Mũi tên đồng đào được trong di tích Cổ Loa

Mũi tên thường có thể to nhỏ dài ngắn nặng nhẹ khác nhau tuỳ theo
người bắn . Người bắn sẽ chọn hay làm cây cung nỏ vừa sức của mình.
Người yếu thì cung yếu, và tên nhẹ hơn người khoẻ.
Trong hình nếu là Mũi tên thì quá ngắn và nặng, không có đuôi để bay
xa và thẳng, cũng khó đặt trong nỏ máy, nên tôi đoán nó phải có thân
và đuôi thêm nữa, và nó chỉ là đầu mũi tên mà thôi. Nếu đúng như vậy,
nỏ máy phải có một bộ máy nữa để giương cánh nỏ lên, vì sức một
người mà lên vài chục lần thì không còn đủ để bắn tiếp được nữa. Lại
còn chuyện bắn ra nhiều mũi tên một lúc, thì phải cần có một đội lính
để lên lẫy nỏ . Chắc chúng ta cũng không lạ gì thuyết bảo toàn năng
lượng, nên việc cần một đội nhiều lính để bắn một khẩu đại liên, cao
xạ hay pháo tầm xa là bắt buộc, và khi bắn nỏ máy không có thuốc súng,
thì lại càng là một chuyện không thể thiếu.
Nói về mũi giáo, thì có lẽ hơi nhỏ yếu và khó lắp vào thân giáo . Nếu
là mũi lao, thi có lẽ vừa . Bạn cho rằng mũi lao sẽ nặng đầu nhẹ đuôi
thì đúng, nhưng một mũi lao hay mũi tên trong đường bay tự do của nó
thì cân bằng hay không cân bằng cũng không ảnh hưởng gì . Theo vật lý
thì vật rơi tự do đều theo một gia tốc g = 9,8 mét/giây cả . Theo kinh
nghiệm tôi thuở nhỏ hay nghịch phóng lao bằng những thân cây đay, thì
lao đầu càng nặng phóng càng trúng đích hơn. Khi phóng lao, ta cầm vào
đúng trọng tâm của cây lao, chứ không cầm vào giữa . Vậy khi cây lao
càng nặng thì nôi cầm càng gần đầu hơn . Khi cầm lao, ta có thể dễ dàng
cầm đúng trọng tâm của nó sau vài lần nhún thử . Dù sao, nếu tôi thiết
kế mũi lao, tôi sẽ làm nó hình phễu, rỗng bên trong, và đầu có khía,
2 cạnh, 3 cạnh hay 4 cạnh, nhưng 2 cạnh thì dễ làm nhất, và dễ xâm sâu
vào thịt quân địch. Coi hình thi tôi không hiểu thiết kế này thích hợp
với vũ khí gì . Vì vậy tôi cho rằng nó là đầu mũi tên bắn nỏ chứ không
phải đầu mũi tên bắn cung. Tôi cũng cho rằng cây tên cũng khá to và
dài, có đuôi cồng kềnh để lắp vào nỏ cho khớp với đầu của nó. Cuối
cùng, tôi cho rằng nỏ bắn tên này rất mạnh, nhưng không bắn rất nhiều
mũi tên một lúc, mà chỉ vài chiếc, nhằm chỉ huy lính địch mà thôi. Với
một chùm tên to nặng bay ra như thế, thì tên quan chỉ huy sẽ bị bắn
chết ngay từ loạt đầu, cả người lẫn ngựa bị bắn xuyên qua cả lá chắn
và giáp thép dày 1 milimét. May lắm thì y mới bị chết ở loạt bắn thứ hai.

Tớ ko để ý đến chuyện cầm lao thì chỉ cần cầm đúng trọng tâm là được.Cầm giáo thì một tay làm điểm tựa đòn bẩy, tay kia cầm sải rộng ra một chút thì cũng không đến nỗi khó khăn. Sorry bác chauphi.
Nhưng dù là lao hay giáo, việc nó xuất hiện với số lượng lớn thế này cũng khẳng định đã có tổ chức quân đội riêng để phòng thủ Cổ Loa rồi.

Đúng thế .
Ngoài ra, còn có thể thấy chủ của chúng đã từng chinh chiến nhiều rồi,
và có tầm mắt chiến lược cho một khoảng không gian và thời gian rộng
lớn.

Tôi thấy có 2 điểm đáng lưu ý:
Thứ nhất, phóng to ảnh lên tôi thấy phần đầu mũi tên đó không giống như đầu mũi giáo ta thường thấy bởi trông nó như cái ngòi bút máy hồi nhỏ tôi dùng hay như cái lá đa. Do vậy nó không thể là mũi giáo bởi với hình thể như vậy thì khó có thể rút ra nổi người đối phương hoặc thú săn sau khi đã đâm xong.
Vậy nó là mũi lao hoặc mũi tên thôi. Bởi cấu trúc của nó cho phép hứng gió ở đầu mũi tên làm tăng cự ly xạ kích ( giống như tác dụng của cánh máy bay thời hiện đại ).
Nhưng nhìn lại đống đất liền thổ trong bức ảnh, có thể thấy rằng đống mũi tên này được chụp ảnh ngay khi mới phát lộ, chứ không phải do nhà khảo cổ gom vào thành đống. Như vậy có thể suy luận thời đó, mũi tên đã được chất thành 1 đống. Nếu là lao thì không ai lại đi chất đống, bởi lao là loại vũ khí cá nhân. Mỗi người lính chỉ mang 1 hoặc vài ngọn lao theo mình. Mấy khi lao chất thành đống để lính phải chạy chạy đi chạy lại mà lấy à?
Vậy, nó chỉ có thể là mũi tên.
--------------------------------------
Thứ 2: Mũi tên thì thường nhỏ nhẹ. Nhưng tại sao những mũi tên này lại to và nặng?
Khác với dân du mục đi săn phải mang theo 1 ống tên nên không thể làm tên to và nặng được, ta hãy chú ý là tên ở Cổ loa chỉ nhằm mục đích phòng thủ, chỉ dùng để bắn từ trên bờ thành vốn cao xuống mà thôi. Tức là uy lực của mũi tên còn do trọng lực 1 phần chứ không chỉ nhờ lực đàn hồi của cây nỏ. Chưa kể, nó được bắn đi từ 1 cỗ máy bắn tên với gia lực lớn hơn nhiều 1 cây nỏ - vũ khí cá nhân.
-----------------------------------
Vài lời thử kiến giải, mong các bác góp ý thêm.
Nhưng tôi thì vẫn thấy tò mò về hình dáng và nguyên lý của nỏ thần đấy. Chả có cây nỏ thần nào phát lộ nhỉ? Nếu nỏ thần đã tiêu tan hết cùng năm tháng thì chả nhẽ nó được làm hoàn toàn bằng gỗ hoặc tre?????

Đây là lẫy nỏ bằng đồng (hình trên trong ảnh) ở Nghệ An:

Còn đây mới là mũi tên ở Cổ Loa:

Bài viết về thành Cổ Loa đây:
http://vi.wikipedia.org/wiki/C%E1%BB%95_Loa
Xem ra các bạn cho rằng đó là mũi lao nhỏ nhẹ, hay là mũi tên bắn bằng
nỏ thật mạnh . Ngoài ra, tôi còn có thể nghĩ rằng hình chụp một kho vũ
khí, vì một lý do bảo mật nào đó, mà không bị lộ cho người ngoài lấy
mất, ít ra bán đồng nát cũng được khối tiền. Các mũi tên đồng này chưa
được ra chiến trận. Vậy truyền thuyết thành Cổ Loa bị mất trong thời
gian thật ngắn cũng rất có lý chứ ? Có thể là các nỏ mạnh là quân chủ
bài của Vua (An Dương Vương hay ai đó không phải An Dương Vương) nhưng
quả thật bị gián điệp phá mất . Các nỏ mạnh ở trong một hệ thống phòng
thủ mới có giá trị . Vì vậy, các vua khác không thiết kế cả thành lẫn
hệ thống nhiều nỏ mạnh, mới không cần học và áp dụng vào chiến tranh
của họ . Nỏ thần từ đó, đã đi vào truyền thuyết, mà không thật sự có
phép lạ chi cả.

Có một bài về xem bắn "nỏ thần" thời nay:
Xem bắn nỏ thần An Dương Vương
http://www.vietimes.vietnamnet.vn/vn/nguoiquansat/4446/index.viet

Đề nghị mọi người giai thich cho em Kiển Thành do mã viện Đắp sau năm 43CN nó ở đâu?. Đây là thành do Mã Viện đắp chứ không phải tu bổ đâu nhé.
Tại sao ADV có nỏ thần lợi hại như vậy mà khi Tư Mã Thiên miêu tả quân hán do lộ Bác Đức đánh Nam Việt lại không nhắc 1 dofng nào về sức mạnh nỏ quân Việt. Đã bác nào ở TTVN đọc truyện cổ tích dân tộc Choang ở quảng tây TQ chưa nhỉ. Ở đó TRọng thuỷ không ăn cắp nỏ thần mà lại ăn cắp gươm thần. Tại sao trọng thuỷ lại ở rê miền quảng châu mà không phải Cổ Loa. N

Truyện cổ tích ngày xưa thì cốt cho trẻ con nó vui là được rồi, lại
còn dạy chúng tình yêu đùm bọc dân tộc thì càng tốt. Chuyện này đã
được Trương Thái Du kể và cho rằng truyện Trọng Thuỷ của ta là một
bản sao Trọng Thuỷ của dân tộc Choang. Tôi nghĩ rằng TTD có công
trong chuyện này, và ta đừng bám vào đây mà nói rằng Triệu Đà đã
thắng An Dương Vương ở thành Cổ Loa.
Sau đây để trí tưởng tượng của tôi bay bổng một chút:

Đây là sơ đô máy bắn một phát một vạn mũi tên đồng, dựa trên máy bắn
đá phá tường thành thời xưa. Máy này gồm một ống đựng đá hộc, đá giăm
hay tên nhọn. Ống này gắn liền với một cục đối trọng bằng đá nặng cả tấn,
và ở giữa là một trục quay đặt trên bánh xe lăn. Trước khi bắn, phải
đẩy các bánh xe lăn đến vị trí, rồi neo chắc lại. Sau đó phải lên cò,
tức là nâng cục đối trọng lên cao, đồng thời nạp đạn, tức là cho các
mũi tên vào các ống . Khi quân địch hay tướng địch đi vào mục tiêu trên
mặt đất mà ta đã biết trước, thì buông lẫy, tức là để cục đối trọng
rơi xuống . Cục đối trọng rơi xuống cuối cùng thì vướng phải vật chắn
mà dừng lại . Lúc đó động năng của cả trục khuỷu ở mức cao nhất, và
các ống đựng tên nghiêng một góc 45 độ . Khi các ống tên dừng lại,
thì các mũi tên theo quán tính mà bay ra dưới góc 45 độ, đạt tầm bay
xa nhất, và cắm vào quân địch một góc hơn 45 độ vì chúng ở dưới thấp
hơn. Các ống tên có thể đặt cách xa nhau để bắn trùm lên một khoảng
đất lớn. Trong các chiến trận công thành châu Âu châu Phi (đánh thành
Troa trong trường ca Ilíat của Hôme) thì máy này bắn từ dưới đất lên
tường thành và các nhà bên trong thành, nên góc độ khác. Đối trọng
chỉ vài chục kilô thôi, và đá bắn đi to chừng quả bóng đá hay to hơn .
Khoảng cách bắn chỉ trong 100 mét thôi, nhưng khi mấy máy này bắn mỗi
máy chục hòn đá hộc thì tường thành cũng sụp thành một khe hở lớn để
quân tấn công xông vào được.

Nhiều thông tin đáng giá trong bài phỏng vấn dưới đây của báo Sài Gòn Giải Phóng làm sáng tỏ nhiều câu hỏi trong chủ đề này.
Về việc ?oThiền sư Lê Mạnh Thát và những phát hiện lịch sử chấn động?:
Không thể phủ nhận sự tồn tại của triều đại An Dương Vương
SGGP Chủ nhật, 16/03/2008
Trong loạt bài trên báo Thanh Niên, trong khi phủ nhận hoàn toàn sự tồn tại của triều đại An Dương Vương, Thiền sư Lê Mạnh Thát không đề cập chút nào đến những kết quả khảo cổ học từ trước đến nay về triều đại này. Để làm rõ hơn vấn đề này, phóng viên báo SGGP đã có cuộc trao đổi với PGS. TS Phạm Minh Huyền, một chuyên gia khảo cổ về thời kỳ văn hóa Đông Sơn, trực tiếp là thành Cổ Loa. An Dương Vương là sự tiếp nối liên tục và đạt trình độ cao hơn thời kỳ Hùng Vương
* Phóng viên: Là một chuyên gia khảo cổ về thời kỳ văn hóa Đông Sơn nói chung và triều đại An Dương Vương nói riêng, Phó Giáo sư đánh giá như thế nào về sự ra đời của triều đại An Dương Vương?


* PGS.TS PHẠM MINH HUYỀN: Về phân kỳ khảo cổ học, cả thời Hùng Vương và An Dương Vương đều nằm trong thời kỳ của văn hóa Đông Sơn và đó là một sự chuyển tiếp thống nhất trên một phạm vi rất lớn. Toàn bộ vùng sông Hồng, sông Mã, sông Cả cho đến vùng Quảng Bình. Đây là sự chuyển tiếp để ra đời của một nhà nước sớm, một nhà nước sơ khai mà ta có thể gọi là nước Âu Lạc của triều đại An Dương Vương.
Đứng về mặt khảo cổ học, với những bằng chứng vật chất, sự chuyển tiếp giữa thời Hùng Vương và thời kỳ An Dương Vương là một sự xuyên suốt, không có đứt quãng. Không phải là An Dương Vương lên thì văn hóa Hùng Vương mất đi, hay Triệu Đà đánh xong An Dương Vương thì văn hóa Đông Sơn mất đi.
Trong văn hóa Đông Sơn, chúng tôi phân thành 3 kỳ: văn hóa Đông Sơn hình thành; văn hóa Đông Sơn phát triển và văn hóa Đông Sơn muộn. Thời kỳ An Dương Vương thuộc về thời kỳ cuối văn hóa Đông Sơn phát triển sang đầu thời kỳ muộn. Sau An Dương Vương, văn hóa Đông Sơn của người Việt tiếp tục phát triển...
* Theo Phó giáo sư, triều đại An Dương Vương là sự tiếp nối của thời kỳ Hùng Vương và đưa văn hóa Đông Sơn của người Việt lên một tầm cao hơn so với thời kỳ Hùng Vương?
* Đúng thế! Chúng ta không thể nói là ông Hùng Vương như thế nào, ông An Dương Vương như thế nào một cách cụ thể. Nhưng giới sử học, mà cụ thể là những người làm khảo cổ như chúng tôi cho rằng, đó là những người tù trưởng, tộc trưởng và họ là những người đứng đầu của những bộ lạc.
Trong rất nhiều bộ lạc, ở những khu vực khác nhau thì người nào khỏe nhất, bộ lạc nào hùng mạnh nhất sẽ có quyền lực lớn nhất! Ai có cơ sở vật chất giàu nhất thì sẽ có quyền lực lớn nhất! Hiện nay có một số nhà nghiên cứu với một số hướng khác nhau, đang đi tìm nguồn gốc của Thục Phán, nơi xuất phát của triều đại An Dương Vương.
Vấn đề nguồn gốc ở nước Tây Thục nhà Hán đã bị loại bỏ, hiện nay có 2 hướng chính về nguồn gốc của Thục Phán: một số nhà nghiên cứu cho là ở vùng Cao Bằng; hướng thứ 2 là cho là ở vùng Lào Cai, Yên Bái. Nhưng một điều ai cũng khẳng định, vào thời điểm đó, Thục Phán là một thủ lĩnh rất mạnh và giàu có về vật chất.
Những kết quả khảo cổ học cho thấy, ở vùng Cổ Loa từ thời kỳ đó đã tập trung khá nhiều di tích biểu hiện sự giàu có. Năm 1982, đã phát hiện giữa vòng thành Nội và vòng thành Trung, một trống đồng lớn, hiện nay đó là một trong những chiếc trống đồng đẹp nhất của văn hóa Đông Sơn. Trong cái trống đó, phát hiện hơn 100 cái lưỡi cày và rất nhiều đồ đồng khác. Người sở hữu cái trống đồng đó theo quan điểm chúng tôi là một người rất giàu có và có quyền lực lúc bây giờ. Vào thời điểm đó, những người nắm kỹ thuật đúc đồng luôn có một vị trí rất cao trong xã hội.
Ngoài ra, trong khu vực Cổ Loa, chúng tôi cũng tìm được những chiếc trống đồng khác và những mảnh trống đồng vỡ khá lớn. Điều đó chứng tỏ ở vùng Cổ Loa thời điểm đó tồn tại những nhân vật rất giàu có và có nhiều quyền lực. Theo tôi, lúc bấy giờ vai trò của nhân vật An Dương Vương là có thật và đó là một người tù trưởng rất giàu có và đã thâu tóm được một quyền lực rất lớn!
Trong mấy năm vừa rồi, chúng tôi đã tiến hành khai quật ở Cổ Loa, ngay tại khu vực đền Thượng, nơi thờ An Dương Vương. Đền này nằm ở góc Tây Nam của thành Nội. Tại đó năm 2005, chúng tôi đã phát hiện hệ thống lò đúc mũi tên đồng, với hàng trăm khuôn đúc, đúng với những ?omũi tên đồng Cổ Loa? 3 cạnh mà chúng ta đã phát hiện ra trước đó.
Vào năm 1959 chúng ta lần đầu tiên phát hiện ra một kho mũi tên đồng 3 cạnh ở khu vực thành Cổ Loa. Trước đây, chúng ta chưa biết những mũi tên đồng đó được đúc ở đâu. Với việc phát hiện hệ thống lò đúc ở khu vực đền Thượng, chúng ta đã có câu trả lời cho điều đó.
Lúc mới phát hiện được mũi tên đồng, chúng ta đã phần nào tin tưởng được vào truyền thuyết nỏ thần của An Dương Vương, khi phát hiện ra hệ thống lò đúc, giả thuyết đó càng được củng cố với những hạt nhân hợp lý! Điều không thể chối cãi được là ngay ở thành Cổ Loa đã sản xuất được mũi tên đồng vào thời điểm đó.
Với số lượng hàng vạn mũi tên đồng, hàng trăm khuôn đúc được phát hiện, chứng minh rằng, có một đội quân lớn thường trực ở đây. Rõ ràng, Cổ Loa lúc bấy giờ là một trung tâm chính trị, quân sự, kinh tế lớn và vai trò của An Dương Vương rất lớn, chứ không như thời kỳ Hùng Vương. Nói chính xác là An Dương Vương đã thành công trong việc xây dựng một mô hình nhà nước sơ khai trên cơ sở nền văn hóa Đông Sơn có từ thời kỳ Hùng Vương.
Thành Cổ Loa chắc chắn được xây dựng vào thế kỷ 2 trước Công nguyên
* Những mũi tên đồng, những khuôn đúc được phát hiện ở Cổ Loa, đến thời điểm này đã xác định được niên đại chưa, thưa Phó giáo sư?
* Năm 2005, khi khai quật đền Thượng, tại một đoạn thành Nội hỏng, chúng tôi đã tiến hành cắt đoạn thành đó để nghiên cứu. Tại đây, chúng tôi thấy có 3 lớp đất, tất cả đều được đắp vào một thời, nhưng chúng tôi không tìm thấy những vật như ngói, gạch, đá... nào cả. Tuy nhiên, cách chân thành Nội phía bên trong mấy chục mét, chúng tôi đào một hố và kết quả là thấy có tính chất của thành. Tức là có rất nhiều đá, nhiều ngói và gạch được chèn vào. Cùng với những mũi tên đồng, thì những gạch ngói đó là hiện vật rất quan trọng để khẳng định niên đại.
Trước đây, nhiều nhà sử học Việt Nam cho rằng đó là ngói và gạch thời Đông Hán, tức là sau Công nguyên và do Mã Viện đắp lên vòng thành Nội. Tuy nhiên, với nghiên cứu của chúng tôi, đặc biệt là sự so sánh với gạch ngói thời kỳ nước Nam Việt của Triệu Đà ở Quảng Đông (tức là thời Tây Hán), thì những gạch ngói có nhiều điểm tương đồng, giống nhau về hoa văn và hình dáng. Chúng tôi cho rằng, những gạch ngói đó không phải của văn hóa Đông Sơn, nhưng những sản phẩm đó cũng không phải là sản xuất ở nước Nam Việt đưa sang, mà ở đây chính là sự du nhập kỹ thuật từ Trung Quốc vào. Nghĩa là số gạch ngói đó được sản xuất ngay tại đây, có thể là tại khu vực Cổ Loa và nó mang một số yếu tố bản địa như dấu vết của các trang trí hoa văn của văn hóa Đông Sơn, mà gạch ngói vùng Nam Việt không có.
Bản thân văn hóa Đông Sơn không có kỹ thuật làm gạch ngói, mà kỹ thuật đó được du nhập vào từ Trung Quốc. Điều này chứng minh vào thời điểm đó, ở Cổ Loa có một nhân vật rất giàu có, nhiều quyền lực mới đủ điều kiện để cho du nhập kỹ thuật làm ngói và xây dựng thành quách.
Mặt khác, nó cũng chứng minh là vào thời điểm đó, có một mối quan hệ thông thương khá lớn giữa nước ta và Trung Quốc, mà cụ thể ở đây là triều đại An Dương Vương và nước Nam Việt. Tôi khẳng định rằng, những hiện vật gạch ngói đó có niên đại muộn nhất là đời Tây Hán và có thể sớm hơn là vào thời nhà Tần!
Về những mũi tên đồng Cổ Loa, trước đây chúng ta mới chỉ tìm thấy những khuôn đúc 2 mang. Nhưng việc phát hiện ra những khuôn đúc 3 mang đã tạo ra một bước ngoặt lớn. Theo nghiên cứu của chúng tôi, kỹ thuật làm khuôn 3 mang hoàn toàn là của văn hóa Đông Sơn.
Trống đồng cũng được đúc bằng khuôn 3 mang: 1 mang khuôn cho mặt trống và 2 mang còn lại cho thân trống. Để xác định niên đại của chúng, tôi đã gửi đi phân tích niên đại 2 mẫu: 1 mẫu của lò đúc phát hiện được 2005 và kết quả cho niên đại là 159±35BC, tức là vào khoảng 159 trước Công nguyên với sai số 35 năm; mẫu thứ 2 là của những hố rác thải của lò đúc (bao gồm những tro lửa, lò đúc hỏng, sản phẩm hỏng...) ở gần những lò đúc, niên đại của mẫu vật này là 190±35BC, tức là cũng vào đầu thế kỷ 2 trước Công nguyên. Trước đây, ?oĐại việt sử ký toàn thư? của Ngô Sỹ Liên chép là triều đại An Dương Vương tồn tại từ 257 đến 208 trước Công nguyên.
Nhưng từ những năm 60 của thế kỷ trước, các nhà sử học của chúng ta đã chứng minh được điều đó không đúng. Điều này trùng với ý kiến của Thiền sư Lê Mạnh Thát. Triều đại An Dương Vương tồn tại từ cuối thế kỷ 3 đến giữa thế kỷ 2 trước Công nguyên. Niên đại nói trên của khuôn đúc mũi tên đồng và rác thải lò đúc ở Cổ Loa hoàn toàn đúng với thời kỳ An Dương Vương đã xây dựng nước Âu Lạc và đánh nhau với quân Triệu Đà.
Cũng như gạch ngói, những thứ để đúc ra hàng loạt mũi tên đồng Cổ Loa đều thuộc vào thời kỳ trước Công nguyên, thời kỳ Tây Hán. Ở Cổ Loa cũng có rất nhiều hiện vật thời Đông Hán, nhưng với những kết quả nghiên cứu nói trên, chứng tỏ thành Cổ Loa, đặc biệt là khu thành Nội được xây dựng và phát triển ở trình độ khá cao từ sớm; chứ không phải như ý kiến của một số người, cũng như Thiền sư Lê Mạnh Thát cho rằng được xây dựng thời Đông Hán và do Mã Viện xây nên!
Triều đại An Dương Vương và mối liên hệ với Trung Quốc thời bấy giờ là không thể phủ nhận
* Nhưng Thiền sư Lê Mạnh Thát cho rằng không có cuộc xâm lược của Triệu Đà, và gần như không có sự quan hệ giữa nước ta và Trung Quốc lúc bấy giờ...?
* Tôi không đồng ý với quan điểm của Thiền sư Lê Mạnh Thát cho rằng không có cuộc xâm lược của Triệu Đà và nước Nam Việt chưa bao giờ có mối quan hệ với chúng ta. Tôi đã sang tham quan mộ của Triệu Văn Vương, tức là cháu của Triệu Đà và thấy ở đó có rất nhiều đồ đồng của văn hóa Đông Sơn chúng ta. Đặc biệt có 2 cái thạp đồng rất đẹp mà các nhà khảo cổ Trung Quốc cũng thừa nhận là của văn hóa Đông Sơn chúng ta, chứ không phải là sản phẩm của người Trung Quốc thời kỳ đó.
Điều đó, chứng tỏ mối quan hệ giữa Nam Việt và Âu Lạc lúc đó là rất rõ ràng, có thể mối quan hệ giao thương 2 chiều, có thể là triều cống, hoặc có thể là Nam Việt cướp bóc của Âu Lạc! Dù hình thức nào đi nữa, thì không thể phủ nhận mối quan hệ này!
Ở Cổ Loa, chúng tôi phát hiện được những đồng tiền của thời Tây Hán và thời Tần. Ngay trên trống đồng Cổ Loa, mặt trong cũng có khắc chữ Hán, tức là được khắc vào sau khi đúc hoặc đã sử dụng một thời gian.
Đặc biệt trên một trong những khuôn đúc mũi tên đồng, đã phát hiện được 2 chữ theo lối chữ Hán. Một chữ đã đọc được là chữ ?oThần? với nghĩa là ?othần dân?, còn một chữ không đọc được. Tôi đã mang bản dập 2 chữ này sang Bắc Kinh hỏi thì được các chuyên gia Trung Quốc cho biết là 2 chữ này có niên đại sớm nhất là thời Chiến Quốc và muộn nhất là thời Tây Hán, tức là đều trước Công nguyên cả!
Tôi cho rằng, sau khi đánh xong An Dương Vương, Triệu Đà rút quân về Phiên Ngung (kinh đô nước Nam Việt lúc bấy giờ) và chỉ thực hiện cai quản từ xa, vẫn cho nước Âu Lạc tồn tại nhưng dưới hình thức là chư hầu và phải triều cống hàng năm. Tức là ở Cổ Loa vẫn tiếp tục là của người Việt với văn hóa Đông Sơn tiếp tục phát triển do những người tù trưởng, tộc trưởng Việt lãnh đạo.
Họ vẫn tiếp tục xây thành, thực hiện kỹ thuật đúc đồng mà An Dương Vương để lại... Tuy nhiên về sau, khi nhà Hán thôn tính nước Nam Việt thì sự cai trị của nhà Hán đối với chúng ta càng rõ nét hơn và tác động của văn hóa Hán tới văn hóa Đông Sơn mạnh hơn. Cho đến năm 43 sau Công nguyên, thì Hai Bà Trưng nổi dậy chống sự đô hộ của nhà Hán với tư cách là những tù trưởng, tộc trưởng...
* Theo dõi loạt bài trên báo Thanh Niên, Phó Giáo sư suy nghĩ như thế nào khi mà Thiền sư Lê Mạnh Thát không hề đề cập đến những kết quả khảo cổ học nói về thời kỳ An Dương Vương như trên, mà cho rằng toàn bộ câu chuyện An Dương Vương là do người Việt mình tự bịa ra trên cơ sở chuyện từ sử thi Mahabharata?
- Chưa có dịp tiếp xúc, nhưng tôi rất kính phục sự hiểu biết sâu rộng của Thiền sư cũng như khả năng xử lý các tài liệu, đặc biệt là văn bản cổ từ các ngôn ngữ khác nhau. Những luận điểm của Thiền sư đưa ra chúng ta cũng cần phải suy nghĩ. Như trường hợp Thiền sư đặt lại vấn đề Triệu Đà đánh nước Âu Lạc! Mặc đù đây là vấn đề không phải mới, trước đây nhiều nhà khảo cổ học đã tranh luận về vấn đề này! Tuy nhiên những luận điểm của của Thiền sư mới chỉ là dựa vào văn bản.
Còn với những kết quả khảo cổ học của chúng tôi, mặc dù có nhiều điều cần phải làm rõ hơn nữa; nhưng sự tồn tại và phát triển của triều đại An Dương Vương là có thực, không thể phủ nhận. Đó là sự tiếp nối của thời kỳ Hùng Vương, đưa văn hóa Đông Sơn của người Việt lên một tầm cao mới với sự hình thành của một nhà nước sơ khai.
* Từ trước đến nay, trong giới khảo cổ học nói riêng và giới sử học nói chung đã có ý kiến nào phủ nhận hoàn toàn sự tồn tại của triều đại An Dương Vương như Thiền sư Lê Mạnh Thát không?
- Sự tranh cãi về việc xây thành Cổ Loa đã có từ lâu, nhưng chủ yếu chỉ tập trung vào một vấn đề là: vòng thành Nội do An Dương Vương xây dựng hay do Mã Viện sau này xây dựng nên. Với những kết quả nói trên, tôi khẳng định là do An Dương Vương xây dựng, sau này Mã Viện hay các thời kỳ khác chỉ sử dụng và tu bổ thêm.
Còn vòng thành Trung và vòng thành Ngoại thì tất cả các nhà khảo cổ đều thống nhất là được xây dựng từ thời An Dương Vương. Từ trước đến nay, nghiên cứu tranh luận về triều đại An Dương Vương có nhiều, nhưng không một ai trong giới sử học Việt Nam nói chung và giới khảo cổ học nói riêng phủ nhận triều đại An Dương Vương như Thiền sư Lê Mạnh Thát cả! Với những kết quả khảo cổ mà chúng ta đã có trong mấy chục năm qua, việc tồn tại của triều đại An Dương Vương là điều không thể phủ nhận được.
* Xin cảm ơn Phó Giáo sư!
TRẦN LƯU (thực hiện)

Sao bác biết là mũi tên chưa dài bằng một gang tay? Có cái gì so sánh không?