nhìn Thủ trưng trối. Thủ cố làm ra vẻ bình tĩnh:
- Sẽ tìm cách gỡ sau, chứ bây giờ biết làm thế nào. em vừa dặn ba bác cháu rồi, nhưng tí nữa bá nhớ nói thêm là phải bình tĩnh, không được chống đối bậy bạ, rồi em sẽ liệu.
Không ai tẻ nhạt ở trên đời. Mỗi số phận chứa một phần lịch sử.

Dứt lời, Thủ đạp xe đi ngay, làm như đang rất vội vã. Bà Son đi tắt vào phía sau nhà uỷ ban. Đây là bữa tiếp tế đầu tiên của bà cho người tù. Trong làn là hai cân bún và cút nước mắm ớt. Lúc nãy ở nhà bà Son đang tính không biết nên mang cơm hay mang tiền đi lên quán bà Cả Lợi mua quà cho ông Hàm, thì mẹ thằng ưởng và thằng Ngạc đến, lu loa từ ngoài cổng. Mọi bận hai bà chị họ vốn túng thiếu này vẫn thường đến vay mượn vợ chồng ông Hàm, nịnh bà Son phải biết. Bây giờ vừa trông thấy bà Son, hai người đã nhảy thách lên, rằng là cậu mợ hại tôi, chúng nó trẻ người non dạ, có lớn mà chưa có khôn, nghe ông Hàm xui dại làm điều sằng bậy, giờ biết cậy nhờ ai? Lúc này ngày mùa nhìn đâu cũng thấy việc, thế mà người ăn thì có người làm thì không. Đào đâu ra tiền ra gạo, lấy người ở đâu để đi hầu chúng nó bây giờ? Bà Son biết hai bà chị họ đến bắt đền, giao phó mọi chuyện cho bà đây, nên bà dễ dàng bảo:
- Thôi việc thế nào đã có xã, có huyện, còn chuyện ăn uống hai bác khỏi lo, em sẽ nấu nướng cho cả ba bác cháu.
Sức ăn của hai thằng thiên lôi, thằng ưởng, thằng Ngạc ấy, bà Son biết lắm. Mỗi khi có việc nhờ đến sức trâu lăn của chúng, thì bà phải chuẩn bị có đủ ngọt bùi cay đắng. Thức nhắm phải nhiều, rượu phải như sáo tắm. Riêng hai thằng mỗi bữa đánh bảy cân rưỡi gạo! Cho nên với hai cân bún này ông Hàm chỉ ăn uống cảnh vẻ, còn lại để cho hai thằng ăn lót dạ!
Thấy bóng bà Son, Sửu đi xuống mở cửa. Tay xách theo tích nước, miệng nói nhỏ:
- Đoàn kiểm tra của huyện sắp ở đồi Sim về đấy, bác giục ăn uống nhanh lên.
Rồi Sửu càng hạ giọng như thì thầm:
- Tình hình gay lắm bác ạ! có khi cả đồng chí Thủ cũng bị liên đới!
Mở khoá xong, Sửu quay lại ngay. Mặt bà Son cứ tái bợt. cũng như những người dân quê thuần phác, những từ thanh tra, kiểm soát, toà án, đối với Bà Son nó gợi cái gì rất dao búa kinh khiếp! Bà Son chỉ mở hé một cánh cửa. Bà biết mấy người đang ở xa nhìn lên. Đặt làn bún và tích nước lên bàn, bà nói sẽ sàng.
- Bác cháu dậy đi, súe miệng rồi ăn tạm bát bún.
Bà quay sang ông Hàm, khi Thủ đi, ông lại nằm dài ra.
- Thầy nó dậy súc miệng có nước nóng đây.
Ông Hàm làn như bây giờ mới tỉnh ngủ, vươn vai ngồi dậy, bối rối nhìn vợ. Cả hai cùng thầm kinh ngạc khi thấy những nét võ vàng trên mặt nhau. Thì ra người ta có thề già đi đến mấy tuổi, bạc một nửa đầu chỉ trong một đêm là có thật!
- Thày nó này? - Bà Son nói nhỏ - việc đã thế rồi, giờ người ta bảo thế nào, thầy nó với cháu nghe thế, chứ đừng gây thêm chuyện gì nữa. Rồi chú Thủ chú ấy sẽ liệu.
Ông Hàm ư hàm trong cố, ra vẻ đã nóng mắt. Đây là lần đầu ông phải nghe những lời khuyên giải của vợ. Ông nói gằn giọng:
- Mẹ nó không phải lo. Cả thằng ưởng, thằng Ngạc cũng không phải lo, có gì tao sẽ chịu tất.
- Tôi nói thế là lo cho thầy nó, chứ tôi thì...
Bà Son chưa nói hết câu, thì ngoài cổng có tiếng nhốn nháo. Thấp thoáng những gương mặt lạ. Người xách cặp, người đeo túi. Nối lên phía sau với dáng ông Phúc cao lớn đẫy đà. Ông đội chiếc mũ cát có vòng băng đen. Họ từ ngoài Đồi Sim về. Đang dở những con bún tay, bà Son chợt run lên. Ông Hàm nói gì, thằng ưởng, thằng Ngạc nói gì, bản thân mình trả lời ra sao, bà Son hoàn toàn không biết, không cảm được gì nữa. Mọi tinh thần của bà dồn vào thính giác hướng lên nhà uỷ ban, lòng bồn chồn thắc thỏm. Đến khi Sửu cho người xuống gọi ba bác cháu ông Hàm lên hội trường, rồi một giọng lạ, rất vang dõng dạc đọc những câu lủng xoảng: Theo luật hình sự, công dân Trịnh Bá Hàm cùng một thời gian đã phạm hai tội...
Bà Son bỏ bát đua đang dọn, bíu tay vào song cửa sổ, mắt nhìn dại đi, nhìn mà không thấy gì! Rồi những tiếng à à ầm ầm nổi lên? người ở trong thì dãn ra ngoài, người ở ngoài thì xô vào. Một lớp học đến giờ ra chơi: trẻ con đổ oà sang như ông vỡ tổ, la hét ầm ĩ. Bà trông thấy phó ban công an vừa xua chỗ này, vừa gạt chỗ kia, miệng là hét dọn lối. Rồi người ta dẫn bác cháu ông Hàm đi. Đến khi nhìn rõ ông Hàm đi đầu với cái dáng hơi lùn, to ngang, mái đầu muối tiêu cúi cúi, rõ là cái dáng của kẻ chịu tội, thì bà Son cứ kiễng chân lên để nhìn xem ông có bị trói bị còng không, nhưng đám trẻ con nhốn nháo xung quanh che lấp cả ba người tu. Bà Son tựa vào bờ tường, nhợt nhạt cá chân tay mặt mũi. Những giọt nước mắt dài lăn xuống. Đến khi nghe tiếng gọi:
- U ơi đi về còn ở đây làm gì.
Đào đã đến từ lúc nào. Quần xắn ngang gót chân, chiếc áo với những đóm hoa xanh tươi mát như những hạt mưa rắc lên người, nhưng mặt Đào rõ ràng là đang có lửa. Cặp mắt rừng rực. nghiêm lạnh. Đào ra đồng đã gặt được một lúc. Nhưng thấy khắp nơi người ta cứ rì rầm, nhìn mình soi mói, Đào liền bỏ gặt, xăm xăm đi về. Tới nhà thấy cái Hoa đang nằm khóc rấm rứt, Đào quát ầm lên, rồi đạp xe lên xã với đây vẻ thách thức. Nào, ai dám khinh thường, ai dám bổ báng thì cứ ra đây Đây chưa chết đâu mà vội múa tay trong bị! Đào sẽ lên xã, trước bàn dân thiên hạ để nhìn rõ những ai đang hí hửng rậu chưa đổ mà bìm đã leo. Đồng thời Đào lên đấy để nhìn rõ cái người ném đá dấu tay kia, xem anh ta thoả chí đến mức nào! Xem anh ta có dám nhìn thằng vào Đào không. Ai chứ với riêng anh ta nếu cần Đào sẽ...
Khác với Mỹ Châu xưa, cho tới lúc nhận nhát gươm của vua cha, nàng Mỵ Châu hiền vẫn không mảy may nghi kỵ người yêu mình lại là tên phản bội. Còn các cô gái ngày nay họ đã khôn ngoan lắm rồi! Xin đừng thổi vào tai họ những tấm lòng vàng đá của các tiên nữ xưa? Này này các chàng trai thích mơ mộng! Anh muốn làm Trọng Thuỷ để hưởng cả mối tình và niềm tin của người yêu ư? Giàu trí tưởng tượng quá đấy? Không khéo chính họ lại dẫn anh lên đầu đài!
Với Tùng lúc này, Đào đã quyết? Nhưng Đào lên tới nơi, thì người ta đã dẫn bác cháu ông Hàm đi rồi. Chỉ còn những tóp túm năm tụm ba rì rầm to nhỏ. Trông thấy Cao, phó ban công an, Đào vẫn ngồi trên xe, hỏi:
- U em đâu anh Cao?
Cao hất hàm ngoắt tay. Đào mắm môi đạp qua những mô đất lởm chởm, ném tia mắt choi chói ra xung quanh. Cô nhìn lục lọi nhưng không thấy bóng Tùng đâu. Hay hắn không đến? ờ phải, những người quen sống bằng những âm mưu, thì không phải họ chỉ hành động vụng trộm, mà ngay cả lúc cái mưu thành rồi, họ chỉ dám mừng một cách lén lút mà thôi!
- Về đi U - Đào lại giục bà Son - Chưa chết đâu mà lo! Giờ u cu về trước, con đạp xe lên huyện để xem người ta để thầy ở chỗ nào còn lo cơm nước.
Vừa nói lẩm bẩm, Đào vừa dọn bát đũa, gói chỗ bún thừa còn lại. Hôm nay hai ông thần sùng cũng nuốt không vào, đùm bún vẫn còn quá nửa.
Đừng có dại mồm dại miệng nữa con - Bà Son đưa ống tay lau mặt giọng rầu rĩ. Lên trên ấy xem thế nào rồi về ngay Đào nhé.
Bà Son xách làn, đội nón đi cụm cúp ra về. Một người đàn ông đạp xe từ trong cửa hàng mua bán đi ra. Thấy bà Son, người đàn ông phanh kít xe lại. Bốn mắt nhìn nhau sửng sốt. Nhưng rồi rất nhanh cặp mắt bà Son đanh lại, và miệng bà bỗng bật ra những lời chì chiết:
- Thế là ông đã hại tôi! Đã giết tôi! Bao giờ ông cũng là vừa được ăn vừa được nói!
Ông Phúc, phải đấy, chính là Vũ Đình Phúc, người tình si mê đầu tiên của bà Son, và bây giờ đang là tử thù của vợ chồng con cái, của cả họ hàng nhà chồng bà. Sau phút bối rối, ông Phúc dằn giọng:
- Nhưng tại ai? Bà không thấy làm thế là độc ác à?
Bà Son nhìn trân trân:
- Nhưng ông ấy là chồng tôi!
- Là gì thì cũng phải có đúng, có sai, ác giả ác báo. Bà còn oán cái gì?
Bà Son vẫn chỉ một câu:
- Vì ông ấy là chồng tôi!
- Là chồng bà thì được làm càn à? Được làm việc thất đức à?
Cặp mắt lá răm của bà Son ném những tia chói sắc vào gương mặt vuông vức với cái cằm rất đầy, lởm chởm những râu của ông Phúc:
- Ông không phải bẻ hành bẻ tỏi, ông đi đi!
Không ai tẻ nhạt ở trên đời. Mỗi số phận chứa một phần lịch sử.

CHÍN​

Khi Đào kéo chiếc xe cải tiến thậm khích đưa chuyến lúa cuối cùng về tới nhà, thì trời vừa tắt nắng. Đào xếp lúa thành đống giữa sân, quay vào hỏi bà Son đang lúi cui trong bếp, mùi cá kho với riềng từ trong ấy bay ra thơm đậm: Thím Thủ với các cô ấy về rồi hả u?
Bà Son nói vọng ra cụt lủn:
- Về rồi!
Chiều này cả vợ Thủ cùng hai người em gái ông Hàm cùng đến gặt cho bà Son. Bình thường những bữa anh em giúp nhau như thế này là ông Hàm tổ chúc ăn rất sang. Cá kéo dưới ao, gà nhốt sẵn trong chuồng, rượu cất từ mấy hôm trước ông Hàm bao giờ cũng muốn chứng tỏ cả uy thế và sự sung túc với anh em họ hàng.
Nhưng hôm nay mấy người đến gặt giúp đã nói trước với bà Son từ chiều là gặt xong về ngay, vì còn bận nhiều việc ở nhà. Ai cũng biết đó là lý do vờ vịt, cái chính là lúc này còn vui vẻ gì nữa mà ăn với uống.
Bà Son về trước nấu cơm, để rồi còn mang lên cho bác cháu ông Hàm. Bà sợ để Đào mang đi nó sẽ gây nhiều chuyện. Con bé ương như ổi, đúng là giỏ nhà ăn quai nhà ấy. Lúc sáng lên huyện, gặp mấy người ở xã này làm việc trên ấy, thấy họ nhìn với vẻ giễu cợt, Đào đã đớp lại luôn:Thầy tôi sai đã có pháp luật phân giải, chứ chưa phải cần đến mấy ông bà! Bà Son xếp liễn cơm, âu thức ăn và cà men canh vào chiếc làn lõi guột, rồi lấy mảnh áo mưa chèn xung quanh cho chắc. Cơm trắng cá trê ướp riềng kho khô, canh khế chua, đấy là những thứ ông Hàm thích ăn. Mặc dù lòng bà đang tan nát, thấy số mình sao mà đen như quạ, quýt làm cam chịu. Mang tiếng là chồng con nhà cửa đề huề, cả đời chưa biết đến cái đói, cái rét. Nhưng hỏi tó bao nhiêu ngay bà thấy mình được sung sướng mãn nguyện? Có bao nhiêu phút bà được trôi nổi trong ngọt ngào mê đắm? Đã bao giờ bà thấy mình và ông Hàm là một đôi cá thờn bơn, mỗi người chỉ có một nửa tấm thân, một nửa cặp mắt nhìn, một nửa đôi mang thở, nên lúc nào cũng hoà nhập, tuy hai mà một, lúc nào cũng quấn quít đắm say? Đã lúc nào bà thấy mình như vậy? Chưa! Đã bao giờ bà thấy mình là một cành tầm gửi, và ông Hàm là một cái cây vững chắc để bị bíu vào, tựa vào? Chưa! Chưa bao giờ! Nhưng bà đã làm hết bốn phận của một người vợ, tận tâm, tận lực, chứ không một lời thở than oán trách.
Bà Son buộc chiếc làn vào sau xe đạp, quay sang bảo Đào:
- Hai chị em có đói cứ ăn trước đi. Từ sáng đến giờ em nó ăn ít lắm đấy.
Đào vẫn tiếp tục xếp lúa cao như bức tường thành giữa sân, ngửng lên:
- U cứ đi đi con nhớ. Cái Hoa có đói để nó ăn trước.
Xếp xong lúa, Đào kéo chiếc máy tuốt răng khế ở dưới nhà ngang ra sân. Cô cuộn tóc lại thành một búi tròn sau gáy, trùm lên đâu chiếc khăn hoa để khỏi dính thóc dính bụi. Rồi vẫn chiếc áo phông màu be rất bén, hai cánh tay cứ để trần tròn lẳn, trắng hồng, khoẻ mạnh và rất thành thạo công việc. Một tay cầm lượm lúa để sát vào trục máy với những hàm răng khế bằng sắt sáng loáng, một chân đặt trên bàn dận, ấn mạnh, vòng trục càng quay tít mù, phát ra tiếng xình xình dồn dập, khiến những hạt thóc bị bứt ra càng nhanh. Không đầy một phút, lượm lúa vàng mẩy đã trơ trụi chỉ còn là một bó rơm xơ xác, tuốt sạch cả những hạt xanh, hạt lép. Tay Đào liên tục ném rơm ra xa, rồi với ra sau rút từng lượm lúa áp vào trục tuốt. Tấm thân thon chắc mềm dẻo như một cành liễu, như một sợi mây của cô nghiêng nghiêng bên máy tuốt, loang loáng giữa những màn mưa thóc. Một bức tranh sống động hoà mình vào công việc của thiếu nữ đồng quê.
Cái Hoa đuổi trâu vào chuồng, rồi con cón chăn lợn, chăn gà, lặng lẽ như bà cụ non, chứ không nhảy nhót vòi vĩnh như mọi hôm. Con khoang hình như sau những ngẫm nghĩ dông dài quên cả ăn, bây giờ đói ngấu, lại trở về đúng bản tính loại khuyển, nhảy ra tranh từng hòn cơm nguội với đàn gà. Chúng đối thoại với nhau bằng thứ ngôn ngữ bất đồng. Mấy chị gà con mọn xòe cánh, mắt long lên, xù lông cồ, ném ra những tiếng túc túc chói chát, ra điều bực lắm vì bị tranh phần. Còn anh chàng khoang đánh bài lì, chỉ gừ gừ cục cằn, nhưng vẫn tắc lẻm những hạt cơm rất nhanh. Cả góc sân vang động lên. Duy chỉ có hai cô chủ là lặng lẽ, chân tay làm thoăn thoắt, nhưng miệng nin thinh.
Bỗng con khoang sủa lên một tiếng, nhảy chòm ra ngỏ, nhưng rồi nó rít lên ư ứ và vẫy đuôi mừng. Thủ lạch cạch dắt xe từ ngoài vào.
- Chú đấy ạ? - Đào ngừng tay chào.
Cái Hoa vội thụt vào bếp. Nó sợ ông chú đến là vì nó nói hỗn lúc sáng.
- Bá có nhà không? - Thủ hỏi.
- U cháu đi đưa cơm... Đào nói ngập ngừng, nhìn một bên má Thủ với lưỡng quyền nhô cao trong bóng tối nhá nhem. Đào bỗng bùi ngùi thấy ông chú vốn cân đối, dầy dặn của mình giờ chợt gầy đi với dáng điệu thật âm thầm.
- Tý nữa bá về bảo sang chú có việc nhá.
Thủ nói nhanh, rồi quay xe. Đào như sực tỉnh:
- Chú vào nhà uống nước đã. U cháu sang có việc gì ạ?
Thủ buông sõng:
- Việc thầy mày chứ còn việc gì - Rồi Thủ nhảy lên xe mất hút vào bụi hóp đã tối thẫm ngoài đầu ngõ.
Đào tuốt lúa một lúc nữa. Khi thóc đã lùm lùm quanh máy tuốt, cô vun đống lên rồi mới nghỉ. Đêm xuống.
Cái Hoa ăn cơm một mình xong, theo nếp quen, đốt chiếc đèn con mang lên bàn học ở góc nhà. Nó giở sách, nhưng cứ ngồi thừ ra: Những hàng chữ, những con số cứ lỏn nhỏn tẻ ngắt trước mắt nó. Trong trí nó lại hiển hiện một đám trẻ ầm ầm ào ào đứa thì cười cợt, đứa nhìn như xỉa xói. Thằng Đãi cái thằng đen như củ tam thất với hai con mắt rô; như mắt cua, trợn trửng trợn trạo, hét lên the thé: Con lão đào trộm mả! Ê, ác! lại vang lên bên tai. Nghĩ đến buổi đi học sớm mai, cái Hoa chợt so vai lại, rùng mình.
Thấy Đào đang giũ khăn, giũ áo bờm bợp ngoài sân cái Hoa nói với ra:
- Chị ăn cơm chưa? Em nhóm lửa hâm lại canh nhá! Canh cá để nguội tanh lắm.
Đào biết đứa em út đang không thể ngồi yên mà học được, con bé có nết lắm. Đào nói, cố ra vẻ thản nhiên:
- Mày cứ học đi, chị chờ u về cùng ăn một thể.
Rồi cô lấy quần áo, cầm chiếc đèn con đi ra giếng. Có một bóng đen đang đứng nép vào bụi hóp ngoài ngõ từ lúc nãy. Đứng đấy có thể nhìn rõ cả nhà trên nhà dưới ông Hàm, mà trong này không tài nào biết được. Đến cả con khoang tinh khôn cũng không ngửi thấy có hơi lạ. Thấy Đào đi ra giếng, bóng đen lập tức khom người chạy tất qua bãi chè, rồi đi thật nhẹ, thật nhanh, rồi men sát vào hàng rào cúc tần kề ngay bờ giếng.
Đào kéo nước đổ vào chiếc thau to, rồi quay vào buồng tắm quây bằng lá cót sơ sài, tựa vào chính hàng rào cúc tần ấy. Cũng giống như nhiều vùng nông thôn có cách nghĩ rất cộc lệch trong việc ăn ở, sinh hoạt. Nghĩa là nhà thì xây rất to, chuồng lợn chuồng gà cũng xây kiên cố, trộm cắp chỉ có khóc! Nhưng chủ nhân lại không hề nghĩ phải làm cái nhà vệ sinh cho ra hồn, mà chỉ quây mấy cái gianh cỏ rất tạm bợ ở góc vườn như kiểu lính đi dã ngoại. Nhiều người đến nay vẫn thích hưởng cái thú từ cổ xưa nhất quận công, nhì ỉa đồng! Nhà ông Hàm đã bỏ cải thú phóng túng ấy rồi! Nhưng ông vẫn chưa hề nghĩ đến sự cần thiết phải xây một cái nhà tắm cho đàng hoàng. Vì thế nhà trên nhà dưới bề bề, giếng xây kiên cố, bể chứa nước mưa bằng cả gian nhà có mái che tử tế, nhưng cạnh đấy nhà tắm chỉ là một lá cót mỏng manh quây phập phà phập phồng, phía sát rặng cúc tần lại thủng lô chỗ, nhưng bên ngoài là vườn chè ít người qua lại nên cũng không ngại.
Xách thêm một xô nước, rồi Đào kéo ngược chiếc áo phông, trút khỏi người. Một nửa tấm thân với lườn lưng, lườn bụng thon chắc, trắng hồng, mơn mởn trong ánh đèn. Khuôn ngực vun đầy, tròn căng với hai núm nhọn cong vểnh lên cứ như cựa quậy trong lớp vải mỏng của chiếc áo xu-chiêng cùng màu hoa đào nhạt. Khắp nhà tắm ấm sực mùi da thịt con gái rừng rực những nhiệt. Đào vừa vòng tay ra sau lưng để mở khuy trút nốt vuông vải trên người, thì bỗng một tiếng gọi hào hển lẫn trong hơi thở kề sát ngay bên ngoài, phía rặng cúc tần:
- Đào! Đào ơi!
- A! - Đào gần như dựng bắn người lên, hét lạc giọng, tay cuống quít vơ áo cuốn vào người.
- Kìa đứng sợ! Anh đây! Anh đây! - bên ngoài tiếng Tùng lào thào hối hả.
Cái Hoa từ trong nhà lao bổ ra cửa, hỏi hoảng hốt:
- Chị Đào sao thế?
- A không, có con rắn ráo vào nhà tấm, nhưng chi đuổi đi rồi!
Không ai tẻ nhạt ở trên đời. Mỗi số phận chứa một phần lịch sử.

Ngó ra nhìn thấy cái Hoa đã vào nhà, Đào vẫn hai tay cầm áo trùm lấy ngực, quay sang rít giọng:
- Anh cút đi ngay! Còn tới đây làm gì? Anh là người lừa lọc! Ném đá giấu tay! Anh còn muốn ám hại nhà tôi những gì nữa hả? Hả?.
Tiếng Tùng như rên lên:
- Kìa Đào! sao em nói thế? Sao nghĩ về anh thế? Anh có làm gì...
- Lại còn làm gì à? Anh tưởng tôi ngu tôi không biết anh làm gì thầy tôi à? Chính anh đã đi báo cả họ hàng nhà anh đến bắt thầy tôi! Anh lại định chối bay chối biến hả?
Đào như muốn hét lên. Tùng vẫn kiên nhẫn đến khổ sở:
- Em nghĩ sai rồi! Vu oan cho anh rồi! Thế chả nhẽ em cho việc làm của thầy là đúng?
- Sai! thầy tôi sai! Nhưng làm gì anh phải bày ra trò bắt bớ đề bêu riếu? Sao anh không ra một mình đánh động để họ bỏ chạy? Anh thù ghét thầy tôi thế à? Anh muốn gì? Muốn yêu con người ta, mà lại bày trò giết bố người ta! Hay anh muốn bố tôi phải van xin anh? Còn lâu nhá? Bố con tôi không hèn thế đâu? Tôi chưa thừa, chưa ế thế đâu? Anh đi đi! Tôi từ anh?
- Kìa em! kìa Đào! Sao anh lại nghĩ xấu về anh đến thế?
- Tôi đã bảo anh đi đi! U tôi về bây giờ thì không ra gì đâu.
- Khoan nghe anh nói đã!
- Hết rồi! Không nói niếc gì nữa! Anh đi đi? Nếu không tôi sùy chó!
Vừa lúc đó tiếng cô bạn Minh tồ giọng eo éo ngoài ngõ:
- Đào ơi! giữ chó cho tao! Đã đi ngủ hay sao mà tối thế này?
Cái Hoa ở trong nhà chạy ra. Bên ngoài rặng cúc tần bỗng phì lên một tiếng thở dài như đồ sụp cả người xuống! Rồi tiếng bước chân đi lạt sạt, ngược về phía hồi nhà. Đằng ấy ông Hàm có mở một ngõ nhỏ thông ra cánh đồng. Tùng đã thuộc tất cả đường ngang ngõ tắt nơi đầy. Nhưng bây giờ sự thông thuộc ấy còn được cái tích sự gì!
Tùng đi tắt qua bãi chè nhà ông Hàm với những hàng, những lối thẳng tắp như dây căng kẻ chỉ. Ra tới đường chính, Tùng không rẽ theo lối về nhà, mà lại men theo bờ đi ngang qua những thửa ruộng đang gặt. Gió thồi lào sào, những bông lúa chín cọ vào nhau ram ráp, nghe khô ấm. Muỗm, cào cào bay tanh tách, phóng những đôi càng gai gai hôi mùi cỏ vào người Tùng. Mùi lúa chín, mùi chân rạ vừa cất thơm ngan ngát khấp cánh đông. Năm nay, hiếm mưa. Bây giờ đã sang tháng năm ta, tháng bước vào làm vụ mùa, nhưng trời vẫn khô rong róc, cao tắt cứ như bị vất kiệt nước. Những mặt ruộng khô cứng lại, đi gặt không cần sắn quần.
Tùng vẫn đi lơ lửng giữa cánh đồng. Phía trước, xa hút trên cao, mảnh trăng non trôi bồng bềnh trong những dải mây mỏng như những chiếc khăn voan vắt tung giữa trời., Trăng trôi hay mây trôi? ở dưới này Tùng cũng như đang trôi nối giữa cánh đồng đêm. Đi vào nơi vô định? Tùng không biết. Anh cứ đi, châng lâng, thập thõm. Lòng rối bời. Thế là hỏng hết rồi! Không cứu vãn được nữa rồi! Không phải chuyện giận hờn đùa bỡn như những lần khác đâu. Tùng biết tính Đào lắm, đấy là người nồng nhiệt cứng cỏi đến bướng bỉnh. Hắn đã quyết thì khó lay chuyển lắm! Thế là tuột khỏi tay con cá to, con chim đẹp nhất vùng này! Buổi trưa nghe mấy người nói Đào đạp xe lên xã, rồi lên huyện với điệu bộ nghiêm lạnh, bất cần như sẵn sàng to tiếng với ai, Tùng đã chột dạ. Tối ăn cơm xong, Tùng lại ra gốc nhãn với lòng bồn chồn, lờ mờ thấy có điều chẳng lành. Bảy giờ đến bảy giờ rưỡi tối, đấy là khoảng thời gian hẹn hò hai người ở gốc nhãn. Đào ở xóm Giếng Chùa ra, Tùng ở xóm Mới lại, ùa đến nhau, ào đến nhau, rồi chỉ còn là sự mê đắm, không còn biết trời đất xung quanh đâu nữa. Tối nay, Tùng lại háo hức ra, rồi ngồi trên cái rễ đội gồ lên khỏi mặt đất, ngước nhìn ba chạc cây đan vào nhau như cái sàn ở trên đầu, lại nghĩ tới buổi tối hôm qua ngồi ôm chặt ngang người Đào trên ấy, trong lúc toàn thân cô trẹo trọ như muốn ngã. Ngồi thẫn thờ một lúc, Tùng choáng người lên khi bỗng nhận ra chắc chắn là tối nay Đào không đến. Giữa lúc chuyện nhà bối rối thế này, mà ta muốn Đào quên hết chỉ nghĩ đến ta, chỉ vì ta, thì thật ích kỷ. Tùng đứng dậy, đi theo lối tắt, lối quen thuộc vẫn dẫn Đào ra gốc nhãn. Đi, mà lòng Tùng vẫn thắc thỏm nghĩ biết đâu lại gặp Đào ở giữa đường. Thấy anh, cô sẽ chạy ào đến, ngã vào ngực anh mà nghẹn ngào thổn thức:Em buồn quá anh ơi! Em xấu hổ quá. Không hiểu sao thầy lại làm như thế. Bây giờ thì hai họ lại càng ghét nhau, việc của chúng mình rồi sẽ ra sao?
Tùng sẽ ôm vai Đào, vuốt tóc Đào mà thì thầm: Rồi sẽ qua! Rồi sẽ đâu vào đấy! Anh cũng buồn nẫu người, thấy chúng mình sao mà gặp nhiều chuyện trắc trở thế. Nhưng ta không lùi bước? Không đầu hàng! Nếu cần ta sẽ dùng tổ chức, dùng luật để ép các cụ! Thế đấy! Tùng đã tưởng tượng ra thế đấy! Thật là hão huyền cho anh chàng tình si! Cho tới lúc nhìn thấy Đào tuốt lúa một mình trong bóng tối sờ sẫm, Tùng vẫn nghĩ vì Đào buồn, nên không muốn ra chỗ hẹn. Đang tìm cách đánh động để Đào biết, thì thật may Đào đã nghỉ. Và khi thấy Đào ra giếng tắm, thì Tùng nảy ra một ý định trêu chọc. Ta đứng sát vào bờ cúc tần, nhìn qua lỗ thủng của phên cót để dành cho em một sự bất ngờ. ờ phải, ngày đi học thầy giáo dạy văn còn đọc cho cả lớp nghe bài thơ nói về anh con trai rình trộm xem người yêu mình tắm kia mà. Khi say nhau thần diệu thế đấy! Đến cái việc tắm táp của người yêu cũng có thể biến ra thơ, ra nhạc được! Đào ơi! ối! Đừng sợ, anh đây! Anh đứng gác cho em đây! Sao anh liều thế? Đi đi cái Hoa nó biết bây giờ. Em sẽ ra ngay. Không ai biết đâu, anh đặc công vào kỳ lưng cho em nhé! Hí, hí! Khi chạy đến bờ cúc tần, Tùng đã tướng tượng ra cảnh đối đáp kỳ thú như thế! Nhưng rồi Tùng đã nhận được gì? Một thùng nước lạnh? Không, hơn thế nhiều! Đào đã tung gio ném trấu, đã hắt bùn ném đá tới tấp vào người Tùng? Thật là tối tăm mặt mũi?
Những lời nanh nọc của Đào, đấy là cô đã cấm chợ ngăn sông, đã rào gai dấp ngõ, đã đào mương đắp luỹ giữa hai người. Đào cô gái tươi dòn, mạnh me và đam mê, tối tối vẫn run rẩy ấm mềm trong lòng Tùng, giờ kiên quyết vạch một đường giới tuyến và đẩy phắt Tùng bang bên kia bờ!
- Ai kia? Làm gì mà lục sục dưới ấy? - Bất chợt một tiếng hỏi như quát ở phía trước, cách Tùng một mặt ruộng.
Cứ đi lơ lững không chủ định, mà Tùng đã tới chân đôi Quả Bầu lúc nào không hay. Đây là quả đồi thấp, nhiều đất đỏ, đất sét rất nạc, nên khắp mặt đồi nham nhở những hố người ta đào đất, nung gạch. Trước mắt Tùng, bên chân đồi, một chiếc lò gạch loại nhỏ đang đỏ rực. Lửa phun qua những kẽ nứt sáng xanh như những lưỡi kiếm. Lửa nung hồng lớp gạch mộc đắp bên ngoài, khiến nhìn ra cả lô gạch như một quả gấc chín đỏ treo trong màn đêm.
Đấy là lò gạch của ông Chỉnh, trung tá Chỉnh, người có cấp hiệu cao nhất làng, nhưng cũng là người vất vả lận đận nhất trong số những người về hưu của Giếng Chùa. Thông thường không ai dở dói đất gạch vào lúc này, vì sang mùa mưa, và là mùa gặt, mùa cày cấy. Nhưng ông Chỉnh đang giở việc. Làm chưa xong nhà trên, mà gạch ngói đã thiếu be bét. Làm ruộng thì ra, làm nhà thì tốn, vậy mà đồng chí trung tá dự trù cái gì cũng sát sao vừa đủ, cứ như biên chế quân lính vào các đơn vị, cho nên giữa mùa làm, ông chủ vụng vẫn quyết bới đất nung gạch. Và đúng là thánh nhân đãi khù khờ sang tháng năm tháng mưa ráo trắng ruộng, mà trời cứ như văn vắt, đến cầm sào chọc cũng không ra nước.
Không ai tẻ nhạt ở trên đời. Mỗi số phận chứa một phần lịch sử.