Ngày này - Năm xưa

29/04
Ngày sinh nhà thiên văn học Hoa Kỳ Forest Ray Moulton (29/04/1872 ?" 07/12/1952) [1]

Ảnh: Forest Ray Moulton (29/04/1872 ?" 07/12/1952)​

Lĩnh vực nghiên cứu chủ yếu của Moulton là áp dụng Toàn học vào giải quyết các vấn đề của Thiên văn học (ví dụ: các bài toán về hệ thống 3 vật thể, 4 vật thể, n vật thể, ...). Ông đã xuất bản rất nhiều cuốn sách và công trình nghiên cứu về áp dụng Toán học trong Thiên văn học. Không chỉ viết sách, ông còn mở 1 tiết mục phát thanh phổ biến khoa học khi là giáo sư tại trường đại học Chicago [2].
Năm 1904, Cùng với giáo sư Địa lý Thomas Chrowder Chamberlin, Moulton đã đề xuất một học thuyết về sự hình thành và phát triển của Hệ Mặt Trời. Theo học thuyết này, ban đầu đã có một ngôi sao chuyển động gần Mặt Trời, các luồng vật chất phát ra từ ngôi sao này sau đó nguội lại thành ra các thiên thể nhỏ, có dạng rắn. Các thiên thể này va đập với nhau và nhập lại thành các thiên thể lớn hơn, chuyển động quanh Mặt Trời dưới tác dụng của lực hấp dẫn.[1] Mặc dù đã không còn được chấp nhận, tuy nhiên, điểm đáng chú ý của giả thiết này, đó là sự hình thành của các thiên thể do sự va đập, hòa nhập từ các thiên thể nhó hơn, có dạng rắn chứ không phải là do sự ngưng tụ, hòa nhập của các đám khí hay vật chất dạng lỏng. Ngày nay, ý tưởng này vẫn được áp dụng trong Thiên văn học hiện đại [2].
Vào đầu thế kỷ 20, khi Nicholson phát hiện ra một số vệ tinh nhỏ của Sao Mộc, Moulton đã giải thích các vệ tinh đó vốn là các tiểu hành tinh bị lực hấp dẫn của Sao Mộc bắt giữ. Cho đến nay, cách giải thích của Moulton vẫn được coi là đúng nhất khi bàn về nguồn gốc của một số vệ tinh nhỏ trong Hệ Mặt Trời.
Tên của ông được dùng để đặt cho một crater trên Mặt Trăng.
Tài liệu tham khảo:
[1]Today in Science History, 1999 - 2007. April 29 - Births, Deaths, Events, http://www.todayinsci.com/4/4_29.htm
[2]JOC/EFR, 03/2006. Forest Ray Moulton, http://www-history.mcs.st-andrews.ac.uk/Biographies/Moulton.html

30/04
Ngày sinh Carl Friedrich Gauss (30/04/1777 ?" 23/02/1855), nhà toán học thiên tài người Đức. [1]

Ảnh: Carl Friedrich Gauss (30/04/1777 ?" 23/02/1855)​

Là"hoàng tử toán học", các công trình của Gauss ảnh có ảnh hưởng rất lớn đến rất nhiều lĩnh vực, trong đó có Thiên văn học. Năm 1801, Giuseppe Piazzi đã phát hiện ra hành tinh lùn Ceres, ông đã quan sát thiên thể này trong hơn 1 tháng. Tuy nhiên, sau đó, Piazzi đã bị ốm và quá trình quan sát của ông bị gián đoạn 1 thời gian. Sau khi ông khỏi ốm, Ceres đã ở gần Mặt Trời đến mức không thể quan sát được nữa. Vài tháng sau đó, khi mà Ceres (được dự đoán là) có thể tiếp tục quan sát được, Piazzi đã không thể tìm lại được hành tinh lùn này trên bầu trời. Toán học vào thời điểm đó không thể tính toán chính xác quỹ đạo của một thiên thể chỉ với các quan sát của khoảng 1% toàn bộ quỹ đạo. Năm đó Gauss mới 23 tuổi. Ông đã tập trung làm việc trong khoảng 3 tháng và đã tính toán được vị trí của Ceres vào tháng 12/1801 với sai số chỉ là nửa độ so với vị trí thực tế [2]. Gauss tiếp tục phát triển các nghiên cứu của mình trong lĩnh vực nghiên cứu về chuyển động của các tiểu hành tinh trong điều kiện bị nhiễu động dưới tác dụng của các hành tinh lớn.
Cùng làm việc với nhà vật lý Wilhem Weber, Gauss đã tiến hành nhiều nghiên cứu trong lĩnh vực từ học. Ông cùng Weber thành lập magnetischer Verein (Câu lạc bộ từ học), hỗ trợ cho việc đo đạc từ trường ở nhiều vùng trên Trái Đất. Ông phát triển 1 phương pháp đo thành phần nằm ngang của từ trường mà vẫn còn được áp dụng rộng rãi cho đến giữa thế kỷ XX. Ông đã tìm ra phương pháp toán học để tách biệt phần từ trường đến từ lòng đất với phần từ trường đến từ từ quyển của Trái Đất.[2]
Từ năm 1807 cho đến cuối đời, Gauss đảm nhận chức vụ giáo sư thiên văn học, giám đốc đài thiên văn Göttingen. [2]
Trong lĩnh vực Thiên văn học, tên của ông được đặt cho một crater trên Mặt Trăng, một tiểu hành tinh (Asteroid 1001 Gaussia) [2]

Ảnh: Tượng Gauss tại Braunschweig​

Tài liệu tham khảo:
[1]Today in Science History, 1999 - 2007. April 30 - Births, Deaths, Events, http://www.todayinsci.com/4/4_30.htm
[2]Wikipedia, 3/2007. Carl Friedrich Gauss, http://en.wikipedia.org/wiki/Carl_Friedrich_Gauss

01/05
Ngày 01/05/1949, nhà thiên văn Hà Lan Gérad P. Kuiper đã phát hiện ra vệ tinh thứ 2 của Sao Hải Vương. [1] Trong báo cáo của mình, Kuiper đã đề nghị đặt tên vệ tinh này là Nereid, tên gọi chung của 50 nữ thần biển trong thần thoại Hy Lạp.

Ảnh: Nereid (dựng lại dựa trên những bức ảnh của Voyager 2, cấu trúc bề mặt là do họa sĩ thêm vào)​

Đây là vệ tinh lớn thứ 3 của Sao Hải Vương với đường kính 340 km. Nereids chuyển động trên một quỹ đạo có tâm sai rất lớn, với khoảng cách đến Sao Hải Vương dao động từ 1.353 triệu đến 9.623 triệu km (trung bình 5.513 triệu km). Với đặc điểm này, các nhà thiên văn học cho rằng trước đây Nereid là một tiểu hành tinh hoặc một thiên thể trong vành đai Kuiper, sau đó, thiên thể này bị lực hấp dẫn của Sao Hải Vương bắt giữ [2]
Năm 1989, tàu thám hiểm Voyager 2 của NASA đã bay qua Sao Hải Vương, các bức ảnh của Voyager 2 cho thấy hình dạng của Nereids. Tuy nhiên, các bức ảnh này không đủ độ phân giải để có thể cho thấy các đặc tính của bề mặt vệ tinh này [2]
Tài liệu tham khảo:
[1]Today in Science History, 1999 - 2007. May 1 - Births, Deaths, Events, http://www.todayinsci.com/5/5_1.htm
[2]Wikipedia, 3/2007. Nereids (moon), http://en.wikipedia.org/wiki/Nereid_%28moon%29
Được Hero_Zeratul sửa chữa / chuyển vào 19:09 ngày 02/05/2007

02/05
Tôi chưa tìm được các sự kiện thiên văn liên quan đến ngày 02/05. Cứ post tạm bài này cho liền mạch, nếu có thể tôi sẽ bổ xung sau.
Rất mong nhận được sự hỗ trợ từ các bạn.

03/05
Ngày 03/05/2003, ESA đã đưa ra những quyết định cuối cùng cho kế hoạch phóng tàu thăm dò Sao Hỏa (Mars Express) [1]

Ảnh: Kiểm tra Mars Express trước khi phóng​

Thời gian phóng tàu Mars Express được lựa chọn trong khoảng 4 tuần kể từ ngày 23/05/2003. Tuy nhiên, ngay trước khi rời khỏi Toulouse, Pháp để đến bên phóng ở sân bay vũ trụ Baikonour, Kazakhstan, các kỹ sư của ESA đã phát hiện một lỗi trong hệ thống điện của Mars Express. Sau khi dự tính thời gian sửa chữa, ngày phóng tàu thám hiểm đã được lùi từ 23/05 đến 06/06. Các kỹ sư của ESA đã nỗ lực sửa chữa và cuối cùng họ đã hoàn thành công việc sớm hơn thời hạn. [1]

Ảnh: Mars Express được triển khai trên hệ thống tên lửa đẩy Fregat/Soyuz​

Sau quyết định của ban giám đốc điều hành ESA, Mars Express đã đươc nạp năng lượng trong vòng một tuân, sau đó được chuyển đến gắn vào tên lửa Fregat (tầng trên của hệ thống tên lửa đẩy Soyuz). Ngày 02/06/2003, Mars Express đã được phóng thành công tại sân bay vũ trụ Baikonur.[1] Vào thời điểm hiện tại, Mars Express đang thực hiện các nhiệm vụ mở rộng và được lên kế hoạch hoạt động cho đến năm 2009.

Ảnh: Mars Express được phóng lên từ sân bay vũ trụ Baikonur​

Tài liệu tham khảo:
[1] European Space Agency, 2000 - 2007. Today in space history ?" 3 May,

04/05
Ngày 04/05/1989, tàu con thoi Atlantis đã được phóng lên từ sân bay vũ trụ Kenedy. Nhiệm vụ của tàu Atlantis là phóng tàu thăm dò Sao Kim Magellan [1]

Ảnh: Tàu Magellan trên đường tiến đến Sao Kim​

Tàu thăm dò Magellan được thiết kế với mục đích chủ yếu là chụp ảnh bề mặt hành tinh ở khoảng cách gần. Tên của tàu thăm dò được đặt để vinh danh nhà thám hiểm người Bồ Đào Nha thế kỷ XVI Ferdinand Magellan. Đây là lần đầu tiên NASA thực hiện việc phóng tàu thăm dò không gian từ khoang chở hàng của các tàu con thoi (sau Magellan, các tàu Ulysses thám hiểm Mặt Trời và Galileo thám hiểm Sao Mộc tiếp tục được phóng bằng phương pháp này). Magellan cũng là tàu thàm hiểm đầu tiên sử dụng kỹ thuật aerobraking (giảm tốc nhờ khí quyển).[2]

Ảnh: Tàu Magellan được triển khai trong khoang trở hàng của tàu Atlantis​

Các kết quả quan sát của những tàu thăm dò Sao Kim trước Magellan đã cung cấp cho các nhà khoa học những hình ảnh với độ phân giải thấp về các đặc điểm cơ bản của địa hình hành tinh này. Tàu thăm dò Magellan có nhiệm vụ chụp các bức ảnh có độ phân giải cao hơn, cho phép nhận biết và phân tích đặc điểm về địa hình Sao Kim (các crater, đồi, gò, ...). [2]

Ảnh: Tàu Atlantis chuẩn bị phóng tàu Magellan​

Sau khi rời khỏi khoang chứa của tàu Atlantis, tàu Magellan khởi động tên lửa, bay 1.5 vòng quanh Mặt Trời và tiếp cận Sao Kim sau 15 tháng (ngày 10/08/1990). Trong thời gian từ năm 1990 đến tháng 9 năm 1992, tàu Magellan đã chụp ảnh khoảng 98% bề mặt Sao Kim. Các bức ảnh này cho phép quan sát sự thay đổi của các vùng trên Sao Kim sau 1 năm (năm Sao Kim bằng khoảng 243 ngày Trái Đất) cũng như cho phép dựng lại hình ảnh 3 chiều của khoảng 22% bề mặt hành tinh này.[2]

Ảnh: Một khu vực trên Sao Kim dựng lại từ kết quả quan sát của tàu thám hiểm Magellan​

Từ sau tháng 9 năm 1992 cho đến khi kết thúc nhiệm vụ, tàu Magellan chuyển xuống các quỹ đạo gần bề mặt Sao Kim hơn, chủ yếu thu thập các thông tin về từ trường của và lớp trên cùng của tầng khí quyển của Sao Kim. Ngày 12/10/1994, tàu Magellan rơi vào khí quyển Sao Kim và bùng cháy, hoàn thành nhiệm vụ theo đúng như kế hoạch đã được đề ra [2].
Tài liệu tham khảo:
[1]Today in Science History, 1999 - 2007. May 04 - Births, Deaths, Events, http://www.todayinsci.com/5/5_4.htm
[2]Wikipedia, 3/2007. Magellan Probe, http://en.wikipedia.org/wiki/Magellan_probe

03/05
Ngày 05/05/1961, phi công vũ trụ Alan B. Shepard Jr đã thực hiện chuyến bay vào không gian trên tàu Freedom 7 [1]. Alan Shepard trở thành người thứ 2 bay lên vũ trụ (sau Yuri Gagarin).

Ảnh: Alan Shepard trên tàu Freedom 7​

Vào lúc 9h34 GMT, tên lửa đẩy RedStone 3 đã khởi động, đưa Alan Shepard lên độ cao khoảng 187 km. Tổng thời gian của toàn bộ chuyến bay là 15 phút, Shepard đã chịu trạng thái không trọng lượng trong khoảng 5 phút. [2]

Ảnh: Freedom 7 rời bệ phóng​

Toàn bộ quỹ đạo bay của Freedom 7 giống như một quả tên lửa đạn đạo, chưa thực hiện được việc bay có điều khiển trên quỹ đạo quanh Trái Đất. Freedom 7 đã hạ cánh xuống Đại Tây Dương, tại địa điểm cách khu vực phóng 489 km. Máy bay trực thăng của hải quân Hoa Kỳ đã đưa Shepard và Freedom 7 về căn cứ. Vào ngày 20/02/1962, John Glenn đã trở thành nhà du hành vũ trụ đầu tiên của Hoa Kỳ bay quanh Trái Đất trên một quỹ đạo hoàn chỉnh. Trên tàu Friendship 7, John Glenn đã bay quanh Trái Đất 3 vòng. [3]

Ảnh: Máy bay trực thăng đón Alan Shepard​

Tài liệu tham khảo:
[1] European Space Agency, 2000 - 2007. Today in space history ?" 5 May, http://www.esa.int/esaSC/SEMV6I77ESD_index_0.html
[2]Wikipedia, 5/2007. Mercury ?" RedStone 3, http://en.wikipedia.org/wiki/Freedom_7
[3]La taupe astronome, Avant le premier pas (USA, 1961-1969), http://phil.ae.free.fr/astro/espace/precurseurs.html

06/05
Ngày 06/05/1986, đài thiên văn vũ trụ Exosat của ESA đã rời vào khí quyển và bốc cháy, kết thúc gần 3 năm quan sát không gian tại bước sóng tia X [1]

Ảnh: Cấu tạo Exosat​

Exosat (European X-ray Observatory Satellite) được phóng lên không gian vào ngày 26/05/1983, thực hiện nhiệm vụ khảo sát các nhân thiên hà, các hệ thống sao đôi tia X, tàn tích supernova và các cụm thiên hà. Một trong những phát hiện quan trọng của Exosat là phát hiện sự dao động tựa như có chu kỳ (quasi-periodic) của các cặp sao đôi tia X khối lượng nhỏ và của các pulsar [1]

Ảnh: Exosat trên quỹ đạo​

Tài liệu tham khảo:
[1] European Space Agency, 2000 - 2007. Today in space history ?" 6 May, http://www.esa.int/esaSC/SEMOKI77ESD_index_0.html
Được Hero_Zeratul sửa chữa / chuyển vào 15:08 ngày 07/05/2007

07/05
Ngày sinh nhà toán học Pháp Alexis Claude Clairaut (07/05/1713 ?" 17/05/1765) [1]

Ảnh: Alexis Claude Clairaut (07/05/1713 ?" 17/05/1765)​

Sinh ra ở Paris, Clairaut đã sớm bộc lộ những khả năng về toán học. Năm 1731, ở tuổi 18, ông đã là thành viên của viện Hàn lâm Khoa học Pháp. Sử dụng các định luận của Newton, Claraiut đã tính toán được chu kỳ chuyển động của thiên cực Bắc Trái Đất là 25800 năm (hiện tượng tuế sai). Ông là người đầu tiên tính toán được khối lượng của Sao Kim, hiệu chỉnh giá trị của khối lượng Mặt Trăng và cũng đã có những nghiên cứu về chuyển động của các sao chổi dưới tác động của lực hấp dẫn từ các hành tinh, đặc biệt là sao chổi Halley [1]
Năm 1743, ông tham gia đoàn thám hiểm thực hiện nhiệm vụ tính toán chiều dài đường kinh tuyến Trái Đất. Sau chuyến thám hiểm này, ông đã viết một quyển sách về hình dạng của Trái Đất và chuyển động quay của Trái Đất dưới ảnh hưởng của lực hấp dẫn và lực ly tâm.[1]
Tài liệu tham khảo:
[1] European Space Agency, 2000 - 2007. Today in space history ?" 7 May, http://www.esa.int/esaSC/SEMY8O77ESD_index_0.html
Được Hero_Zeratul sửa chữa / chuyển vào 15:07 ngày 07/05/2007

08/05
Tôi chưa tìm được các sự kiện thiên văn liên quan đến ngày 08/05. Cứ post tạm bài này cho liền mạch, nếu có thể tôi sẽ bổ xung sau.
Rất mong nhận được sự hỗ trợ từ các bạn.