*Mơ Đăm San Trở Về : Âm nhạc và Văn hoá Tây Nguyên (Mục lục trang 1)

Ừ, chị cũng về nhà thôi.
Tiếp nhé.
NHỮNG NGƯỜI GIỮ ?oHỒN? CỦA RỪNG
H?TLinh Niê
Thiên nhiên Tây Nguyên không chỉ ban tặng cho miền cao nguyên đất đỏ màu mỡ này những đỉnh núi vờn mây, những cánh rừng đại ngàn soi bóng bên bao ngọn thác trắng, mà còn ban tặng cho cả một kho tàng nghệ thuật dân gian giàu có, phong phú và độc đáo. Hương đất, hương rừng, âm thanh của núi sông cũng là chiếc nôi nuôi dưỡng biết bao nghệ nhân không chỉ cảm nhận hết, thấm đẫm tâm hồn mình bằng hồn thiêng sông núi đại ngàn, mà còn bằng đôi tay tài hoa làm giàu thêm đời sống âm nhạc dân gian cao nguyên. Tôi có may mắn được gặp gỡ nhiều nghệ nhân của hầu hết các dân tộc Tây Nguyên. Không chỉ một vài nghệ nhân mà có khi cả gia đình đều là những diễn viên rất đáng yêu của buôn làng. Tài nghệ của họ, như mở ra một cánh cửa bí ẩn, khiến ta ngỡ ngàng với biết bao vẻ đẹp của nghệ thuật diễn xướng dân gian. Trong số này có thể kể đến hai gia đình khá quen thuộc với bà con cácdân tộc ở Lạc Dương, Lâm Hà tỉnh Lâm Đồng và Krông Ana tỉnh ĐakLak.
Đầu tiên là gia đình nghệ nhân Bơ Păng Tin ở xã Lát, huyện Lạc Dương. Cả ông lẫn bà đều có thể hát say sưa hàng giờ những điệu Đế Kô, Đê Lơn, NTòng. Hết độc diễn lại hát đối đáp. Những câu hát từ xa xưa cứ hồn nhiên bay lên trong trẻo giữa những cơnmưa chiều cao nguyên như nỗi bồi hồi chợt đến, chợt đi.
?o Tôi đến nhà em chờ ngoài sân phai bóng nắng
Mãi chẳng gặp được nhau?
Cả những câu chuyện ngụ ngôn răn dạy con cháu từ thủa nào xa lơ, xa lắc về con thỏ lười biếng ham chơi, con dê chẳng chịu nghe lời,? bà kể - ông thêm, ông kể - bà bổ sung. Chuyện cứ chảy tràn như những dòng suối nguồn trong ngọt mát của cao nguyên, dâng tặng du khách vừa trải qua một quãng đường nắng nôi xa ngái.
Cái duyên hay hát đã đưa ông bà gặp nhau. Tìnhyêu hồn nhiên của đất, của rừng, của câu chuyện huyền thoại thủy chung giữa chàng Lang dũng cảm và nàng Bian xinh đẹp, đã sinh ra những người con hay hát hay đàn như cha mẹ. Đầu tiên là sự xuất hiện của chàng ?olãng tử tóc xoăn? Ka Ra Zan Đích trên sân khấu những hội diễn nghệ thuật quần chúng. Theo thời gian, câu hát nhịep đàn đã đưa anh đến với con đường âm nhạc chuyên nghiệp. Tự học, tự vượt mình, từ một ca sĩ nay Ka Đích trưởng thành là một tác giả chuyên phối khí, sáng tác cho đàn ca múa Lâm Đồng. Những bài hát của anh không chỉ chứa nhịp chiêng mà cả lời của suối, của rừng, của gió vẫn ngày ngày ca hát trên ngọn núi Lang Bian xanh đã ru hồn nhạc anh lớn lên.
Cuộc bon chen ở một khu du kịch đã dẫn dắt những người anh em trong gia đình theo con đường của Ka Đích. Cô em gái Ka ra Zan Sap và chồng là Y Soai Chil tách ra khỏi nhóm nhạc của người ban Ka ra Zan Plin để tự thành lập một nhóm ca múa nhạc dân gian riêng phục vụ khách du lịch khi cần thiết. Ban ngày họ vẫn là những người nông dân cần cù trên vườn rau, cà phê, ruộng lúa,? nhưng đêm xuống trong ánh lửa bập bùng câu Đê Sơ, N?Ttong ?cất lên, nhịp chiêng, tiếng kèn Kơ Mbuốt dìu dặt, tiếng chưng Bor u uẩn trả lại cho họ dáng vể của những chàng lang, nàng Bian của núi rừng thủa nào.
Nhóm của Y Soai Chil là một trong năm nhóm ca múa nhạc dân gian của xã Lát thường xuyên có khách mời diễn nhiều nhất. Bởi nhờ có ngón đàn Goong Kla, Kơ MBuốt tài hoa của Y Soai Chil, giọng hát ngọt ngào của Sap. Thỉnh thoảng mấy cô em gái phía vợ Ka Đích, hay mấy cậu em trong gia đình ( cũng đã từng dự thi tiếng hát truyền hình ở huyện, ở tỉnh) cùng tham gia. Mỗi tuần một buổi , mấy anh chị em tạm rời cây cuốc tụ tập nhau để luyện tập. Mẹ đã thu cả một băng những bài dân ca cổ. Không chỉ để K?TĐích làm tư liệu sáng tác mà còn cho nhóm Y Soai Chil có bài để tập hát với nhau. Những buổi ấy, cha mẹ ngồi nghe sửa chữa từng câu, từng điệu. Các em. Các cháu trong gia đình cũng tụ tập theo dõi say mê. Biết đâu mai kia, trong số những đứa trẻ của Bon Lan dưới chân núi Lang Bian này, của dòng họ Ka Ra Zan.. lại chẳng có thêm những nghệ sĩ theo con đường của Ka Ra Zan Đích đem lời hát, điệu đàn làm cho con người cao nguyên thêm đẹp, cây lá cao nguyên thêm mướt xanh như câu hát Yang Yao.
Gia đình thứ hai của nghệ nhân K?TBát ở thị trấn ĐìnhVăn, huyện Lâm Hà. Nhà ngay mặt phố. Chiều ý các con, ông cũng làm hai căn nhà gạch theo kiến trúc mới với đầy đủ salon da, ti vi? Nhưng phía sau vẫn có một sàn gỗ rộng, trải những chiếc chiếu cói tự dệt, còn đầy đủ cả những ghè rựôu Tang Ear, Tang Prơ Liêm, tang Uôt cái thấp, cái cao?lẫn dàn Chưng Bor, trống và rất nhiều những chiếc kèn Gol Khul, Ker Puh, Tliă? đã lên nước láng bóng theo tháng năm. Lại réo rắt tuôn chảy những câu Đe Sreng, Đe Slong, nhịp kèn Kơ MBuốt. Từ ông, đến người em gái Ka Yên, cả cô con út Ka Jen đã từng đi tận Huế hát giao duyên Tăm pơt cho bạn bè biết đến những giai điệu K?T Ho u buồn hay rộn ràng. Mềm mại lan đi trong cơn mưa cao nguyên lúc đứt, lúc rơi là đệu hát ru Srê đam đắm:
?o Trái ngon chín vàng trong nắng
Trái thơm chín hồng bên rừng
Em hãy ngủ cho ngoan?
Phòng Văn hoá thông tin huyện Lâm Hà đã thu hẳn mấy bài hát đối đáp của Ka Jen với Ka Thế gửi tặng các làng vì bà con mê quá. Anh con trai cả K?~Bét cũng là một trong những nghệ nhân chơi chiêng điêu luyện. Bài đấu chiêng đối với nghệ nhân K?TĐeng làm chiếc búi tóc sau gáy cha anh liên tục gật gật hài lòng. Khiến ông ngứa ngáy chân tay, phải bước ra làm vài động tác múa, đôi chân nhun nhún, tay trước, tay sau vẫy vẫy say xưa?
Cụ bà Aduôn Jek (xã Ea Bhok, huyện Krông Ana, DakLak) đã xấp xỉ bảy mươi mùa rẫy. Nhưng nét duyên và vẻ mặn mà của một người phụ nữ dòng dõi tù trưởng vẫn còn in đậm trên gương mặt, vóc dáng và cách ứng xử. Đặc biệt giọng hát thì vẫn còn trong trẻo lắm. Nhiều người đã bị bất ngờ đến sững sờ khi nghe cụ hát rất hay một bài dân ca Êđê theo làm điệu ei rei cổ. Cụ ông cười hà hà khi kể lại việc người nhà bắt nối dây theo phong tục với một người đàn bà khác, nhưng ông quyết từ chối, chỉ chịu lấy bà mà thôi.
Vào thời điểm vài chục năm trước đây, việc cưỡng lại tuật tục đã chẳng giống ai, không bị phạt đã là may lại còn đòi lấy con gái chủ bến nước nữa thì quả là ngang ngạnh lắm. Họ biết và thương nhau từ những cuộc hát đối đáp trong những lễ hội của buôn làng, nơi ông bao giờ cũng là người nổi bật nhất giữa đám trai làng. Tình yêu bất chấp sự thiếu môn đăng hộ đối giữa cô con gái xinh đẹp nhà tù trưởng với anh càhng chỉ giỏi mỗi việc hát ei rei và thổi đinh năm ấy cuối cùng cũng đi đến hôn nhân bởi sự quyết liệt của cô gái. Bà cười, cười rất tươi khi nghe ông nhắc lại chuyện xưa.
Bây giờ thì ông bà đều đã bước sang tuổi cổ thụ rồi. Một con trai, ba con gái đều đã có gia đình, đem về đầy nhà hơn 20 đứa cháu nội ngoại tíu tít. Ấy thế mà có người phải chặt lưỡi nói ?o ông bà ấy yêu đời từng giờ từng phút. Kéo mọi người xung quanh cũng yêu đời theo luôn?. Những lúc nào rảnh rỗi là họ lại hát, không ông hát thì bà hát, hoặc ông đàn cho bà hát. Với những câu ei rei ngẫu hứng tặng khách ghé thăm ?o không biết tỏ bày tình cảm và niềm vui bằng gì, nên lấy câu hát chia lời vui cho khắp mọi người. Một miếng cơm, một hớp nước cũng là nghĩa tình để nhớ nhau mãi mãi??.
?. Nghệ nhân đàn giỏi, hát hay thì nhiều. Nhưng những gia đình có cả cha mẹ, anh chị em, cháu chắt cùng nhau gìn giữ ?ohồn? của rừng như thế lại không còn nhiều ở các vùng Tây Nguyên. Có nhiều người đã phải buồn lòng vì không con cháu nào tring gia đình yêu những cây kèn nứa và những câu hát dân ca như các cụ. Trong cái thời văn hóa đô thị đang tràn như gió mùa khô vào các buôn, Bon, Kon, Plei? họ như những đóa hoa vông đỏ rực lên kiêu hãnh trong cái nắng, cái gió của miền cao nguyên đất đỏ. Du khách có lạc bước đến cao nguyên DakLak hay đến Lang Bian chắc chắn lại được nghe từ họ những câu hát Yang Yao, De Slong, điệu ei rei đối đáp của tình yêu cao nguyên đắm say?

Được temely sửa chữa / chuyển vào 14:28 ngày 18/06/2004

QuanKhanhTrinh ơi, đúng là chị post bài trên chữ nghiêng lại nhỏ li ti nên khó đọc thật.
Quá 48 tiếng rồi, đâu có sửa được nữa đâu . Rút kinh nghiệm vậy.
Đây bài hát theo yêu cầu của em.
Chỉ có lời thôi, nhạc để hôm nào gặp chị hát cho mà nghe.
Ngã sáu tôi yêu
NVL: Linh Nga NiêkDăm
Ban mai khi mặt trời tươi cười chào đón
Ngã sáu tôi yêu nơi dòng đời xoay tròn xuôi ngược
Cơn gío mát lành mang theo cho ngày tiếng ríu rít bầy em.
Ban mai khi mặt trời tươi cười chào đón
Chia tay anh đi nối chiều dài con đường mới mở
Em đến trường ươm cây cho đời
Chiều nhé lại gặp nhau.
Ngã sáu tôi yêu
Như con tim thanh xuân rất trẻ
Ngã sáu tôi yêu
Là ngàn gương mặt cười rạng rỡ
Xôn xao trên cao nguyên mỗi ngày
Thêm câu ca yêu thương với đời
Nhịp sống cuốn đi trên cao nguyên tôi yêu.
Khuyến mãi thêm một bài nữa để có dịp song ca với chị.
Mưa cao nguyên
NVL: Linh Nga NiêkDăm

Mưa, cao su nhựa tràn
Mưa, trái chín nặng cành
Mưa, con mương ngọt đầy
Em trông con mương tràn đầy
Mưa, lúa cười vẫy tay.
Xưa mưa riêng của zàng
Nay mưa riêng của người
Mưa, mưa không một mùa
Em trông con mương ngọt ngào
Nghe tiếng đời xôn xao.
Ngàn tiếng chiêng gọi mưa (cao nguyên cao nguyên mưa)
Ngàn tiếng rừng gọi sấm (cao nguyên cao nguyên mưa)
Tiếng reo vui bầy ve (cao nguyên cao nguyên mưa)
Tiếng trở trăn của đất (cao nguyên cao nguyên mưa)
Ngàn tiếng ta gọi nhau
Ngàn tiếng đời phơi phới
Tiếng hát ca của mưa
Tiếng kể khan của đất
Kể ngàn năm cơn khát cao nguyên
Là la lá la?.
Là la lá la?.

QuanKhanhTrinh ơi, đúng là chị post bài trên chữ nghiêng lại nhỏ li ti nên khó đọc thật.
Quá 48 tiếng rồi, đâu có sửa được nữa đâu . Rút kinh nghiệm vậy.
Đây bài hát theo yêu cầu của em.
Chỉ có lời thôi, nhạc để hôm nào gặp chị hát cho mà nghe.
Ngã sáu tôi yêu
NVL: Linh Nga NiêkDăm
Ban mai khi mặt trời tươi cười chào đón
Ngã sáu tôi yêu nơi dòng đời xoay tròn xuôi ngược
Cơn gío mát lành mang theo cho ngày tiếng ríu rít bầy em.
Ban mai khi mặt trời tươi cười chào đón
Chia tay anh đi nối chiều dài con đường mới mở
Em đến trường ươm cây cho đời
Chiều nhé lại gặp nhau.
Ngã sáu tôi yêu
Như con tim thanh xuân rất trẻ
Ngã sáu tôi yêu
Là ngàn gương mặt cười rạng rỡ
Xôn xao trên cao nguyên mỗi ngày
Thêm câu ca yêu thương với đời
Nhịp sống cuốn đi trên cao nguyên tôi yêu.
Khuyến mãi thêm một bài nữa để có dịp song ca với chị.
Mưa cao nguyên
NVL: Linh Nga NiêkDăm

Mưa, cao su nhựa tràn
Mưa, trái chín nặng cành
Mưa, con mương ngọt đầy
Em trông con mương tràn đầy
Mưa, lúa cười vẫy tay.
Xưa mưa riêng của zàng
Nay mưa riêng của người
Mưa, mưa không một mùa
Em trông con mương ngọt ngào
Nghe tiếng đời xôn xao.
Ngàn tiếng chiêng gọi mưa (cao nguyên cao nguyên mưa)
Ngàn tiếng rừng gọi sấm (cao nguyên cao nguyên mưa)
Tiếng reo vui bầy ve (cao nguyên cao nguyên mưa)
Tiếng trở trăn của đất (cao nguyên cao nguyên mưa)
Ngàn tiếng ta gọi nhau
Ngàn tiếng đời phơi phới
Tiếng hát ca của mưa
Tiếng kể khan của đất
Kể ngàn năm cơn khát cao nguyên
Là la lá la?.
Là la lá la?.

Hắn xin cảm ơn chị nhiều lắm, mà chị kiếm đâu ra hay dữ vậy? Hắn xin hoài trên topic Lời bài hát đây, ai muốn bài nào có bài đó. Thế mà mãi chẳng được, chị giỏi quá, hê hê.... Em cũng thích mấy bài chị cho, nhưng nghe loáng thoáng thôi, không có thuộc, nhất định phải có dịp nào nghe chị hát mới được. Còn song ca thì ngại chết, có biết hát mấy bài này đâu trời? Thôi, chị solo hắn ngồi nghe vậy. Khôn quá trời

Hắn xin cảm ơn chị nhiều lắm, mà chị kiếm đâu ra hay dữ vậy? Hắn xin hoài trên topic Lời bài hát đây, ai muốn bài nào có bài đó. Thế mà mãi chẳng được, chị giỏi quá, hê hê.... Em cũng thích mấy bài chị cho, nhưng nghe loáng thoáng thôi, không có thuộc, nhất định phải có dịp nào nghe chị hát mới được. Còn song ca thì ngại chết, có biết hát mấy bài này đâu trời? Thôi, chị solo hắn ngồi nghe vậy. Khôn quá trời

Tôi có bài Tình ca thảo nguyên, Thanh Hoa hát. Các bác có cần update vào list thì cho tôi địa chỉ mail để tôi gửi.
Bài này lúc bé thỉnh thoảng đươc nghe, lâu lắm rồi mới tìm lại được.

Tôi có bài Tình ca thảo nguyên, Thanh Hoa hát. Các bác có cần update vào list thì cho tôi địa chỉ mail để tôi gửi.
Bài này lúc bé thỉnh thoảng đươc nghe, lâu lắm rồi mới tìm lại được.

Phải Thanh Hoa hát chung với Tiến Hỷ không ạ? Anh ngautuan có mp3 thì cho em nhé: mitdacbiettuot@yahoo.com
Nhắn Gà gáy: topic này giờ lys ỷ lại có chị rồi, nên... lười... Chị có gì hay, post tiếp đi cho em đọc với. Em được nghe bài Mưa cao nguyên trên TV một lần, giờ cũng quên mất giai điệu thế nào rồi. Ở nhà em có cất giữ 2 bản nhạc của Linh Nga NiêkDăm, mà không nhớ tên gì nữa, để về tìm lại, chỉ sợ em cất "kỹ" quá thôi...

Phải Thanh Hoa hát chung với Tiến Hỷ không ạ? Anh ngautuan có mp3 thì cho em nhé: mitdacbiettuot@yahoo.com
Nhắn Gà gáy: topic này giờ lys ỷ lại có chị rồi, nên... lười... Chị có gì hay, post tiếp đi cho em đọc với. Em được nghe bài Mưa cao nguyên trên TV một lần, giờ cũng quên mất giai điệu thế nào rồi. Ở nhà em có cất giữ 2 bản nhạc của Linh Nga NiêkDăm, mà không nhớ tên gì nữa, để về tìm lại, chỉ sợ em cất "kỹ" quá thôi...

Đúng là Thanh Hoa hát chung với Tiến Hỷ đấy.
Tớ ko có bản MP3, chỉ có rm thôi, đã gửi cho bạn rồi.