Ngu?i Trung Qu?c x?u xí (Bá Duong) - Ph?n 2

Ngu?i Trung Qu?c x?u xí (Bá Duong) - Ph?n 2

PH?N I - CỏC BI NúI CHUY?N

NGU?I TRUNG QU?C X?U Xớ

Di?n van d?c t?i é?i h?c Iowa (Iowa), ngy 24-09-1984.

éó nhi?u nam nay tụi mu?n vi?t m?t quy?n sỏch du?i tờn g?i " Ngu?i Trung Qu?c x?u xớ ". Tụi nh? quy?n sỏch " Ngu?i M? x?u xớ " sau khi vi?t xong dó du?c Qu?c v? vi?n M? dựng lm ti li?u tham kh?o cho sỏch lu?c c?a mỡnh. Ngu?i Nh?t cung cú m?t quy?n "Ngu?i Nh?t x?u xớ ". Tỏc gi? l é?i s? Nh?t t?i ỏc-hen-ti-na. Ngi é?i s? ny (sau khi vi?t ra cu?n sỏch dú) li?n b? cỏch ch?c. é?y cú l? l cỏi khỏc nhau gi?a éụng phuong v Tõy phuong. Trung Qu?c so sỏnh v?i Nh?t B?n cú l? cũn kộm m?t b?c. Gi? th? tụi vi?t quy?n sỏch ny, cú nhi?u kh? nang cỏc v? ph?i vo t?n nh lao d? dua com cho tụi. Vỡ th? tụi v?n khụng vi?t, nhung luụn luụn tụi tỡm m?t co h?i núi chuy?n v? v?n d? ny d? th?nh giỏo cỏc c?p, cỏc giai t?ng trong nu?c. Th? m cỏi chuy?n bỏo cỏo b?ng mi?ng ny cung khụng ph?i don gi?n. T?i éi B?c, ngu?i m?i tụi d?n núi chuy?n, ch? nghe d?n d? m?c ny dó v?i b? l?i m?i. Cho nờn su?t d?i tụi d?n nay dõy l l?n th? nh?t tụi du?c núi v? " ngu?i Trung Qu?c x?u xớ ". Tụi c?m th?y r?t l h?ng thỳ. Xin c?m t? quý v? dó cho tụi co h?i ny.

Cú m?t l?n é?i h?c éụng H?i t?i éi Trung m?i tụi d?n di?n gi?ng. Tụi bỏo h? v? d? m?c ny. Tụi h?i H?i tru?ng H?i Sinh viờn xem cú th? gõy ra v?n d? gỡ khụng. Anh ta b?o: "T?i sao l?i thnh v?n d?? " Tụi núi v?i anh ta r?ng: " Anh di tham dũ noi ụng Hi?u tru?ng xem sao, b?i vỡ cỏ nhõn tụi v?n dó l ngu?i cú v?n d?, l?i núi v? m?t d? m?c cú v?n d? n?a s? cú th? thnh n?ng d?y ". Sau khi núi chuy?n v?i Hi?u tru?ng, anh ta g?i di?n d?n éi B?c cho tụi b?o : " V?n d? thỡ khụng cú, nhung cú th? s?a d?i d? m?c khụng ? Hi?u tru?ng b?o cỏi tớt ny hoi khú nghe ". Ti?p dú anh d? ngh? tụi m?t d? m?c di lũng thũng, v?i mu ỏo dng hong, r?i h?i tụi cú d?ng ý khụng? Tụi b?o: " Di nhiờn l khụng d?ng ý, nhung n?u anh nh?t d?nh ph?i s?a thỡ t?t hon l c? s?a". éú l l?n d?u tụi núi chuy?n chớnh th?c m cú liờn quan d?n "ngu?i Trung Qu?c x?u xớ ". Tru?c khi núi chuy?n, tụi b?o : " Tụi mong r?ng khi tụi núi s? thu bang l?i d? sau dú tụi cú th? ch?a l?i thnh m?t bi van ". Anh ta kh?ng khỏi h?a s? lm. Sau khi núi xong, lỳc nghe bang thõu l?i thỡ ch? cú m?i vi cõu d?u, sau dú ton bang tr?ng !

Nam nay tụi 65 tu?i. Ngy 7 thỏng 3, hụm b?n bố ? éi B?c lm l? sinh nh?t cho tụi, tụi b?o h? : " Tụi dó s?ng 65 nam, ton l nh?ng nam thỏng gian nan ". ý tụi mu?n núi r?ng d?y khụng ph?i l s? gian nan c?a riờng tụi, nhung c?a t?t c? nh?ng ai dó lm ngu?i Trung Qu?c. B?n bố ng?i dú d?u r?t tr? tu?i, d?c bi?t b?n bố ? éi Loan da s? l nh?ng ngu?i l?n lờn trong hon c?nh kinh t? sung tỳc. Cựng cỏc b?n l?i núi chuy?n gian nan ch?c cỏc b?n khụng thớch nghe, l?i cú th? khụng tin ho?c khụng hi?u.

S? di tụi núi gian nan dõy khụng ph?i l v?n d? cỏ nhõn, l?i khụng ph?i v?n d? chớnh tr?. Cỏi v?n d? c?a m?i ngu?i Hoa ny l?i vu?t ra ngoi ph?m vi cỏ nhõn v chớnh tr? n?a. éõy khụng ph?i l gian nan m?t cỏ nhõn dó tr?i qua, cung khụng ph?i ho?n n?n c?a riờng th? h? cỏ nhõn tụi. N?u chỳng ta khụng th?u hi?u du?c cỏi ho?n n?n ny, khụng hi?u du?c nh?ng nhõn t? d?c h?i c?a van húa Trung Qu?c thỡ vinh vi?n chỳng ta khụng th? ngan ng?a du?c s? tỏi sinh c?a nú.

Chớn muoi ph?n tram ngu?i trong tr?i t? n?n Khao-Y-éang ? Thỏi Lan l ngu?i Hoa b? tr?c xu?t t? Vi?t Nam, Kampuchia, Lo (khụng núi qu?c t?ch m ch? k? huy?t th?ng v van húa). Lỳc ?y, cú m?t n? sinh viờn do m?t vi?n van húa Hoa ki?u t?i éi Loan phỏi d?n Thỏi Lan gia nh?p don ph?c v?. é?n noi du?c vi hụm, cụ ta dó khụng ch?u n?i, khúc lúc r?i xin v?. Cụ ta b?o : " Cỏi th?m tr?ng ny khụng ai ch?u n?i !".

Tụi d?n Thỏi Lan sau dú, th?y hon c?nh nh?ng ngu?i t? n?n qu? tỡnh khụng th? no khụng roi nu?c m?t du?c. Vớ d? ngu?i Hoa khụng du?c phộp cú ti s?n riờng, khụng du?c buụn bỏn. N?u ỏo anh rỏch, anh tr? cho b c? bờn c?nh n?a bỏt com d? b c? vỏ ỏo cho anh, dú cung b? xem l m?t hnh vi buụn bỏn. C?nh sỏt Thỏi vỡ v?y cú th? l?t tru?ng b c? ny, gi?i ra tũa ỏn d?a phuong d? tra h?i : " T?i sao my l?i lm chuy?n ph?m phỏp nhu v?y ? " é?y, ch? don c? m?t s? ki?n nh? trong nh?ng b?c nh?c ngu?i t? n?n ph?i ch?u. Ngoi dau xút v ph?n n?, tụi ch? cú m?t suy nghi sau: Ngu?i Trung Qu?c dó lm di?u gỡ ỏc d? ph?i ch?u cỏi c?nh d?i x? nhu v?y?

Nam tru?c, hai v? ch?ng tụi sang Pa-ri. T? trong t?u di?n ng?m ra, th?y m?t qu?y hng bỏn n? trang, ch? qu?y l m?t ph? n? trung niờn nột m?t ỏ dụng. Tụi v v? tụi v?a xem hng v?a núi chuy?n. B?ng nhiờn ch? qu?y dựng ti?ng Hoa gi?i thớch cho chỳng tụi. Chỳng tụi c?m th?y r?t thõn thi?t bốn h?i b ?y : " T?i sao b l?i núi du?c ti?ng Hoa? " B b?o: " Tụi l ngu?i Hoa, t? Vi?t Nam tr?n sang ". L?i dỳng l ngu?i dó t? tr?i t? n?n Khao-Y-éang. B v?a núi v?a n?c n?. Tụi ch? bi?t an ?i b r?ng : "Thụi, ớt nh?t l bõy gi? cung d?, khụng b? dúi". Lỳc s?p s?a chia ay, b ta th? di núi: " ễi! Lm ngu?i Hoa sao m kh? nh?c th?! ". é?i v?i l?i than th? ny su?t d?i tụi s? ch?ng bao gi? quờn du?c.

Th? k? th? XIX, qu?n d?o Nam Duong - th?i nay t?c l éụng Nam ỏ, (Th?t ra éụng Nam ỏ cũn r?ng hon ý ụng Bỏ Duong mu?n núi - ND) - cũn l thu?c d?a c?a Anh v H Lan, cú m?t chuyờn viờn Anh dúng ? Ma-lai-xi-a núi r?ng : " Lm ngu?i Trung Qu?c ? th? k? th? XIX l m?t tai h?a ". B?i vỡ ụng ny dó th?y c?ng d?ng ngu?i Hoa s?ng ? qu?n d?o Nam Duong gi?ng m?t lu l?n, vụ tri vụ th?c, t? sinh t? di?t, tựy th?i cũn cú th? b? sỏt h?i hng lo?t. Th? m tụi th?y ngu?i Hoa ? th? k? XX so v?i ngu?i Hoa ? th? k? XIX tai h?a c?a h? cũn l?n hon.

éi?u lm chỳng ta dau kh? nh?t l bao mong d?i c?a ngu?i Hoa t? m?t tram nam nay co h? nhu dó b? tiờu tan ton b?. C? m?i l?n cú m?t mong ch? tr? l?i, h?a h?n nu?c nh m?t tuong lai sỏng s?a hon, thỡ k?t qu? l?i cng lm cho chỳng ta th?t v?ng v tỡnh hỡnh l?i cng tr? nờn t? h?i hon. M?t mong ch? khỏc l?i d?n, d? r?i l?i dem v? nh?ng ?o v?ng, th?t v?ng, nh?ng t?i t? liờn miờn vụ t?n.

Dõn t?c c? nhiờn l tru?ng t?n, sinh m?nh c?a cỏ nhõn l h?u h?n. M?t d?i ngu?i cú du?c bao u?c v?ng l?n? Cú du?c bao lý tu?ng l?n, ch?u du?c m?y l?n tan v? ? Con du?ng tru?c m?t sỏng s?a th? no? Hay l?i den t?i? Th?t khú núi cho h?t!

B?n nam tru?c, lỳc tụi di?n gi?ng t?i New York, d?n do?n " ch?i tai ", cú m?t ngu?i d?ng d?y núi : " ễng t? éi Loan d?n, ụng ph?i núi cho chỳng tụi nghe v? nh?ng hy v?ng, ph?i c? vừ nhõn tõm. Sao l?i di d? kớch chỳng tụi ? ". Con ngu?i duong nhiờn c?n du?c khớch l?, v?n d? l khớch l? r?i sau dú lm gỡ n?a ? Tụi t? nh? cung t?ng du?c khớch l? r?i. Lỳc 5, 6 tu?i, tụi du?c ngu?i l?n núi v?i tụi : " Ti?n d? c?a Trung Qu?c n?m trong tay th? h? cỏc chỏu d?y ! " Tụi cho r?ng trỏch nhi?m c?a tụi l?n quỏ, ch?c khụng th? no d?m duong n?i. Sau dú tụi l?i núi v?i con tụi: " Ti?n d? c?a Trung Qu?c n?m trong tay th? h? cỏc con d?y! " Bõy gi? con tụi l?i núi v?i chỏu tụi: " Ti?n d? Trung Qu?c n?m trong tay th? h? cỏc con d?y! "

M?t d?i, r?i m?t d?i, bi?t bao nhiờu l?n m?t d?i ? é?n d?i no thỡ m?i th?t khỏ lờn du?c ? T?i Trung Qu?c d?i l?c r?ng l?n, sau th?i Ph?n h?u (Phong tro ch?ng phe h?u nam 1958), ti?p theo l?i l é?i Cỏch M?ng Van Húa long tr?i l? d?t. T? ngy loi ngu?i cú l?ch s? d?n nay chua bao gi? th?y du?c m?t tai h?a do con ngu?i lm ra to l?n d?n nhu v?y. Ch?ng núi d?n t?n th?t sinh m?ng, cỏi t?n thuong l?n lao nh?t l s? ch d?p nhõn tớnh, d?y xộo lờn ph?m h?nh cao quý. Con ngu?i n?u r?i b? nhõn tớnh v nh?ng d?c h?nh cao quý thỡ sỏnh v?i c?m thỳ cú khỏc gỡ ? Mu?i nam tai v? l?n lm cho bao ngu?i dó bi?n thnh c?m thỳ. M?t dõn t?c nhu v?y, ph?m ch?t sa d?a t?i m?c dú lm sao cú d? s?c l?i d?ng lờn du?c ? (Mao Tr?ch éụng tuyờn b? dõn Trung Qu?c t? dõy l?i d?ng lờn r?i - ND).

T?i Mó-lai-ỏ (Malaysia), noi ngu?i Hoa chi?m hon 30%, cú l?n tụi di tham quan b?o tng vi?n, bờn trong dựng van t? Mó-lai, cú ch?a c? ti?ng Anh, nhung ch?ng cú ti?ng Hoa. Núi th? khụng ph?i c? cú ti?ng Hoa l t?t, khụng cú l khụng t?t, dú l m?t v?n d? khỏc. Nhung hi?n tu?ng ny núi lờn m?t ph?n lũng d? h?p hũi c?a ngu?i Mó-lai, m?t ph?n l?i núi lờn tỡnh tr?ng thi?u l?c lu?ng, d?a v? v khụng du?c tụn tr?ng c?a ngu?i Hoa. Ngu?i Hoa ? Thỏi Lan núi :" Chỳng tụi n?m ch?c trong tay m?ch mỏu c?a lỳa g?o Thỏi ". éõy ch? l di?u t? mỡnh an ?i mỡnh. Ch? c?n m?t phỏp l?nh du?c ban hnh l cỏc ngu?i s? ch?ng cũn gỡ c? !

Bõy gi? ngu?i ta núi nhi?u v? Huong C?ng [H?ng-Kụng]. B?t c? nu?c no, n?u cú d?t dai b? nu?c ngoi chi?m c? d?u c?m th?y t?i nh?c. Ch? cho d?n lỳc l?y du?c v? ch?ng khỏc no lũng m? b? m?t con. Ai cung nh? chuy?n nu?c Phỏp lỳc ph?i c?t hai t?nh Alsace v Lorraine giao cho é?c dó dau kh? nhu th? no, lỳc l?y l?i du?c v? dó sung su?ng ra sao.

Nhung Huong C?ng c?a chỳng ta ch? c?n nghe d?n vi?c tr? v? t? qu?c l l?p t?c h?n bay phỏch l?c. Chuy?n gỡ m l? th? ?

Cũn núi v? éi Loan, hi?n nay nhi?u thanh niờn ngu?i t?nh ny ho?c ngu?i noi khỏc ? dõy d?u ch? truong éi Loan d?c l?p. Tụi nh? l?i 30 nam tru?c dõy, lỳc Nh?t B?n tr? l?i éi Loan cho Trung Qu?c (1945), m?i ngu?i sung su?ng nhu si cu?ng ch?ng khỏc no d?a con l?c m? l?i tỡm du?c du?ng v? nh. Cỏi gỡ dó x?y ra sau 30 nam dú d? cho d?a con kia l?i mu?n b? nh ra di ?

? C?ng hũa Sớp, m?t bờn l ngu?i Th?-Nhi-K?, m?t bờn l ngu?i Hi-L?p, khỏc nhau v? van t?, ngụn ng?, ch?ng t?c, tụn giỏo m cũn cú th? s?ng chung du?c. T?i sao chỳng ta, nh?ng ngu?i cựng huy?t th?ng, cựng m?t mui, cựng t? tiờn, cựng van húa, van t?, ngụn ng?, ch? khỏc nhau cú khu v?c d?a lý m l?i cú th? x?y ra hi?n tu?ng ny ?

S? ki?n trờn khi?n cho vi?c " lm m?t ngu?i Hoa " khụng nh?ng gian nan m cũn kh? nh?c n?a. Ngay c? d?i v?i nh?ng ngu?i Hoa s?ng t?i M? cung v?y, no cỏnh t?, cỏnh h?u, trung l?p, d?c l?p, thiờn t? trung, trung thiờn h?u, h?u thiờn trung, võn võn v võn võn, ch?ng bi?t du?ng no m mũ. Ngu?i ny d?i v?i k? n? d?u mang m?i c?u thự nhu nú gi?t b? mỡnh. Th?t khụng hi?u l th? dõn t?c gỡ ?

Trờn th? gi?i khụng cú nu?c no cú l?ch s? lõu d?i nhu Trung Qu?c, khụng cú nu?c no cú m?t n?n van húa khụng d?t do?n nhu Trung Qu?c, m cỏi van húa dú l?i dó t?ng d?t d?n m?t n?n van minh cao d?. Ngu?i Hy-L?p th?i nay v?i ngu?i Hy-L?p ngy xua ch?ng liờn quan gỡ v?i nhau. Ngu?i Ai-C?p cung v?y. Nhung ngu?i Trung Qu?c hụm nay thỡ dỳng l h?u du? c?a ngu?i Trung Qu?c c? d?i. T?i sao m?t nu?c kh?ng l? nhu v?y, m?t dõn t?c to l?n nhu v?y ngy nay l?i ra nụng n?i x?u xa ?y? Ch?ng nh?ng b? ngu?i nu?c ngoi ?c hi?p m cũn b? ngay dõn mỡnh ?c hi?p. No l vua b?o ngu?c, quan b?o ngu?c, m c? dõn (qu?n chỳng) cung b?o ngu?c.

? nu?c ngoi, cú lỳc tụi d?ng l?i trong cụng viờn, nhỡn tr? con ngo?i qu?c, th?y sao chỳng sung su?ng th?. Trong lũng tụi lỳc ?y t? nhiờn c?m th?y thốm thu?ng quỏ. Chỳng khụng ph?i mang gỏnh n?ng, con du?ng chỳng di b?ng ph?ng, r?ng rói quỏ, tõm lý kh?e m?nh, sung món, s?ng khoỏi. Con tr? éi Loan chỳng ta d?n tru?ng h?c, deo kớnh c?n, m?t khú dam dam vỡ ph?i d?i phú v?i ỏp l?c bi v?. M? ng?t ngó xu?ng d?t, con d?n d? m? d?y, m? kờu r?ng lờn : " M? cú ch?t cung ch?ng sao, vi?c gỡ d?n con! Con di h?c bi di! éi h?c bi di! "

V? tụi lỳc d?y h?c ? éi Loan, th?nh tho?ng c? d? c?p d?n d?o d?c lm ngu?i, t?c thỡ sinh viờn nhao nhao ph?n d?i : "Chỳng tụi khụng c?n h?c lm ngu?i, ch? c?n h?c d? ?ng phú v?i vi?c thi c? ". L?i nhỡn v? tr? con ? Trung Qu?c l?c d?a, t? nh? dó ph?i h?c dỏnh d?u nhau, l?a d?i b?p b?m nhau, l?i luy?n t?p cỏch l?a b?n, ph?n d?ng chớ, l?i ph?i h?c cỏch b?c phột, b?a d?t. M?t n?n giỏo d?c dỏng s? thay! M?t th? h? n?a nh?ng d?a tr? ny l?n lờn s? nhu th? no ?

Tụi s?ng ? éi Loan hon 30 nam, mu?i nam vi?t ti?u thuy?t, mu?i nam vi?t t?p van, mu?i nam ng?i tự, cũn mu?i nam t?i s? dựng d? vi?t l?ch s?. M?t s? phõn ph?i r?t quõn bỡnh.

T?i sao tụi khụng vi?t ti?u thuy?t n?a ? Tụi c?m th?y r?ng ti?u thuy?t thụng qua m?t s? hỡnh th?c, nhõn v?t tuong d?i ch? núi lờn s? th?t m?t cỏch giỏn ti?p. Cho nờn tụi m?i quay qua vi?t t?p van. Tụi mu?n dựng t?p van nhu m?t lu?i guom ng?n tr?c ti?p dõm vo tim t?i ỏc.

Nhung r?i vi?t t?p van cung gi?ng nhu ng?i c?nh m?t anh lỏi xe. C? ph?i luụn nh?c nh? anh ta lỳc nh?m du?ng, lỳc r? ph?i, lỳc r? trỏi, lỳc d?ng vu?t, lỳc cú c?u tru?c m?t, lỳc b?t ga, lỳc g?p ngó tu, dốn xanh, dốn d?, v.v... khụng lỳc no ngung nh?c nh?, ngung kờu. Nhung n?u kờu nhi?u l?i cú th? b? di tự. Nh?ng k? cú quy?n bớnh d?u bi?t r?ng ch? c?n khụng cú ngu?i khỏm phỏ ra nh?ng sai l?m c?a mỡnh l mỡnh du?c xem nhu khụng bao gi? sai l?m c?.

? trong tự, lỳc tr?m tu tụi dó t? h?i: " T?i sao tụi ng?i tự? Tụi ph?m t?i gỡ? ". Ra kh?i ng?c tụi khụng ng?ng tỡm hi?u v? c?nh ng? c?a tụi. Ph?i chang dú l m?t tru?ng h?p d?c bi?t ? é?n lỳc t?i Iowa (M?), chớnh th?c cựng ? chung v?i nh?ng tỏc gia t? l?c d?a d?n, tụi m?i hi?u nh?ng ngu?i nhu tụi l Thu?ng é? dó ch? d?nh b?t ng?i tự, dự ? éi Loan hay l?c d?a. H? gi?i thớch cho tụi r?ng : " Tớnh n?t c?a anh nhu v?y, lm sao s?ng n?i v?i H?ng V? Binh, lm sao ch?u n?i Cỏch M?ng Van Húa ? Phong tro Ph?n H?u s? dỏnh anh khụng cũn manh giỏp ".

T?i sao m?t ngu?i Trung Qu?c ch? hoi b?o gan so xu?t núi lờn m?t ớt s? th?t, l?i ph?i ch?u s? ph?n nhu v?y? Tụi g?p khụng ớt ngu?i dó ng?i tự ? l?c d?a. Tụi h?i h? : "T?i sao anh b? ng?i tự? " H? dỏp: " B?i vỡ tụi dó núi lờn m?t vi s? th?t! ". Thỡ ra v?y. T?i sao núi lờn vi cõu v? s? th?t l?i ph?i ch?u m?t s? ph?n nhu v?y ? Tụi cho r?ng d?y khụng ph?i l m?t v?n d? cỏ nhõn, m l m?t v?n d? c?a van húa Trung Qu?c.

M?y hụm tru?c, cú m?t v? t? B?c Kinh d?n, Bớ thu d?ng ?y c?a Hi?p H?i Cỏc Tỏc Gia Ton Qu?c. Lỳc núi chuy?n v?i ụng ta, tụi t?c d?n ngh?n l?i. Tụi bi?t tụi cói nhau cung khụng d?n n?i t?i, nhung l?n ?y tụi dó b? dỏnh g?c. Tuy nhiờn tụi cung ch?ng trỏch anh ta du?c, m th?m chớ c? cỏi ngu?i d?c v? dó b?t tụi ? éi B?c cung th?. B? d?t vo cỏi hon c?nh dú, di vo qu? d?o dú, ai cung d?u cú ph?n ?ng tuong t? v c?m th?y r?ng mỡnh lm dỳng. Tụi cú th? cung v?y, vỡ tụi nghi mỡnh lm dỳng. Th?m chớ tụi cú th? cũn t?i t? hon th? n?a. Ngu?i ta thu?ng núi : " Mỡnh n?m tuong lai mỡnh trong tay mỡnh ". Lỳc dó lu?ng tu?i, tụi th?y cõu ny khụng ?n; s? th?c, cú l? ch? n?m du?c m?t n?a trong tay mỡnh, cũn m?t n?a l?i ? trong tay c?a k? khỏc.

Ki?p ngu?i trờn d?i ny gi?ng nhu m?t c?c s?i trong m?t mỏy nho xi-mang, sau khi b? nho tr?n, thõn ch?ng t? ch? du?c. éi?u ?y khi?n tụi c?m th?y dú khụng ph?i l m?t v?n d? c?a riờng m?t cỏ nhõn no, nhung l m?t v?n d? xó h?i, van húa.

Lỳc ch?t, chỳa Giờ-Su (Jesus) b?o : " Hóy tha th? cho h?, h? dó lm nh?ng di?u m h? khụng h? hi?u ". Lỳc tr?, d?c cõu ny tụi cho r?ng nú ch? l m?t cõu t?m thu?ng. L?n lờn r?i l?i v?n th?y nú khụng cú gỡ ghờ g?m c?, nhung d?n cỏi tu?i ny r?i tụi m?i phỏt hi?n r?ng nú r?t thõm thỳy, th?t dau lũng thay ! Cú khỏc no ngu?i Trung Qu?c s? di tr? thnh x?u xớ nhu ngy nay b?i chớnh vỡ h? khụng h? bi?t r?ng mỡnh x?u xớ.

Vỡ M? v éi Loan dó c?t d?t bang giao nờn khi v? ch?ng chỳng tụi di Iowa, kinh phớ m?t n?a do é?i h?c Iowa di th?, n?a cũn l?i do m?t tu nhõn tờn Bựi Trỳc Chuong tiờn sinh di th?. ễng Bựi l ch? ti?m an Y?n Kinh, m?t ngu?i chua h? bi?t Trung Qu?c l gỡ. Chỳng tụi cung chua h? g?p ụng bao gi? nờn r?t c?m d?ng khi bi?t ụng dó gỏnh vỏc m?t n?a chi phớ. Sau ny, lỳc núi chuy?n, ụng b?o tụi : "Tru?c khi d?c sỏch c?a ụng, tụi v?n tu?ng ngu?i Trung Qu?c l ghờ g?m l?m, sau khi d?c sỏch c?a ụng r?i m?i th?y l khụng ph?i v?y, cho nờn tụi cng mu?n g?p m?t d? nghe l?i ch? giỏo ". Khi dó th?y van húa Trung Qu?c l cú v?n d?, ụng Bựi Trỳc Chuong l?i t? h?i khụng hi?u ph?m ch?t ngu?i Trung Qu?c cú v?n d? khụng ?

Lỳc tụi ra nu?c ngoi l?n d?u tiờn, Giỏo su Tụn Quan Hỏn núi v?i tụi : " Sau khi tr? v? l?i dõy, anh d?ng cú m núi v?i tụi r?ng ngu?i Trung Qu?c ? dõu cung v?n l ngu?i Trung Qu?c nhộ! ". Tụi tr? l?i: " éu?c r?i, tụi s? khụng núi! ". Sau khi tr? v? nu?c l?n dú, lỳc ụng h?i tụi: " Anh th?y th? no? " Tụi núi: "ễng b?o ụng khụng cho tụi núi cõu ?y, nhung tụi v?n ph?i núi : ngu?i Trung Qu?c ? dõu cung v?n l ngu?i Trung Qu?c ! ". ễng Tụn ch?c hy v?ng r?ng v?i th?i gian ngu?i Trung Qu?c s? thay d?i m khụng th? no nghi du?c r?ng chuy?n dú dó khụng h? x?y ra.

Th? cú ph?i l ph?m ch?t c?a ngu?i Trung Qu?c dỳng l cú v?n d? khụng ? Cú ph?i chang Thu?ng é? dó phỳ cho chỳng ta m?t cỏi n?i tõm x?u xa ?

Th?t tỡnh tụi khụng nghi r?ng ph?m ch?t chỳng ta cú v?n d?, m d?y cung khụng ph?i l m?t di?u an ?i. Ngu?i Trung Qu?c l m?t trong nh?ng dõn t?c thụng minh nh?t. T?i cỏc d?i h?c M?, nh?ng ngu?i d?ng d?u b?ng thu?ng l ngu?i Trung Qu?c. Nhi?u nh khoa h?c l?n, g?m c? ngu?i cha d? c?a n?n nguyờn t? Trung Qu?c Tụn Quan Hỏn, ngu?i du?c gi?i thu?ng Nobel nhu Duong Ch?n Ninh, Lý Chớnh é?o d?u l nh?ng b? úc h?ng nh?t. Ngu?i Trung Qu?c qu? l khụng ph?i lo?i ngu?i cú ph?m ch?t x?u. Ph?m ch?t ny cú th? dua Trung Qu?c d?n du?c m?t th? gi?i lnh m?nh v h?nh phỳc.

Chỳng ta cú d? tu cỏch lm chuy?n dú v chỳng ta cú lý do tin r?ng Trung Qu?c cú th? tr? thnh m?t nu?c r?t t?t d?p. Chỳng ta khụng c?n c? ph?i mu?n cú m?t qu?c gia hựng m?nh. Qu?c gia khụng hựng m?nh thỡ cú can h? gỡ ? Ch? c?n sao cho nhõn dõn h?nh phỳc r?i thỡ di tỡm qu?c gia hựng m?nh cung chua mu?n.

Tụi nghi ngu?i Trung Qu?c chỳng ta cú ph?m ch?t cao quý. Nhung t?i sao c? tram nam r?i, cỏi ph?m ch?t ?y th?y chung v?n khụng lm cho ngu?i Trung Qu?c thoỏt kh?i kh? n?n? Nguyờn do vỡ sao?

Tụi mu?n m?o mu?i d? xu?t m?t cõu tr? l?i cú tớnh cỏch t?ng h?p : éú l vỡ van húa truy?n th?ng Trung Qu?c cú m?t lo?i siờu vi trựng, truy?n nhi?m, lm cho con chỏu chỳng ta t? d?i ny sang d?i n? khụng kh?i du?c b?nh.

Cú ngu?i s? b?o: " T? mỡnh khụng x?ng dỏng, l?i di trỏch t? tiờn! ". Xột cho k? cõu núi ny cú m?t so h? l?n. Trong v? k?ch n?i ti?ng "Qu?n ma" (Nh?ng con ma) c?a Ibsen (ớp-sen) cú k? chuy?n hai v? ch?ng m?c b?nh giang mai sinh ra m?t d?a con cung b? b?nh di truy?n. M?i l?n phỏt b?nh nú l?i ph?i u?ng thu?c. Cú l?n t?c quỏ nú kờu lờn: " Con khụng u?ng thu?c ny dõu! Con th ch?t di thụi! B? m? dó cho con cỏi thõn th? nhu th? ny ! ?" Tru?ng h?p ny thỡ nờn trỏch d?a bộ hay trỏch b? m? nú ? Chỳng ta khụng ph?i trỏch b? m?, cung khụng ph?i trỏch t? tiờn chỳng ta, nhung nh?t quy?t ph?i trỏch cỏi th? van húa h? dó truy?n l?i cho chỳng ta.

M?t nu?c r?ng ng?n dú, m?t dõn t?c l?n ng?n dú, chi?m d?n m?t ph?n tu dõn s? ton c?u, l?i l m?t vựng cỏt ch?y c?a s? dúi nghốo, ngu mu?i, d?u t?, t?m mỏu m khụng t? thoỏt du?c. Tụi nhỡn cỏch cu x? gi?a con ngu?i v?i nhau ? nh?ng nu?c khỏc m l?i cng thốm. Cỏi van húa truy?n th?ng ki?u no d? sinh ra hi?n tu?ng ny ? Nú dó khi?n cho ngu?i Trung Qu?c chỳng ta mang s?n trong mỡnh nhi?u d?c tớnh r?t dỏng s? !

M?t trong nh?ng d?c tớnh rừ nh?t l do b?n, h?n lo?n, ?n o. éi Loan dó t?ng cú m?t d?o ph?i ch?ng b?n v ch?ng h?n lo?n, nhung ch? du?c m?y ngy. Cỏi b?p c?a chỳng ta v?a b?n v?a l?n x?n. Nh c?a chỳng ta cung v?y. Cú nhi?u noi h? ngu?i Trung Qu?c d?n ? l nh?ng ngu?i khỏc ph?i d?n di. Tụi cú m?t cụ b?n tr? t?t nghi?p d?i h?c chớnh tr?. Cụ ny l?y m?t ngu?i Phỏp r?i sang Pa-ri sinh s?ng. R?t nhi?u b?n bố di du l?ch u chõu d?u ghộ nh cụ trỳ chõn. Cụ ta b?o v?i tụi : "Trong tũa nh tụi ?, ngu?i Phỏp d?u d?n di c?, bõy gi? ton ngu?i ỏ dụng nh?y vo !" (Ngu?i ỏ dụng cú khi ch? ngu?i chõu ỏ núi chung, cú khi l?i ch? ngu?i Trung Qu?c). Tụi nghe núi v?y r?t bu?n, nhung khi di xem xột t?n m?t m?i th?y l ch? no cung d?y gi?y kem, v? h?p, gi?y dộp b?a bói, tr? con ch?y lung tung, v? b?y lờn tu?ng, khụng khớ trong khu b?c lờn m?t mựi ?m m?c. Tụi h?i : "Cỏc ngu?i khụng th? t? ch?c quột d?n du?c hay sao? "Cụ ta dỏp: " Lm sao n?i!".

Khụng nh?ng ngu?i nu?c ngoi th?y chỳng ta l b?n, lo?n, m qua nh?ng di?u h? nh?c nh? chỳng ta cung t? th?y mỡnh l b?n, lo?n.

Cũn nhu núi d?n ?n o, cỏi m?m ngu?i Trung Qu?c thỡ to khụng ai bỡ k?p, v trong linh v?c ny ngu?i Qu?ng éụng ph?i chi?m gi?i quỏn quõn. ? bờn M? cú m?t cõu chuy?n ti?u lõm nhu sau : Cú hai ngu?i Qu?ng éụng l?ng l? núi chuy?n v?i nhau, ngu?i M? l?i tu?ng h? dỏnh nhau, bốn g?i di?n bỏo c?nh sỏt. Khi c?nh sỏt t?i, h?i h? dang lm gỡ, h? b?o : " Chỳng tụi dang thỡ th?m v?i nhau".

T?i sao ti?ng núi ngu?i Trung Qu?c l?i to ? B?i tõm khụng yờn ?n. C? tu?ng lờn cao gi?ng, to ti?ng l lý l? mỡnh m?nh. Cho nờn lỳc no cung ch? c?t núi to, lờn gi?ng, mong lý l? d?n v?i mỡnh. N?u khụng, t?i sao h? c? ph?i gõn c? lờn nhu th? ?

Tụi nghi nh?ng di?m ny cung d? d? lm cho hỡnh ?nh c?a ngu?i Trung Qu?c b? tn phỏ v lm cho n?i tõm mỡnh khụng yờn ?n. Vỡ ?n o, do b?n, h?n lo?n di nhiờn cú th? ?nh hu?ng t?i n?i tõm, cung nhu sỏng s?a, s?ch s? v?i l?n x?n, do b?n l hai th? gi?i hon ton khỏc xa nhau.

Cũn v? vi?c xõu xộ nhau thỡ m?i ngu?i d?u cho dú l m?t d?c tớnh n?i b?t c?a ngu?i Trung Qu?c. M?t ngu?i Nh?t don d?c trụng ch?ng khỏc no m?t con l?n, nhung ba ngu?i Nh?t h?p l?i l?i thnh m?t con r?ng. Tinh th?n don k?t c?a ngu?i Nh?t lm cho h? tr? thnh vụ d?ch. B?i v?y trong linh v?c quõn s? cung nhu thuong m?i ngu?i Trung Qu?c khụng th? no qua m?t du?c ngu?i Nh?t. Ngay t?i éi Loan, ba ngu?i Nh?t cựng buụn bỏn thỡ l?n ny phiờn anh, l?n sau d?n lu?t tụi. Ngu?i Trung Qu?c m buụn bỏn thỡ tớnh cỏch x?u xa t?c thỡ l? ra bờn ngoi theo ki?u : N?u anh bỏn 50 tụi s? bỏn 40. Anh bỏn 30 tụi ch? bỏn 20.

Cho nờn, cú th? núi, m?i ngu?i Trung Qu?c d?u l m?t con r?ng, núi nang vanh vỏch, c? nhu l ? bờn trờn thỡ ch? c?n th?i m?t cỏi l t?t du?c m?t tr?i, ? du?i thỡ ti tr? qu?c bỡnh thiờn h? cú du. Ngu?i Trung Qu?c ? m?t v? trớ don d?c nhu trong phũng nghiờn c?u, trong tru?ng thi - noi khụng c?n quan h? v?i ngu?i khỏc - thỡ l?i cú th? phỏt tri?n t?t. Nhung n?u ba ngu?i Trung Qu?c h?p l?i v?i nhau, ba con r?ng ny l?i bi?n thnh m?t con heo, m?t con giũi, ho?c th?m chớ khụng b?ng c? m?t con giũi n?a. B?i vỡ ngu?i Trung Qu?c cú bi?t ti d?u dỏ l?n nhau.

Ch? no cú ngu?i Trung Qu?c l cú d?u dỏ, ngu?i Trung Qu?c vinh vi?n khụng don k?t du?c, t?a h? trờn thõn th? h? cú nh?ng t? bo thi?u don k?t. Vỡ v?y khi ngu?i nu?c ngoi phờ phỏn ngu?i Trung Qu?c khụng bi?t don k?t thỡ tụi ch? xin thua: " Anh cú bi?t ngu?i Trung Qu?c vỡ sao khụng don k?t khụng? Vỡ Thu?ng d? mu?n th?. B?i vỡ n?u m?t t? ngu?i Hoa don k?t l?i, v?n ngu?i m?t lũng, anh cú ch?u n?i khụng? Chớnh ra Thu?ng é? thuong cỏc anh nờn m?i d?y cho ngu?i Hoa m?t don k?t ! " Tụi tuy núi th? nhung r?t dau lũng.

Ngu?i Trung Qu?c khụng ch? khụng don k?t, m m?i ngu?i l?i cũn cú d?y d? lý do d? cú th? vi?t m?t quy?n sỏch núi t?i sao h? l?i khụng don k?t. Cỏi di?u ny th?y rừ nh?t t?i nu?c M? v?i nh?ng hỡnh m?u ngay tru?c m?t. B?t c? m?t xó h?i ngu?i Hoa no ớt nh?t cung ph?i cú 365 phe phỏi tỡm cỏch tiờu di?t l?n nhau.

? Trung Qu?c cú cõu : " M?t hũa thu?ng gỏnh nu?c u?ng, hai hũa thu?ng khiờng nu?c u?ng, ba hũa thu?ng khụng cú nu?c u?ng ". Ngu?i dụng thỡ dựng d? lm gỡ? Ngu?i Trung Qu?c trong thõm tõm can b?n chua bi?t du?c t?m quan tr?ng c?a s? h?p tỏc. Nhung n?u anh b?o h? chua bi?t, h? l?i cú th? vi?t ngay cho anh xem m?t quy?n sỏch núi t?i sao c?n ph?i don k?t.



éỏnh th?ng 1 v?n quõn khụng b?ng t? th?ng lũng mỡnh

Tie^'p
L?n tru?c (nam 1981) tụi sang M? ? t?i nh? m?t ngu?i b?n l?m giỏo su d?i h?c - anh n?y núi chuy?n thỡ dõu ra d?y; thiờn van, d?a lý; n?o l? l?m sao d? c?u nu?c... - Ng?y hụm sau tụi b?o: " Tụi ph?i di d?n d?ng anh A m?t tý! ". V?a nghe d?n tờn anh A kia, anh b?n tụi tr?ng m?t gi?n d?. Tụi l?i b?o : "Anh dua tụi di m?t lỏt nhộ !". Anh ta b?o: "Tụi khụng dua, anh t? di cung du?c r?i!".
H? cựng d?y h?c t?i M?, l?i cựng quờ v?i nhau m? t?i sao khụng th? cựng d?i tr?i chung? Cú th? n?o núi nhu v?y l? h?p lý du?c? B?i v?y vi?c ngu?i Hoa c?n xộ nhau l? m?t d?c trung nghiờm tr?ng.
Nh?ng ngu?i s?ng t?i M? d?u th?y rừ di?u n?y : d?i x? v?i ngu?i Trung Qu?c t? h?i nh?t khụng ph?i l? ngu?i nu?c ngo?i, m? chớnh l?i l? ngu?i Trung Qu?c v?i nhau. Bỏn r? ngu?i Trung Qu?c, ham d?a ngu?i Trung Qu?c l?i cung khụng ph?i l? ngu?i M? m? l? ngu?i Hoa. T?i Ma-lai-xi-a cú m?t chuy?n th? n?y. M?t ụng b?n tụi l?m ngh? khai thỏc m? khoỏng s?n. Anh ta b?ng nhiờn b? t? cỏo m?t chuy?n r?t nghiờm tr?ng. Sau khi tỡm hi?u m?i bi?t r?ng ngu?i t? cỏo mỡnh l?i l? m?t b?n thõn c?a anh ta, m?t ngu?i cựng quờ, cựng d?n Ma-lai-xi-a tha phuong c?u th?c v?i nhau. Ngu?i b?n tụi ch?t v?n anh kia : " T?i sao anh l?i di l?m cỏi vi?c dờ ti?n dú ?". Ngu?i kia b?o : "Cựng di xõy d?ng co d?, bõy gi? anh gi?u cú, tụi v?n hai tay tr?ng. Tụi khụng t? cỏo anh thỡ t? ai bõy gi? ?".
Cho nờn k? thự c?a ngu?i Trung Qu?c l?i l? ngu?i Trung Qu?c.
Núi vớ d? t?i M?, m?t nu?c r?ng mờnh mụng, con ngu?i nhu h?t cỏt trong sa m?c, ai bi?t anh l? ngu?i nh?p c?nh khụng h?p phỏp ? N?u cú ngu?i t? cỏo anh, thỡ dú l? ai ? L? ai, n?u khụng ph?i l? m?t ngu?i Trung Qu?c khỏc, khụng ph?i l? b?u b?n g?n gui anh ?
Nhi?u b?n ? M? cũn b?o tụi : " N?u s?p c?a anh l? ngu?i Trung Qu?c anh hóy chỳ ý! é?c bi?t ph?i coi ch?ng! Khụng nh?ng anh khụng du?c giỳp d? m? lỳc c?n anh l?i cũn cú th? l? ngu?i d?u tiờn b? t?ng c? di d? cho ngu?i ch? " bi?u th? " tinh th?n chớ cụng vụ tu n?a ".
Khụng hi?u vỡ sao ngu?i ta l?i so sỏnh ngu?i Trung Qu?c v?i ngu?i Do Thỏi du?c? Tụi thu?ng nghe núi " ngu?i Trung Qu?c v? ngu?i Do Thỏi gi?ng nhau ? ch? c?n cự ". éi?u n?y ph?i chia l?m hai ph?n :
Ph?n th? nh?t : cỏi d?c tớnh c?n cự t? m?y nghỡn nam nay cung ch?ng cũn t?n t?i n?a, nú dó b? th?i k? "T? nhõn bang" (bố lu b?n tờn) phỏ tan t?i l?c d?a r?i.
Ph?n th? hai: chỳng ta cũn gỡ d? cú th? dem so sỏnh v?i ngu?i Do Thỏi du?c? Bỏo chớ Trung Qu?c thu?ng dang : " Qu?c h?i Do Thỏi (Knesset) tranh lu?n mónh li?t, ba d?i bi?u l? ba ý ki?n trỏi ngu?c nhau ", nhung c? ý b? sút m?t s? ki?n quan tr?ng l? sau khi h? dó quy?t d?nh v?i nhau thỡ hỡnh th?nh m?t phuong hu?ng chung. Tuy bờn trong qu?c h?i tranh cói toi b?i, bờn ngo?i dang giao chi?n, b?n phớa d?ch bao võy, nhung I-xra-en v?n t? ch?c b?u c?.
Ai cung bi?t cỏi ý nghia c?a b?u c? l? vỡ cú d?ng d?i l?p. Khụng cú d?ng d?i l?p thỡ b?u c? ch? l? m?t trũ h? r? ti?n.
T?i Trung Qu?c chỳng ta, h? cú ba ngu?i s? cung cú ba ý ki?n, nhung cỏi khỏc nhau l? : sau khi dó quy?t d?nh xong, ba ngu?i dú v?n l?m theo ba phuong hu?ng khỏc nhau. Gi?ng nhu núi hụm nay cú ngu?i d? ngh? di New York, ngu?i d? ngh? di San Francisco. Bi?u quy?t, quy?t d?nh di New York, n?u ? I-xra-en c? hai ngu?i s? cựng di New York, nhung ? Trung Qu?c thỡ m?t ngu?i s? b?o : "Anh di New York di, tụi cú t? do c?a tụi, tụi di San Francisco !"
Cú m?t l?n coi m?t phim Anh, tụi th?y m?y d?a tr? cói nhau xem cựng leo cõy hay boi l?i. Sau khi dó bi?u quy?t leo cõy thỡ t?t c? d?u di leo cõy. Chuy?n n?y d?i v?i tụi cú ?n tu?ng r?t sõu s?c. B?i vỡ dõn ch? khụng ph?i l? v?n d? hỡnh th?c, m? l? m?t ph?n c?a s? s?ng. Cỏi dõn ch? c?a chỳng ta l? dõn ch? b? ngo?i. Trong lỳc b? phi?u, cỏc quan l?n cung c?n du?c ch?p ?nh v?i lỏ phi?u trờn tay ra di?u ta dõy cung bừ cụng tham gia v?o cỏi cu?c choi b?u c? n?y d?y. Dõn ch? th?t ra cú l? cỏi quỏi gỡ trong sinh ho?t c?a h? dõu, ch?ng qua ch? l? m?t h?nh vi d? bi?u di?n!
Ngu?i Trung Qu?c khụng th? do?n k?t, hay c?n xộ nhau, nh?ng thúi x?u dú dó thõm can c? d?. Khụng ph?i vỡ ph?m ch?t c?a h? khụng d? t?t. Nhung vỡ con siờu vi trựng trong van húa Trung Qu?c ?y l?m cho chỳng ta khụng th? dố nộn, kh?ng ch? h?nh vi c?a chỳng ta du?c. Bi?t rừ r?nh r?nh l? xõu xộ nhau, nhung v?n xõu xộ nhau. N?u n?i v? thỡ ch?ng ai cú an, nhung n?u tr?i s?p thỡ ngu?i n?o cao hon ngu?i dú ph?i ch?ng d?.
Cỏi lo?i tri?t h?c xõu xộ nhau dú l?i d? ra noi chỳng ta m?t h?nh vi d?c thự khỏc : "Ch?t cung khụng ch?u nh?n l?i". Cú ai nghe th?y ngu?i Trung Qu?c nh?n l?i bao gi? chua? Gi? s? anh nghe m?t ngu?i Trung Qu?c núi: "Vi?c n?y tụi dó sai l?m r?i !" Lỳc dú anh ph?i vỡ chỳng tụi m? u?ng ru?u chỳc m?ng.
Con gỏi tụi h?i bộ cú m?t l?n b? tụi dỏnh, nhung cu?i cựng húa ra l? nú b? oan. Nú khúc r?t d?, cũn tõm can tụi thỡ dau d?n. Tụi bi?t r?ng d?a con tho d?i v? vụ t?i c?a tụi ch? bi?t trụng c?y v?o b? m?, m? b? m? b?ng nhiờn tr? m?t thỡ nú ph?i s? hói bi?t nhu?ng n?o. Tụi ụm con v?o lũng r?i núi v?i nú : "B? xin l?i con. B? khụng dỳng. B? l?m sai. B? h?a l?n sau b? khụng l?m nhu v?y n?a. Con gỏi ngoan c?a b?, con tha th? cho b? nhộ !" Nú khúc mói khụng thụi. Cỏi s? vi?c n?y qua r?i m? lũng tụi v?n cũn dau kh?. Nhung d?ng th?i tụi l?i c?m th?y vụ cựng kiờu hónh b?i tụi dó dỏm t? nh?n l?i c?a mỡnh d?i v?i nú.
Ngu?i Trung Qu?c khụng quen nh?n l?i v? cú th? dua ra h?ng v?n lý do d? che d?u cỏi sai trỏi c?a mỡnh. Cú m?t cõu t?c ng? : " éúng c?a suy g?m l?i l?m " (B? mụn tu quỏ). Nghi v? l?i c?a ai ? Di nhiờn c?a d?i phuong.
Lỳc tụi di d?y h?c, h?c sinh h?ng tu?n ph?i vi?t tu?n ký d? ki?m th?o h?nh vi trong tu?n. K?t qu? ki?m th?o thu?ng l? : "Hụm nay tụi b? ngu?i n?y ngu?i n? l?a tụi. Cỏi ngu?i l?a tụi ?y dó du?c tụi d?i x? m?i t?t l?m sao, cung b?i vỡ tụi quỏ trung h?u !". Lỳc d?c d?n ki?m th?o c?a d?i phuong, l?i cung th?y anh h?c trũ kia núi mỡnh quỏ trung h?u. M?i ngu?i trong ki?m th?o c?a mỡnh d?u l? ngu?i quỏ trung h?u. Th? cũn ai l? ngu?i khụng trung h?u ?
Ngu?i Trung Qu?c khụng th? nh?n l?i, nhung cỏi l?i v?n cũn dú, dõu ph?i vỡ khụng nh?n m? nú bi?n m?t.
é? che d?y m?t l?i c?a mỡnh ngu?i Trung Qu?c khụng n? h? s?c l?c t?o nờn c?ng nhi?u l?i khỏc hũng ch?ng minh r?ng cỏi d?u tiờn khụng ph?i l? l?i. Cho nờn cú th? núi ngu?i Trung Qu?c thớch núi khoỏc, núi suụng, núi d?i, núi lỏo, núi nh?ng l?i d?c d?a.
H? liờn miờn khoa truong v? dõn Trung Qu?c, v? t?c é?i Hỏn, huyờn thuyờn v? truy?n th?ng van húa Trung Qu?c, n?o l? cú th? khu?ch truong th? gi?i,v.v... Nhung b?i vỡ khụng th? dua ra ch?ng c? th?c t? n?o nờn t?t c? ch? to?n l? nh?ng di?u b?c phột.
Tụi ch?ng c?n nờu vớ d? v? chuy?n núi khoỏc, lỏo toột l?m gỡ. Nhung v? chuy?n núi d?c c?a ngu?i Trung Qu?c thỡ khụng th? khụng núi du?c. Ngay nhu chuy?n phũng the, ngu?i phuong Tõy v?n r?t khỏc chỳng ta, h? thu?ng trỡu m?n g?i nhau ki?u "Em yờu, em cung" [Bỏ Duong dựng ch? "du?ng m?t" v? "ta linh" d? d?ch ch? Honey, Darling c?a ti?ng Anh -ND] thỡ ngu?i Trung Qu?c g?i nhau l?" k? dỏng bam v?m l?m tram khỳc" (sỏt thiờn dao dớch).
H? c? cú dớnh d?n l?p tru?ng chớnh tr? ho?c tranh quy?n do?t l?i l? nh?ng l?i núi d?c d?a s? du?c tuụn ra vụ h?n d?nh, khi?n cho ai n?y nghe th?y cung ph?i t? h?i : "T?i sao ngu?i Trung Qu?c l?i d?c ỏc v? h? luu d?n th? ?".
Tụi cú m?t ngu?i b?n vi?t ti?u thuy?t ki?m hi?p sau b? ngh? di buụn bỏn. M?t l?n g?p anh, tụi h?i th? n?o, l?m an cú phỏt t?i khụng ?
Anh b?o: "T?i gỡ, hi?n dang mu?n treo c? t? t? dõy!" Tụi h?i l?m sao m? b? thua l?? Anh dỏp: "Anh khụng hi?u ch? núi chuy?n v?i thuong nhõn Trung Qu?c c? ng?y cung ch? hi?u h? mu?n gỡ !"
Nhi?u ngu?i nu?c ngo?i cung núi v?i tụi l? giao thi?p v?i ngu?i Hoa r?t khú, núi chuy?n c? ng?y cung ch?ng hi?u trong thõm tõm h? nghi gỡ. Tụi b?o : " Cỏi dú thỡ cú gỡ m? k? qu?c ? Khụng ph?i ch? ngu?i Tõy phuong cỏc anh, m? ngay c? ngu?i Trung Qu?c chỳng tụi cung g?p v?n d? dú ".
Núi chuy?n v?i ngu?i Trung Qu?c anh ph?i bi?t quan sỏt s?c m?t, di?u b?, c? ch?, ph?i bi?t quanh co ỳp m?. H?i ngu?i n?o "Anh an com chua?", anh s? nghe ngu?i dú dỏp " Tụi an r?i ! " nhung kỡ th?c anh ta chua an, c? d? ý nghe thỡ th?y b?ng anh ta hi?n dang sụi lờn sựng s?c.
L?i núi vớ d? v? chuy?n tuy?n c?. N?u l? ngu?i phuong Tõy thỡ tỏc phong nhu sau: "Tụi c?m th?y tụi cú kh? nang gi? ch?c v? dú, xin m?i ngu?i hóy b?u cho tụi !". Cũn ngu?i Trung Qu?c s? x? s? nhu Gia Cỏt Lu?ng lỳc Luu B? t?i c?u hi?n (tam c? th?o lu). Nghia l? n?u du?c m?i, anh ta s? nam l?n b?y lu?t t? ch?i, n?o l? "Khụng du?c dõu! Tụi l?m gỡ cú d? tu cỏch!" K? th?c, n?u anh tu?ng th?t m? di m?i ngu?i khỏc thỡ anh ta s? h?n anh su?t d?i.
Ch?ng khỏc n?o n?u anh m?i tụi di?n gi?ng, tụi s? núi : "Khụng du?c dõu, tụi ch?ng quen núi chuy?n tru?c cụng chỳng !" Nhung n?u anh th?t s? khụng m?i tụi n?a, sau n?y n?u nh? l?i g?p nhau ? é?i B?c, cú th? tụi s? phang cho anh m?t c?c g?ch v?o d?u.
M?t dõn t?c h?nh x? theo ki?u n?y khụng bi?t d?n bao gi? m?i cú th? s?a d?i du?c l?m l?i c?a mỡnh ; s? cũn ph?i dựng mu?i cỏi l?i khỏc d? kh?a l?p cỏi l?i d?u tiờn, r?i l?i dựng thờm tram cỏi khỏc d? che d?y mu?i cỏi kia thụi.
Cú l?n tụi d?n m?t tru?ng d?i h?c ? é?i Trung d? tham m?t v? giỏo su ngu?i Anh. M?t anh b?n tụi cung d?y cựng d?i h?c dú ch?t d?n. Th?y tụi, anh núi : "T?i nay d?n d?ng tụi an com". Tụi dỏp: "Xin l?i, tụi cũn cú h?n". Anh b?o: " Khụng du?c, nh?t d?nh ph?i d?n ". Tụi tr? l?i: " éu?c r?i, ta b?n sau ". Anh l?i b?o: " Nh?t d?nh ph?i d?n d?y, xin ch?o ! " Gi?a ngu?i Trung Qu?c v?i nhau chỳng tụi hi?u rừ tõm lý c?a nhau. Nhung ngu?i Tõy phuong l?i ho?n to?n mự t?t.
é?n lỳc l?m vi?c xong, kho?ng gi? com t?i, tụi b?o: "Thụi, tụi ph?i v? dõy!" Ngu?i giỏo su Anh núi: "ấ! v?a r?i ch?ng ph?i anh v?a h?n v?i anh kia sao? Anh ph?i t?i nh? anh ta ch?!" Tụi b?o: "L?m gỡ cú chuy?n ?y?". ễng giỏo su núi: "Anh ?y nh?t d?nh l? dó l?m com ch? anh d?y ! " Ngu?i nu?c ngo?i th?t khú m? bi?t du?c cỏi ki?u "tõm kh?u b?t d?ng" n?y c?a ngu?i Trung Qu?c.
Tỡnh tr?ng núi trờn khi?n ngu?i Trung Qu?c ngay t? th?a l?t lũng dó r?t kh?n kh?. B?i vỡ m?i ng?y d?u ph?i tỡm hi?u ý t? ngu?i khỏc. N?u l? b?n bố d?ng l?a thỡ cũn d?, nhung n?u ph?i ti?p c?n v?i nh?ng k? quy?n th?, quan trờn, k? cú ti?n, anh s? ph?i t?ng giõy t?ng phỳt kh? cụng tỡm hi?u d?n noi d?n ch?n, xem h? nghi gỡ. Cỏi vi?c n?y l? m?t s? lóng phớ tinh th?n kinh kh?ng.
Cho nờn cú cõu t?c ng? : "T?i Trung Qu?c l?m vi?c d?, l?m ngu?i khú".
Ngh? thu?t "l?m ngu?i" thu?c v? cỏi "van húa thõn m?m” (d? d? u?n cong, chui lu?n, nghia búng d?n t? d?ng v?t thõn m?m). Cỏc v? ? nu?c ngo?i lõu nam v? l?i Trung Qu?c ch?c bi?t cỏi s?c n?ng c?a cõu n?y nhu th? n?o. L?m vi?c thỡ d? nhu 2 + 2 = 4, nhung l?m ngu?i khú b?i vỡ cú khi 2 + 2 = 5 , ho?c cung cú khi = 1, hay = 853. Anh núi s? th?t, nhung ngu?i ta l?i cho r?ng anh cụng kớch v? mu?n l?t d? chớnh quy?n. éõy l? m?t v?n d? nghiờm tr?ng, nú l?m cho chỳng ta khụng th? n?o thoỏt kh?i s? núi khoỏc, núi suụng, núi d?i, núi d?c.
Cỏi b?n linh ghờ g?m c?a tụi l? cú th? ng? trong h?i ngh?. Ng? xong t?nh d?y thỡ h?i ngh? cung v?a k?t thỳc. T?i sao th? ? Vỡ trong h?i ngh? m?i ngu?i d?u núi nh?ng chuy?n m? chớnh b?n thõn h? khụng h? tin, nghe hay khụng nghe d?u nhu nhau.
Khụng ch? ? é?i Loan m?i nhu v?y, ? l?c d?a cũn nghiờm tr?ng hon nhi?u. Nam nay (1984) trong "Chuong trỡnh cỏc tỏc gia qu?c t? t?i é?i h?c Iowa" cú m?t n? tỏc gia n?i danh c?a l?c d?a tờn l? Tr?m Dung tham gia. Cụ cú m?t tỏc ph?m mang tờn "Chõn chõn gi? gi?" (Th?t th?t gi? gi?) m? tụi mu?n th?nh th?t gi?i thi?u v?i quý v?.
Ho?n c?nh b?t chỳng ta núi lỏo, b?t chỳng ta khụng th?nh th?t, nhung ớt nh?t chỳng ta ph?i bi?t cỏi x?u l? cỏi x?u. N?u m?t khi cỏi x?u l?i du?c chỳng ta xem l? di?u v? vang, ho?c vụ thu?ng vụ ph?t, thỡ dú l? lỳc m? cỏi " van húa thõn m?m " c?a chỳng ta dang b?t d?u xu?ng c?p.
Núi thớ d? vi?c an c?p, n?u du?c coi l? chuy?n vụ thu?ng vụ ph?t, ho?c ch?ng ph?i chuy?n quang vinh hay khụng quang vinh, th?m chớ cú th? xem l? chuy?n quang vinh n?a, thỡ dõy l? m?t nguy co, nguy co m? ngu?i Trung Qu?c chỳng ta dang ph?i d?i d?u hi?n nay.Vỡ ngu?i Trung Qu?c v?n liờn t?c d?u di?m nh?ng l?i l?m c?a mỡnh, v?n núi khoỏc, núi suụng, núi d?i, núi lỏo, núi d?c, th?nh th? tõm linh ngu?i Trung Qu?c ho?n to?n b? phong t?a, khụng m? r?ng du?c.
Trung Qu?c di?n tớch r?ng th?, van húa lõu d?i th?, du?ng du?ng l? m?t nu?c l?n. Th? m?, thay vỡ cú m?t t?m lũng bao la, ngu?i Trung Qu?c l?i cú m?t tõm d?a th?t h?p hũi.
Cỏi t?m lũng bao la dỏng l? chỳng ta ph?i cú ?y ch? d?c th?y du?c trong sỏch v?, nhỡn th?y du?c trờn m?n ?nh. Cú ai bao gi? th?y m?t ngu?i Trung Qu?c cú lũng d?, chớ khớ sỏnh ngang du?c v?i t?m vúc nu?c Trung Qu?c khụng ? N?u ch? c?n b? ai lu?m m?t cỏi l? dó cú th? rỳt dao ra r?i, th? h?i n?u cú ngu?i khụng d?ng ý v?i mỡnh thỡ s? th? s? ra sao?
Ngu?i Tõy phuong cú th? dỏnh nhau v? d?u r?i v?n l?i b?t tay nhau, nhung ngu?i Trung Qu?c dó dỏnh nhau r?i thỡ c?u h?n m?t d?i, th?m chớ cú khi bỏo thự d?n ba d?i cung chua h?t. T?i sao chỳng ta cú th? thi?u lũng bao dung d?n nhu v?y?
Khụng cú lũng bao dung, b?ng d? h?p hũi dua d?n hai di?u c?c doan v? m?t cõn d?i nhu sau:
M?t d?ng tuy?t d?i t? ty, m?t d?ng tuy?t d?i t? kiờu. Lỳc t? ty thỡ th?nh ra tụi t?, nghi mỡnh khụng b?ng d?ng phõn chú. Lỳc t? kiờu thỡ th?nh ra ụng ch?, xem m?i ngu?i d?u l? c?t chú h?t, ch?ng dỏng cho mỡnh ngú ng?ng d?n. Riờng b?n thõn mỡnh l?i khụng h? bi?t t? tụn l? gỡ.
S? phõn bi?t nhõn cỏch ki?u dú bi?n ngu?i Trung Qu?c th?nh m?t lo?i d?ng v?t k? d?.
T?i Trung Qu?c n?u mu?n l?m m?t k? cụng thỡ r?t d?, trong m?t ch?c cú th? xu?t hi?n nh?ng th?nh tớch l?m m?i ngu?i kinh d?. Nhung ngu?i Trung Qu?c l?i khụng cú kh? nang d? gi? cho cỏi k? cụng n?y b?n v?ng.
M?t ngu?i cú du?c m?t th?nh t?u nho nh? dó hoa m?t, ự tai, d?ng khụng v?ng, vỡ lờn con s?t. Vi?t du?c dam ba b?i van l? dó th?nh van h?o. éúng du?c hai b? phim dó l? ngụi sao sỏng c?a n?n di?n ?nh. Hai nam cú du?c ớt ch?c quy?n nghi?m nhiờn cú th? cho mỡnh l? c?u tinh c?a nhõn dõn. Qua M? h?c du?c hai nam dó tr? th?nh m?t h?c gi? chuyờn gia. M?y th? dú d?u l? ki?u t? th?i ph?ng mỡnh.
? é?i Loan cú x?y ra m?t tai n?n xe c? nhu sau : Trong xe ca sinh viờn é?i h?c Su ph?m v?a t?t nghi?p di du l?ch, cụ hu?ng d?n tỏn duong : "Ngu?i c?m lỏi vi d?i c?a chỳng ta l? tay lỏi s? m?t, v?a t?i gi?i, v?a d?p trai, v?a tr? tu?i". Nghe th?y th?, anh t?i h?ng chớ li?n b? tay lỏi ra quay v? phớa m?i ngu?i guong hai tay ch?o dỏp l?. Ti?p theo dú s? th? th? n?o tụi khụng c?n ph?i k?. éõy l? m?t cỏch t? phụ truong, ch?c cho r?ng k? thu?t lỏi xe c?a mỡnh cao d?n d? khụng c?n c?m tay lỏi cung cú th? lỏi du?c xe.
Ch?ng khỏc n?o chuy?n 1.000 nam tru?c trong m?t b? phim:
Ho?ng d? La Mó m?t l?n m?i m?t ngu?i d?n bi?u di?n bay lu?n. é? bay, ngu?i n?y ch? ra m?t c?p cỏnh. Tru?c khi leo lờn thỏp anh gio c?p cỏnh cho m?i ngu?i xem, t?c thỡ to?n d?u tru?ng ti?ng reo hũ hoan hụ vang d?i nhu s?m. Anh b?ng khụng ki?m ch? n?i s? tinh tu?ng c?a mỡnh, c?m th?y mỡnh quỏ vi d?i d?n d? cú th? khụng c?n cỏnh cung cú th? bay du?c, vỡ v?y v?t cỏnh leo lờn thang. V? anh nớu anh b?o: " Khụng cú cỏi dú l?m sao anh bay du?c? Anh tu?ng anh l? gỡ? ". Anh ta b?o: " Em thỡ bi?t gỡ! ". V? anh ta du?i theo lờn, anh ta xộo lờn tay ngu?i v? r?i ti?p t?c lờn thang, dúng n?p thỏp, v?i v? kiờu hựng anh nh?y xu?ng.
Ch? nghe ph?p m?t phỏt r?i khụng th?y gỡ n?a. Qu?n chỳng n?i khựng hột: "Tr? ti?n d? xem bay lu?n ch? cú ph?i d? xem ngó ch?t dõu, b?t v? nú bay di !" Ngu?i v? nhỡn lờn tr?i nhu núi v?i linh h?n c?a ch?ng m?t cỏch thờ th?m : "Ch? vỡ anh tinh tu?ng m?i ra nụng n?i n?y, t? h?i b?n thõn mỡnh m? h?i c? v? con n?a !".
Cỏi gỡ dó l?m cho ngu?i Trung Qu?c tinh tu?ng m?t cỏch quỏ d? d?ng nhu th?? B?i vỡ ngu?i Trung Qu?c " b?ng d? nh? h?p nờn d? d?y " (khớ ti?u d? doanh), ki?n th?c th?p kộm, lũng d? h?p hũi, ch? c?n cú m?t tý gỡ dú dó tu?ng tr?i d?t d?u to nhung khụng ch?a n?i mỡnh n?a. N?u ch? cú v?i ngu?i nhu th?, ch?c cung khụng quan tr?ng gỡ, nhung to?n dõn t?c, d?i da s?, ho?c m?t s? l?n ngu?i Trung Qu?c nhu v?y s? hỡnh th?nh m?t nguy co cho dõn t?c.
Ngu?i Trung Qu?c t?a h? khụng cú t? tụn nờn d?i v?i nhau r?t khú cú du?c m?t quan ni?m bỡnh d?ng. N?u anh khụng ph?i l? ch? nhõn c?a tụi thỡ tụi l? ch? nhõn c?a anh. Tỡnh hỡnh n?y dua d?n m?t tõm tr?ng v?a b? t?c v?a khụng th? nh?n sai l?m c?a mỡnh. M? sai l?m v?n ti?p di?n ho?i l?i gõy ra m?t nóo tr?ng s? s?t.
Hóy l?y m?t vớ d?:
Tụi cú m?t ngu?i b?n ? é?i loan m?c b?nh n?ng ph?i dem v?o nh? thuong trung tõm, bỏc si ti?p bao nhiờu ?ng thu?c m?i c?u s?ng du?c. Hai ba hụm sau ngu?i nh? th?y ti?n nh? thuong n?y quỏ d?t mu?n chuy?n anh sang m?t b?nh vi?n bỡnh dõn, d?n núi chuy?n v?i bỏc si di?u tr?. ễng n?y nghe th? n?i tr?n lụi dỡnh la : "C?u s?ng ụng ?y ch?ng ph?i l? chuy?n d?, bõy gi? l?i mu?n d?i b?nh vi?n ? ?". Núi xong sai ngu?i rỳt h?t cỏc ?ng thu?c ra l?m b?nh nhõn suýt n?a toi m?ng.
Anh b?n lỳc k? v?i tụi chuy?n n?y trong lũng v?n cũn d?y bi h?n. Tụi núi v?i anh: "Anh cho tụi bi?t tờn tay bỏc si ?y di, tụi vi?t m?t b?i v?ch m?t nú ra". Anh ta gi?t b?n mỡnh, v?i núi: "?y! Anh d?ng b?p ch?p, hi?u s?. N?u bi?t th? n?y tụi dó ch?ng k? cho anh nghe l?m gỡ!". Nghe th? tụi mu?n diờn lờn. Tụi b?o: "Anh s? cỏi gỡ? Nú gi?i l?m thỡ cung ch? l? bỏc si thụi. N?u anh b? b?nh l?i, anh khụng g?i nú d?n thỡ thụi ch? ch? nh? nú l?i c? d?n tr? b?nh cho anh d? bỏo thự ? ? N?u cú chuy?n gỡ thỡ tụi d?i phú v?i nú ch? can d? gỡ anh. B?i vi?t l? do tụi, tụi khụng s? thỡ anh s? gỡ ?".
B?n tụi b?o: "Anh l? d? b?t m?ng!".
Tụi tu?ng th? n?o ! Thay vỡ khen ng?i s? can d?m c?a tụi thỡ anh l?i di chờ trỏch tụi. Tụi nghi dõy khụng ph?i l? v?n d? c?a riờng mỡnh anh, anh l?i l? b?n r?t thõn c?a tụi, anh cung l? ngu?i r?t t?t, anh núi th? ch? vỡ anh mu?n b?o v? tụi, khụng mu?n cho tụi di chu?c h?a v?o thõn.
é?y chớnh l? cỏi nóo tr?ng s? s?t, s? s?t d? m?i th? trờn d?i m? tụi mu?n núi.
Nh? l?i l?n d?u tụi di M?, ? New York cú m?t v? ỏn, m?t ngu?i Hoa b? b?n th? thuong, hung th? b? b?t, nhung n?n nhõn l?i khụng dỏm nh?n di?n.
M?i ngu?i Trung Qu?c d?u s? s?t d?n d? khụng cũn bi?t quy?n l?i mỡnh l? gỡ thỡ l?m sao cũn bi?t d?u tranh, gỡn gi? nú du?c ? M?i khi g?p m?t chuy?n gỡ x?y ra y nhiờn l?i núi: "B? qua cho r?i!".
M?y ch? " b? qua cho r?i " n?y dó gi?t h?i khụng bi?t bao nhiờu ngu?i Trung Qu?c v? dó bi?n dõn t?c Trung Qu?c th?nh m?t dõn t?c hốn m?n.
Gi? s? tụi l? m?t ngu?i nu?c ngo?i ho?c m?t b?o chỳa, d?i v?i lo?i dõn t?c nhu th?, n?u tụi khụng ngu?c dói nú thỡ tr?i cung khụng dung tụi.
Cỏi nóo tr?ng hói s? n?y dó nuụi du?ng bao nhiờu b?o chỳa, l?m t? ?m cho bao nhiờu b?o quan. Vỡ v?y b?o chỳa b?o quan ? Trung Qu?c khụng bao gi? b? tiờu di?t.
Trong truy?n th?ng van húa Trung Qu?c, cỏc v? cú th? xem ? "Tu tr? thụng giỏm" (M?t pho s? c?a Tu Mó Quang túm h?t chuy?n hon 2.000 nam d? l?m guong cho ngu?i d?i sau), cỏi vi?c bo bo gi? mỡnh dó du?c xem l? kim ch? nam v? nh?n m?nh nam l?n b?y lu?t. B?o chỳa, b?o quan cung ch? c?n dõn chỳng c? bo bo gi? mỡnh l? du?c, cho nờn ngu?i Trung Qu?c m?i c?ng ng?y c?ng kh?n d?n d?n nhu th?.
Van húa Trung Qu?c c?c k? r?c r? ? th?i Xuõn Thu Chi?n Qu?c (770 - 221 tru?c Tõy l?ch), nhung t? th?i k? n?y v? sau, van húa Trung Qu?c dó b? cỏc Nho gia kh?ng ch?. é?n d?i éụng Hỏn (25 - 220 sau Tõy l?ch), chớnh ph? cú quy d?nh l? t?t c? nh?ng ph?n t? trớ th?c khi phỏt ngụn, bi?n lu?n, vi?t van d?u khụng th? vu?t qua ph?m vi nh?ng gỡ dó du?c d?y ? tru?ng, vi?c n?y g?i l? " su th?a " (th?a hu?ng c?a th?y h?c). N?u vu?t quỏ chuy?n " su th?a " n?y, khụng nh?ng h?c thuy?t c?a mỡnh khụng du?c cụng nh?n m? cũn l? m?t vi?c ph?m phỏp.
C? nhu v?y m? ti?p t?c xu?ng cỏc d?i sau l?m cho s?c tu?ng tu?ng, úc suy xột, tu duy c?a gi?i trớ th?c b? búp ch?t, xo c?ng ho?n to?n, ch?ng khỏc n?o l?y m?t cỏi tỳi nh?a b?t kớn b? nóo l?i, khụng cho m?t cỏi gỡ l?t v?o n?a.
Th? n?o l? khụng cũn kh? nang suy xột n?a ?
C? d?c bỏo Trung Qu?c l? phỏt ngỏn. Suy xột l? m?t cỏi gỡ khụng ph?i ch? cú m?t m?t, hai m?t, m? nhi?u m?t. Tụn Quan Hỏn thu?ng dựng m?t vớ d? : Cú m?t qu? c?u m?t n?a tr?ng m?t n?a den. Ngu?i th?y phớa tr?ng b?o nú tr?ng, ngu?i th?y m?t den b?o nú den. C? hai ngu?i d?u khụng sai, cỏi sai l? khụng nhỡn du?c d?n m?t bờn kia c?a nú. é? cú th? nhỡn du?c d?n m?t bờn kia c?a nú thỡ ph?i cú trớ tu?ng tu?ng, kh? nang suy xột. Cho nờn lỳc tu duy m?t v?n d? c?n ph?i nghi d?n nhi?u m?t c?a nú.
Cú m?t chuy?n h?i hu?c ng?n c?a M? k? chuy?n m?t th?y giỏo t? ch?c thi, dua cho sinh viờn m?t mỏy do khớ ỏp v? b?o dựng nú d? do chi?u cao c?a m?t tũa nh?, duong nhiờn ý mu?n dựng khớ ỏp d? do d? cao ? ch? cao nh?t v? ch? th?p nh?t c?a tũa nh?. Nhung cú m?t sinh viờn l?i dựng nhi?u phuong phỏp khỏc nhau song tuy?t nhiờn khụng s? d?ng "khớ ỏp". Th?y giỏo t?c mỡnh bốn dỏnh tru?t anh n?y. Anh ta khỏng t? lờn h?i d?ng giỏm kh?o. H?i d?ng giỏm kh?o h?i thỡ anh n?y núi : "Th?y giỏo mu?n tụi dựng mỏy do khớ ỏp do chi?u cao tũa nh?, nhung khụng b?o s? d?ng khớ ỏp, duong nhiờn tụi du?c phộp dựng nh?ng cỏch don gi?n hon". H?i d?ng h?i: "Ngo?i phuong phỏp dú cũn cú phuong phỏp n?o n?a?" Anh n?y dỏp: "Cũn r?t nhi?u, vớ d? tụi cú th? bu?c dõy v?o mỏy thũng xu?ng r?i do chi?u d?i c?a dõy d? bi?t chi?u cao tũa nh?". "Th? cũn phuong phỏp n?o khỏc khụng ?" "V?n cũn nhi?u, vớ d? tụi cú th? tỡm ngu?i qu?n lý nh? dua mỏy cho anh ?y d? anh ?y cho tụi bi?t chi?u cao c?a tũa nh? ".
Ngu?i sinh viờn n?y rừ r?ng khụng cú gỡ l? ngu?c d?i.
ý nghi c?a anh ta bi?u hi?n m?t th? trớ tu?ng tu?ng v? tu duy thu?ng l?m cho nh?ng b? úc bó d?u diờn lờn.
Cũn cú m?t lo?i " Ngh? thu?t mua dua " nhu chuy?n m?t ngu?i ch? b?o nhõn viờn: "Anh ra c?a, di v? phớa Tõy, d?n m?t cỏi c?u thỡ cú ch? bỏn dua h?u, mua cho tụi hai cõn dua h?u". Anh ngu?i l?m ra c?a, r? hu?ng Tõy, di mói khụng th?y c?u, cung ch?ng th?y ai bỏn dua h?u l?i tay khụng quay v?. Ngu?i ch? m?ng anh l? d? lỳ l?n, ch?ng cú d?u úc gỡ c?. Anh ta li?n b?o : "? phớa éụng m?i cú ch? bỏn dua". Ngu?i ch? núi: "Th? t?i sao khụng di sang hu?ng éụng m? mua?" Anh ta dỏp: "ễng cú b?o tụi di v? hu?ng éụng dõu ?" Ngu?i ch? l?i ch?i anh ta l? d? ngu. K? th?c ngu?i ch? bi?t anh ta l? lo?i ngu?i ch? bi?t ph?c tựng, khụng cú nang l?c suy nghi, ho?n to?n cú th? tin c?y du?c. Giỏ nhu ngu?i n?y bi?t phớa Tõy khụng cú bốn qua phớa éụng mua, dua v?a ng?t v?a r?, th? n?o lỳc v? nh? ngu?i ch? cung khen: "Anh r?t thụng minh, lanh l?i! L?m ngu?i ph?i nhu th? ch?! Tụi r?t c?n cú du?c ngu?i nhu anh". Nhung trong thõm tõm ngu?i ch? s? nghi cỏi ngu?i l?m n?y khụng th? tin c?y du?c, cú th? trỏo tr? lỳc n?o khụng bi?t. é?i v?i nh?ng k? nụ l? ki?u n?y, ch? nhõn khụng gi?t thỡ cung du?i di.
Cỏi van húa thai nghộn ra nh?ng th? ngu?i n?y l?m sao cú th? ch? truong du?c m?t tu duy d?c l?p. Vỡ v?y ngu?i Trung Qu?c chỳng ta do khụng du?c hu?n luy?n suy nghi d?c l?p nờn r?t s? suy nghi d?c l?p, thi?u nang l?c thu?ng th?c v? dỏnh giỏ, khụng cú cỏi gỡ l? khụng ba ph?i, ch?ng cú cỏi gỡ l? tiờu chu?n c?. Trung Qu?c ra nụng n?i n?y t?t ph?i tỡm ra nguyờn nhõn trong chớnh cỏi van húa c?a nú.
Cỏi van húa n?y trong 4.000 nam - t? Kh?ng Khõu (Kh?ng T?) tr? di - khụng cũn cú du?c m?t nh? tu tu?ng n?o l?n n?a. Nh?ng k? bi?t ch? d?u ch? lu?n qu?n ? h?c thuy?t Kh?ng Khõu dó gi?ng ho?c mụn d? ụng gi?ng l?i ch? khụng h? cú ý ki?n d?c l?p c?a riờng mỡnh. B?i vỡ cỏi van húa chỳng ta khụng cho phộp l?m nhu v?y. Cho nờn m?i ngu?i ch? c?u s?ng ? cỏi vung nu?c ao tự ?y thụi. Cỏi ao nu?c tự hóm n?y chớnh l? cỏi hu tuong van húa Trung Qu?c, cỏi hu tuong th?i l?m cho ngu?i Trung Qu?c tr? nờn x?u xớ.
Cung chớnh vỡ cỏi hu tuong sõu khụng lu?ng du?c n?y nờn d?i v?i bi?t bao v?n d? ngu?i Trung Qu?c d?u khụng th? dựng tu duy c?a mỡnh d? t? gi?i quy?t, m? ph?i b?t chu?c, ph?i dựng cỏi tu duy c?a k? khỏc.
Nhung cỏi vung nu?c ao tự n?y, cỏi hu tuong n?y d?u cú v?t m?t d?o v?o r?i cung s? bi?n th?nh c?t khụ. Vỡ nh?ng th? ngo?i lai m?t khi v?o Trung Qu?c d?u nhanh chúng bi?n ch?t.
Ngu?i ta cú dõn ch?, chỳng ta cung cú dõn ch?. Dõn ch? c?a chỳng ta l? "m?y l? dõn, tao l? ch?". Ngu?i ta cú phỏp ch?, chỳng ta cung cú phỏp ch?. Ngu?i ta cú t? do, ta cung cú t? do. Ngu?i ta cú gỡ, ta cú n?y. Anh cú ch? d?nh riờng cho b? h?nh sang du?ng, tụi cung cú, di nhiờn ! nhung ch? d?nh cho b? h?nh c?a chỳng tụi l? ch? d? d? d? h? d?n cho xe cỏn ch?t.
é? bi?n c?i cỏi hỡnh tu?ng x?u xớ c?a ngu?i Trung Qu?c, chỳng ta ch? cú th? b?t d?u t? bõy gi?, m?i cỏ nhõn d?u ph?i nghi cỏch b?i du?ng nang l?c thu?ng th?c v? dỏnh giỏ c?a b?n thõn mỡnh.
Chỳng ta dự khụng bi?t di?n k?ch, nhung l?i c?n xem du?c k?ch. Ngu?i bi?t ớt thỡ xem ớt, ngu?i bi?t thu?ng th?c nhi?u xem nhi?u. Ngu?i bi?t thu?ng th?c s? l? m?t s? th?nh t?u khụng bao gi? cú gi?i h?n.
Nh? th?i k? v?a d?n é?i Loan, tụi cú m?t ngu?i b?n. Anh n?y suu t?p r?t nhi?u dia hỏt c?a Beethoven (Bớt-tụ-ven). Anh ph?i cú d?n b?y, tỏm b? dia. Tụi n?n nỡ xin anh cho ho?c bỏn l?i tụi m?t b?. Anh t? ch?i ngay t?i tr?n. B?i vỡ m?i m?t b? d?u do m?t nh?c tru?ng v? m?t d?n nh?c khỏc nhau trỡnh t?u, khụng b? n?o gi?ng b? n?o. Sau khi bi?t th? tụi r?t l?y l?m h? th?n, anh qu? tỡnh l? m?t ngu?i bi?t thu?ng th?c.
L?n tranh c? T?ng th?ng M? tru?c, chỳng ta du?c xem trờn ti-vi é?i Loan cu?c tranh lu?n c?a cỏc ?ng c? viờn. Khụng h? cú vi?c l?t t?y cỏc bớ m?t d?i tu c?a d?i phuong, b?i vỡ dõn chỳng khụng ua nh?ng ngu?i cú trỡnh d? tranh c? nhu v?y, v? n?u l?m th?, th? n?o h? cung m?t phi?u.
Nhung cỏch l?m c?a ngu?i Trung Qu?c s? khụng nhu v?y. Khụng nh?ng chuyờn mụn di b?i múc d?i tu c?a d?i phuong, h? l?i cũn b?a d?t thờm, dựng nh?ng ngụn t? r?t ỏc d?c. Khụng hi?u cỏi lo?i th? nhu?ng gỡ dó nuụi du?ng cỏc lo?i c? nhu v?y, cỏi lo?i xó h?i gỡ m? sinh ra nh?ng th? ngu?i nhu th? ?
N?u ngu?i dõn khụng t? nuụi du?ng du?c cho mỡnh cỏi trỡnh d? phỏn doỏn dỏnh giỏ nh?ng lónh d?o c?a mỡnh thỡ ch?ng cú lý do gỡ d? trỏch ai c?.
éi tụn th? m?t k? khụng th? tụn th? du?c thỡ cũn trỏch ai m?t khi k? dú cu?i lờn d?u lờn c? mỡnh ?
Cỏi vi?c tung ti?n ra mua c? tri l? m?t vi?c ch?ng ra gỡ, th? m? khi x?p h?ng di b?u th?y ngu?i thũ ti?n ra mua lỏ phi?u mỡnh cung chỡa tay ra h?i: "Ti?n dõu?"
Cỏi lo?i ngu?i nhu v?y m? cung dũi th?c thi dõn ch? hay sao ?
Dõn ch? l? m?t cỏi gỡ ph?i t? mỡnh gi?nh gi?t du?c, ch?ng ai ban phỏt cho c?.
Bõy gi? thu?ng cú k? b?o: "Chớnh ph? l?ng l?o quỏ!". éõy l? m?t suy nghi r?t dỏng s?. B?i vỡ t? do, quy?n l?i l? c?a chỳng ta, khụng ph?i anh cho thỡ tụi m?i du?c. Cho dự anh khụng cho thỡ tụi cung v?n cú.
N?u chỳng ta cú kh? nang thu?ng th?c thỡ nh?t d?nh c?n tranh th? l?a ch?n, nghiờm ch?nh l?a ch?n d?i tu?ng, n?u khụng bi?t dỏnh giỏ thỡ gi?a m?t ngu?i d?p v? ngu?i m?t r? cung khụng th? n?o phõn bi?t du?c, cũn di trỏch ai n?a ?
N?u Bỏ Duong tụi v? gi? m?t tranh Picasso, cú ngu?i b?o: "Tranh tuy?t th?t!" v? tr? cho tụi 50 v?n M? kim thỡ ngu?i mua tranh gi? dú ph?i trỏch ai tru?c ? Ai l? k? cú m?t nhu mự, khụng bi?t phõn bi?t, thu?ng th?c ?
Trong nh?ng tỡnh hu?ng nhu th?, tranh gi? s? tr?n ng?p th? tru?ng vỡ ch?ng cũn ai phõn bi?t du?c th?t gi? n?a. Lỳc dú nh?ng nh? danh h?a ch? cú ch?t dúi m? thụi. N?u mua ph?i tranh gi? thỡ d?ng nờn trỏch ngu?i khỏc, ph?i t? trỏch mỡnh tru?c.
Ch?ng khỏc n?o di thuờ m?t anh th? may d? ch?a c?a cho mỡnh, d?n khi c?a b? ngu?c, l?i di m?ng anh th? may: "ễng mự ??" Th? may cú th? s? tr? l?i: "Khụng bi?t ai mự ! Ai b?o anh di thuờ th? may d? ch?a c?a ?" Cỏi chuy?n xua n?y dỏng d? chỳng ta suy ng?m. Khụng bi?t thu?ng th?c thỡ ch?ng khỏc n?o ngu?i mự.
Cú quỏ nhi?u ngu?i Trung Qu?c mang khuụn m?t x?u xớ. Ch? cú nhõn t?i Trung Qu?c m?i c?i t?o du?c ngu?i Trung Qu?c. N?u ngu?i nu?c ngo?i cú nghia v? giỳp d? chỳng ta thỡ s? giỳp d? ?y khụng ph?i l? giỳp d? v? kinh t? m? ph?i v? van húa. Vỡ con t?u qu?c gia Trung Qu?c quỏ l?n, ngu?i quỏ nhi?u, m?t khi chỡm xu?ng cú th? s? cu?n theo trong vũng xoỏy nu?c c?a nú nh?ng k? khỏc.
Tụi xin t?t c? nh?ng ngu?i b?n M? cú m?t t?i dõy hụm nay, cỏc b?n hóy ti?p nh?n hai b?n tay chỳng tụi dang gio ra !
Cũn m?t di?m cu?i cựng.
Tụi cú c?m tu?ng l? ngu?i Trung Qu?c quỏ dụng, mu?i ?c nh?ng cỏi m?m dú m? to ra thỡ ngay c? r?ng Hy-ma-la-ya cung cú th? b? nu?t ch?ng. éi?u n?y nh?c nh? chỳng ta r?ng kh? n?n c?a ngu?i Trung Qu?c r?t ph?c t?p, nú kờu g?i s? th?c t?nh c?a t?ng cỏ nhõn chỳng ta.
N?u m?i ngu?i d?u tr? th?nh k? bi?t thu?ng th?c, chỳng ta s? cú th? bi?t t? dỏnh giỏ mỡnh, hi?u rừ giỏ tr? b?n bố, th?y rừ du?c m?t th?t nh?ng nhõn v?t lónh d?o nu?c nh?.
éú l? con du?ng tru?c m?t chỳng ta ph?i di, m? cung ch?ng cũn con du?ng n?o khỏc n?a.
Xin c?m t?.

éỏnh th?ng 1 v?n quõn khụng b?ng t? th?ng lũng mỡnh

HI ban Khongtengica,
Ban co biet tu "xau xi" dich ra tieng Anh nghia la gi khong? Theo toi duoc biet thi con co 2 truyen la Nguoi My xau xi va Nguoi Nhat xau xi. Ban co biet nguon tim duoc hai quyen truyen nay khong. Toi muon search tren nhung truoc het phai biet chinh xac ten tieng Anh cua 2 quyen nay da.
Cam on
ESG

Hic hic tụi cung khụng bi?t, n?u bi?t thì tụi cung th? tìm xem. Chớnh ngý?i d?ch cỏi Ngý?i Trung Qu?c x?u xớ n?y cung b?o l? d?ch t? x?u xớ r?t khú
Bye,
Chp@
éỏnh th?ng 1 v?n quõn khụng b?ng t? th?ng lũng mỡnh