Mỗi ngày một đôi câu Kiều...

Bác hom-hem này, tôi ghi nhận là bác rất nhiệt tình và có vẻ siêu về Kiều lắm. Nhưng bác ơi, bác vừa vừa thôi, nhiều quá không biết người khác sao chứ tôi thì bội thực mất. Bác làm chút một, chút một thôi nhé, cứ như mưa dầm nhưng thấm lâu ấy! (chết chửa, ''thấm'' hay ''ngấm'' ấy bác nhỉ?)

Theo chú giải của Bùi Kỷ và Trần Trọng Kim thì
Trong đọan từ câu 1 đến câu 8
Trăm năm trong cõi người ta lấy ý từ câu bách niên cảnh nhi ngã do vi nhân theo Trang Tử trong một cõi trăm năm mà ta vẫn là người tức la trong cuộc đời người.
Chữ tài chữ mệnh khéo là ghét nhau thì theo Minh Thi câu cổ lai tài mệnh lưỡng tương phương (xưa nay tài mệnh không ưa nhau).
Bỉ sắc tư phong thì đúng như bác home nói tuy nhiên tôi bổ túc thêm cho đầy đủ lấy ý từ câu phong vu bỉ sắc vu thử hay phong vu tài sắc vu ngộ?
Một nghi vấn là phải Cảo thơm lấy ý từ Liêu trai chí dị không?. Theo bản BK&TTK thì Kiều thơm hay Cảo thơm bởi chử Phương Cảo? pho sách thơm tức là pho sách hay.
honghoavi

Có lẽ các bạn cũng đã biết rồi nhưng thôi vì nhắc tới truyện Kiều cũng cần nhắc là trong trong bản Kiều cổ còn có bài thơ của Phạm Quí Thích là một danh sĩ thời Lê Mạc là bạn rất thân với cụ Nguyễn Du?
Bài ấy như thế này?
Giai nhân bất thị đáo Tiền đường
Bán thế yên hoa trái vị thường
Ngọc diễn thủy ưng mai thủy quốc
Băng tâm tự khả đối Kim Lang
Đoạn trường mộng lý căn duyên liễu
Bạc mệnh cầm chung oán hận trường
Nhất phiến tài tình thiên cổ lụy
Tân thanh đáo để vị thùy thương.
Và chính ông Phạm Quí Thích dịch như sau..
Giọt nước Tiền đường chẳng rửa oan
Phong ba chưa trắng nợ hồng nhan
Lòng tơ còn vướng chàng Kim Trọng
Gót ngọc khôn đànhgiấc thủy quan
Nửa gối đoạn trường tan giấc điệp
Một dây bạc mệnh dứt cầm loan
Cho hay những kẻ tài tình lắm
Trời bắt làm gương để thế gian?
Tuy nhiên về sao này cũng có nhiều người dịch lại bài này nhưng không bản dịch nào hay như bản tự ông Phạm Quí Thích dịch? Đáng kể nhất là bản dịch của học giả Hoàng Tầm Phương, ông là là người vừa dịch Truyện Kiều sang Tiếng Pháp và cả quốc tế ngữ Esperanto?

Tiền đường chẳng đón giai nhân
Yên hoa nửa kiếp hàm oan nợ dài
Há đem mặt ngọc sóng vùi
Lòng băng vẫn xứng với người tình chung
Mộng sầu biét số long đong
Cung đàn dù đứt, hơn trong dạ đầy
Chút tài gây lụy xưa nay
Tân thanh khú ấy khóc vay ai nào
(hoàng tầm phương)
honghoavi

Hihihi, lúc còn đi học được đóng vai Từ Hải, bây giờ quên hết ráo rồi. Các bạn có rãnh rỗi đăng lên từ từ đọc lại nha.

Cảm ơn bạn hoahongvi vì bài Đề Từ rất hay của Phạm Quí Thích.Mình cũng rất thích bài này. Chỉ xin đính chính một chút, như bản của mình có , thì câu 3:
Ngọc diễn thủy ưng mai thủy quốc
Thì bản mình ghi là:
Ngọc diện khởi ưng mai thủy quốc.
Còn câu:
Nửa gối đoạn trường tan giấc điệp
Thì có lẽ bạn đánh nhầm:
Nửa giấc đoạn trường tan gối điệp
Như vậy hợp lí hơn nhỉ?
Cũng xin nói thêm đôi chút:
Phạm Quí Thích ( 1760-1825), như bạn nói là bạn thân nhất của ND,tự Thích An hầu , hiệu Lạp Trai và Thảo Đường cư sĩ còn trong bài tựa này ông lại ký là Mộng Liên đường chủ nhân.
Và nói đến Vịnh Kiều, không thể không nói đến bản Tổng Vịnh của Chu Mạnh Trinh.
Xin mời mọi người xem bản tổng vịnh tại đây:
Tựa Kiều 1
Tựa Kiều 2
Tựa Kiều 3
Tựa Kiều 4

Kim sử duyên đề tặng phiến, Liêu Dương bất quy thúc phụ chi tang, biến khởi mãi ty, Lôi châu tức biện oan dân chi án; tắc sắc cầm hảo hợp, cốt nhục đoàn viên, bích ngọc trường lưu, tử thoa bất đoạn; yên hoa thương khách, hà lai mại tiếu chi kim, thanh giáo ngoại thần, chung trở quy hàng chi giáp. Hà dĩ biểu khuê nhân chi hiếu hạnh, kiến hiệp nữ chi cơ quyền? Nãi tri sự phi khúc tắc bất kỳ, ngộ dũ truân nhi nãi hiển.
Khanh chân đạt giả, tu tri thương hiệu chi liên tài; ngã diệc vân nhiên, mạc oán hồng nhan chi vô phận. Độc thị vị thông môi chuớc, tiên đính tư minh, nhất trụy phiến hoa, tiện thành kết tập. Hoặc giả vị thủy đãng vân lưu chi thái, luạn nhi vi chi nghênh diệp tống chi phong. Bất tri hồng hạnh xuất tường, vị phó hương tâm phấn điệp. Sương phong liễm hận, khủng điên họa sự ư trì ngự. Lệ kính lý chi băng sương, độ sầu biên chi tuế nguyệt. Vô hà chi bích, giá khả trọng ư liên thành; dĩ thệ chi ba, mộng do hồi ư cựu phố. Thí bình tình nhi trước luận, nghi lược tích nhi nguyên tâm.
Hựu huống: thập thủ tân thi, quán nhập đoạn trường chi tập; tứ huyền cung oán, phổ thành bạc mệnh chi âm. Giác thê lương kỳ não nhân, phục đính đình nhi cố ảnh. Hoa ưng thâu diễm, liễu dục tăng kiều. Tham bắc bộ chi phong tao tiếu đề diệc vận; thiện nam triều chi phấn đại nùng đạm tương nghi. Cố nghi chư lão chung tình, biến danh tính ư quần biên tụ dốc; toại sử thiên thu ký sự, thái phong lưu ư thặng phấn tàn chi.
Ta hồ! Tiểu trích phong trần, kỷ tao ma nghiệt! Tình thiên hạo diểu, hận hải thương mang! Tùy phong chi nhứ hà y! Trụy khổn chi hoa vô lại! Can khanh thậm sự, thế cổ thiên sầu! Nhiên nhi thính nguyệt dạ chi tỳ bà, thanh sam dị thấp; xướng cách giang chi ngọc thụ, bạch mấn thiêm hoa. Do lai danh sĩ giai nhân, túc thế hữu hoa nghiêm chi kiếp. Hựu quái thanh sơn hoàng thổ, thiên cổ đồng luân lạc chi bi. Bộc bản đa tình, cảm thông đồng điệu. Vị ngộ không ư sắc giới, thiên liên do mộng ư xuân trường. Kim ốc A Kiều, mạn trước bán không chi tưởng; mỹ nhân phương thảo, bằng chiêu cách đại chi hồn. Ngẫu hững bút dĩ trừu tư, toại trục hồi nhi tưởng vịnh. Ngôn chi trường dã, tạ đương khách song thính vũ chi đàm; linh chi lai hề, hoặc tại Lạc phố lăng ba chi dạ...

A,Cuốn đó đọc sách Kiều thấy nói nhiều.Hôm nao hoahongvi post mấy trang hay hay, mà nên bàn lên coi thử đi.
Làm chuyên mục Khảo đính truyện Kiều quả, các đồng chí nhỉ?Đọc sách Kiều, thấy vấn đề Khảo đính truyện Kiều bàn cái rôm rả lắm.
Dẫu nhiên, bây giờ sửa 1 chữ trong Kiều cũng khó.Người ta khảo đính là ý của mỗi người thôi, mỗi người có quan điểm riêng. Với lại bản Kiều Nôm thì nhiều, mà mỗi bản lại hàng trăm chỗ khác.
Cũng xinbàn đôi chỗ từ ngữ.(Hi, không thể nói ông ND phải viết thế này, thế này mới đúng),nhưng đôi lúc cũng xin làm để đừng bao giờ xuất hiện bài báo phô trương kiểu NKB.Ông NKB ơi!
Nói như ông, tui còn có thể đưa ra hơn 1000 điểm kia. Bởi lẽ cứ dựa vào những chỗ sai khác của các bản Kiều Nôm mà phang.

Hehe!!
Lại nói đến Chu Mạnh Trinh và chuyện Kiều, trong cuộc thi của Hoàng Cao Khải, Nguyễn Khuyến được mời làm giám khảo. Chu Mạnh Trinh được giải trong đó có câu;
Thằng bán tơ kia giở rói ra
Khiến cho động đến cụ Viên già
Nguyễn Khuyến có phê:
Rằng hay thì thật là hay
Đem nho đối xỏ, lão này không ưa.
Haha.

Dân ghiền truyện Kiều phát rầu vì không có bản của chính cụ Nguyễn Du viết để thưởng thức mà phải qua các bản chép lại. Vì là chép lại nên những bản nào cũ nhất được cho là đúng đôi khi bản mà mình đọc lần đầu tiên thì cho là đúng nhất, cảm tính chủ quan của người đọc mà. Do vậy theo mình, nếu có ông này ông kia cho rằng câu này phải như thế này, câu kia phải như thế kia cũng là điều dễ hiểu.
Việc tìm hiểu được các điển tích trong truyện Kiều cũng là điều rất thú vị. Tuy nhiên, toàn là các điển tích của...Tàu. Tôi nghĩ Truyện Kiều sẽ chỉ hay bằng 1/3 so với chính nó nếu thiếu vắng các điển tích đó. Việc quá nhiều điển tích TQ không biết có phải là một nhược điểm của Truyện Kiều hay không?
Ngày xưa tôi hay được nghe bà tôi ngâm Kiều, cứ hết mỗi câu Bà lại giải nghĩa nó bằng văn xuôi. Trẻ con chúng tôi cứ là mê tít thò lò. Ai cũng mê ông Từ Hải.
Tôi thử lẩy Kiều xem sao:
Trăm năm trong cõi người ta
Muốn sống thì phải hít ra thở vào.
Đùa chút cho vui. Xin mời các vị tiếp tục.

Chữ diễn thì đúng là tôi gõ sai thật....
Nhưng về hai chữ còn lại thì chính tôi cũng còn đang nghi nghi hồ hồ đây...
Theo đúng bản BK&TTK thì
[red]"Ngọc diện khởi ưng mai thủy quốc....
....Nửa gối đoạn trường tan giấc điệp"
nhưng tôi đọc một số quyển sau này lại là hai câu như bạn Home đã viết.... đây là điểm rất lạ!
honghoavi
Được honghoavi sửa chữa / chuyển vào 17:45 ngày 22/11/2004

Đây là hai bài tựa tiếp theo đây.
Bài thứ nhất...
Có người hỏi ta rằng: Thúy Kiều có người thực không? Ta đáp lại rằng: Không biết. Người ta lại hỏi rằng: Thế thì làm sao mà lại có truyện Thúy Kiều? Ta lại đáp rằng: Từ lúc mờ mịt chưa có gì, đến lúc có thái cực, có lưỡng nghi, có tứ tượng, tự đâu. Trong khoảng ấy có rét, có nắng, có âm, có dương, lúc sinh ra, lúc mòn đi, lúc đầy lên, lúc vơi xuống, không thể nào giữ mãi được mực thường. Đã không giữ được mực thường, thì tất có cuộc biến. Vì thế hoặc năm sáu trăm năm, hoặc ba bốn trăm năm, hoặc năm sáu mươi năm, cũng phải có một lần biến. Cái biến ấy khác với cái thường, thì phàm ai gặp phải thời ấy, bước vào cái cảnh ấy, ngổn ngang những biến cố ở trước mắt, chồng chất những khối lỗi ở trong lòng, mới phải mượn đến bút mực để chép ra, như những truyện anh hùng, truyện phong tình, truyện trung thần, liệt nữ, chuyện đạo sĩ, ni cô, chẳng qua là mượn ngòi bút, tờ giấy để chép những cái cảnh ngộ lịch duyệt của bản thân mà thôi. Truyện Thúy Kiều có lẽ cũng là một thứ sách như thế cả.
Kiều ngẫu nhiên mà sinh ra, mà có sắc đẹp, mà lại đa tình, cho đến khi đi Thanh minh, khi gặp Kim Trọng, khi bán mình chuộc cha đều là ngẫu nhiên cả; cả đến lúc bị hãm ở thanh lâu, lúc đối đối chất ở phủ đường, lúc đâm đầu xuống Tiền Đường, lúc lại đoàn viên với Kim Trọng, cũng đều là ngẫu nhiên cả. Đem bút mực tả lên trên tờ giấy nào là những câu vừa lâm ly, vừa ủy mị, vừa đốn tỏa, vừa giải thư, vẽ hệt ra một người tài mệnh trong mười mấy năm trời, cũng là vìcái cảnh lịch duyệt của người có lâm y, ủy mĩ, đốn tỏa, giải thư, thì mới có cái văn tả hệt ra như thế vậy. Thế thì Thúy Kiều không cần phải có người thực mới có truyện, song cũng phải có người như thế mới có truyện vậy.
Khổng Tử nói rằng: ?oTiểu tử sao không học Kinh Thi, Kinh Thi có thể xem xét được biến cố, có thể hưng khởi được lòng người, có thể biết lẽ ở đời, có thể hả hê được những nông nổi uất ức ở trong lòng?. Mạnh Tử có nói rằng: ?oAi khéo đọc Kinh Thi không câu nệ câu văn mà làm hại lời, không câu nệ lời mà làm hại lý, cứ lấy ý đón lấy cái chí của cổ nhân mà hiểu được, thế là được?. Ai đọc truyện Kiều mà hiểu được những lời nói ấy, thì cái người mà ta gọi là Thúy Kiều có thể sớm tối lúc nào cũng gặp được vậy.
Tháng hai năm Mậu Tí, niên hiệu Minh Mệnh, viết ở Cẩm Đàm trang thứ.
Phong Tuyết chủ nhân Thập Thanh Thị.
Bài thứ hai...
Trong trời đất đã có người tài tình tuyệt thế, tất thế nào cũng có việc khảm kha bất bình. Tài mà không được gặp gỡ, tình mà không được hả hê, đó là cái căn nguyên của hai chữ đoạn trường vậy. Thế mà lại có kẻ thương tiếc tài tình, xem thấy việc, trông thấy người, thì còn nhìn thế nào được mà không thở than rền rĩ!
Nghĩa là bậc thánh mới quên được tình, bậc ngu mới không hiểu tới tình, tình chung chú vào đâu, chính là chung chú vào bọn chúng ta vậy. Cho nên phàm người đã ít tình, tất là không có tài, chỉ nửa lòa nửa sáng, sống chết trong vòng áo mũ, trong cuộc no say, dù có gặp cái cảnh thanh nhã như hoa thơm buổi sáng, trăng tỏ ban đêm, cũng chỉ trơ trơ như cây cỏ, như chim cá vậy!
Còn đến bậc tuyệt thế tài tình, mặt ngọc vẻ hoa, lòng gấm miệng vóc, ngâm thơ liễu thứ (1), nổi tiếng đài gương, vịnh phú ngô đồng (2), khoe tài án bút, nếu một bẫ quán tuyệt thiên thu (3) như thế lại gặp, được bậc chân chính tài nhân, kết duyên tác hợp (4), khi ngâm hoa nở, khi đàn gảy trăng lên, nguồn ái ân trọn nghĩa trăm năm, truyện phong lưu ghép thành một lục, người đương vào cái cảnh ấy đã không gặp phải nổi khảm kha bất bình, thì người truyền lại việc ấy còn phải đặt ra truyện Đoạn Trường Tân Thanh để làm gì!
Chỉ vì dịp may dễ lỡ, việc tốt thường sai, tiếng hoàn lặng ngắt, còn trơ bóng trúc lung lay, mặt ngọc vắng tênh, chỉ thấy hoa đòa hớn hở. Có tài mà không gặp được tài, có tình mà không hả được tình, tài tình đã tuyệt thế, gặp toàn bước khảm kha, há không phải là con Tạo đang tay ách người quá lắm ru? Ấy chính là truyện Đoạn Trường Tân Thanh vì đấy mà làm ra vậy.
Truyện Thúy Kiều chép ở Lục Phong Tình, ta không cần bàn lại làm gì. Lục Phong Tình cũng đã cũ rồi, Tố Như tử xem truyện, thấy việc lạ lại thương tiếc đến những nỗi trắc trở của kẻ có tài, bèn dịch ra quốc âm đề là Đoạn Trường Tân Thanh, thành ra cái lục Phong Tình vẫn là cái lục cũ, mà cái tiếng đoạn trường thì lại là có tiếng mới vậy.
Trong một tập thỉ chung lấy bốn chữ ?oTạo vật đố tài? tóm cả một đời Thúy Kiều: khi lai láng tình thơ, người tựa án khen tài châu ngọc; khi nỉ non tiếng nguyệt, khách dưới đèn đắm khúc tiêu tao; khi duyên ưa kim cải, non bể thề bồi; khi đất nổi ba đào, cửa nhà tan tác; khi lầu xanh, khi rừng tía, cõi đi về nghĩ cũng buồn chưn; khi kinh kệ, khi can qua, mùi từng trải nghĩ càng tê lưỡi. Vui, buồn, tan, hợp, mười mấy năm trời, trong cuốn văn tả ra như hệt, không khác gì một bức tranh vậy.
Xem chỗ giấc mộng đọan trường tỉnh dậy mà căn duyên vẫn gỡ chưa rồi; khúc đàn bạc mệnh gảy xong, mà oán hận vẫn còn chưa hả, thì dẫu đời xa người khuất, không được mục kích tận nơi, nhưng lời văn tả ra hình như máu chảy ở đầu ngọn bút, nước mắt thấm ở trên tờ giấy, khiến ai đọc đến cũng thấm thía ngậm ngùi, đau đớn như đứt ruột. Thế thì tên gọi là Đọan Trường Tân Thanh cũng phải.
Ta lúc nhàn đọc hết một lượt, mới lấy làm lạ rằng: Tố Như tử dung tâm đã khổ, tự sự đã khéo tả cảnh đã hệt, đàm tình đã thiết, nếu không phải có con mắt trông thấu cả sáu cõi, tấm lòng nghĩ suốt cả nghìn đời, thì tài nào có cái bút lực ấy. Bèn vui mà viết bài tựa này.
Thúy Kiều khóc Đạm Tiên, Tố Như tử làm truyện Thúy Kiều, việc tuy khác nahu mà lòng thì là một; người đời sau thương người đời nay, người đời nay thương người đời xưa, hai chữ tài tình thật là một cái thông lụy của bọn tài tử khắp trong gầm trời và suốt cả xưa nay vậy.
Ta lấy một thiên mực nhạt, xa viếng nàng Kiều, tuy lời văn quê kệch, không đủ sán với bức giao thiên, song đủ tỏ ra rằng cái nợ sầu của hai chữ tài tình, tuy khác đời mà chung một dạ. May được nối ở đằng sau quyển Tân Thanh của Tố Như tử, cùng làm một khúc đọan trường để than khóc người xưa.
Tháng hai, niên hiệu Minh Mệnh, viết ở Thân Hoa Hiên đất Hạc Giang
Tiên Phong, Mộng Liên Đường chủ nhân
Cả hai bài trên đều được dịch nghĩa từ bản nguyên gốc chữ Hán... có lẽ bây giờ đọc thì nó không có giá trị mấy về ý nghĩa nhưng những bài này lại mang tính lịch sử rất cao.
honghoavi