Mặt trời nhà Scorta - Laurent Gaudé (Prix Goncourt 2004)

Mặt trời nhà Scorta - Laurent Gaudé (Prix Goncourt 2004)

Tặng Elio, một chút nắng của vùng đất này chảy trong huyết quản em, cầu sao nó thắp sáng bừng ánh mắt em

I
Những hòn đá nóng của định mệnh​

Sức nóng của mặt trời như làm đất nứt toác. Không một làn gió làm lay động rặng ô-liu. Tất cả đều im sững. Hương thơm của núi đồi đã tắt ngấm. Đá rên xiết vì nóng. Tháng tám đè nặng lên dãy nùi Garhano với vẻ uy nghi tự tin của một lãnh chúa. Thật không thể tin rằng một ngày nào đó, nơi này đã từng có mưa. Rằng nước đã từng tưới những cánh đồng và tắm mát cho những cây ô-liu. Không thể tin rằng một đời sống động vật hay thực vật lại có cơ tìm được gì để tự nuôi dưỡng dưới bầu trời khô cằn này. Đã hai giờ chiều và mặt đất tất phải bốc cháy.

Trên một con đường bụi bặm, một con lừa chậm rãi tiến bước. Nó nhẫn nhịn theo từng vòng cua của con đường. Không gì thắng được sự bướng bỉnh của nó. Cả cái không khí thiêu đốt nó đang hít thở. Cả lớp đá nhọn lởm chởm đang làm xây xước móng guốc của nó. Nó cứ tiến. Và người cưỡi nó giống như một cái bóng bị ghép tội phải chịu một nhục hình thời cổ đại. Y không động đậy. Đờ dại vì nóng. Để mặc cho con lừa mang cả hai thầy trò đến tận cùng con đường này. Con vật làm nhiệm vụ với một ý chí lì lợm thách thức cả thanh thiên bạch nhật. Từ tốn, từng mét một, không đủ sức để rảo bước, con lừa nuốt chửng bao kilômét đường trường. Và người kị sỹ lẩm nhẩm giữa hai hàm răng những lời tan biến liền trong hơi nóng hầm hập. ?oSẽ không có gì làm nhụt chí ta ? Mặt trời có thể giết chết tất cả thằn lằn của đồi núi, riêng ta vẫn sẽ đứng vững. Ta đã chờ quá lâu rồi? Mặt đất có thể rú rít và tóc ta có thể bốc cháy, nhưng ta đã lên đường và sẽ đi tới cùng.?

Giờ khắc cứ thế qua đi, trong một lò lửa thủ tiêu mọi màu sắc. Cuối cùng, ở khúc quành, một ngôi làng biển hiện ra trước mắt. ?oThế là chúng ta đã tới cuối đất cùng trời, người đàn ông thầm nghĩ. Suốt mười lăm năm, mình đã mơ đến khoảnh khắc này.?
Biển nằm đó. Như một vũng im lìm chỉ để phản chiếu sự hùng mạnh của mặt trời. Con đường đã không xuyên qua một thôn xóm nào, không giao một tuyến đường nào khác, nó luôn luôn tiến sâu vào các vùng đất. Sự xuất hiện của vũng biển im lìm, chói chang nhiệt lượng này khẳng định điều xác thực là con đường chẳng dẫn tới đâu cả. Nhưng con lừa vẫn tiếp tục. Nó sẵn sang dấn sâu vào làn nước, vẫn với nhịp bước chậm rãi và kiên quyết ấy, nếu chủ nó yêu cầu nó làm thế. Người kị sĩ không động đậy. Y vừa bị một cơn chóng mặt. Có lẽ y đã lầm. Tít tắp hút tầm mắt, chỉ thấy đồi núi và biển chồng chéo vào nhau. ?oMình đã đi lầm đường, y nghĩ thầm. Đáng ra mình đã phải thấy ngôi làng đó. Trừ phi nó đã lùi lại. Phải. Chắc nó đã cảm thấy mình đang đến nên đã lùi sâu xuống biển để mình không tới nó được. Dù phải đâm đầu vào song, mình cũng sẽ không lùi bước. Mình sẽ tiến đến cùng. Mình muốn bào thù.?

Con lừa tới đỉnh của cái có vẻ như là quả đồi cuối cùng của thế giới. Chính lúc này, họ nhìn thấy Montepuccio. Người đàn ông mỉm cười. Toàn bộ ngôi làng phô ra trước mắt. Một làng nhỏ san sát những dãy nhà trắng, nằm trên một mỏm cao thống ngự cái yên tĩnh sâu thẳm của nước. Sự hiện diện của con người giữa một quang cảnh hoang mạc như thế này hẳn có vẻ khôi hài đối với chú lừa, nhưng chú không cười mà vẫn tiếp tục tiến tới.
Khi tới những ngôi nhà đầu tiên của làng, người đàn ông lẩm bẩm: ?oNếu một kẻ nào trong bọn chúng ở đó và ngăn không cho ta qua, ta sẽ đấm nát mặt y.? Y quan sát tỉ mỉ từng góc phố. Nhưng rồi y mau chóng yên tâm. Y đã chọn đúng lúc. Vào cái giờ ngả sang chiều này, cả làng như chìm trong cõi chết. Phố xá vắng tanh. Các cửa sổ đóng im ỉm. Cả đến chó cũng bốc hơi mất tăm mất tích. Đây là giờ nghỉ trưa và có động đất cũng chẳng ai mạo hiểm ra khỏi nhà. Có một giai thoại lan truyền trong làng như thế này: một hôm vào giờ này, một người làm đồng về muộn, đi ngang qua quảng trường của làng, vừa kịp tới bong râm của các ngôi nhà thì đã phát điên vì nắng. Cứ như là những tia mặt trời đã đốt cháy sọ anh ta. Tất cả mọi người ở Montepuccio đều tin chuyện ấy. Quảng trường không lớn nhưng đi ngang qua đó vào giờ này khác nào tự khép tội tử hình.
Con lừa cùng người cưỡi nó chậm rãi thả bước trên con đường mà vào năm 1875 ấy còn gọi là Phố Mới ?" và sau này trở thành corso (đại lộ) Garibaldi. Chủ nó thì hiển nhiên là biết mình đi đâu. Không ai trông thấy y. Thậm chí y cũng hề gặp một con nào trong đám mèo hoang gầy guộc nhung nhúc những rác rưởi ngập rãnh lề đường. Y không đưa lừa vào bong râm, cũng chẳng kiếm một chiếc ghế băng để ngôi. Y cứ tiến. Và cung cách khăng khăng một mực của y trở nên dễ sợ.
?oChẳng có gì thay đổi ở chốn này,? y lầm bầm. ?ovẫn nhưng phố nhếch nhác. Vẫn những mặt tiền bẩn thỉu.?
Chính lúc đó, cha Zampanelli trông thấy y. Cha xứ của làng Montepuccio, mà mọi người thường gọi là don Giorgio, đã để quên quyển sách kinh ở vạt đất vuông nhỏ sát bên nhà thờ, dung làm vườn rau. Buổi sáng, cha đã làm việc ở đó hai tiếng đồng hồ, và cha vừa nghĩ ra là chắc chắn cha đã để quyển sách ở đó, trên chiếc ghế gỗ cạnh căn lều chứa dụng cụ. Cha ra khỏi nhà như cách lao ra ngoài trời giữa cơn giông, thân hình co ro, mắt nheo lại, tự hứa với mình cố sao nhanh hết sức để khỏi phơi thân xác ra quá lâu dưới cái nắng nóng làm người ta phát điên. Chính ở đó, cha đã trông thấy con lừa và chủ nó đi qua phố Mới. Don Giorgio dừng một thoáng và, theo bản năng, đưa tay làm dấu thánh giá. Rồi cha quay trở vào trốn nắng đằng sau những cánh cửa gỗ nặng nề của nhà thờ. Điều đáng ngạc nhiên nhất không phải là cha không hề nghĩ đến việc báo động hoặc hô gọi kẻ lạ mặt để hỏi xem hắn là ai và muốn gì (khách vãng lai rất hiếm và don Giorgio thuộc tên tục từng người ở đây), mà là khi trở về trai phòng, cha thậm chí không hề nghĩ đến sự việc đó nữa. Cha đi nằm và thiếp đi không mộng mị trong giấc ngủ trưa hè. Cha đã làm dấu thánh giá trước gã kị sĩ như để xóa đi một ảo ảnh. Don Giorgio đã không nhận ra Luciano Mascalzone. Mà làm sao cha có thể nhận ra y được? Con người này không còn một nét vẻ nào của y thưở xưa. Y mới độ bốn mươi tuổi mà hai má đã hóp như một ông già.

Luciano Mascalzone đi lang thang trong những đường phố chật hẹp của ngôi làng cũ đang ngủ vùi. ?oTa đã phải chờ lâu, nhưng ta đã trở về. Giờ ta đang ở đây. Các ngươi chưa biết vì các người đang ngủ. Ta đang đi dọc theo mặt tiền nhà các ngươi, ta đi ngang qua cửa sổ nhà các người. Các người chẳng mảy may ngờ là ta ở đây và ta đến để đòi nợ.? Y cứ đi lòng vòng cho đến kho con lừa dừng lại. Dừng tắp lự. Như thể con vật già luôn luôn biết rằng chính đây là nơi nó phải đến , chính đây là nơi kết thúc cuộc đấu tranh của nó với lửa mặt trời. Nó dừng phắt trước ngôi nhà của gia đình Biscotti và không nhúc nhích nữa. Người đàn ông nhảy xuống đất với một vẻ mềm mại lạ kì và gõ cửa. ?oTa lại ở đây, y nghĩ thầm. Mười lăm năm vừa xóa nhòa.? Một quãng dài vô tận trôi qua. Luciano đã toan gõ lần thứ hai thì cánh cửa từ từ mở. Một phụ nữ trạc tứ tuần đứng trước mặt y. Vận áo ngủ. Nàng nhìn chòng chọc vào mặt y hồi lâu, chẳng nói chẳng rằng. Không một sắc thái nào lộ trên mặt nàng. Không sợ, không vui, cũng chẳng ngạc nhiên. Nàng nhìn trân trân vào mắt y như để lường trước mức độ của điều sắp xảy ra. Luciano không động đậy. Có vẻ như y đang chờ một dấu hiệu từ người đàn bà, một cử chỉ, một cái nhíu mày. Y chờ. Y chờ đến cứng đơ người. ?oNếu nàng tỏ vẻ định đóng cửa lại, y nghĩ thầm, nếu nagf phát một cử chỉ nhỏ nào ra ý rút lui, mình sẽ chồm lên, mình sẽ phá cửa và mình sẽ cường hiếp nàng.? Y nghiến ngấu nàng bằng mắt, rình nghóng bất cứ dấu hiệu nhỏ nhất nào phá vỡ im lặng này. ?oNàng còn đẹp hơn mình đã hình dung. Hôm nay, mình sẽ không chết uổng.? Y mường tượng thân hình nàng dưới lần áo ngủ và điều đó khiến nỗi háo hức cuồng bạo trong y tăng lên. Nàng không nói gì. Nàng để quá khứ dâng lên bề mặt ký ức mình. Nàng đã nhận ra người đàn ông đứng trước mặt nàng. Sự hiện diện của ý ở đây, trên ngưỡng cửa nhà nàng, là một điều bí hiểm mà nàng thậm chí không buồn đoán ra. Nàng chỉ để mặt cho quá khứ xâm chiếm mình một lần nữa. Lucinao Mascalzone. Đúng là anh ta. Mười lăm năm sau. Nàng quan sát y, không thù ghét cũng chẳng yêu thương. Nàng quan sát y như người ta nhìn thẳng vào định mệnh, mắt chọi mắt. Nàng đã thuộc về y rồi. Khỏi phải chống chọi nữa. Nàng thuộc về y. Bởi lẽ sau mười lăm năm, y đã trở về và đã gõ cửa nhà nàng, y có yêu cầu gì cũng chẳng mấy quan trọng, nàng sẽ cho thôi. Nàng sẽ chấp thuận, ngay tại đây, trên ngưỡng cửa này, nàng sẽ chấp thuận tất thảy.
Để phá vỡ im lặng và bất động bao quanh họ, nàng buông tay khỏi quả đấm cửa. Cử chỉ đơn giản ấy đủ để kéo Luciano ra khỏi sự chờ đợi. Giờ y đọc thấy trên mặt nàng rằng nàng ở đó, nàng không sợ, rằng y có thể tha hồ muốn làm gì nàng thì làm. Y vào nhà, bước chân nhẹ tênh, như thế không muốn để lại một mùi hương nào trong không khí.
Một con người bẩn thỉu, bụi bặm bước vào nhà gia đình Biscotti vào cái giờ mà đám thằn lằn mơ thấy mình trở thành cá và đám cá chẳng thấy có lý do gì để phản đối.
Được liebe215 sửa chữa / chuyển vào 13:02 ngày 21/04/2009

Luciano thâm nhập vào nhà Biscotti. Điều đó có thể sẽ khiến y mất mạng. Y biết vậy. Y biết rằng khi y ra khỏi ngôi nhà này, dân làng đã lại ở ngoài phố, cuộc sống đã lại tiếp tục với những quy luật của nó, những cuộc chiến đấu của nó, và y sẽ phải trả giá. Y biết người ta sẽ nhận ra y. Và người ta sẽ giết y. Trở về đây, trong ngôi làng này và vào ngôi nhà này, đó là chuốc lấy cái chết. Y đã nghĩ đến tất cả những điều đó. Y đã chọn thời điểm tới đây vào cái giờ độc này, khi mà đến cả lũ mèo cũng bị mặt trời làm mù mắt, bởi vì y biết nếu phố xá không vắng tanh, thì y thậm chí không tới nổi khu quảng trường giữa làng. Y biết tất cả mọi điều đó và dù biết chắc bất hạnh đang chờ mình, y vẫn không run sợ. Y đi vào trong nhà.
Phải mất một lúc, mắt y mới quen dần với nhập nhoạng tranh sáng tranh tối. Nàng quay lưng lại phía y. Y đi theo nàng trong một hành lang mà y tưởng như bất tận. Rồi họ tới một căn phòng nhỏ. Không một tiếng động. Y cảm thấy hơi mát của những bức tường như một vuốt ve. Bấy giờ y bèn ôm lấy nàng. Nàng không nói một lời. Y cởi quần áo của nàng. Khi nhìn thấy tấm thân trần của nàng trước mặt như thế, y không sao nén được một tiếng thì thầm: ?oFilomena?? Nàng run rẩy toàn thân. Y chẳng để tâm đến điều đó. Y hoàn toàn thỏa mãn. Y đang làm cái điều mà y đã thề với mình sẽ làm bằng được. Y đang sống cái cảnh mà y đã mường tượng hang nghìn lần. Mười lăm năm tù chỉ nghĩ đến điều đó. Y đã luôn luôn tin rằng khi y cởi quần áo của người đàn bà này, một khoái cảm còn lớn hơn cả lạc thú thân xác sẽ xâm chiếm y. Khoái cảm của sự báo thù. Nhưng y đã lầm. Không hề có báo thù. Chỉ có hai bầu vú nặng trong lòng bàn tay y. Chỉ có một mùi hương đàn bà bao bọc lấy toàn thân y, dai dẳng và ấm nóng. Y đã khát khao cái khoảnh khắc này đến nỗi giờ đây y ngụp lặn, tan biến luôn vào đó, quên hết thời gian, quên cả mặt trời, gió và tia nhìn độc địa của làng.
Khi y chiếm đoạt nàng trên những tấm đra mát rượi của chiếc giường lớn, nàng thở dài như một trinh nữ, môi nở một nụ cười ngỡ ngàng pha lẫn khoái lạc, và nàng buông mình không chống cự.

Suốt đời, Luciano Mascalzone thuộc cái loại mà mỗi khi nhắc đến, người trong vùng đều nhổ xuống đất mà gọi là quân ?ođầu trộm đuôi cướp.? Y sống bằng những vụ cướp đoạt, ăn trộm gia súc, đánh xoáy khách lữ hành. Thậm y có thể y đã giết đôi ba kẻ tội nghiệp trên những ngã đường của vùng Gargano, song điều đó chưa hẳn xác thực. Thiên hạ kể biết bao chuyện không thể kiểm chứng. Duy có một điều chắc chắn: y đã chọn ?ocuộc sống xấu xa? và con người ấy, ta nên tránh xa.
Vào thời kỳ vinh quang, có nghĩa là ở đỉnh điểm sự nghiệp du đãng của y, Luciano Mascalzone hay lai vãng đến Montepuccio. Đó không phải là quê hương bản quán của y, nhưng y thích nơi này, và qua phần lớn thời gian ở đó. Chính ở đây, y đã gặp Filomena. Cô gái này, thuộc một gia đình thanh bạch nhưng danh giá, trở thành một ám ảnh thực sự đối với y. Y biết rằng thành tích bất hảo của y dập tắt mọi hy vọng chiếm hữu nàng, cho nên y đâm khát khao nàng theo lối cánh du đãng khát khao đàn bà. Chiếm đoạt nàng, dù chỉ là một đêm: ý nghĩ đó thường làm mắt y long lanh trong ánh sáng nồng nực của chiều ta. Nhưng số phận đã ngăn chặn thú vui tàn bạo đó của y. Buổi sáng một ngày không mấy vẻ vang, năm lính sen đầm tóm y ở quán trọ, nơi y vừa qua đêm. Họ giải y đi, không chút nương tay. Y bị kết án mười lăm năm tù giam. Montepuccio quên dần y, hài lòng được rảnh nợ với cái giống đồi bại chuyên dòm ngó con gái nhà lành.
Ở trong tù, Luciano Mascalzone có thừa thời gian để suy ngẫm lại cuộc đời mình. Y đã dốc sức vào những vụ trộm vặt chẳng mấy tầm cỡ. Y đã làm được gì? Chẳng có gì ra trò. Y đã sống những gì đáng để nhớ lại khi ngồi tù? Chẳng có gì hết. Một cuộc đời đã trôi qua, vô nghĩa và chẳng được thua. Y đã không cầu ước gì, cũng chẳng hề thất bại, hỏng hụt, bởi không dám làm gì mạo hiểm. Dần dà, trong cái biển mênh mông buồn chán là kiếp sống của y, nỗi khát khao Filomena là cái cù lao duy nhất khả dĩ cứu vãng được những gì còn lại. Khi run rẩy đi theo nàng trong các phố, y có cảm giác như được sống đến độ nghẹt thở. Điều đó chuộc lại tất cả những gì còn lại. Phải, vậy nên y đã thề với chính mình là khi ra tù, y sẽ thỏa mãn nối khát khao tàn bạo ấy, nỗi khát khao duy nhất mà y từng biết. Bằng bất kì giá nào. Chiếm đoạt Filomena rồi chết. Những cái khác, tất cả những cái khác, đều không đáng kể gì hết.

Luciano Mascalzone ra khỏi nhà Filomena Biscotti mà không trao đổi một lời nào với nàng. Họ đã thiếp đi bên nhau, để mặc cái mệt sau cuộc ái ân xâm chiếm cơ thể. Y đã ngủ như lâu lắm chưa từng ngủ ngon thế. Một giấc ngủ thanh tĩnh của toàn thân. Một nguôi dịu sâu xa của xác thịt, một giấc ngủ trưa của nhà giàu, không lo âu.
Trước cửa nhà, y gặp lại con lừa của mình, vẫn đầy bụi đường trường. Đến lúc này, y biết khoảng khắc trước sự kiện trọng đại đã bắt đầu. Y đang đi đến cái chết của mình. Không do dự. Nóng đã dịu. Làng đã hoạt động trở lại. Trước cửa những nhà bên, mấy và già nhỏ thó vận đồ đen ngồi trên những chiếc ghế lung lay, nhỏ to bàn tán về sự hiện diện phi lý của con lừa, cố đoán thử xem ai có thể là chủ nhân của nó. Sự xuất hiện của Luciano khiến các bà hang xóm im bặt sửng sốt. Y cười thầm. Mọi sự đúng như y đã nghĩ. ?oCái bọn ngu đần ở Montepuccio này chẳng thay đổi gì cả, y nghĩ. Chúng tưởng gì? Rằng ta sợ chúng chăng? Rằng giờ đây ta sắp tìm cách thoát khỏi chúng? Ta chẳng còn sợ ai nữa. Hôm nay, chúng sẽ giết ta. Nhưng điều đó không đủ để làm ta thất đảm. Ta từ quá xa đến nên chẳng dễ gì khiến ta khiếp sợ. Không cách gì với tới ta được. Liệu chúng có thể hiểu được điều đó không? Ta ở ngoài tầm những đòn mà chúng sẽ nhằm đánh vào ta. Ta đã tận hưởng . Và tốt hơn hết là mọi sự dừng lại ở đó bởi vì cuộc đời từ giờ trở đi sẽ nhạt nhẽo và buồn như đáy chai. ?~ Trong khi nghĩ vậy, y bỗng nảy ra ý định làm một cử chỉ khiêu khích tối hậu nhằm thách thức những cái nhìn soi mói của các bà hang xóm và chứng tỏ cho họ thấy là y chẳng hề sợ gì hết: y ngang nhiên cài khuy quần ngay trên bậc cửa. Rồi y nhảy lên lưng lừa, quay trở lui. Y nghe thấy các mụ già mỗi lúc một nháo nhác hơn sau lưng mình. Tin giật gân phát sinh và bắt đầu lan truyền bởi những cái miệng già rụng hết răng ấy, từ nhà này sang nhà khác, từ sân hiên nọ sang ban công kia. Tin đồn được phóng đại sau lưng y. Y lại đi ngang qua quảng trường trung tâm của làng Montepuccio. Các quán café đã dọn bàn ra ngoài. Đây đó, những gã đàn ông đang bàn bạc. Thấy y đi qua, tất cả im bặt. Tiếng lao xao sau lưng y to dần. Ai thế nhỉ? Anh ta ở đâu ra? Bấy giờ, một số nhận ra y trong khi mọi người còn bán tín bán nghi. Luciano Mascalzone. ?oPhải, chính ta đây, y nghĩ thầm trong khi đi ngang qua những gương mặt sững sờ. Đừng có nhọc công mà nhìn soi mói vào mặt ta như thế. Chính ta đây. Khỏi phải nghi ngờ gì nữa. Hãy làm những gì mà các ngươi đang nóng lòng muốn làm hoặc để cho ta qua, chứ đừng nhìn ta bằng những con mắt thú vật kia. Ta đang đi qua giữa bọn người. Rất thong thả. Ta đâu có tìm cách chạy trốn. Bọn người là một lũ ruồi. Những con ruồi lớn xấu xí. Và ta phẩy tay gạt phăng các ngươi.? Luciano tiếp tục tiến tới, xuối theo phố Mới. Lúc này một đám đông lặng lẽ đi theo y. Cánh đàn ông làng Montepuccio đã rời hiên ngoài của các tiệm café, còn cánh đàn bà thì đứng trên ban công lớn tiếng tra vấn y: ?oLuciano Mascalzone? Chính mi đó ư?? ?oLuciano? Đồ con nhà đĩ rạc hai hòn dái kéo lê, còn dám vác mặt về đây hử?? ?oLuciano, ngẩng cái mặt chó đẻ lên cho ta xem có đúng là mi không nào?? Y chẳng trả lời lấy một tiếng. Mắt vẫn trân trân nhìn về phía chân trời, vẻ mặt u ám, không hề tăng tốc độ. ?oBọn đàn bà sẽ la lối, y nghĩ thầm. Còn đàn ông sẽ đánh. Mình biết trước mọi điều đó mà.? Đám đông tăng sức ép. Lúc này, khoảng hai chục gã đàn ông bám sát gót y. Và suốt dọc phố Mới, đám phụ nữ réo rủa y tử ban công, từ bậc cửa nhà, ghì lũ con nép sát vào chân mình, làm dấu thánh giá khi y đi qua. Đúng lúc y đi qua trước nhà thờ, ở chính chỗ don Giorgio trông thấy y vài giờ trước, một giọng to khỏe hơn những giọng khác vang lên: ?oMascalzone, hôm nay là ngày tận số của mi.? Chỉ đến bấy giờ y mới quay đầu về phía giọng nói kia và cả làng có thể trông thể trông thấy trên môi y một nụ cười thách thức gớm ghiếc, làm tất cả lạnh toát người. Nụ cười đó nói rằng y biết thế. Và rằng y khinh bit bọn họ hơn hết thảy. Rằng y đã đạt được cái mà y đến đây để tìm kiếm và y sẽ mang niềm lạc thú ấy xuống theo tận mồ. Mấy đứa bé, khiếp hãi cái cười nhăn nhở của người lữ khách, cất tiếng khóc. Và các bà mẹ chúng đồng thanh thốt ra lời than của kẻ mộ đạo: ?oĐó là quỷ Satan!?

Cuối cùng, y ra tới đầu làng. Ngôi nhà cuối cùng nằm kia, cách mấy mét. Sau đó, chỉ còn con đường đá giữa hai hang ô liu dài biền biệt mất hút trong những dãy đồi.
Một toán đàn ông, tay mai tay cuốc, từ đâu xồ ra chặn đường y. Sát khí đằng đằng. Người nọ kề sát người kia. Luciano Mascalzone dừng lừa lại. Im lặng hồi lâu. Không ai động cựa. ?oVậy là ta phải chết ở chỗ này đây. Trước cửa ngôi nhà cuối cùng của Montepuccio. Đứa nào trong bọn bây sẽ lao vào ta trước tiên?? Y cảm thấy một hơi thở dài thượt chạy dọc sườn con lừa và để đáp lại, y vỗ vỗ nhẹ lên chỗ xương bả vai nó. ?oLiệu bọn nhà quê này có nghĩ đến chuyện cho con vật của ta uống nước sau khi đã thanh toán ta?? Y lấy lại tư thế, trừng trừng nhìn toán đàn ông, không nhúc nhích. Những người đàn bà ở quanh đó đều im bặt. Không ai dám làm một cử chỉ nào nữa. Một mùi hăng hắc vẫn còn thoảng tới y, mùi cuối cùng y ngửi thấy trên đời. Mùi nồng của cà chua phơi khô. Trên tất cả các ban công, các bà nội trợ đặt những tấm ván gỗ dài để phơi những trái cà chua bổ làm tư. Mặt trời thiêu đốt chúng. Chúng teo tóp lại từng giờ như đám côn trùng và phả ra một mùi hương ngai ngái đến nao lòng. ?oĐám cà chua phơi trên các ban công sẽ sống lâu hơn mình.?
Đột nhiên, một hòn đá văng vào giữa sọ y. Không đủ sức để ngoảnh lại, y rang ngồi thật thẳng trên yên. ?oRa thế đấy, y còn đủ thì giờ để nghĩ, vậy là chúng sẽ giết mình như thế đấy. Ném đá đến chết như một kẻ bị rút phép thông công.? Một hòn đá thứ hai ném trúng thái dương y. Lúc này, sức mạnh của cú sốc làm y lảo đảo. Y ngã xuống đất, chân vẫn mắc trong bàn đạp. Máu chảy vào mắt y. Y vẫn còn nghe thấy những tiếng la hét xung quanh. Toán đàn ông hăng máu lên. Mỗi gã vớ lấy hòn đá của mình. Ai nấy đều muốn choảng. Một trận mưa đá hộc rào rào trút lên người y. Y cảm thấy những hòn đá nóng của vùng đất này bầm dập y đau điếng. Chúng vẫn còn bỏng rát lửa ặt trời và tỏa ra xung quanh y cái mùi hanh khô của đồi núi. Chiếc sơ-mi của y đẫm một thứ máu nóng và đặc. ?oTa ngã xuống đất rồi. Ta không chống cự. Đánh đi. Cứ đánh đi. Các ngươi sẽ không giết được ở nơi ta bất cứ cái gì còn chưa chết. Đánh đi. Ta kiệt sức rồi. Máu trào ra. Kẻ nào sẽ ném viên đá cuối cùng?? Kì lạ thay, chẳng thấy viên đá cuối cùng đâu. Trong một thoáng, y nghĩ bọn đàn ông tàn ác muốn kéo dài cơn hấp hối của y, nhưng không phải thế. Cha xứ vừa chạy tới, xen vào giữa toán người và con mồi của họ. Cha gọi họ là quái vật và lệnh cho họ ngừng tay. Liền đó, Luciano cảm thấy ông quỳ xuống cạnh mình. Hơi thở của ông thốc vào lỗ tai y. ?oTa ở đây, con trai. Ta ở đây. Hãy trụ vững. Don Giorgio sẽ chăm lo cho con.? Cơn mưa đá hộc thôi không tiếp diễn nữa và Luciano những muốn cự tuyệt ông cha xứ, để cho những người Montepuccio hoàn tất công việc họ đã bắt đầu, nhưng y đã kiệt sức rồi. Sự can thiệp của cha xứ chẳng giúp ích gì. Nó chỉ kéo dài thêm cơn hấp hối của y mà thôi. Cứ để họ ném đá vào y một cách điên cuồng và man rợ đi! Cứ để họ giày xéo y và kết thúc cho xong đi! Y muốn trả lời Don Giorgio thế, nhưng không một âm thanh nào bật ra được từ cuống họng y.

Nếu cha xứ của làng Montepuccio không chen vào giữa đám đông và nạn nhân của họ thì Luciano đã sung sướng mà chết. Với nụ cười trên môi. Như một kẻ chinh phục say sưa chiến thắng và gục ngã giữa trận mạc. Nhưng giờ cáo chung hơi quá kéo dài. Sự sống lìa khỏi y quá chậm chạp và y đủ thì giờ thấy những điều mà lẽ ra mãi mãi y không nên biết.
Dân làng đã lại tụ tập quanh cái thân xác và vì không thể hoàn tất cuộc hạ sát, họ xoay ra chửi rủa y. Luciano vẫn còn nghe thấy được tiếng họ như những tiếng kêu cuối cùng của thế giới. ?oThế cho mày hết muốn trở lại đây.? ?oBọn ta đã bảo trước, Luciano, đây là ngày tận số của ngươi.? Và lại có cả cái lời phán tối hậu làm rung chuyển đất dưới thân xác y. ?oImmacolata chính là người đàn bà cuối cùng bị mi cưỡng hiếp, đồ chó đẻ.? Cái thân xác kiệt lực của Luciano run bắn từ đầu đến chân. Đằng sau những mí mắt nhắm nghiền, tâm trí y chao đảo. Immacolata? Tại sao bọn chúng lại nói Immacolata? Người đàn bà đó là ai thế nhỉ? Y vừa ******** với Filomena cơ mà. Quá khứ trỗi dậy trở lại trước mắt y. Immacolata. Filomena. Những hình ảnh ngày xưa lẫn lộn với những tiếng cười chó sói của đám đông vây quanh y. Y thấy lại tất cả. Y hiểu ra. Và trong khi đám đàn ông xung quanh y tiếp tục hí lên khoái trá, y nghĩ thầm: ?oThiếu chút nữa, mình đã chết trong hạnh phúc? Chỉ vài giây thôi. Sớm lên vài giây thôi? Mình đã cảm thấy chấn động của những hòn đá nóng trên thân thể. Và đúng là? Phải, mình đã nghĩ là sự việc xảy ra như thế. Máu trào ra. Sự sống tắt dần. Mình mỉm cười đến cùng để nhạo chúng ? Chỉ thiếu chút xíu, thế nhưng mình sẽ không được tận hưởng niềm thỏa mãn đó. Cuộc đời đã ngáng chân mình một cú cuối cùng? Mình nghe thấy chúng cười xung quanh mình. Những thằng đàn ông Montepuccio cười. Mặt đất đang hút máu mình cũng cười. Cả con lừa và lũ chó cũng cười. Nhìn Luciano Mascalzone kìa, hắn tưởng chiếm đoạt Filomena mà hóa ra lại phá trinh em gái cô ta. Hãy nhìn Luciano Mascalzone kìa, hắn tưởng hắn chết đắc thắng, thế mà giờ nằm đấy trong bụi đất, với cái méo xệch của trò hề trên mặt? Số mệnh đã chơi khăm ta. Một cách thích thú. Và mặt trời cũng cười sai lầm của ta? Ta đã đánh lỡ một đời ta. Ta lại lỡ luôn cái chết của ta nữa? Ta là Luciano Mascalzone và ta nhổ vào số mệnh trêu chọc con người.?
Quả đúng là Luciano đã ******** với Immacolata. Filomena đã chết vì chứng nghẽn mạch phổi ít lâu sau khi Mascalzone bị bắt. Em gái út của nàng, Immacolata, còn sống, là người cuối cùng của dòng họ Biscotti, ở luôn ngôi nhà của gia đình. Thời gian qua đi. Mười lăm năm ru rú trong nhà. Và Immacolata dần dà giống chị như đúc, với gương mặt mà Filomena ắt có thể có nếu trời cho nàng sống lâu hơn. Immacolata thì đành phận làm gái già. Hình như cuộc đời chẳng màng gì tới nàng và trọn kiếp, nàng cũng sẽ chẳng bao giờ biết đến cuộc phiêu lưu nào khác ngoài sự chuyển đổi mùa. Trong những năm buồn chán ấy, nàng thường hay nhớ lại cái gã đàn ông đã theo đuổi ve vãn chị gái nàng dạo nàng còn bé và bao giờ cũng với một thứ rờn rợn khoái cảm. Gã thật dễ sợ. Cái cười du đãng của gã ám ảnh nàng. Nhớ lại gã, nàng cảm thấy men say của kích thích.
Mười lăm năm sau, khi nàng ra mở cửa và thấy con người ấy sừng sững trước mặt, không hỏi han gì, thì nàng cảm thấy hiển nhiên là mình phải tuân thủ sức mạnh âm ỉ của định mệnh. Gã du đãng đang đứng đó. Đối mặt nàng. Trước nay chưa bao giờ có chuyện gì xảy đến với nàng. Giờ nàng đã nắm chắc cơ hội say sưa trong tầm tay. Lát sau, trong căn phòng nhỏ, khi gã thì thầm tên chị gái nàng trước tấm thân trần của nàng, nàng tái mặt. Nàng lập tức hiểu ra gã tưởng nàng là Filomena. Nàng lưỡng lự một thoáng. Có nên đẩy gã ra không? Cho gã biết là gã đã lầm? Nàng hoàn toàn không muốn thế. Gã đang đứng đó, trước mặt nàng. Và nếu như việc tưởng lầm nàng là chị nàng đem đến cho gã một khoái cảm lớn hơn, thì nàng sẵn sang biếu gã món quà xa xỉ đó. Không dối trá. Nàng chấp thuận tất cả những gì gã muốn, đơn giản để được là người đàn bà của một gã đàn ông, chí ít là một lần trong đời.
Don Giorgio đã bắt đầu làm lễ xức dầu cuối cùng rửa tội cho kẻ hấp hối. Nhưng Luciano không nghe ông nữa. Y quằn quại tức điên.
?oTa là Luciano và ta đang chết thật lố bịch. Cả đời ta đi đến cái kết cục làm trò cười cho thiên hạ. Vậy mà cái đó có thay đổi được gì đâu. Filomena hay Immacolata thì có quan trọng gì đâu. Ta đã mãn nguyện. Ai có thể hiểu được điều đó?... Suốt mười lăm năm, ta đã nghĩ đến người đàn bà ấy. Suốt mười lăm năm, ta đã mơ đến cuộc ôm ấp ái ân ấy, đến nỗi nguôi dịu nó sẽ mang đến cho ta. Vừa ra khỏi tù, ta đã làm ngay cái điều cần phải làm. Ta đã đến tận ngôi nhà ấy, ta đã ******** với người đàn bà ở đó. Ta đã bám chắc. Mười lăm năm chỉ nghĩ đến điều đó. Số mệnh đã quyết định chơi xỏ ta, ai có thể chống lại được số mệnh? Ta đâu có quyền năng xoay ngược hướng chảy của các dòng song hay tắt ánh sáng của các vì sao? Ta là một con người. Ta đã kiên trì làm những gì một con người có thể làm. Đến tận đấy, gõ vào cánh cửa ấy, ******** với người đàn bà ra mở cửa cho ta vào? Ta chỉ là một con người. Còn nếu số mệnh muốn giễu cợt ta thì ta chẳng thể làm gì được? Ta là Luciano Mascalzone và ta đang chìm mỗi lúc một sâu và cái chết của ta để khỏi phải nghe những lời đồn đại của thế gian đang cười mỉa ta??
Y chết trước khi cha xứ của làng đọc hết bài kinh. Đáng lí y có thể cười nếu như trước khi chết, y biết được điều gì sẽ nảy sinh từ cái ngày hôm đó.
Immacolata Biscotti mang thai. Người đàn bà tội nghiệp, sau đó, sinh một đứa con trai. Dòng họ Mascalzone ra đời như vậy đó. Từ một lầm lẫn. Từ một ngộ nhận. Từ một người cha du đãng bị hạ sát hai giờ sau cuộc ái ân, và từ một nàng gái già lần đầu tiên hiến mình cho một gã đàn ông. Như vậy ra đời gia đình Mascalzone. Từ một người đàn ông bị lầm. Và từ một người đàn bà chấp nhận sự dối trá ấy bởi vì định mệnh đã làm hai đầu gối nàng run rẩy va vào nhau.
Một dòng họ phát sinh từ cái ngày nắng thiêu đó vì số mệnh bỗng dưng muốn đùa giỡn với con người, như bọn mèo đôi khi thường lấy chân vờn những con chim bị thương.

Gió thổi. Làm rạp đám cỏ khô và làm đá rít lên? Một cơn gió nóng chở những tiếng động từ làng và những mùi của biển. Con già rồi mà toàn thân con kêu răng rắc như cái cây bị gió lay. Con mệt trĩu cả người. Gió thổi và con dựa vào cha để khỏi lảo đảo. Cha có nhã ý đưa tay cho con vịn. Cha là một người đang độ tráng niên. Con cảm thấy thế bằng vào sức mạnh bìn thản toát ra từ thân thể cha. Chúng ta sẽ đi đến cùng. Bám vào cah, con sẽ không gục ngã vì bất kì sự mệt mỏi nào. Gió rít bên tai chúng ta và mang đi một số lời con nói. Cha không nghe rõ con nói gì. Đừng lo, con ưng thế mà. Cứ để gió mang đi chút ít những gì con nói, như vậy dễ dàng hơn cho con. Con không có thói quen nói. Con là một người thuộc dòng họ Scorta. Các anh em trai con và con đều là con của Mụ Câm và cả làng Montepuccio gọi chúng con là ?olũ Miệng Hến?. Cha ngạc nhiên khi nghe thấy con nói. Từ bao lâu rồi, đây là lần đầu tiên con mở miệng. Cha đã sống ở Montepuccio hai mươi năm, có khi hơn cũng nên, và cha thường thấy con chìm ngập trong im lặng. Cha đã nghĩ như cả làng Montepuccio rằng con đã chuội vào làn nước đông lạnh của tuối gì, không trở lại được nữa. Thế rồi sáng nay, con đến gặp cha, xin được nói chuyện với cha và ch đã giật bắn người. Cứ như thể một con chó hay mặt tiền của một ngôi nhà tự dưng cất tiếng nói vậy. Cha đã không nghĩ rằng điều đó có thể xảy ra. Cho nên cha mới chấp nhận cuộc hẹn này. Cha muốn biết cái mụ già Carmela này có gì để nói. Cha muốn biết tại sao con lại hẹn cha tới đây, vào ban đêm. Cha đưa tay cho con vịn và con dẫn cha đi vào con đường đất này. Chúng ta đã bỏ lại nhà thờ ở phía bên trái và làng ở phía sau lưng, và nỗi tò mò của cha càng lúc càng tăng. Con cảm ơn sự tò mò của cha, don Salvatore. Nó giúp con khỏi bỏ cuộc.
Con sẽ nói để cha biết tại sao con lại mở miệng trở lại. Đó là vì hôm qua, con đã bắt đầu lú lẫn. Cha đừng cười. Tại sao cha lại cười? Cha nghĩ rằng người ta không thể đủ sáng suốt để nói rằng mình lú lẫn khi mà mình đã lú lẫn thật. Cha lầm rồi. Trên giường lâm chung, cha đẻ của con nói ?ota chết đây? và ông chết. Con lú lẫn thật rồi. Điều đó bắt đầu từ hôm qua. Và từ giờ trở đi, đời con chỉ còn tính từng ngày. Hôm qua, con ôn lại đời mình như con vẫn thường làm thế. Và con không tài nào nhớ nổi tên một người rất quen thuộc đối với con. Sáu mươi năm nay, hầu như ngày nào con cũng nghĩ đến ông ta. Hôm qua, tên ông ta lặn mất tăm. Trong vài giây, trí nhớ của con trở thành một khoảng mênh mông màu trắng không có chỗ nào cho con bấu víu vào. Điều đó không kéo dài. Cái tên ấy lại nổi lên. Korni. Người đàn ông đó tên là thế đó. Korni. Con đã nhớ lại được, song nếu như con đã có thế quên cái tên đó dù trong khoảnh khắc, thì có nghĩa là tâm trí con đã suy sụp và tất cả sẽ từ từ chuội đi. Con biết thế. Chính vì thế nên sáng này con đến tìm cha. Con phải nói trước khi tất cả ngập chìm. Cũng chính vì thế nên con đã mang đến cho cha món quà này. Đó là một vật mà con muốn cha lưu giữ. Con sẽ nói với cha về vật ấy. Con sẽ kể cho cha lai lịch của nó. Con muốn cha treo nó ở gian giữa của nhà thờ, giữa những vật tạ ơn. Đó là một vật liên quan đến Korni. Treo trên tường nhà thờ, nó sẽ ở đúng chỗ. Con không thể giữ nó trong nhà được nữa. Con sợ rồi một sớm mai con sẽ thức dậy mà không nhớ lai lịch nó nữa cũng như người mà con định chuyển giao nó. Con muốn cha giữ nó trong nhà thờ, rồi đến khi cháu gái Anna của con đến tuổi, cha sẽ giao lại cho nó. Cha sẽ làm thế và điều đó sẽ giống như con nói với nó xuyên qua năm tháng. Cha nhìn xem. Nó đây. Đó là một mảnh gỗ ván mà con đã thuê gọt đẽo, mài nhẵn và sơn láng. Ở giữa, con cho gắn chiếc vé tàu thủy ngày xưa Napoli-New York và dưới chiếc vé, một tấm mề đay bằng đồng có khắc dòng chữ: ?oTặng Korni. Người đã hướng dẫn chúng tôi qua các đường phố của New York?. Con giao nó cho cha. Xin cha đừng quên. Đó là dành cho Anna.
Con sắp kể đây, don Salvatore. Nhưng con còn một điều cuối cùng phải làm nốt. Con có mang cho cha thuốc lá để cha hút bên cạnh con. Con thích ngửi mùi thuốc lá. Hút đi, con xin cha. Gió sẽ mang những cuộn khói thuốc đến tận nghĩa trang. Những người thân quá cố của con đều thích mùi thuốc lá. Hút đi, don Salvatore. Điều đó sẽ làm cho cả hai chúng ta dễ chịu. Một điếu thuốc lá cho dòng họ Scorta.
Con sợ nói. Không khí dịu êm. Bầu trời cúi xuống lắng nghe chúng ta. Con sẽ kể hết. Gió sẽ mang những lời của con đi. Hãy để con nghĩ là con kể cho gió và cha hầu như không nghe thấy gì hết.

II
Rủa nguyền của Rocco​

Immacolata không bao giờ bình phục sau kì sinh nở ấy. Như thể toàn bộ sức lực gái già của nàng đã trút hết vào cố gắng nhục dục ấy. Sinh con là một sự kiện quá lớn đối với con người ốm yếu này mà cuộc đời đã luyện cho quen với cái phẳng lặng của những ngày buồn chán. Cơ thể nàng suy sụp trong những ngày sau khi ở cử. Nàng gầy đi trông thấy. Nằm lì trên giường suốt ngày. Ném những tia nhìn sợ hãi về phía chiếc nôi của đứa hài nhi mà nàng không biết xoay sở ra sao với nó. Nàng chỉ vừa đủ thì giờ để cho thằng bé mới sinh một cái tên: Rocco. Và chẳng làm gì thêm. Thậm chí cũng chẳng băn khoăn với cái ý niệm là một người mẹ tốt hay xấu. Sự tình đơn giản hơn thế: một sinh thể đang ở đó, bên cạnh nàng, hươ chân hươ tay trong mớ tả lót, một sinh thể chỉ một mực đòi hỏi, và đơn giản là nàng không biết làm sao đáp ứng được cái sự thèm muốn đủ thứ như thế. Thôi thì đơn giản nhất là chết- và đó là điều nàng đã làm vào một ngày tháng chín không ánh sáng.
Don Giorgio được gọi đến và, theo tục lệ, đã túc trực bên thi thể nàng gái già suốt đêm. Những bà già hang xóm đã tình nguyện rửa mình và thay đồ cho nàng. Người ta để bé Rocco ở gian bên và đêm qua đi trong tiếng cầu kinh và ngái ngủ. Sáng sớm, khi bốn thanh niên trai tráng đến để mang thi hài đi ?" kể ra chỉ cần hai người là đủ vì nàng rất gầy, nhưng don Giorgio khăng khăng yêu cầu làm đúng thủ tục ?" tốp các bà túc trực đêm tiến lại gần cha Zampanelli và một bà hỏi:
?oTrình cha, vậy cha sẽ làm việc đó??
Don Giorgio không hiểu.
?oTôi sẽ làm gì? cha hỏi lại
_ Thưa cha, cha thừa biết.
_ Các bà nói gì vậy? Cha xứ sốt ruột.
_ Cho đứa bé theo mẹ nó ? cha sẽ làm việc đó chứ ạ??
Cha xứ ngớ ra. Thấy cha im lặng, bà già mạnh dạn lên, giải thích cho cha hiểu rằng dân làng nghĩ đó là điều tốt nhất nên làm. Đứa bé sinh ta từ một tên du đãng. Mẹ nó vừa chết. Ấy chính là dấu hiệu chứng tỏ rằng Chúa trừng phạt cuộc giao phối trái tự nhiên ấy. Tốt nhất là giết béng đứa bé đi, dù sao nó cũng ra đời nhầm cửa. Đơn nhiên là người ta nghĩ đến chuyện nhờ cha, don Giorgio, làm việc này. Để chứng tỏ đây không phải là một sự báo thù hay một tội ác. Bàn tay của cha là trong trắng. Cha sẽ chỉ trả lại cho Chúa đứa bé đẻ non này, nó chẳng có việc gì ở đây cả. Bà già giải thích tất cả những điều đó với vẻ hồn nhiên nhất trên đời. Mặt don Giorgio tái nhợt. Phẫn nộ choáng ngợp ông. Ông lao ra quảng trường của làng và cất tiếng gào thét:
?oCác người là một lũ vô đạo! Việc một ý tưởng bỉ ổi như vậy có thể nảy ra trong đầu các ngươi chứng tỏ quỷ dữ đã nhập vào các ngươi. Con trai của Immacolata là một sinh linh của chúa trời. Hơn cả mỗi kẻ trong đám các ngươi. Một sinh linh của Chúa. Các ngươi nghe thấy ta nói đấy chứ, và các ngươi sẽ bị nguyền rủa đời đời nếu các ngươi đụng đến một sợi tóc của thằng bé! Các ngươi tự nhận là người Cơ Đốc Giáo, nhưng các ngươi chỉ là những con vật. Các ngươi đáng để ta bỏ mặc trong nhơ bẩn và đáng để Thượng Đế trừng phạt. Đứa bé này ở dưới sự che chở của ta, các người nghe rõ không? Và kẻ nào dám động đến một sợi tóc của nó sẽ phải đối mặt với cơn thịnh nộ của Chúa. Cả cái làng này nồng nặc mùi dơ bẩn và ngu dốt. Hãy quay về cánh đồng của các ngươi và đổ mồ hôi như những con chó bởi chừng các người chỉ biết làm thế. Và hãy cảm ơn Chúa còn rộng lòng thỉnh thoảng cho mưa xuống vì chừng nấy đã là quá nhiều đối với các ngươi.?
Nói rồi, don Giorgio bỏ mặc dân làng sững sờ và quay về đón đứa bé. Ngày hôm đó, cha đưa nó đến San Giocondo, ngôi làng gần nhất, chếch lên phía bắc, ở ven biển. Từ xưa tới nay, hai làng này vẫn thì nhau. Những băng đối địch choảng nhau những trận được lưu truyền như huyền thoại. Cánh dân chài chạm trán nhau thường xuyên trên biển, xé lưới của nhau, đánh cắp của nhau những mẻ cá đánh được trong ngày. Cha giao đứa bé cho một cặp vợ chồng ngư dân rồi quay trở về xứ đạo của mình. Vào một ngày chủ nhật, trên quảng trường của làng, khi có người lo lắng hỏi cha đã làm gì đứa bé, cha đáp:
?oLàm gì thì bận gì đến ngươi, đồ trơ tráo? Bữa nọ, ngươi đã sẵn sang thiêu sống nó, thế mà bây giờ, ngươi lại lo lắng cho nó ư? Ta đã mang nó đến với dân làng San Giocondo, họ tốt hơn các ngươi.?

Suốt một tháng trời, don Giorgio từ chối mọi cuộc hành lễ. Không lễ chầu, không nghe xưng tội, không rửa tội. ?oKhi nào ở cái chốn này, có người Cơ Đốc thì ta sẽ thừa hành bổn phận.?
Nhưng rồi thời gian trôi qua, cơn giận dữ của don Giorgio cũng nguôi dần. Dân làng Montepuccio, tiu nghỉu như đám học trò nhỏ mắc lỗi, ngày nào cũng đến chen chúc trước cửa nhà thờ. Cả làng chờ đợi. Đầu cúi gằm. Cuối cùng, ngày chủ nhật lễ Vong Nhân, cha mới mở rộng cửa nhà thờ và lần đầu tiên sau bao lâu, chuông nguyện lại going giả ngân vang. ?oDù sao ta cũng không thể trừng phạt những người chết chỉ vì con cháu họ ngu đần, ?o don Giorgio làu bàu. Và lễ chầu được tiến hành.