Ngu?i Trung Qu?c x?u xí (Bá Duong) - Ph?n 8

Ngu?i Trung Qu?c x?u xí (Bá Duong) - Ph?n 8

PH?N III : CC BI PHÊ BèNH



Cỏi v?i tuong - M?t bi?u tu?ng c?a can b?nh van húa Trung Qu?c

Khiờu L?p Dõn
Trong "Th?t th?p niờn d?i T?p chớ ", H?ng Kụng, ngy 12-11-1973.

Phm ngu?i Trung Qu?c no cũn quan tõm d?n ti?n d? t? qu?c d?u cú th? nghi d?n m?t v?n d? can b?n sau dõy : t?i sao Trung Qu?c (t? 1842 d?n 1949) l?i y?u th? ? M?, Nh?t t?i sao l?i m?nh th? ?

Di?n tớch c?a Trung Qu?c r?t l?n (d?ng th? nhỡ trờn th? gi?i ch? sau Liờn-xụ), ngu?i l?i r?t dụng (vo b?c nh?t th? gi?i), ti nguyờn tuong d?i phong phỳ. Thờm vo dú, l?i cú m?t n?n van húa m m?t s? ngu?i t? ho l lõu d?i t?i 5.000 nam. éỏng lý Trung Qu?c ph?i l m?t qu?c gia vo h?ng m?nh nh?t th? gi?i m?i dỳng. Nhung s? th?c l?i khụng ph?i nhu v?y. T? Chi?n tranh Nha phi?n (1840), b? cỏc cu?ng qu?c liờn t?c d?n xõu xộ, Trung Qu?c ph?i c?t d?t b?i thu?ng, ch? tý n?a l dó b? phõn chia.

é?i v?i cõu h?i trờn, ch? cú hai cỏch tr? l?i:

Th? nh?t: é?u úc v s?c l?c c?a ngu?i Trung Qu?c t?i quỏ.

Th? hai: Cỏi van húa truy?n th?ng c?a Trung Qu?c cú v?n d?.

é?i v?i cỏi kh? nang th? nh?t, cú hai cỏch gi?i thớch khụng gi?ng nhau. Cỏch th? nh?t l: d?u úc, s?c l?c ngu?i Trung Qu?c t?i quỏ. Cú l? h? ch? khỏ hon r? Hung-nụ, é?t-quy?t v ngu?i da den ? Phi Chõu ngy hụm nay (ch? khụng ph?i ngy mai), nhung ch?c ch?n l thua ngu?i M?, Anh, Phỏp, Nga, Nh?t.

Cỏch gi?i thớch th? hai: trớ l?c c?a t? tiờn ngu?i Trung Qu?c r?t khỏ, ớt nh?t cung ti gi?i ? m?c d? huy hong c?a nh?ng d?i Hỏn, éu?ng. Nhung b?t h?nh thay, cỏi trớ l?c ?y cng ngy cng ki?t qu?, d?i sau khụng b?ng d?i tru?c, sau vi tram nam dó bi?n thnh m?t dõn t?c c?a nh?ng th?ng ngu.

Gi? s? dỳng l trớ l?c c?a chỳng ta quỏ t?i, chỳng ta ph?i ch?p nh?n nú nhu th? thụi. Nhung ai dó d?y chỳng ta khụng bi?t t? mỡnh ph?n d?u nh? ? Can c? trờn "é?nh lu?t sinh t?n - m?nh du?c y?u thua" thỡ m?t d?t nu?c b? bi?n thnh cỏi lo?i "thu?c d?a h?ng bột" nhu th? b?i vỡ nú x?ng dỏng nhu th?. N?u núi ngu?c l?i, gi? s? khụng ph?i vỡ trớ l?c c?a chỳng ta cú v?n d?, nhung vỡ cỏi van húa c?a chỳng ta cú v?n d?, thỡ ti?n d? c?a chỳng ta cũn cú th? khỏ du?c, nhung chỳng ta ph?i bi?t t? s?a mỡnh, can d?m v?t cỏi gỏnh n?ng van húa ?y di m?i du?c.

Chỳng ta v?a núi qua kh? nang th? nh?t (trớ l?c cú v?n d?), dú l m?t kh? nang trờn m?t lý lu?n, nhung khụng t?n t?i trong th?c t?. B?i vỡ khụng cú m?t ngu?i Trung Qu?c no th?a nh?n r?ng trớ l?c c?a dõn t?c Trung Qu?c chỳng ta l?i th?p kộm. é?y khụng ph?i l m?t v?n d? c?m tớnh ho?c vỡ mu?n t? th?i ph?ng mỡnh lờn, nhung m?t v?n d? trờn m?t lý lu?n cú ch?ng c?, khụng th? ph? nh?n.

Nh?ng ch?ng c? ny l gỡ ?

Ta cú th? nhỡn th?y trong hai s? ki?n sau:

1- Ph?n dúng gúp c?a ngu?i Hoa vo cụng cu?c phỏt tri?n kinh t? ? éụng-Nam-ỏ.

2- Nh?ng thnh t?u v? h?c thu?t c?a ngu?i Hoa t?i M?, nh?ng thnh qu? ny lm cho ngu?i da tr?ng v?n d?y t? tụn m?c c?m cung ph?i th?a nh?n r?ng trớ tu? cỏ nhõn ngu?i Hoa cao. Nhung h? cung bi?t ngu?i Hoa khụng don k?t, khụng h?p tỏc v?i nhau, ch?ng d?i nhau m?t cỏch k?ch li?t v khụng phỏt huy du?c s?c m?nh t?p don.

ễng Bỏ Duong trong t?p "é?n ch?t khụng nh?n l?i" dó dua ra m?t cỏch gi?i thớch tuy?t v?i v? v?n d? c?a ngu?i Hoa chỳng ta:

M?t ngu?i d?n th?nh giỏo m?t v? cao tang, h?i v? ki?p tru?c v ki?p sau c?a mỡnh. V? cao tang dỏp b?ng m?y cõu tho sau:

Mu?n bi?t ki?p tru?c th? no
C? xem mỡnh s?ng ra sao ki?p ny
é?u thai r?i th? no dõy
Hóy nhỡn vo vi?c hi?n nay dang lm

(D?c tri ti?n th? nhõn
Kim sinh th? gi? th?
D?c tri h?u th? qu?
Kim sinh tỏc gi? th? )

Bỏ Duong l?i cũn than r?ng: "M?y cõu danh ngụn ny lm cho tụi liờn tu?ng d?n cỏi van húa 5.000 nam c?a chỳng ta". Mu?n bi?t cỏi van húa ny t?t hay x?u, khụng ph?i c? vựi d?u vo nghiờn c?u cỏi d?ng gi?y cu, m ph?i m? to m?t nhỡn nh?ng t?i n? m chỳng ta dang ph?i ch?u hụm nay thỡ may ra m?i rừ du?c.

V?n d? thỡ rừ rng cú r?i, m cung cú th? núi r?ng dú l v?n d? van húa. V?y ph?i di thờm m?t bu?c n?a d? tỡm cỏch phõn tớch nú.

ễng Tụn Quang Hỏn, m?t ngu?i r?t ngu?ng m? ụng Bỏ Duong, trong bi "Hon c?nh v d?t dai" cú vi?t:

"Nguyờn nhõn t?i sao Trung Qu?c khụng th? xõy d?ng du?c m?t qu?c gia cu?ng th?nh ? éú khụng ph?i v?n d? b?m sinh, nhung m?t v?n d? sau khi sinh. N?u dựng ngụn ng? c?a ngu?i lm ru?ng d? núi thỡ dú khụng ph?i l v?n d? "gi?ng" m l v?n d? "d?t".”

é?i v?i th?c v?t, d?t l th? nhu?ng, th?y phõn, khụng khớ, ỏnh sỏng m?t tr?i, v.v...; d?i v?i m?t dõn t?c, d?t l hon c?nh, t?p t?c c?a nhõn tớnh núi chung.

Cho d?n nay th?c s? chỳng ta chua sinh s?n du?c nh?ng lo?i cõy t?t. Nguyờn nhõn, n?u khụng do h?t gi?ng, thỡ nh?t d?nh ph?i vỡ d?t dai, hon c?nh, cú gỡ dú khụng thớch h?p cho nh?ng gi?ng cõy ny sinh tru?ng.

Trong van húa v t?p t?c 5.000 nam c?a Trung Qu?c, ngoi ph?n t?t ra cung cú ph?n x?u. Ph?n x?u ny l m?nh d?t noi h?t gi?ng kia khụng th? l?n lờn du?c. Cỏi ph?n van húa, t?p t?c r?ng l?n, x?u xa ny dỳng nhu ụng Bỏ Duong g?i m?t cỏch don gi?n v túm lu?c l cỏi "v?i tuong".

Tụi th?y L? T?n tiờn sinh dó sỏng t?o ra cỏi "AQ", Lý Tụng Ngụ tiờn sinh l?i sỏng t?o ra cỏi "H?u h?c", sau dú Bỏ Duong tiờn sinh cũn sỏng t?o ra cỏi "hu tuong", ba th? ny d?u chớ lý c?, ch?ng khỏc no ba chõn c?a m?t cỏi d?nh.

N?u núi "AQ" dó v?ch tr?n "nhõn tớnh" c?a ngu?i Trung Qu?c, "H?u h?c" dó t? giỏc cỏi "quan tớnh" c?a ngu?i Trung Qu?c, thỡ "Hu tuong" t?a h? nhu g?c gỏc c?a hai th? trờn. T?i sao cú "AQ"? Chớnh do cỏi "Hu tuong" m ra!

Th? thỡ cỏi "Hu tuong" dõy l gỡ, v cú gỡ ? trong dú ? é?nh nghia c?a ụng Bỏ Duong nhu sau:

"M?t xó h?i h?n d?n b? sõu ru?ng v tự hóm, l?i b? lo?i chớnh tr? nụ ti thao tỳng, d?o d?c quố qu?t, nhõn sinh quan cỏ nhõn, d?ng ti?n v th? l?c lm vua. M?t xó h?i nhu th? lm cho linh tớnh con ngu?i ch? cú xo c?ng v tiờu tan di thụi".

ễng Bỏ Duong cũn núi t?t c? cỏc th? trong hu tuong ?y l?i d? ra nh?ng hi?n tu?ng khỏc nhu : "s? sựng bỏi quy?n th? m?t cỏch mự quỏng", "tớnh ớch k? ch?c nhu gụng cựm", "ngụn ng? b?p b?m", "mờ d?m nh?ng xỏc ch?t", "b?t h?p tỏc", "tn nh?n v d? k? m?t cỏch l?nh lựng, tr?ng tr?n", "lm phỏch v ng? ng?n".

Tru?c khi núi v? nh?ng s?n ph?m c?a hu tuong, tụi xin du?c núi thờm vi cõu, vỡ m?t khi trng giang d?i h?i v? hu tuong r?i s? khụng th? quay tr? l?i du?c n?a.

M?t s? ngu?i yờu nu?c nghi r?ng Trung Qu?c ph?i gi?u m?nh. Khụng ai cú th? ph? nh?n di?u dú. Nhung lm th? no d? giu m?nh m?i l v?n d?. Ch?ng l? c? phụ truong cỏi s?o c?a t? tiờn ra? C? trỏch c? t? tiờn ph?ng cú ớch gỡ? Ch?ng l? c? trỏch c? t? tiờn cho dó d?i, r?i thỡ qu?c gia s? gi?u m?nh lờn chang ?

Tụi cho r?ng lm nhu th? khụng ph?i l thu?ng sỏch. Dõn t?c Trung Qu?c l m?t dõn t?c b? "b?nh", nam thỏng cng di thỡ b?nh cng n?ng.

Cỏi b?nh ny b?t ngu?n t? th?i Hỏn Vu é? sựng d?o Nho, l?i cng b? n?ng thờm v?i nh?ng th? k? qu?c nhu khoa c?, nhu Lý h?c th?i Minh, T?ng, lm cho dõn t?c Trung Qu?c h?u nhu b? tiờu tan h?t linh tớnh, ch? cũn thoi thúp s?ng m thụi.

Nh?ng d?i th? ngy tru?c nhu Hung - Nụ, é?t - Quy?t, Khi?t - éan, Tõy - H? th?c ra cú m?t n?n t?ng van húa quỏ th?p, nờn khụng trỏnh kh?i b? Hỏn húa. Ngay c? sau ny Mụng C? v Món Thanh ch? chinh ph?c du?c chỳng ta trờn m?t vừ l?c, cũn trờn m?t van húa l?i b? chỳng ta chinh ph?c l?i. Nh?ng chi?n th?ng v? van húa ny lm cho chỳng ta v?n m?c b?nh m khụng h? bi?t.

Cho d?n khi nh Thanh b? ộp bu?c ph?i m? c?a cho Tõy phuong chỳng ta m?i g?p ph?i d?i th? l?i h?i m chỳng ta chua bao gi? g?p tru?c kia. Lỳc dú, cỏi tr?ng thỏi b?nh t?t n? m?i b? l? t?y ra ngoi.

M?t dõn t?c m?c "b?nh" cung gi?ng nhu m?t cỏ nhõn, n?u khụng ch?a cho h?t b?nh thỡ khụng cú cỏch no khỏ lờn du?c. Dự dõn ch?, dự khoa h?c, m ngay c? d?n nh?ng th? thu?c b? nh?t thiờn h? cung ch?ng cú ớch gỡ cho m?t ngu?i b? b?nh du?ng ru?t v d? dy quỏ n?ng.

Mu?n ch?a du?c b?nh tru?c h?t ph?i tỡm cho ra "can b?nh". Khụng th? vỡ s? thu?c ho?c s? dau m gi?u b?nh du?c. N?u c?n, d?u ph?i cua tay cua chõn cung kiờn quy?t lm, dự ph?i c?t b? d? dy, thay th?n cung khụng ti?c. C?n ph?i cú cỏi dung khớ nhu th? m?i cú kh? nang c?i t? hon sinh du?c. V?n d? c?t lừi ? dõy l ph?i khiờm t?n ki?m th?o can b?nh van húa lõu d?i ny.

"Can b?nh" ny c?a dõn t?c Trung Qu?c xột cho cựng l gỡ ? L? T?n, Lý Tụng Ngụ, Bỏ Duong,... tru?c sau d?u dó ch? rừ. Nhung "thu?c thang" th? no cho kh?i ? V?n d? tr? b?nh ny cũn l?n hon vi?c nờu rừ tờn b?nh, song co h? cỏc v? dú chua th?y ai d? c?p d?n cho chỳng ta. Nhung n?u suy nghi k? ta cú th? th?y cỏi "ý t?i ngụn ngo?i" c?a h?. Du?ng nhu tru?c tiờn h? mu?n chỳng ta cựng tham kh?o d? th?y rừ t?ng ch?ng b?nh m?t, li?t kờ ra t?ng nguyờn nhõn c?a can b?nh. é? r?i sau dú ngu?i Trung Qu?c - nh?ng ai cũn bi?t suy nghi - t?ng ngu?i m?t nhỡn vo nh?ng b?nh ch?ng ny m suy xột, cỏi no x?u thỡ b? di, cỏi no khụng x?u thỡ gi? l?i.

N?u nh?ng ngu?i cú lũng ny cng ngy nhi?u, "cỏi b? di" v "cỏi gi? l?i" cng ngy cng l?n. Nhu th?, t?t ch?ng m?y ch?c cỏi b?nh lõu d?i dú c?a dõn t?c Trung Qu?c s? khụng thu?c m t? lnh. Cỏi ny cú l? s? dớnh dỏng d?n v?n d? "bi?t d?, lm khú" ho?c "bi?t khú, lm d?" m ? dõy chỳng ta khụng bn d?n.

Trong bi "é?n ch?t khụng nh?n l?i" (? t?p "é?p v? hu tuong") cú do?n nhu sau:

"Cú k? cho r?ng ngu?i Trung Qu?c b?n thõn khụng x?ng dỏng, cho nờn m?i d? cho nu?c nh ra nụng n?i ny. Khụng nh?ng khụng bi?t t? trỏch múc mỡnh, m trỏi l?i, h? cũn t?c t?i, di trỏch c? t? tiờn cỏi ny khụng dỳng, cỏi n? khụng dỳng, lm h? ph?i ch?u h?u qu?. Thay vỡ xõy d?ng m?t giang son t?t d?p d? h? du?c hu?ng phỳc l?c thỡ t? tiờn d? l?i cho h? m?t d?t nu?c nhu th? ".

é?i v?i cỏch núi ?y, ụng Bỏ Duong dó tr? l?i:

"éi?u ny ch? khỏc chuy?n cha v?i con. N?u con khỏ gi?, thụng minh linh l?i,h?c qua du?c d?i h?c, th? m d?i l?i h?ng thỡ duong nhiờn khụng th? trỏch c? du?c b? nú ; m nú ch? cú th? t? trỏch mỡnh khụng x?ng dỏng. Nhung n?u nhu d?a con t? khi sinh ra dó b? vi trựng l?u lm cho h?ng m?t, l?i b? di truy?n lm cho d? diờn d? khựng, ng? ng? ng?n ng?n, lang thang d?u du?ng xú ch? xin an ki?m s?ng thỡ cỏi trỏch nhi?m c?a nú quỏ nh?. N?u nú cú m? m?m trỏch b? nú t?i sao l?i m?c b?nh phong tỡnh, trỏch m? nú vỡ sao khụng ch?a kh?i b?nh di, thỡ chỳng ta cung khụng th? nh?n tõm b?t nú im m?m du?c".

Cỏc s?n ph?m c?a cỏi hu tuong m ụng Bỏ Duong dó núi duong nhiờn khụng nh?t thi?t cỏi no cung hon ton dỳng, nhung ớt nh?t cung cú m?t ph?n khụng sai. Van chuong ụng Bỏ Duong xua nay v?n m?ch l?c phõn minh, ch? ti?c lỳc núi v? nh?ng s?n ph?m hu tuong, hnh van l?i hoi l?n x?n, cú lỳc lung tung l?c d?. Lỳc thỡ v?t m?t cỏi l?n tr? l?i, lỳc v?t m?t cỏi l?i phúng di.

Chỳng tụi xin trớch m?t ph?n gi?i thi?u nh? du?i dõy - dó qua m?t l?n ch?nh l?i theo nguyờn t?c gi? dỳng nguyờn ý tỏc gi? - d? ngu?i d?c d?i chi?u v?i nguyờn van lm b?ng ch?ng:

S?n ph?m d?u tiờn c?a hu tuong l s? sựng bỏi quy?n th? m?t cỏch diờn cu?ng. ? Trung Qu?c th?i c?, ngu?i cú quy?n th? t?i cao l Hong d?. é?i v?i ụng ta nh?ng nguyờn t?c luõn lý d?u vụ nghia. Thõn thu?c nhỏnh bờn (khụng ph?i tr?c h?) ? tru?c m?t Hong d? b?t quỏ ch? l "th?n", l "nụ ti", (Vớ ph?ng Hong d? dó du?c t?n phong, cho dự l b? m? cung khụng du?c l ngo?i l?). é?i v?i cỏi th? tớnh cỏch oỏi oam trỏi v?i luõn lý ny (quan tớnh l?n hon nhõn tớnh), m?t lo?i d?o d?c d? hỡnh, khụng nh?ng khụng ai ph?n d?i m cũn cho l ý tr?i, nghia d?t.

V? m?t hoang dõm trong d?i s?ng cung dỡnh thỡ nh?ng Hong d? Tõy phuong cũn ph?i kộm xa. Chua c?n bn d?n cỏi "Ba nghỡn ngu?i d?p trong h?u cung" c?a th?i éu?ng, ngay th?i Chu vuong tri?u, thiờn t? cú th? cú t?i 121 b v? m?t cỏch h?p phỏp.

Theo "N?i t?c" trong "L? ký" ch? d? s?p x?p cho chu t?t chuong trỡnh hng ngy c?a cỏi vi?c "diờn loan d?o ph?ng", sao cho c? hon tram b d?u du?c th?m du?m on mua múc c?a nh vua cung dó l m?t di?u kh? tõm r?i; chua k? nh?ng chuy?n ghen tuụng tranh ginh gi?a cỏc b.

T?t c? cỏc ụng thỏnh d?i v?i m?y vi?c ny khụng nh?ng khụng ph?n d?i, m h? cũn bi?n cỏc lo?i "dõm d?" ny thnh thiờn t? thỏnh th?n, bi?n cỏi ki?u "choi lo?n choi t?p" ny thnh ra phộp t?c chớnh th?c c?a qu?c gia, xó h?i. Vỡ v?y Bỏ Duong cho r?ng:

Thỏnh nhõn khụng nh?ng ch? hựa theo m cũn l d?u s?, cựng ph?m t?i v?i nh?ng k? cú quy?n v b?n dõm d?. Quy?n l?c no khỏc xang d?u, thỏnh nhõn khụng nh?ng khụng tỡm cỏch d? phũng s? d? chỏy c?a nú m l?i cũn chõm l?a thỡ khi nú b?c lờn lm sao m d?p du?c ?

Bỏ Duong cho l quy?n l?c c?a Hong d? Tõy phuong luụn luụn b? thnh ph?n trớ th?c gi?i h?n, giỏm sỏt. Nhung ? Trung Qu?c thỡ cỏc ụng thỏnh l?i vỡ phe n?m quy?n m phỏt minh ra th? tri?t h?c k? qu?c ki?u nhu sau:

"Kh?p du?i g?m tr?i khụng cú ch? no khụng l d?t c?a nh vua. T?t c? cỏc k? si trong thiờn h? cú k? no m khụng ph?i l tụi c?a nh vua". Thỡ ra, sinh m?ng ti s?n c?a nhõn dõn d?u do cỏi tờn "d?i dõm d?" dú ban cho. Ch?ng trỏch cỏi th?ng choi gỏi th? d? dú c? mu?n lm gỡ thỡ lm.

Khi s? tụn sựng quy?n th? l n?n t?ng c?a 5.000 nam van húa truy?n th?ng thỡ cỏi quan h? gi?a ngu?i v ngu?i ch? cú s? "kớnh v s?", cũn s? "thuong yờu" thỡ khụng dỏng k?. Cỏi g?i l "nhõn" ch? l th? tỡm th?y trong sỏch v?, khú m g?p du?c trong hnh d?ng. V? l?i, ch? "nhõn" ny t?a h? khụng cú tớnh cỏch bỡnh d?ng c?a hai bờn cựng du?c l?i.

Sựng bỏi quy?n th? m?t cỏch tuy?t d?i dua d?n m?t n?n chớnh tr? nụ ti v cỏi d?o d?c d? hỡnh, khụng cũn tiờu chu?n v? th? phi, ch? cũn cỏi tiờu chu?n v? l?i b?t k? ph?i trỏi. Ch? cũn m?t con du?ng l ti?n ti, phỳ quý, cụng danh. M?i ngu?i d?u ph?i g?t d?u cho nh?n d? li?u m?ng chui vo ch? quan tru?ng. Ch? c?n tụi cú th? lm quan thỡ b?t tụi lm gỡ tụi cung lm.

Nhu éo Uyờn Minh - khụng vỡ nam h?c thúc m u?n cong lung - thỡ cú du?c m?y ngu?i ?

"Mu?i nam tõn kh?" ch?ng vỡ nghiờn c?u phỏt minh, ch?ng vỡ vi?t sỏch l?p thuy?t, ch?ng vỡ bụn ba cỏch m?ng, m ch? vỡ "m?t ngy thnh danh". "Thnh danh" ? dõy cú nghia l lm quan v?y.

Xua nay, vi?c lm quan h?p d?n ngu?i ta nhu diờn cu?ng cung b?i vỡ:

1- Cú quy?n trong tay, dự ? c?p b?c no (tựy quan l?n nh?) cung mu?n gỡ du?c n?y.

2- éu?c m?i ngu?i sựng bỏi.

3- H?c v?n tr? thnh uyờn bỏc (é?i v?i ngu?i Tõy phuong : tri th?c l quy?n l?c. é?i v?i ngu?i Trung Qu?c : quy?n l?c l tri th?c).

4- Ti s?n du?c gia tang (Ngu?i Tõy phuong l?y buụn bỏn lm ngu?n g?c c?a s? giu sang. Ngu?i Trung Qu?c tr?ng si, khinh thuong; l?i b? ?nh hu?ng c?a cỏi "H t?t vi?t l?i" c?a M?nh T?).

S? di m?m khụng núi d?n l?i, nhung trong b?ng l?i nghi d?n l?i m?t cỏch s?ng ch?t, vỡ th? m?i lm quan d? vo vột. Chuy?n tờn d?o t?c khột ti?ng Tr?nh Chỳng d?i Nam T?ng, sau khi quy hng du?c b? lm quan, b? d?ng liờu coi r?, y t?c mỡnh bốn cú tho r?ng:

"Cỏc v? lm quan d? an tr?m,
Tr?nh Chỳng an tr?m m?i lm quan !"
(Cỏc v? t? quan h?u t? t?c,
Tr?nh Chỳng t? t?c ti t? quan)

éỳng l m?t cõu núi to?c múng heo cỏi vi?c lm quan !

Tụn th? quy?n th? quỏ d? - khụng c?n núi d?n tru?ng h?p chớnh tr?, h?c thu?t - ngay c? d?n tỡnh h?u ngh? gi?a ngu?i v?i ngu?i cung bi?n ch?t, bi?n thnh thi?n c?n, thnh th? l?i.


Lm sao s?a ch?a cỏi b?nh d?n ch?t cung khụng nh?n l?i

Xó lu?n dang trong t? " Tin nhanh ti?ng Hoa ",
New York, ngy 12 thỏng 8 nam 1981.

Nh van éi Loan n?i ti?ng Bỏ Duong dang d?n tham nu?c M?, trong bi di?n thuy?t hụm qua t?i dõy ụng cú núi r?ng dõn t?c Trung Qu?c s? di ngó m?t l?n m khụng d?y du?c n?a ch? y?u vỡ cỏi tớnh "d?n ch?t cung khụng nh?n l?i".

Cỏch nhỡn ny c?a ụng Bỏ Duong tuy ch? l m?t s? th?c hi?n nhiờn - khụng ph?i m?t phỏt hi?n gỡ m?i - nhung khụng ph?i vỡ th? m khụng l m?t phỏn doỏn r?t sõu s?c.

Chỳng ta hóy th? nghi xem : nh?ng chớnh sỏch l?a nu?c h?i dõn, khu khu c? ch?p c?a m?y ch?c nam g?n dõy ? Trung Qu?c cú ph?i vỡ cỏi tớnh d?n ch?t cung khụng nh?n l?i ?y m ra sao ? C? cho dự khụng ph?i hon ton dỳng nhu th?, nhung trờn th?c t? cung ch?ng sai l bao nhiờu.

V n?u ta nhỡn r?ng ra thỡ vi?c gi? th? di?n, vi?c d?n ch?t khụng nh?n l?i cung ch? l b?n tớnh thụng thu?ng c?a ton nhõn lo?i, l khuy?t di?m c?a t?t c? cỏc dõn t?c v c?ng d?ng.

Kinh thỏnh c?a d?o Co d?c núi m?i ngu?i cú hai cỏi tỳi. Cỏi tỳi d?ng tru?c ch?a cỏc l?i l?m c?a k? khỏc, cỏi tỳi d?ng sau lung ch?a l?i l?m c?a mỡnh.

Núi cỏch khỏc, con ngu?i ta ch? thớch núi d?n nh?ng ch? khụng hay c?a k? khỏc m khụng thớch núi th?t v? cỏi sai c?a mỡnh. T? 2.000 nam tru?c cung dó th? r?i, d?n ch?t khụng nh?n l?i dó l cỏi b?nh chung c?a con ngu?i ch? khụng c? ch? c?a riờng ngu?i Trung Qu?c.

Cỏi tớnh c?a con ngu?i v?n d?u nhu v?y. Nhung sao cỏc qu?c gia phuong Tõy l?i b?ng ti?n b? vu?t b?c v? cỏc m?t chớnh tr? kinh t?, van húa, cũn ngu?i Trung Qu?c l?i nhu th?? Cú gỡ mõu thu?n ? dõy chang?

Theo ý tụi cõu tr? l?i cho vi?c ny cú liờn quan d?n v?n d? ch? d? chớnh tr?.

N?u m?i ngu?i d?u cú hai cỏi tỳi, cỏi d?ng tru?c d?ng cỏc l?i l?m c?a ngu?i, cỏi d?ng sau d?ng cỏc l?i l?m c?a mỡnh, thỡ m?i ngu?i dỳng ra ph?i dem nh?ng cỏi gỡ trong cỏi tỳi ? sau lung mỡnh m b? vo cỏi tỳi ? d?ng tru?c c?a ngu?i khỏc d? cú th? xem cho t? tu?ng.

Vỡ n?u nhu m?i ngu?i d?u d?ng ý m? cỏi tỳi ? d?ng tru?c mỡnh, cụng b? ton b? t?t c?, thỡ nh?ng cỏi sai l?m trong cỏi tỳi ? d?ng sau c?a m?i ngu?i t?t nhiờn cung ph?i l? ra, khụng cú cỏch gỡ d?u du?c, ch?i du?c.

Ch? d? ny g?i l t? do ngụn lu?n, chớnh nú l dõn ch?.

T? do ngụn lu?n, dõn ch? l m?t th? linh dan r?t hi?u nghi?m d? ch?a ch?ng b?nh "é?n ch?t cung khụng nh?n l?i". Trỏi l?i, n?u khụng cú dõn ch?, k? cú quy?n th? s? b?t m?m nh?ng k? th?p c? bộ h?ng; b?n cú quy?n th? lỳc ?y ch? nhỡn th?y cỏi tỳi c?a b?n khụng cú quy?n kia ? tru?c m?t chỳng m thụi. Cũn b?n chỳng l?i b?t kớn cỏi tỳi ch?a l?i l?m c?a chỳng l?i.

Khụng du?c núi d?n, cỏc l?i l?m c?a nh?ng k? n?m quy?n s? vinh vi?n khụng l? ra ngoi, v vỡ th? cung khụng bao gi? cú co h?i d? du?c s?a sai. Cho d?n lỳc cỏi sai l?m ny tr? thnh quỏ l?n thỡ ton b? xó h?i s? m?c ph?i tai uong.

Cỏc qu?c gia Tõy phuong cú sai l?m khụng ? éuong nhiờn l cú, v nhi?u cỏi sai l?m cung ch?ng ph?i nh? gỡ.

Vớ d? s? búc l?t giai c?p th? thuy?n trong th?i k? d?u c?a ch? nghia tu b?n, s? ỏp b?c cỏc dõn t?c b? tr? du?i ch? d? thu?c d?a trong th?i k? d?u c?a ch? nghia d? qu?c. éú d?u l nh?ng l?i l?m to l?n.

Nhung vỡ h? cú dõn ch? nờn khụng di b?t m?m m?i ngu?i. Vỡ v?y ngay t?i Luõn éụn, Cỏc-Mỏc v?n cú th? m? é?i h?i C?ng s?n Qu?c t? d?u tiờn, phỏt bi?u Tuyờn ngụn C?ng s?n m khụng b? c?m doỏn - dú l m?t d?n ch?ng khụng th? ph?n bỏc.

Cho nờn, du?i cỏc ch? d? t? do dõn ch?, nh?ng l?i l?m c?a h? khụng ng?ng du?c dua ra ỏnh sỏng, v nh? th? khụng ng?ng du?c s?a sai. - Qu?c h?i du?c thnh l?p, cỏc phỏp ch? b?o v? quy?n l?i cụng nhõn dó ra d?i, d?i s?ng cụng nhõn du?c c?i thi?n r?t nhi?u. Sau dú, nh?ng bi h?c c?a hai tr?n é?i chi?n Th? gi?i cung dó dua d?n co h?i d?c l?p cho cỏc thu?c d?a.

Kh?ng T? tỏn duong vua Vu r?ng : "Van quỏ t?c h?" (Nghe du?c l?i l?m c?a mỡnh thỡ r?t m?ng); l?i núi: "Thỏnh nhõn chi quỏ, nhu nh?t nguy?t kinh thiờn" (S? sai l?m c?a thỏnh nhõn nhu m?t tr?i v m?t trang di qua trờn b?u tr?i), ý núi nh?ng ngu?i bỡnh thu?ng, vỡ khỏc v?i thỏnh nhõn, m?i di d?u di?m nh?ng l?i l?m c?a mỡnh.

Kh?ng T? tuy hy v?ng m?i ngu?i bỡnh thu?ng d?u tr? thnh thỏnh nhõn, nhung l?i khụng h? dua ra du?c phuong phỏp tu thõn c? th? no kh? di ỏp d?ng du?c trong th?c t? d? d?t d?n m?c dớch.

Trong khi dú, ngu?i phuong Tõy l?i nghi ra cỏch dựng ch? d? dõn ch? bi?n m?i ngu?i lm chớnh tr? tr? thnh m?t ụng thỏnh, ho?c ớt nh?t cung cú kh? nang tr? thnh ụng thỏnh trong vi?c x? lý nh?ng sai l?m c?a mỡnh khi n?m quy?n. -

Vỡ "Nhu m?t tr?i v m?t trang di qua trờn b?u tr?i", t?t c? m?i ngu?i ai cung d?u nhỡn th?y, nờn khụng th? no cú sai l?m m khụng ch?u s?a ch?a. C? th? nghi cho k? ta s? th?y cỏi cụng d?ng c?a ch? d? ny to l?n l nhu?ng no !

T? chuy?n ny chỳng ta cú th? rỳt ra m?t k?t lu?n: N?u chỳng ta mu?n m?i ngu?i d?u t? giỏc nh?n l?i c?a mỡnh, dự ch?ng ph?i d? tr? thnh thỏnh c?, thỡ ch? cú m?t phuong phỏp duy nh?t l th?c hnh dõn ch?.

Dõn ch? lm cho m?i ngu?i khụng th? d?u di?m l?i l?m c?a mỡnh, t? nhiờn cú th? s?a d?i du?c cỏi tớnh "é?n ch?t cung khụng nh?n l?i" kia.

Cho nờn n?u h?i Trung Qu?c c?n gỡ, c?u gỡ, thỡ ch? cú m?t th? duy nh?t m thụi, dú l dõn ch?.


Nang l?c suy lu?n b? tr?c tr?c

Xó lu?n, trong t? " Tin nhanh ti?ng Hoa ",
New York, ngy 13 thỏng 8 nam 1981

Nhõn bi di?n thuy?t c?a ụng Bỏ Duong v? vi?c ngu?i Trung Qu?c "d?n ch?t cung khụng nh?n l?i", hụm qua trong m?c xó lu?n chỳng tụi dó núi rừ l d? s?a ch?a ch?ng b?nh ny chỳng ta khụng nờn hy v?ng vo s? "t? mỡnh t?nh ng?" noi m?i cỏ nhõn con ngu?i.

K? v?ng vo s? t?nh ng? c?a m?t cỏ nhõn ch?ng khỏc no nhu b?o r?ng: "M?i ngu?i ai cung l Nghiờu Thu?n c? !" éú l chuy?n n?m mo gi?a ban ngy.

Chỳng ta ch? cú th? s?a d?i ch? d? chớnh tr?, dựng ỏp l?c c?a ch? d? b?t nh?ng ngu?i khụng t? nguy?n s?a d?i l?i l?m khụng cũn du?ng trỏnh nộ, khụng s?a khụng du?c. Ch? cú cỏch gi?i quy?t dú m?i thớch dỏng.

Núi d?n nh?ng khuy?t di?m c?a ngu?i Trung Qu?c, chỳng ta l?i liờn tu?ng t?i m?t v?n d? khỏc, dú l cỏi lụ-gớc c?a ngu?i Trung Qu?c. Cú th? núi so v?i cỏi lụ-gớc c?a ngu?i phuong Tõy thỡ cỏi lụ-gớc c?a ngu?i Trung Qu?c kộm h?n m?t b?c.

M?i m?t dõn t?c d?u cú cỏi uu v khuy?t di?m c?a nú. Cỏi nang l?c v? tr?c giỏc c?a ngu?i Trung Qu?c cú th? núi l d?ng vo h?ng nh?t th? gi?i, Tõy phuong cung khụng th? sỏnh k?p. éi?u ny th?t rừ qua nh?ng phỏt minh ra la-bn (Kim ch? Nam), thu?c sỳng, v.v...

Ngu?i Trung Qu?c b?ng tr?c giỏc dó cú th? tỡm ra nh?ng th? ny tru?c b?t k? qu?c gia no c? vi tram nam ho?c c? nghỡn nam. Nhung ngu?i Trung Qu?c v?n chua t?ng sỏng t?o du?c khoa lu?n lý h?c. Vỡ v?y, tuy ch? t?o ra la-bn, thu?c sỳng, nhung l?i ch?ng hi?u gỡ v? nguyờn lý khoa h?c c?a chỳng. Th?m chớ ngay d?n c? th?i nay Trung Qu?c cung khụng cú khoa lụ-gớc h?c nhu m?t b? mụn khoa h?c. Th? m Tõy phuong t? r?t s?m - ? th?i d?i A-ri-xt?t - dó tỡm ra nh?ng nguyờn lý c?a lụ-gớc h?c v s? d?ng nú nhu m?t cụng c?.

ễng Bỏ Duong don c? nh?ng vớ d? d? núi lờn chuy?n ngu?i Trung Qu?c d?n ch?t cung khụng nh?n l?i. K? th?c ngu?i Trung Qu?c dó th?y t?m quan tr?ng c?a di?u ny t? lõu r?i. Hon 2.000 nam tru?c Kh?ng T? dó thnh kh?n khuyờn ran: "Quỏ nhu nang c?i, thi?n m?c d?i yờn" (Khụng cú vi?c gỡ l?n lao hon l bi?t s?a ch?a l?i l?m c?a mỡnh). Nhung phuong phỏp m Kh?ng T? d? xu?t l m?i ngu?i ph?i h?c theo Nghiờu Thu?n, dú l m?t phuong phỏp gi?i quy?t b?ng tr?c giỏc.

éuong nhiờn, n?u m?i ngu?i d?u cú th? bi?n thnh Nghiờu Thu?n thỡ cũn gỡ b?ng. Nhung dỏng ti?c r?ng s? th?c l?i khụng th? no nhu th? du?c. Cho nờn cỏi phuong phỏp bi?n m?i ngu?i thnh Nghiờu Thu?n r?t cu?c ch?ng khỏc no l khụng cú phuong phỏp. K?t qu? l sau 2.000 nam d? xu?ng cung dó ch?ng bi?n du?c thờm m?t k? no thnh Nghiờu Thu?n c?.

N?u ngu?i Trung Qu?c bi?t v?n d?ng lụ-gớc d? suy nghi thỡ dó tỡm ra du?c ch? d? dõn ch? t? lõu, dó dựng du?c t? do ngụn lu?n d? s?a d?i nh?ng l?m l?c c?a cỏc k? th?ng tr?.

Du?i ch? d? dõn ch? c?a nu?c M?, Nixon ph?m m?t cỏi l?i nh? l mu?n an c?p cỏc van ki?n c?a d?ng d?i l?p, k?t qu? b? t? Buu bỏo Hoa-Th?nh-é?n (Washington Post) t? giỏc, mu?n che d?y m khụng che d?y n?i, r?t cu?c bu?c ph?i t? ch?c T?ng Th?ng. Cho nờn du?i ch? d? dõn ch? khụng cú cỏch no gi?u du?c nh?ng sai l?m, cú l?i t?t ph?i ch?u trỏch nhi?m, khụng s?a ch?a khụng du?c.

Ngu?c l?i, ? Trung Qu?c l?c d?a du?i ch? d? d?c d?ng chuyờn ch?, tr?n d?ng d?t l?n t?i éu?ng Son (1976) ph?i d?n bao nhiờu nam sau ny chỳng ta m?i bi?t du?c dó cú bao nhiờu ngu?i b? thi?t m?ng !

Trong tai v? mu?i nam do b?n "T? nhõn bang" (Bố lu b?n tờn) gõy ra, s? ngu?i ch?t oan trong ton qu?c cú d?n bao nhiờu tri?u. N?u b?n "T? nhõn bang" khụng b? tan ró v b? x? t?i, cú l? d?n ngy hụm nay chỳng ta v?n cũn b? l?a b?p b?i cỏi "B?t do?n d?u tranh lu?n" (Thuy?t d?u tranh khụng ng?ng) do Mao Tr?ch éụng nghi ra v núi r?ng dựng nú d? xõy d?ng thiờn du?ng cho nhõn dõn Trung Qu?c.

Nh?ng ch? d? khụng dõn ch?, t?c khụng cú chõn lý, t?c khụng th? s?a d?i l?i l?m, di?u ny ch?ng ph?i dó rừ nhu ban ngy u ?

Th? m cho d?n hụm nay v?n cũn nhi?u ngu?i Trung Qu?c tin r?ng nh?ng k? th?ng tr? s? t? d?ng bi?n thnh Nghiờu Thu?n, khụng c?n cú quy?n l?c khỏc d? ch? ng? v xột doỏn, khụng c?n cú dõn ch? d? giỏm sỏt, l?i cung khụng c?n cú c? t? do ngụn lu?n d? t? cỏo !

éi?u ny ch?ng ph?i dó ch?ng minh r?ng ngu?i Trung Qu?c khụng cú m?t tý gỡ d?u úc lụ-gớc u ? B?t c? k? th?ng tr? no cung d?u ghột cay ghột d?ng dõn ch?, b?i vỡ n?u cú dõn ch? t?c thỡ h? s? b? dõn ch? tu?c b? t?t c? nh?ng d?c quy?n.

éi?u k? quỏi l ? Trung Qu?c cú nhi?u k? cung hựa theo t?p don th?ng tr? m rờu rao r?ng: "Dõn ch? Tõy phuong l dõn ch? c?a giai c?p tu s?n, dú l m?t ch? d? ph?n d?ng" ; m ngh?ch lý thay nh?ng k? b? th?ng tr? ny l?i ch?ng cú gỡ d? m?t vỡ ch? d? dõn ch?, cỏi d?u úc lý lu?n c?a h? qu? tỡnh b? tr?c tr?c gỡ dú.

éi?u ny l m?t khuy?t di?m r?t dỏng lo ng?i c?a ngu?i Trung Qu?c chỳng ta.



Nh?y ra kh?i hu tuong

Xó lu?n trong " B?c M? nh?t bỏo ",
New York, ngy 24 thỏng 8 nam 1981.

ễng Bỏ Duong, nh phờ bỡnh xó h?i r?t n?i ti?ng ? éi Loan m?t th?i, cú m?t ngũi bỳt hi hu?c ch?a ch?t chua cay; con th?nh n? v l?i ch?i m?ng c?a ụng thu?ng b?t ngu?i ta suy nghi v lo õu.

Van ụng tiờu bi?u cho lo?i van phờ bỡnh ra d?i sau khi Trung Qu?c thoỏt kh?i ỏch c?a th?i d? ch?. ễng t?ng ng?i tự mu?i nam - cú th? núi d?y cung l v?n m?nh c?a m?t nh phờ bỡnh xó h?i gi?a th?i van húa v chớnh tr? chua chuy?n mỡnh.

Hóy x?p l?i m?t bờn c?nh ng? c?a ụng, v m?c dự cú th? lm cho nh?ng ngu?i yờu quý ụng m?ch lũng, chỳng ta hóy t? gúc d? l?ch s? th? bỡnh lu?n v? nh?ng phuong th?c l?p lu?n c?a ụng trong b?i c?nh phờ bỡnh xó h?i Trung Qu?c c?n d?i xem nú nhu th? no.

Hụm tru?c ụng Bỏ Duong l?y d? ti l: "Ngu?i Trung Qu?c v cỏi hu tuong" d? di?n gi?ng t?i New York. éuong nhiờn "Hu tuong" khụng ph?i l m?t khỏi ni?m duy nh?t m ụng nghi ra, nhung vỡ t? tru?c d?n nay ụng v?n dựng nú d? gi?i thớch nh?ng hi?n tu?ng b?nh ho?n c?a xó h?i Trung Qu?c, nờn ? dõy chỳng tụi m?i l?y nú lm d?i tu?ng.

"Hu tuong" du?c dựng lm m?t phộp ?n d? tuy?t v?i. B?i vỡ dú l m?t hỡnh tu?ng r?t g?n gui d?i thu?ng, lm cho thoỏng m?t cỏi, trong lũng, tru?c m?t, m?i ngu?i ai cung cú th? hỡnh dung du?c cỏi x?u xa v? tỡnh tr?ng nhi?u b?nh t?t c?a xó h?i Trung Qu?c. S? th?c dõy cung l cỏi ch?c nang co b?n c?a cỏc nh tu tu?ng : d? xu?t ra nh?ng khỏi ni?m d? cho m?i ngu?i cú th? tỡm th?y du?c ý nghia trong cỏi ph?c t?p r?i ren.

V? phuong di?n ny ụng Bỏ Duong dó gúp ph?n m? mang dõn trớ, cỏi cụng ?y khụng ph?i nh?. éi?u chỳng tụi mu?n núi l: Cỏi lo?i khỏi ni?m ny cú cụng d?ng nờu lờn nh?ng hi?n tu?ng xó h?i lm tiờu d? nhung khụng gi?i thớch du?c chỳng. Nghia l th? no ?

Hóy l?y m?t vớ d?: N?u ta tỡm th?y m?t tuong quan gi?a hi?n tu?ng phõn ph?i c?a c?i, ti s?n trong xó h?i Trung Qu?c v?i cỏc hi?n tu?ng thu?c v? "hu tuong" kia, t?t cú th? dựng s? phõn ph?i ti s?n ny d? "gi?i thớch" nh?ng hi?n tu?ng xó h?i n?.

Hon n?a chỳng ta cú th? suy ra r?ng chớnh sỏch thu? mỏ v ch? d? ti chớnh cú th? u?n n?n cỏc hi?n tu?ng "hu tuong" ny. Nh?t l khi m?t s? ớt ngu?i ki?m soỏt s? phõn ph?i ti s?n trong m?t co quan (b?ng hỡnh th?c luong b?ng ch?ng h?n) thỡ t?t y?u s? dua d?n nh?ng s? chui lu?n, d?u dỏ ? trong dú.

N?u khụng nhỡn th?y du?c cỏi tuong quan gi?a phuong th?c phõn ph?i c?a c?i v hi?n tu?ng chui lu?n thỡ m?c dự nhi?u ngu?i "ý th?c" du?c nh?ng h?i ch?ng "hu tuong" m?t cỏch chung chung, nhung cỏc hnh vi "hu tuong" d?c thự ny e r?ng v?n b? xem nhu ch? gi?i h?n trong s? chia c?a c?i thụi v nhu v?y s? khụng th? no s?a d?i du?c.

éuong nhiờn, s? phõn ph?i c?a c?i ch? l m?t vớ d?, nh?ng ti?n trỡnh b?u c?, t? t?ng,v.v... d?u cú th? l?y ra lm cỏc vớ d? khỏc.

? dõy khụng bn d?n giỏ tr? van chuong, ch? núi d?n ý nghia xó h?i, thỡ trong vũng 100 nam nay ? Trung Qu?c, t?t c? cỏc ụng ti?n si chớnh tr? h?c, xó h?i h?c cung ch? dỏng xỏch dộp cho ụng Bỏ Duong trong vi?c lm cho nhõn dõn ý th?c du?c cỏc thúi hu t?t x?u c?a xó h?i Trung Qu?c.

Trong quỏ trỡnh c?i thi?n cỏch cu x? c?a ngu?i Trung Qu?c chỳng tụi ch? hy v?ng m?i ngu?i phõn bi?t du?c hai di?m: M?t m?t lm sao kờu g?i du?c ý th?c c?a t?ng cỏ nhõn, v m?t m?t l khoi d?y ý th?c xó h?i, m?t th? ý th?c vu?t lờn trờn vuong qu?c cỏ nhõn.

Vỡ ch? y?u nh?m vo ý th?c cỏ nhõn, nờn ụng Bỏ Duong khụng trỏnh kh?i b? m?a mai, chờ cu?i, ch?i b?i t? m?i phớa.

Nhung dự sao di n?a, cỏi dúng gúp c?a ụng vo s? nghi?p xõy d?ng dõn t?c Trung Qu?c dó vu?t xa hon hng v?n l?n cỏc v? du?c g?i l "h?c gi?".






éỏnh th?ng 1 v?n quõn khụng b?ng t? th?ng lũng mỡnh