Mặt trời nhà Scorta - Laurent Gaudé (Prix Goncourt 2004)

Khi gã loạng quạng bước vào nhà thờ, don Salvatore đang hút một điếu thuốc lá, điều mà cha ít khi làm nhưng bao giờ cũng với một khoái cảm sâu sắc. Điều đó khiến cha nhớ lại quãng đời ở Calabre trước khi vào trường dòng, hồi cha cùng đám bạn mười hai mười ba tuổi thi nhau rít mấy điếu thuốc lá đánh thó được.
?oCó chuyện gì thế? Don Savatore hỏi, hoảng sợ vì vẻ mặt của Elia.
_ Con tiêu rồi,? Elia đáp và, không dè chừng, thẹn thùng gì nữa, gã bắt đầu kể về mối tình của mình, lần đầu tiên bộc bạch nỗi niềm với một người khác.
Gã kể hết. Những đêm chỉ nghĩ đến chuyện đó. Nỗi ám ảnh. Nỗi khiếp sợ khi gã đứng trước Maria. Vị cha xứ lắng nghe một lúc, rồi khi cảm thấy biết đến đó là đủ, ông giơ tay lên ra hiệu cho Elia ngừng lại và nói với gã:
?oNghe này, Elia. Cha có thể giúp đỡ những người chết vì cha biết cầu kinh. Cha có thể giúp vào việc giáo dục con trẻ vì cha đã từng nuôi nấng các cháu gái của cha khi anh trai đã mất, nhưng với phụ nữ thì không, cha không thể giúp được gì hết.
_ Nhưng tại sao? Elia hoang mang hỏi.
_ Tại vì cha là người Calabre và ở Calabre, khi người ta bị tình yêu gặm nhấm, người ta bèn nhảy điệu tarentelle. Cách đấy bao giờ cũng làm nảy sinh một cái gì đó. Hạnh phúc hoặc bi kịch.?

Don Salvatore không chỉ khuyên Elia nhảy điệu tarentelle, ông còn cho gã tên một bà già ở khu làng cổ, một phụ nữ Calabre; bà ta sẽ chăm lo cho gã nếu gã đến cửa nhà bà vào lúc nửa đêm với một bi-đông dầu ô liu
Elia bèn làm thế. Một buổi tối, gã đến gõ của ngôi nhà nhỏ. Phải mất một thời gian dài bất tận mới có người ra mở. Một bà già bé nhỏ, mặt như trái táo nhăn nhúm đứng trước mặt gã. Mắt sắc. Môi mềm. Elia nghĩ gã chưa bào giờ thấy gã trong làng cả. Bà thốt ra mấy tiếng gì gã không hiểu. Đó không phải tiếng Italia, cũng chẳng phải tiếng địa phương Montepuccio. Có lẽ là một thổ ngữ vùng Calabre. Không biết trả lời ra sao, Elia chìa ra cái bi-đông dầu. Mặt bà già sáng lên. Bà nói, giọng the thé: ?oTarentelle?? như thể chỉ mỗi chữ đó làm bà hoan hỉ, và bà mở cửa.
Nhà có độc một gian ?" như kiểu nhà cổ ngày xưa. Một ổ rơm. Một cái lò. Một cái xô đại tiểu tiện. Sàn bằng đất khô. Tựa như căn nhà của Raffaele ở gần cảng, nơi mấy anh em nhà Scorta ở đậu khi mới từ New York trở về. Chẳng nói chẳng rằng, bà già đặt lên bàn một chai rượu mùi, ra hiệu cho gã tự rót lấy, rồi ra khỏi nhà. Elia làm theo. Ngồi vào bàn và tự rót cho mình một li. Gã nghĩ đó là grappa hoặc một loại limoncino nhưng vị của thứ rượu này chẳng giống những thứ rượu gã từng biết chút nào. Gã cạn li va rót thêm một li nữa, hy vọng xác định được thứ đồ uống này. Rượu trôi xuống họng gã như một dòng nham thạch. Nó có vị đá vụn. ?oNếu đá ở miền Nam có một vị nào đó, thì ắt là cái vị này,? gã tự nhủ khi nhấp li thứ ba. Liệu có thể ép kiệt những hòn đá đồi kì đến chiết ra được một thứ nước ngọt như thế này? Elia thả hết mình vào hơi ấm đậm đặc của rượu. Gã không còn nghĩ đến gì nữa hết. Bấy giờ cửa lại mở ra và bà già bé nhỏ lại xuất hiện, theo sau là một ông già mù còn nhiều tuổi hơn bà. Cả ông lão này, Elia cũng chưa bao giờ thấy. Ông gầy và khô đét. Cũng thấp bé như bà nọ. Ông ngồi ra một góc và lấy ra một cái trống con. Thế là hai ông bà già bắt đầu hát những điệu tarentelle cổ xưa của đất mặt trời. Và Elia để cho những bài hát hàng ngàn năm tuổi đó tràn ngập lòng mình, những bào hát nói về sự điên rồ của đàn ông và những vết cắn của đàn bà. Giọng của bà già bé nhỏ đã đổi khác hẳn. Giờ đây nó là một giọng trinh nữ, một giọng nữ cao vút làm rung cả tường nhà. Ông già giậm chân trên sàn trong khi những ngón tay ông dồn trên chiếc trống con. Ông cũng cất giọng đệm theo những bài hát của đàn bà. Elia tự rót thêm cho mình một li nữa. Gã cảm thấy vị của rượu đã thay đổi. Không còn là đá bị ép đến chảy nước nữa, mà, đúng hơn, có lẽ là những mảnh mặt trời. Solleone, mặt trời sư tử, thiên thể bạo chúa của những tháng hè. Rượu bỗng có mùi mồ hôi đọng từng giọt trên lưng những người đàn ông đang làm đồng. Nó sực mùi trái tim đập gấp gáp của con thằn lằn áp mình vào đá mà thở. Nó mang mùi đất nứt toác van xin trời một chút nước. Solleone và uy quyền bá vương tàn nhẫn của nó, đó là cái mà Elia cảm thấy nơi miệng mình.
Bà già bé nhỏ lúc này đang ở chính giữa nhà và bà bắt đầu nhảy. Bà mời Elia cùng nhảy. Gã uống một li nữa, li thứ năm và đứng dậy. Họ bắt vào điệu nhảy con nhện, theo nhịp của bài hát. Đầu Elia đầy ắp âm nhạc. Gã có cảm giác như trong phòng có cả chục nhạc công. Những bài hát lên lên xuống xuống khắp cơ thể gã. Và gã hiểu ý nghĩa sâu sắc của chúng. Đầu gã quay cuồng. Mồ hôi chảy dọc sống lưng gã. Gã có cảm giác như đang để cho cả cuộc đời mình chảy tuột đến tận chân. Bà già, vừa nãy có vẻ chậm chạp và mệt mỏi đến thế, giờ nhảy tang tang quanh gã. Bà ở khắp nơi. Bà bao quanh gã. Không lúc nào rời mắt khỏi gã. Bà mỉm cười với gã bằng sự già nua xấu xí của một trái cây mục rỗng. Gã hiểu. Phải, bây giờ thì gã hiểu hết. Cái bà già đang ngoác cái miệng rụng hết răng cười với gã, đó là bộ mặt của cái số phận đã bao lần cười nhạo gã. Bà ở đó với tất cả cơn sốt và cơn cuồng nộ của bà. Gã nhắm mắt lại. Gã không theo những động tác của bà già nữa, gã nhảy. Âm nhạc, lặp đi lặp lại và dai dẳng, khiến gã tràn đầy hạnh phúc. Gã nghe trong những than khúc cổ đại ấy chân lí duy nhất gã từng nghe thấy. Điệu tarentelle xâm chiếm gã hoàn toàn như xâm chiếm những tâm hồn tuyệt vọng. Lúc nãy, gã cảm thấy mình có sức mạnh của một người khổng lồ. Trên đầu những ngón tay gã là cả thế giới. Gã là Vulcain trong cái hang nóng thiêu. Mỗi bước của gã làm tóe ra những tia lửa. Đùng một cái, gã nghe thấy một tiếng nói dâng lên trong gã. Đó là tiếng của bà già. Trừ phi đó là tiếng của bản thân âm nhạc. Hay là của rượu. Trước sau nó vẫn chỉ nói có một điều. Lặp đi lặp lại bất tận, theo tiết tấu từng đợt của âm nhạc:
?oĐi đi, chàng trai, đi đi, điệu terentelle luôn theo ngươi, hãy làm điều ngươi phải làm.?
Elia quay về phía cửa. Gã ngạc nhiên thấy cửa mở. Gã không nghĩ đến việc quay trở lại với hai ông bà già. Âm nhạc ở ngay trong gã rồi. Nó vang vang với tất cả cường lực của những đám rước cổ đại.

Gã ra khỏi nhà và bước đi trong những ngõ nhỏ của khu làng cổ như một người bị ma ám. Đã bốn giờ sáng và đến cả bọn dơi cũng đang ngủ vùi.
Tuy không thực sự chủ định thế , gã bỗng thấy mình đang đứng trước cửa hiệu thuốc lá trên corso. Máu gã như có lửa đốt. Khắp người gã toát mồ hôi. Mặt đất quay tròn và tiếng cười của bà già cù vào tai gã. Thôi thúc bởi điệu tarentelle ?" nó đang cắn vào tim và hút máu gã ?" Elia bước vào cửa hiệu thuốc lá, đi đến kho dự trữ và đốt luôn một hòm thuốc. Rồi không buồn quay lại. Ngọn lửa bắt đầu bén, gã ra khỏi cửa hiệu và đứng sừng sững trên vỉa hè trước mặt để tận hưởng cảnh tượng đó. Lửa bén rất nhanh. Một làn khói dày đặc thoát ra từ kho dự trữ. Chẳng mấy chốc, những ngọn lửa đã lan đến quầy. Nhìn từ chỗ Elia đứng, thoạt đầu có thể tưởng là có ai bật điện. Rồi thí ánh sáng ấy có màu da cam đậm hơn và những lưỡi lửa xuất hiện, liếm vào những bức tường và nhảy múa đắc thắng. Elia hú như thằng điên và phá lên cười. Gã chứa đầy tinh thần huyết thống Mascalzone và cười cái cười hủy hoại và căm thù mà dòng họ ấy truyền từ đời này đời khác. Phải. Tất cả đều có thể cháy. Thây kệ! Thuốc lá và tiền. Cuộc đời gã và tâm hồn gã. Tất thảy đều có thể cháy. Gã cười ngặt nghẽo, và nhảy múa trong ánh lửa của đám cháy theo nhịp cuồng khấu của điệu tarentelle.
Tiếng và mùi của cái lò lửa ấy nhanh chóng đánh thức những người hàng xóm; họ đổ xô ra đường. Người ta hỏi Elia nhưng thấy gã không trả lời gì mà cứ trân trân nhìn bằng đôi mắt trống trơn của một thằng điên hay một thằng đần, cánh đàn ông bèn kết luận đó là một tai nạn. Làm sao tưởng tượng được là Elia đã tự tay châm lửa đốt cửa hàng thuốc lá? Họ tổ chức nhau lại, đi kiếm những bình chữa cháy. Một đám đông nghìn nghịt chen chúc nhau trong phố. Chính lúc đó, Carmela xuất hiện, mặt tái nhợt, tóc rối tung. Bà bơ thờ, không sao rời mắt khỏi cảnh tượng những ngọn lửa ngùn ngụt. Trông thấy người đàn bà tội nghiệp lảo đảo trên hè đường, mọi người đều hiểu rằng đây không phải chỉ là một cửa hiệu buôn bán bốc cháy, mà là cả một đời người và cơ nghiệp của cả một dòng họ. Những bộ mặt buồn thiu như khi gặp đại họa. Sau một lúc, những người hàng xóm hảo tâm dìu Carmela để kéo bà ra khỏi cảnh tượng đau lòng. Để bà đứng đó chẳng giúp được gì mà chỉ là một cực hình vô ích.
Trông thấy mẹ, Elia lập tức tỉnh cơn say. Niềm khinh khoái của gã nhường chỗ cho một nỗi tuyệt vọng sâu sắc. Gã hô gọi đám đông, nói lớn với tất cả, hết người này đến người khác:
?oCác ngươi có ngửi thấy không? Các người có ngửi thấy khói không? Nó có mùi mồ hôi của mẹ tôi. Các người không ngửi thấy à? Cả mồ hôi của các anh trai mẹ tôi nữa.?
Cư dân của Montepuccio cuối cùng cũng dập tắt được lửa. Đám cháy không lan ra các nhà bên, nhưng cửa hàng thuốc lá thì tiêu không còn gì cả. Elia rã rời. Cảnh tượng không còn cái vẻ đẹp mê hoặc của những ngọn lửa. Nó xấu và ngao ngán. Đã bốc khói, một thứ khói đen và ngột ngạt. Gã ngồi trên vỉa hè. Điệu tarentelle đã bặt tiếng. Gã ngắm những cuộn khói, thẫn thờ.
Dân làng Montepuccio đã bắt đầu giải tán thành từng tốp thì Maria Carminella xuất hiện. Cô mặc áo ngủ trắng. Mái tóc đen buông xõa trên vai. Gã trông thấy cô đến như một bóng ma. Cô bước thẳng tới gã. Gã vẫn còn đủ sức đứng dậy. Gã chẳng biết nói gì. Chỉ lẳng lặng giơ ngón tay chỉ cửa hiệu thuốc lá đã tan thành khói. Cô mỉm cười với gã như chưa bao giờ làm thế trước đây và thì thầm:
?oCó chuyện gì xảy ra thế??
Elia không trả lời.
?oTất cả đã tan thành khói? Cô hỏi gặng.
_ Tất cả, gã đáp.
_ Bây giờ anh còn gì để trao tặng?
_ Chẳng còn gì.
_ Tốt, Maria nói tiếp. Bây giờ em thuộc về anh nếu như anh còn muốn em.?

Những ngày tiếp theo đám cháy là những ngày đầy tro và lao động. Phải hót đống đổ nát, dọn sạch chỗ, cứu những gì còn có thể cứu được. Công việc bạc bẽo này có thể làm nản lòng cả những người kiên quyết nhất. Cảnh tượng thật ngao ngán. Những bức tường đen xì, những vụn gạch bữa trên nền đất, những két thuốc lá tan thành khói, tất cả những cái đó đem lại cho cửa hàng cái vẻ của một thành phố bị san bằng sau trận đánh. Nhưng Elia đã qua thử thách ấy một cách ngoan cường, vẻ như không bị tổn thương gì cả. Thật ra, tình yêu của Maria đã quét phăng tất cả. Gã chỉ còn nghĩ đến điều đó. Trình trạng cửa hàng thuốc lá là thứ yếu. Gã đã có người đàn bà xiết bao khao khát bên mình, mọi cái khác đều chẳng mấy quan trọng.
Maria đã làm đúng như lời mình hứa. Cô đã đến ở hẳn nhà Elia. Ngày hôn sau đám cháy, khi hai người uống cà-phê, Elia tuyên bố:
?oMaria, cả đêm anh không ngủ được. Không phải anh bị đám cháy ám ảnh. Chúng mình sắp cưới nhau. Và em cũng như anh đều biết là anh sẽ chẳng bao giờ có thể giàu bằng cha em. Em biết thiên hạ sẽ nói gì không? Rằng anh lấy em là vì tiền.
_ Em bất cần thiên hạ nói gì, Maria bình tĩnh đáp.
_ Anh cũng vậy. Nhưng kẻ anh nghi ngại nhất lại chính là anh.?
Maria ngước mắt lên nhìn người đàn ông của mình, vẻ thắc mắc. Cô không hiểu gã định dẫn đến đâu.
?oAnh biết mọi sự này rồi sẽ kết thúc như thế nào, gã nói tiếp. Anh sắp lấy em. Cha em sẽ đề nghị anh nắm việc quản lí khách sạn Tramontane. Anh sẽ nhận. Và anh sẽ tiêu những buổi chiều của mình vào việc đánh bài bên bờ bể bơi. Cái đó không hợp với anh. Những người thuộc dòng họ Scorta sinh ra không phải để làm những việc ấy.
_ Anh không phải họ Scorta.
_ Có chứ, Maria. Anh nhiều phần Scorta hơn là Manuzio. Anh cảm thấy thế. Nó là thế. Mẹ anh đã truyền cho anh dòng máu Mascalzone. Anh là một người của dòng họ Scorta. Yêu cái gì là đốt cái ấy. Và em sẽ thấy anh đốt cái khách sạn Tramontane nếu như một ngày kia, anh phải sở hữu nó.
_ Anh đã đốt cửa hiệu thuốc lá?
_ Ừ?.
Maria im lặng một lát, rồi cô dịu dàng nói tiếp:
?oNhững người họ Scorta hợp với cái gì?
_ Với mồ hôi.?
Maria suy nghĩ hồi lâu về ý nghĩa của tất cả những điều đó. Như thể cô để cho diễu qua trước mắt mình những năm tháng sắp tới. Tâm trí cô phóng một cái nhìn bao quát cuộc đời mà Elia sẽ dành cho cô, rồi cô dịu dàng mỉm cười với gã và, với một vẻ tự hào và kiêu kì, cô trả lời:
?oMồ hôi cũng được.?
Elia có vẻ nghiêm trọng. Gã nói tiếp, để chắc chắn rằng vợ mình đã hiểu:
?oChúng mình sẽ không xin gì hết, không một tí gì. Chúng mình sẽ không nhận gì hết. Chỉ độc trọn hai đứa mình. Anh chẳng có gì để dâng tặng cả. Anh là một thằng ...
_ Điều đầu tiên cần làm, Maria nói, là phải dọn sạch cửa hàng để chúng ta có thể chí ít đặt xen kẻ các thùng thuốc lá.
_ Không, Elia mỉm cười và bình thản nói, điều đầu tiên cần làm là lễ cưới.?

Lễ cưới diễn ra vào mấy tuần sau. Don Salvatore cầu phước cho cuộc hợp hôn của họ. Rồi Elia mời tất cả các quan khách đến trabacco dự một bữa tiệc lớn. Michele, con trai của Raffaele, đã kê một cái bàn dài giữa những mành lưới và ròng rọc. Cả gia đình đều có mặt. Cuộc liên hoan đơn giản và vui vẻ. Đồ ăn thức uống ê hề. Cuối bữa, Donato đứng lên, bình thản và tươi cười, yêu cầu im lặng và bắt đầu nói:
?oAnh trai, cậu nói, hôm nay anh cưới vợ. Em nhìn anh, đó, trong bộ đồ chú rể. Anh đang cúi xuống cổ vợ anh thì thầm điều gì. Em nhìn anh nâng cốc chúc sức khỏe các quan khách và em thấy anh rất đẹp. Anh có vẻ đẹp của niềm vui. Em muốn xin cuộc đời để cho anh chị cứ như thế này, nguyên vẹn, trẻ trung và đầy khao khát, đầy súc. Cầu cho anh chị đi qua năm tháng mà không động đậy. Cầu cho cuộc đời đừng dành cho anh chị những cái nhăn nhó mà nó rất thành thạo. Hôm nay, em nhìn anh chị. Em thèm khát ngắm anh chị. Rồi đến khi nào thời thế khó khăn, khi nào em khóc cho số phận mình, khi nào em chửi bới cuộc đời chó má, em sẽ nhớ đến những khoảnh khắc này, đến gương mặt ngời ngợi niềm vui của anh chị và em sẽ tự nhủ: ?oĐừng có chửi bới cuộc đời, đừng có nguyền rủa số phận, mà hãy nhớ đến Elia và Maria, họ đã từng sung sướng chí ít là một ngày trong cuộc đời họ và mày đã ở bên họ ngày hôm đó.?
Elia xúc động choàng tay ôm em trai. Lúc này, hai cô chị họ, Lucrezia và Nicoletta, hát một bài dân ca vùng Pouilles và tất cả phụ nữ đồng thanh bắt vào điệp khúc: ?oAïe aïe aïe, Domani non mi importa per niente, Questa notte devi morire ****** (Chao, em bất cần ngày mai, đêm nay anh phải chết cùng em)?. Làm cho tất cả cười rộ. Gia đình Scorta để cho những giờ hạnh phúc xuyên qua họ và tối vui cứ thế kéo dài trong niềm hoan lạc của rượu vang tươi mùa hạ.

Những tháng tiếp theo, ở Montepuccio xảy ra một hiện tượng kì lạ. Từ cuối những năm 1950, làng có hai đại lí thuốc lá, một của nhà Scorta và một của nhà khác. Hai gia đình trân trọng nhau. Có đủ việc làm cho tất cả mọi người và không bao giờ tinh thần cạnh tranh khiến họ đối chọi nhau. Không giống như vô số những điểm bán lẻ khác mà những cuộc cắm trại, những khách sạn, những dinh thự và những hộp đêm tạo. Về mặt chính thức thì người ta bán vài ba bao thuốc để khách giải cơn nghiền, nhưng trong một số trường hợp, đó là những điểm bán thực sự man rợ.
Elia và Maria không có đủ tiền để làm những công việc cần thiết cho việc mở lại cửa hàng. Thời kì đầu, họ bán thuốc lá như những kẻ bán chui.
Điều kì lạ nhất là dân làng không chịu bỏ đi chỗ khác mua thuốc lá. Ngày chủ nhật, khách du lịch ngạc nhiên quan sát người ta xếp hàng dài chờ đợi trước cái địa điểm bẩn nhất, nhếch nhác nhất trên corso. Chẳng còn biển hiệu, cũng như quầy, két. Trơ bốn bức tường . Hai cái ghế tựa và những hòm thuốc lá đặt ngay dưới đất mà Elia vục cả cánh tay vào. Những chiều hè, anh bán ngoài vỉa hè trong khi bên trong, Maria cọ rửa tường. Vậy mà dân làng Montepuccio vẫn xếp hàng. Và ngay cả khi Elia bảo không có loại thuốc họ thích (không thể mua vào nhiều, anh chỉ tập trung buôn mấy ?omác? thôi), họ vẫn rút ví, cười khà khà mà rằng: ?~Tôi mua cái gì cậu có!?
Đăng sau phong trào đoàn kết này, có bàn tay don Salvatore. Chính ông, ngày này qua ngày khác, trong lễ chầu, đã khuyến cáo bà con xứ đạo biểu thị một chút tinh thần tương trợ. Kết quả đã vượt quá sự mong đợi của ông.
Với một niềm vui sâu sắc, ông nhận thấy những lời kêu gọi tình huynh đệ của mình đã được lắng nghe và một hôm đi qua trước cửa hàng, thấy một tấm biển hiệu lại ngự bên trên cửa ra vào, ông buông một câu:
?ocái bọn đầu lợn này có lẽ không đến nỗi phải ném tuốt xuống địa ngục.?
Hôm ấy, quả thật tấm biển có đèn sáng với dòng chữ: Tabaccheria Scorta Mascalzone Riven***a no.1, vừa từ Foggia tới. Với những ai không chú ý, có thể tấm biển này có vẻ giống tấm biển ngày xưa về mọi điểm. Tấm biển mà Carmela, Domenico, Giuseppe và Raffaele đã treo lên với biết bao tự hào trong thời thanh xuân của họ. Nhưng Elia thì biết nó có khác. Và một thỏa ước mới giữa anh và cửa hàng thuốc lá đã được kí kết. Và dân làng Montepuccio cũng biết, giờ đây họ từ hào ngắm cái mặt kính biển hiệu, biết rằng họ đã đóng góp chút ít vào sự hồi sinh bất ngờ này.

Một đảo lộn sâu sắc diễn ra trong tâm trí Elia. Lần đầu tiên, anh cảm thấy hạnh phúc ctrong công việc. Chưa bao giờ điều kiện làm việc lại vất cả như vậy. Phải tự làm lấy tất cả. Nhưng một cái gì đã thay đổi. Anh không thừa kế, anh xây dựng. Anh không quản lí một tài sản của mẹ để lại, anh đấu tranh bằng sức mình để mang lại chút sung túc và hạnh phúc cho vợ anh. Anh tìm thấy lại nơi của hàng thuốc lá cái hạnh phúc mà mẹ anh đã từng có khi làm việc ở đấy. Giờ đây anh hiểu nỗi ám ảnh và cuồng nhiệt của mẹ anh khi bà nói về việc buôn bán của mình. Phải làm lấy tất cả. Và muốn đạt tới, thì phải tự cưỡng mình. Phải. Chưa bao giờ anh cảm thấy cuộc đời mình đậm đặc và quý giá thế.

Don Salvatore, con thường hay ngẫn về đời mình. Mọi cái đó có nghĩa gì? Con đã bỏ bao năm để xây dựng nên cửa hàng thuốc lá. Ngày và đêm. Và cuối cùng, khi nó đã đứng vững, khi mà, cuối cùng, con đã có thể yên tâm chuyển giao nó cho các con trai con, thì nó bị quét sạch. Cha còn nhớ vụ hỏa hoạn chứ? Tất cả đã cháy trụi. Con đã khóc như hóa dại. Tất cả những nỗ lực của con, tất cả những đêm lao khổ của con dồn tích lại. Chỉ một tai nạn thôi và tất cả tan thành khói. Con đã nghĩ là con không thể sống qua cơn này. Con biết dân làng cũng nghĩ thế. Mụ già Carmela chắc không sống nổi sau cái chết của cửa hàng thuốc lá của mụ. Vậy mà con đã cầm cự được. Vâng con đã đứng vững. Elia bắt tay vào xây dựng lại tất cả. Một cách kiên nhẫn. Thế là tốt. Đó không hẳn là cái cửa hàng cũ của con, nhưng thế là tốt rồi. Các con trai của con. Con đã níu vào các con trai của con. Nhưng cả về mặt này, mọi sự cũng đều đổ nhào. Donato biến mất. Ngày nào, con cũng nguyền rủa biển khơi đã cướp nó của con. Donato. Mọi cái đó có nghĩa lí gì nhỉ? Những cuộc đời được xây dựng một cách từ từ, kiên nhẫn, với đầy ý chí và hỉ xả quên mình, đùng một cái bị ngọn gió của bất hạnh quét sạch, những hứa hẹn về niềm vui hằng mơ ước bỗng chốc tan tành. Don Salvatore, cha có biết điều gì kì lạ nhất trong toàn bộ chuyện này không? Con sẽ nói để cha nghe. Đó là: cả vụ cháy cũng như việc Donato mất tích đều không quật ngã được con. Bất cứ bà mẹ nào ắt cũng phát điên. Hoặc sẽ để mặc cho mình chết dần chết mòn. Con không biết con được nặn bằng cái chất gì. Con cứng rắn. Con đã đứng vững. Mà không hề muốn thế. Cũng không hề nghĩ tới. Cái đó ngoài tầm kiểm soát của con. Có một cái gì bên trong con nó bám níu và đứng vững vàng. Vâng. Con cứng rắn.
Con bắt đầu im tiếng từ sau đám tang Giuseppe. Con lặng thinh hàng tiếng đồng hồ liền, rồi cả ngày. Chuyện đó cha biết, vì hồi đó, cha đã đến với chúng con. Thoạt đầu, dân làng còn bình luận về sự căm lặng mới bày. Người ta phỏng đoán. Rồi người ta quen dần. Và tất cả mọi người đều có cảm giác như Carmela chưa từng bao giờ biết nói. Con cảm thấy xa rời thế giới. Con không còn sức nữa. Con thấy mọi thứ đều vô ích. Dân làng nghĩ rằng thiếu vắng mấy người anh trai Scorta, Carmela chẳng còn là gì, rằng mụ thà lìa bỏ cuộc đời còn hơn là cứ đeo đuổi nó mà không có các anh trai của mình. Họ đã lầm, don Salvatora ạ. Như xưa nay họ vẫn làm. Điều làm con im tiếng nhiều năm nay là cái khác kia. Một cái khác mà con chưa bao giờ kể với ai.
Mấy hôm sau đám tang Giuseppe, Raffaele đến tìm con. Thời tiết dịu êm. Con thấy ngay là anh ấy có một cái nhìn trong vắt như thể anh đã rửa mắt bằng một thứ nước sáng. Từ nụ cười của toát ra một quyết tâm bình thản. Con đã lắng nghe anh ấy. Anh nói rất lâu và con nhớ từng lời từng chữ của anh. Anh nói rằng anh là một thành viên của gia đình Scorta, rằng anh đã nhận cái họ ấy với niềm tự hào. Nhưng anh cũng rằng ban đêm, anh tự rủa mình. Con không hiểu anh muốn nói gì, nhưng con linh cảm rằng tất cả sắp sửa chao đảo. Con ngồi im không động đậy. Con lắng nghe. Anh lấy hơi rồi nói liền một mạch. Anh nói rằng cái đêm chôn Mẹ Câm, anh đã khóc hai lần. Lần thứ nhất là ở ngoài nghĩa trang trước mặt chúng con. Anh khóc vì cái cái vinh dự mà chúng con trao cho anh (anh nói thế) bằng cách đề nghị anh kết nghĩa anh em với chúng con. Lần thứ hai là vào buổi tối, khi nằm trên giường. Anh cắn gối mà khóc để khỏi phát ra tiếng động. Anh khóc vì, khi trả lời đồng ý với bọn con, khi trở thành anh em với bọn con, anh cũng mặc niên trở thành anh trai của con. Và đó không phải là điều anh hằng mơ ước. Nói đến đây, anh ngừng một lúc. Và con nhớ là lúc đó, con đã cầu sao anh đừng nói thêm nữa. Con không muốn nghe gì nữa. Con muốn đứng dậy bỏ đi. Nhưng anh ấy đã nói tiếp: ?oAnh đã không nơi yêu em.? Đó là điều anh ấy đã nói. Thế đấy. Vừa nói vừa bình thản nhìn vào mắt con. Nhưng hôm ấy, anh đã trở thành anh trai của con và anh đã thề với mình sẽ cư xử đúng với tư cách ấy. Anh nói với con rằng nhờ vậy mà anh đã biết niềm vui thú được sống suốt đời bên con. Con không biết trả lời ra sao. Tất cả quay cuồng trong con. Anh vẫn tiếp tục nói. Rằng có những ngày anh tự nguyền rủa mình như con chó vì nỗi đã không từ chối khi ở ngoài nghĩa trang. Nói không với cái chuyện kết nghĩa anh em ấy và cầu hôn con ngay trước mộ mẹ con. Nhưng anh đã không dám. Anh đã đồng ý. Anh đã cầm lấy cái xẻng mà chúng con đưa cho anh. Anh đã trở thành anh em với bọn con. ?oThật em dịu xiết bao khi trả lời đồng ý với anh em em?, anh ấy nói thể. Rồi thêm: ?oAnh là một thành viên của gia đình Scorta và anh quả không thể nói chắc rằng anh lấy điều đó làm tiếc hay không.?

Được liebe215 sửa chữa / chuyển vào 23:01 ngày 28/05/2009

Anh ấy nói mà không rời mắt khỏi con. Khi anh dứt lời, con cảm thấy anh chờ đến lượt con nói. Con vẫn nín thinh. Con cảm thấy sự chờ đợi của anh bao vây xung quanh con. Con không thể nói gì. Không một lời. Trong con, chẳng có gì hết. Con nhìn anh ấy. Một khoảnh khắc trôi qua. Chúng con đối mặt nhau. Anh ấy biết là con sẽ không trả lời. Anh ấy chờ thêm chút nữa. Anh ấy vẫn hi vọng. Rồi anh ấy nhẹ nhàng đứng dậy và chúng con chia tay nhau. Con không nói một câu và để anh ấy đi.
Chính từ ngày hôm ấy, con đã câm lặng. Hôm sau, chúng con gặp lại hau và cả hai đều làm như không có chuyện gì xảy ra. Cuộc sống lại tiếp diễn nhưng con đã hết nói. Một cái gì đó đã vỡ. Con có thể nói gì với anh ấy, don Salvatore? Cuộc đời biền biệt trôi. Chúng con đã già. Con biết trả lời anh ấy thế nào? Mọi thứ đều phải làm lại, don Salvatore ạ. Con đã hèn nhát. Mọi thứ đều phải làm lại nhưng năm tháng đã trôi qua rồi.

VIII
Mặt trời nhào xuống

​

Khi cảm thấy cái chết đã gần kề, Raffaele bèn cho gọi Donato. Gã đến và trong một lúc lâu, hai bác cháu cứ im lặng. Ông già chần chừ chưa quyết mở đầu câu chuyện. Ông ngắm Donato điềm nhiên uống li Campari ông vừa mời gã. Ông đã định thôi không nói, nhưng cuối cùng, mặc dầu sợ phải đọc thấy trong mắt đứa cháu trai một cái nhìn ghê tởm hoặc giận dữ, ông vẫn đánh liều:
?oDonato, cháu có biết tại sao bác là bác của cháu không?
_ Có chứ, zio, Donato trả lời.
_ Cháu đã được nghe kể chuyện các bác và mẹ cháu đã quyết định kết nghĩa anh em hôm bác giúp hai bác Mimi và Peppe chôn bà Câm?
_ Vâng, xio, Donato đáp.
_ Và cả chuyện bác bỏ họ ban đầu chả sang trọng gì để mang họ mới Scorta?
_ Vâng, zio. Cháu đã được nghe kể.?
Raffaele ngừng một lát. Đã đến lúc rồi. Ông không còn sợ nữa. Ông nóng lòng muốn trút nhẹ tâm tư:
?oCó một tội ác mà bác muốn thú nhận.
_ Tội ác gì? Gã trai trẻ hỏi.
_ Cách đây nhiều năm, bác đã giết một người của Nhà Thờ. Don Carlo Bozzoni. Cha xứ của làng Montepuccio. Đó là một người xấu, nhưng sát hại ông ta, bác đã sa vào vòng tội lỗi.
_ Tại sao bác lại làm thế? Donato hỏi, ngỡ ngàng trước lời xưng tội của con người mà gã vẫn coi là dịu hiền nhất trong các ông bác.
_ Bác cũng không biết nữa, Raffaele ấp úng. Nó bốc lên đánh đùng một cái. Một cơn giận dữ mênh mông phục sẵn trong bác. Nó nhận chìm bác.
_ Tại sao bác lại giận dữ?
_ Bác là một thằng hèn, Donato ạ. Đừng có nhìn bác như vậy. Hãy tin lời bác, bác là một thằng hèn mà. Bác đã không dám yêu cầu điều mà bác mong muốn. Chính vì thế mà cơn cuồng nộ tích lại. Và vì thế nên nó bùng vào mặt cái lão cha xứ ngu xuẩn không đáng giá một xu ấy.
_ Bác nói về cái gì vậy?
_ Về mẹ cháu đấy.
_ Mẹ cháu?
_ Bác chẳng bao giờ dám hỏi mẹ cháu làm vợ bác.?
Donato há hốc miệng.
?oTại sao bác lại kể chuyện ấy với cháu, zio? Gã hỏi.
_ Tại vì bác sắp chết và mọi chuyện sẽ bị chôn vùi theo bác. Bác muốn chí ít cũng có một người biết những gì bác mang trong đáy dạ suốt một đời.?
Raffaele ngừng lời. Donato không biết nói gì. Gã tự hỏi một thoáng xem có nên an ủi ông bác hay tỏ một thái độ bất đồng tình. Gã cảm thấy trống rỗng và ngỡ ngàng. Chẳng có gì để nói thêm. Ông bác đâu có chờ câu trả lời nào. Ông nói chỉ để cho mọi sự được nói ra, chứ đâu có cần ý kiến của ai. Donato cảm giác là cuộc trò chuyện này sẽ làm gã thay đổi nhiều hơn mức gã có thể dự kiến. Gã đứng dậy, vẻ hơi bối rối. Ông bác nhìn gã hồi lâu và Donato cảm thấy tựa hồ ông già gần như muốn xin lỗi vì đã chọn gã dốc bầu tâm sự. Như thể ông thà mang theo tất cả những chuyện cổ lỗ ấy theo mình còn hơn. Họ ôm hôn nhau nồng nhiệt và chia tay.