Người tình tuyệt vời

Người tình tuyệt vời

Người tình tuyệt vời
Tác giả: Frank Slaughter ​

(Nguồn: docsach)

Giới thiệu tác giả

Về Phrăng Xlôtơ
Tôi theo đuổi công trình nghiên cứu khoa học của mình nhiều khi bất chấp những nguy hiểm đe doạ tính mạng mình. Và tôi đã không hề hổ thẹn khi học tập dù ở những người lang thang, những người thợ cạo, hay những tên đao phủ, những điều tôi đánh giá là hữu ích. Chúng ta đều biết rõ chặng đường dài mà một người đang yêu có thể vượt qua để gặp được người phụ nữ mình yêu. Vậy thì phải tới đâu mà người yêu sự uyên bác chẳng đi để tìm cho được người tình tuyệt vời của mình.
Paraxen
Ngoài những danh nhân lịch sử có tên trong truyện, các nhân vật đều do tác giả tưởng tượng ra, cũng như các sự việc diễn biến ở đây chẳng liên quan gì đến người thực, việc thực cả.
Về Phrăng Xlôtơ
Phrăng Xlôtơ (Frank Slaughter) (1908 - 2001) là một tác giả người Mỹ được nhiều người đọc ưa thích. Ông là bác sĩ đồng thời là nhà văn. Ông chuyên viết tiểu thuyết, có nhiều tác phẩm, và phần lớn các tác phẩm của ông là loại tiểu thuyết tâm lý xã hội nói về những người làm công tác trong ngành y. Các nhân vật chính ở đây đều là những người luôn phải đấu tranh với các trở ngại xã hội, với bản thân mình để đạt được mục đích tốt đẹp đang hoài bão hoặc để bảo vệ trách nhiệm người thầy thuốc và nhân phẩm. Bác sĩ Brâyđơ ?" trong tác phẩm cùng tên ?" đã vất vả chống lại với những tật xấu của mình như chạy theo danh vọng, tiền tài... để cuối cùng giữ vững được bàn tay cầm dao mổ. Bác sĩ Đôn Cactê ?" trong tiểu thuyết ?oNgười cứu chữa? - đứng trước một tình trạng hiểm nghèo: người nữ bệnh nhân nằm trên bàn mổ đợi anh cứu sống cũng là người sẽ có thể hại anh. Nên làm như thế nào bây giờ? Sau giây lát lưỡng lự, anh kiên quyết cúi xuống bàn mổ, gạt bỏ mọi suy tính cá nhân và dao mổ của anh rạch một đường nhanh và chính xác.
Một nhà nghiên cứu văn học Mỹ Giôn Brao, trong cuốn ?oKhái quát về văn học Mỹ đương thời? đã nhận định về Phrăng Xlôtơ như sau: ?oNếu chỉ dừng lại ở những nhà văn cỡ lớn mà không nói đến Lui Brômphin (Louis Bromfield), Piêclơ Bấc (Pearl Buck), Grâyxơ Mêtaliơt (Grace Metalious),...Phrăng Xlôtơ (Frank Slaughter) và những tác giả được ưa thích khác, được đọc nhiều ở khắp nước Mỹ và ở các nước người...thì không thể có một khái niệm đầy đủ về nền văn học Mỹ đương thời...? Trong cuốn ?olịch sử tiểu thuyết Mỹ? được viết ở Pháp có nêu một chi tiết: Tác phẩm của Phrăng Xlôtơ bán ở nước ngoài còn mạnh hơn cả ở nước Mỹ.
Trong các tác phẩm của Ph.Xlôtơ, có nhiều tác phẩm được dựng thành phim và dịch ra tiếng nước ngoài. ?oNgười tình tuyệt vời? (Divine Mistress) là một trong loại tác phẩm ấy.
Chuyện này xảy ra vào khoảng thế kỷ XVI, thời điểm mà trí tuệ con người phát triển chưa từng thấy trên mọi lĩnh vực và xảy ra tại nước Ý với biết bao danh nhân, với thành phố Vơnidơ hoa lệ, nhưng nước Ý, bấy giờ cũng là nơi tôn giáo có một sức mạnh rất lớn đã gây bão táp cho cuộc sống của nhiều danh nhân.
Ăngtôniô Xecvêtut, một bác sĩ trẻ, là nhân vật chính của câu chuyện này. Anh giảng dạy hai môn giải phẫu học và ngoại khoa ở trường Đại học y khoa tỉnh Pađu, một tỉnh miền đồng bằng Bắc Ý, gần thành phố Vơnidơ. Ăngtôniô ham mê tìm tòi, nghiên cứu trong lĩnh vực mình giảng dạy đồng thời cũng rất say mê hội hoạ. Anh đã phát hiện ra một vấn đề trong cơ thể học: máu tuần hoàn trong cơ thể con người phải vòng qua phổi, không chỉ qua tim như những nhà y học khi ấy đã khẳng định. Đây là một vấn đề quan trọng trong thời gian ấy, nhưng rủi cho anh là phát hiện này ngược lại với điều mà nhà thờ thừa nhận là ?omáu chỉ tuần hoàn qua các huyết quản và tim?. Bây giờ ở nước Ý và những nước mà tôn giáo có uy quyền lớn, ai nói ngược lại điều gì nhà thờ đã công nhận, trong bất cứ lĩnh vực nào, đều bị toà án tôn giáo buộc tội là tà giáo và kết tội hoả thiêu. Nêu lên điều mình phát hiện, Ăngtôniô phải đối phó với một kẻ thù có uy quyền lớn là toà án tôn giáo.
Trong kho đồ cũ của tu viện Pađu, nơi anh ở, anh đã tìm thấy bức tranh ?oThần vệ nữ giáng sinh? và đem về treo ở phòng mình. Trưởng tu viện Pađu, linh mục Phêlíp Xăngtốt đã phát hiện và chiếm hữu bức tranh ấy. Ông ta nhân danh pháp quan của toà án tôn giáo Pađu điều đình với Ăngtôniô rằng nếu anh im lặng về vấn đề bức tranh thì ông ta sẽ không truy tố anh tội dám nói ngược lại với nhà thờ về vấn đề tuần hoàn qua phổi. Vì bức tranh này, anh lại một lần nữa mâu thuẫn nặng nề hơn với người đại diện cho toà án tôn giáo.
Ăngtôniô phải trốn đi Tây Ban Nha, để khỏi bị bắt. Nhưng tại Tây Ban Nha, trong lúc làm nhiệm vụ của người thầy thuốc anh lại nhiều lần mâu thuẫn với các pháp quan của toà án tôn giáo ở Mađơrít và hai lần bị đưa ra xét xử. Cuối cùng, anh đã vượt ngục trốn sang một nước khác, nơi anh được tự do giảng dạy và nghiên cứu khoa không bị sự kiềm chế của toà án tôn giáo.
Trong quãng đời gian truân ấy, anh có một người bạn rất chân thành và đã gặp một tình yêu thật tốt đẹp và trong sáng. Bạn anh, hoạ sĩ Giăng Xavarinô đã theo sát giúp đỡ anh trong mọi lúc khó khăn, nguy hiểm. Luxia Belacmi, cháu gái một nhà triệu phú, một cô gái đẹp giống hệt Thần vệ nữ trong tranh, rất thông minh nhưng cũng rất kiêu căng, đã yêu anh ngay từ lần đầu tiên gặp gỡ.
Dưới ngòi bút của tác giả, các nhân vật sống động và hấp dẫn người đọc khá mạnh. Mỗi con người đều rất thực với các ưu khuyết điểm rõ ràng của họ. Ăngtôniô Xecvêtut là một bác sĩ, say mê khoa học nghệ thuật, sống rất trung thực, và có trách nhiệm, nhưng nhiều lúc chất phác đến ngu ngốc trước những sự việc uẩn khúc trong cuộc sống. Người thanh niên này lại vô cùng cương quyết và dũng cảm khi phải bảo vệ chân lý và nhân phẩm. Giăng Xavarinô là một hoạ sĩ sống khá phóng túng, hay lả lơi với gái đẹp, nhưng lại rất nghiêm túc trong công việc, tận tình giúp đỡ bạn ngay cả những lúc bản thân có thể bị đe doạ. Luxia Belacmi tuy là cô gái đẹp và thông minh nhưng lại ngang tàng và ngỗ nghịch như con trai. Cơlarit Xtơrôdi, người mẫu khoả thân của hoạ sĩ Giăng Xavarinô, tình nhân của viên pháp sư Anhôlô, lại là một phụ nữ dịu dàng, tế nhị, hiểu biết, đẹp, duyên dáng và thà chịu chết dưới nanh vuốt của toà giáo chứ không chịu phản bội bạn bè.
Nếu các nhân vật chính thu hút người đọc vì tấm lòng trong sáng và sức sống sôi nổi thì các nhân vật phản diện lại thu hút bằng sắc thái nham hiểm và tàn ác đến ghê tởm của chúng. Linh mục Phêlíp Xăngtốt, pháp quan toà án tôn giáo ở Pađu, đã lạm dụng trách nhiệm để chiếm bảo vật của người khác, đã dùng dao đâm Ăngtôniô khi anh đến lấy lại bức tranh để trả cho chủ nó, đã dùng sức ép để bắt anh ký vào một tờ vu khống, đã câu kết với linh mục Inhaxiô Môlina tìm mọi cách buộc tội anh, Inhaxiô Môlina, pháp quan toà án tôn giáo ở Mađơrit cũng đã nhiều lần uy hiếp không cho anh làm nhiệm vụ của người thầy thuốc đối với những người thuộc phái chống lại họ. Tòa án Tôn giáo Mađơrit, tuy không đủ chứng cớ cũng cứ bắt giam Luxia Belacmi, dùng cô để tạo sức ép với Ăngtôniô và vì cô có một gia sản lớn, nếu buộc tội được cô, toà giáo sẽ tịch thu được tài sản đó. Cuộc đấu trí giữa các pháp quan toà án tôn giáo Mađơrit với Ăngtôniô và sự thảm hại của linh mục Inhaxiô là một đoạn làm cho người đọc rất thú vị.
Tác phẩm được bố cục làm năm phần lớn, mỗi phần là một chủ đề nối tiếp nhau. Trong mỗi phần chia thành nhiều chương và mỗi chương thể hiện một tình tiết. Cách bố cục ấy làm cho tác phẩm rất sáng và mang nhiều kịch tính.
Trong tác phẩm có đôi chỗ nói đến vấn đề trực giáo, đến sự huyền hoặc của phép thôi miên mà viên pháp sư Anhôlô đã trình diễn...Tuy nhiên, có thể bỏ qua những chi tiết này vì đây là câu chuyện xảy ra từ thế kỷ thứ XVI.
?oNgười tình tuyệt vời? là chuyện về những người thanh niên yêu khoa học, quyết tâm bảo vệ khoa học, bảo vệ lương tâm, trách nhiệm và phẩm chất làm người dám chống lại sự đàn áp tàn nhẫn và thâm độc của những người đại diện cho quyền lực của tôn giáo thời bấy giờ là các pháp quan của toà án Tôn giáo. Đây chính là câu chuyện về những người thanh niên đẹp, kiên quyết bảo vệ cái đẹp của con người và các đẹp của cuộc sống.

Người dịch

Lời nói đầu
Tác giả: Frank Slaughter ​

Trong lịch sử thế giới không có thời kì nào lại như thế kỷ thứ XVI, thời gian xảy ra những câu chuyện mà các bạn sắp đọc dưới đây, chứng minh một cách vững vàng rằng sự thực lại có thể vượt qua sức tưởng tượng đến mức nào. Đúng là Ăngđơrê Vêdan (1), nhà giải phẫu học chân chính đầu tiên, nổi tiếng, đã viết những văn bản quan trọng nhất của ông vào giữa thế kỷ này và ngày nay nhiều người đã cho rằng ông là người mở đầu lịch sử y học hiện đại. Những diễn biến của đời ông tương tự như sự tình kể lại trong câu chuyện này.
Cũng đúng là Misen Xécvê (2), người tử vì đạo lớn lao của ngành y, đã tìm ra sự bí mật của vòng tuần hoàn phổi trước cả Hácvây (3), nhưng vì quá bận tâm đến những tranh luận về tôn giáo sẽ đưa ông đến chỗ bị hành hình trên giàn lửa qua bàn tay của Canvanh (4), ông đã bỏ qua không viết một bản thuyết trình chi tiết về phát minh của mình cho nên sự kiện quan trọng về kiến thức y học ấy chỉ thể hiện xen vào nội dung của một trong những tác phẩm ông viết về tôn giáo. Nhưng sự kiện lớn đã tồn tại trong tác phẩm ấy.
Còn về bức tranh bất hủ của Bôtixeli (4) ?oThần vệ nữ giáng sinh?, việc bức tranh biến mất trong vòng một phần của thế kỷ ấy, đã được xác nhận và thuật lại. Ngoài ra, câu chuyện về người mẫu của bức tranh như đã kể lại ở đây cũng đúng với sự thực.
Cuối cùng, nếu như có ai đã chế giễu và nói rằng vấn đề thôi miên ?omà Paraxen (5), con người vô song đã biết rõ và gọi là từ tính học? mới chỉ có từ thời Mexme (6), thì hẳn họ sẽ phải cứng họng khi được thông báo rằng: hiện tượng kì lạ ấy đã được một học phái Ai Cập sử dụng từ bốn mươi thế kỷ nay, kể cả việc sử dụng quả cầu thuỷ tinh.
Những việc làm của toà án tôn giáo viết ở nhiều đoạn trong cuốn sách này đúng với sự thực và đã dựa trên cơ sở lịch sử, đặc biệt là những điều nói về vị đại pháp quan Tôma đơ Tôcơmađa.
Nhưng các chi tiết này có gì quan trọng nhỉ? Đây chỉ là truyện tiểu thuyết và ai cần biết ở chỗ nào kết thúc sự thực và bắt đầu trí tưởng tượng.
Phrăng Gi. Xlôtơ Thành phố Giăcxơn, Phlôriđa.
Ngày 10 tháng Năm 1949
Chú thích:
(1) Anđrê Vésale (1514-1564). Giáo sư đại học y khoa người Phlamăng, chuyên về giải phẫu học của Galiêng và một số thấy thuốc cổ đại và đã tạo ra một cuộc cách mạng trong lĩnh vực này. Năm 1561 ông bị toà án tôn giáo buộc tội đã mổ người vẫn còn sống. Nhờ vua Philíp II can thiệp, ông được đền tội bằng một cuộc hành hương đến đất Thánh, nhưng thuyền bị bão quật vào đảo Đăngtơ, ông đã chết tại đấy vì đói và kiệt sức.
(2) Michel Servet (1511-1553). Thầy thuốc và nhà thần học Tây Ban Nha. Ông phát hiện ra vấn đề tuần hoàn máu qua phổi. Do phủ nhận vấn đề Tam vị nhất thể (đức chúa cha, đức chúa con và đức chúa thánh thần chính là chúa trời), tấn công vào học thuyết của Canvanh, nên ông bị Canvanh buộc tội tà giáo trước Đại hội đồng và bị hoả thiêu 28/10/1553
(3) Jean Calvin (1509-1564). Người nước Pháp. Rất giỏi các môn ngôn ngữ học, triết học, luật học, thần học. Nhưng trong lĩnh vực thần học, ông mang xu hướng cải cách tôn giáo và là nhà truyền giáo tích cực cho Tân giáo. Ông đã buộc tội tà giáo cho Misen Xécvê vì Misen phủ nhận vấn đề Tam vị nhất thể trong tôn giáo.
(4) Sanđro di Mariano Filipepi Botticelli (1444-1510). Hoạ sĩ và nhà điêu khắc có tiếng ở nước Ý. Ông vẽ hàng loạt tranh thần thoại trong đó có bức Thần vệ nữ giáng sinh.
(5) Paracelse (1493-1541). Người sáng lập ra y học thần bí. Theo ông, mỗi bộ phận trong cơ thể con người đều có liên quan đến một hiện tượng khách quan (mặt trời, mặt trăng...)
(6) Frank Anton Mesmer (1734-1815). Thầy thuốc người Đức. Ông cho rằng mỗi con người đều có thể bị luồng điện từ tính ảnh hưởng đến, cho nên có thể tìm ở lĩnh vực này cách chữa bệnh cho người. Luận thuyết và thực nghiệm của ông đều không thành công.

Phần 1 - Đất thánh​

Chương 1
Sáng hôm đó Ăngtoan Xécvê không tự mình tiến hành phẫu thuật. Mấy hôm trước anh bị dao mổ khía vào ngón tay, ngón trỏ sưng tấy lên, nên anh đã thận trọng không dám mó vào da thịt đang bị hoại của người tội phạm bị hành hình mà tử thi đang đặt trên bàn mổ. Trời nóng làm cho thi thể chóng rữa kèm theo hai hậu quả là gây mùi hôi thối khó chịu trong giảng đường giải phẫu và tăng thêm nguy cơ bị thương phẫu thuật cho người tiến hành và những người phụ mổ.
Phía dưới bục giảng cao mà nhà giải phẫu học trẻ tuổi đang đứng, giáo trình ngày hôm ấy để trước mặt các sinh viên đang xúm quanh người tiến hành phẫu thuật là cụ Ghintêriut, những ngón tay sứt sẹo biến dạng vì dao mổ, đang thong thả thao tác. Vốn quen với những động tác nhanh và chính xác của Ăngtoan, các sinh viên có vẻ sốt ruột, động đậy luôn. Ánh sáng chói chang rọi qua khung kính trên mái làm loé sáng ánh thép của con dao mổ trong bàn tay chậm chạp vụng về của người thợ cạo già kiêm phẫu thuật viên.
Một làn gió nhẹ lùa qua khung cửa sổ ở phía sau Ăngtoan và vuốt ve chiếc gáy nóng hổi, nhớp nháp mồ hôi dưới chiếc cổ áo dày cộm của bộ y phục giáo sư. Làn gió lật lung những trang sách giáo khoa đặt trước mặt anh, lần lượt mở ra những bức vẽ tuyệt tác của Canca, những bức tranh khắc gỗ in đối diện với trang chữ La tinh ngắn gọn và cô đọng mà Ăngtoan đã thuộc lòng từ sáu năm nay, khi anh đến trường Đại học Pađu (1) để vừa học giáo luật vừa học ngành y. Thuộc đến nỗi anh có thể đọc lại những câu có âm thanh vang vang ấy mà không cần nhìn sách.
Một tờ giấy bằng da cừu được đặt bên cuốn sách, với bàn tay có vẻ như lơ đãng nhưng khéo léo, Xécvê phóng những nét bút mềm mại phác họa chỗ cụ Ghintêriut đang tiến hành giải phẫu. Trên bức phác họa này, các bắp thịt được đánh bóng nhẹ, những dây chằng tô đậm hơn, dây thần kinh và huyết quản hằn lên thành những đường nổi đậm.
Ăngtoan ngắm nghía bức phác hoạ bằng cặp mắt phê phán, lông mày cau lại và trong khoảnh khắc, anh ngừng giọng đều đều đọc giáo trình. Ngay tức thì, giảng đường giải phẫu trầm lặng hẳn. Thực ra, khó có thể gọi căn phòng nhỏ ngổn ngang đồ đạc này là ?ogiảng đường giải phẫu?. Ở đây, ngoài bục giảng, bàn mổ và các chậu đất ở bốn góc phòng để đựng các mảnh thịt và xương, thùng dấm ở một góc để ngâm các bộ phận dị thường, đáng giữ lại nghiên cứu sau này, còn lại rất ít chỗ dành cho học sinh. Họ đứng chen chúc nhau, mồ hôi nhễ nhại và thở có vẻ khó khăn.
Ngạc nhiên vì sự im lặng đột ngột, các sinh viên ngẩng nhìn về phía Ăngtoan, những gương mặt sáng sủa nổi trên các bộ áo màu sẫm.
Hai con người lúc đó đang bận giải phẫu với những danh vị khác nhau trong căn phòng nhỏ bé này đại diện cho lịch sử y học ở nửa phần cuối thế kỷ XVI sáng ngời trí tuệ.
Ăngtoan hai mươi lăm tuổi, người cao lớn, chắc nịch, lại càng có vẻ cao lớn hơn trong chiếc áo chùng dành cho các giáo sư, các nhà giải phẫu học và các nhà bào chế. Đầu anh cân đối, tóc đen và hơi quăn, da nâu hơi ánh vàng, hai má đôi khi thoáng ửng đỏ, tất cả những điều đó chứng tỏ cha anh là người Tây Ban Nha và mẹ anh là người Ý. Nhưng cái làm cho ta đặc biệt chú ý là cặp mắt màu nâu thẫm rực cháy nhiệt tình và sự tận tuỵ của nhà bác học chân chính, nhà khoa học bẩm sinh, của con người luôn nhìn sâu vào tương lai. Đôi môi linh hoạt, hay mỉm cười, làm sinh động gương mặt đầy nhân đạo và cởi mở nồng nhiệt. Những ngón tay cầm bút chì khoẻ và thon, anh có đôi tay nhạy cảm của một người nghệ sĩ, vừa của một nhà phẫu thuật.
Ghintêriut thuộc công hội đã có từ lâu của những người vừa làm thợ cạo vừa làm nghề mổ xẻ. Phần lớn họ là những người vô học, chỉ mù quáng làm theo những quy tắc mà Galiêng(2) và một số vị lão thành khác đã đề ra, họ chưa thể thấy rằng trong đà phát triển mới của khoa học, nghệ thuật, văn học, ngành y nhảy lên hàng đầu với tư cách là giai đoạn mới và quan trọng của kiến thức loài người.
Còn Ăngtoan Xécvê, anh thuộc những người kiên quyết đoạn tuyệt đoạn tuyệt với những tập quán cũ, sự đoạn tuyệt bắt đầu từ Paraxen, Cácđăng (3) với mấy người nữa và thể hiện rõ rệt nhất ở Ăngđơrê Vêdan, mà văn bản của ông ta đang đặt trên giá trước mặt anh. Vê đan đã dám mổ thi thể con người. Các phát minh của ông đe doạ sẽ đốt thành tro bụi những nền móng cũ đang lung lay mà một số nhà bào chế và thợ cạo vẫn còn đang dựa dẫm để thay bằng những tri thức mới đầy sức mạnh, làm cho ngành y vừa là một khoa học vừa là một nghệ thuật.
Làn gió đã ngỗ ngược lật hết các trang sách. Cúi nhìn xuống Xécvê chỉ còn thấy trang tên sách, nhưng trí nhớ của anh không hề phản bội anh, anh vẫn tiếp tục đọc không thiếu một câu. Và như ở trong toà lâu đài cổ có phép lạ của truyện tiên, tất cả đều linh hoạt lên ngay: Hai tay cụ Ghintêriut hoàn thành nốt động tác đang làm dở, các sinh viên lại cúi xuống tiếp tục theo dõi vết rạch của con dao mổ.
Trên những trang đầu của cuốn sách lớn ấy, màu đen nổi bật trên nền trắng ở chỗ có chữ in trên giấy: Ăngđơrê Vêdan, giáo sư đại học, về cấu tạo cơ thể con người.
De Humani Corporis Fabrica, những từ ấy thấm vào óc Ăngtoan một cách dễ dàng. ?oCấu tạo cơ thể học con người ?, đây là một văn bản chính thức đầu tiên về giải phẫu người kể từ buổi sơ khai của lịch sử. Galiêng, uy quyền duy nhất trong hơn mười thế kỷ về vấn đề này đã mổ xẻ lợn, đôi khi mổ một con khỉ của nước Cathay (4), nhưng hiếm có trường hợp mổ cơ thể người? Cho nên, không có gì là lạ khi con dao mổ chú ý và tìm tòi của Vêdan vạch ra bao nhiêu sai lầm mà Galiêng đã mắc phải. Tuy nhiên, không phải vì thế mà các học thuyết của Galiêng bớt bám chắc tư tưởng của các thầy thuốc và giới tăng lữ. Mười bảy năm sau khi cuốn Fabrica của Vêdan xuất bản, cuộc tranh cãi vẫn tiếp diễn. Vêdan đã tạo ra một thời kỳ mới trong lĩnh vực nghiên cứu về cơ thể con người ở ngay đây, ở Pađu này cũng như một số lớn nhà trường trên thế giới. Nhưng Rôma (5) và các trường trực thuộc vẫn gắn bó với các học thuyết lỗi thời của Galiêng, vì vậy giữa các trường ấy và các trung tâm học đường tự do như ở Pađu, cuộc luận chiến bền bỉ vẫn diễn ra gay gắt. Có khi luận chiến vượt qua lĩnh vực ngôn ngữ chuyển thành hành động. Chẳng hạn như hôm các sinh viên trường Đại học Pađu xung đột dữ dội trong những phố hẹp của thành phố với sinh viên trường Đại học giáo sĩ dòng Tên ở gần đấy.
Ăngtoan biết rõ mọi chi tiết của cuộc tranh cãi nổ ra chung quanh Vêdan sau khi cuốn Fabrica được xuất bản. Người chiến sĩ tiên phong lớn của khoa giải phẫu học ấy đã từng giảng ở bục giảng này, chính chiếc bục mà hiện anh đang đứng giảng ?" hay nói cho đúng hơn là ông đã đứng ở chỗ cụ Ghintêriut đang đứng, vì rằng Vêdan luôn luôn tự tay mình hoàn thành các phẫu thuật ?" về vấn đề này Ăngtoan cũng nghĩ như người thầy của mình.
Các cuộc công kích gay gắt, hùng hồn đến nỗi nhà giải phẫu học ấy chán chường vì những phê phán bất công của nhà thờ, trong một hành động nông nổi vì tức giận, đã đốt cháy phần lớn các tác phẩm của mình trước khi trốn khỏi Pađu để trở thành thầy thuốc riêng cho Hoàng đế Sáclơ Canh, rồi mới đây, cho hoàng tử kế vị là Philíp II của Tây Ban Nha.
- Bác sĩ Xécvê!
Ghinteriut ngẩng lên, rời mắt khỏi vết mổ ở cánh tay tử thi.
- Hình như ở chỗ này có cái gì khác thường.
Ăngtoan bước xuống dưới bục giảng, các sinh viên giãn ra nhường chỗ cho anh xuống gần bàn. Mùi thịt đang thối rất khó chịu, nặng nề chỉ thoang thoảng ngửi thấy ở chỗ bục giảng bốc đến buồn nôn ở chỗ bàn này, thứ hơi độc ấy gần như sờ thấy được vì dày đặc quá. Vốn quen với mùi cơ thể thối, Ăngtoan không cảm thấy gì cả - Cái tĩnh mạch này đây, - Ghinteriut đưa mũi dao mổ chỉ - nó sẽ đi vào tĩnh mạch sâu phải không?
Ăngtoan lấy tay gạt khối bắp đã thâm và gần nát sang một bên nhưng sực nhớ đến ngón tay đang viêm, anh ngừng lại.
- Giáo sư Phalôpiut đã nói đến một dị trạng loại này ?" anh thừa nhận như miễn cưỡng vì anh cảm thấy như bất kính mỗi khi anh tìm thấy ở một cơ thể nào đó một chi tiết mà Vêdan chưa nói đến ?" Vấn đề là đáng lẽ chảy vào tĩnh mạch sâu thì nó lại nhập với tĩnh mạch nông.
- Tôi nhớ ra điều đó rồi đấy ?" Ghinteriut nói và cụ hài lòng cầm lại dao mổ.
Ăngtoan về chỗ mình, cầm lại bút chì vẽ cái tĩnh mạch ở vị trí bất bình thường và hoàn thành bức phác hoạ. Khi kết thúc, anh giơ bức vẽ lên ngang tầm mắt rồi lắc đầu, cắn môi lại, vẻ bực bội. Các cấu tạo giải phẫu rất đúng vị trí, được vẽ một cách điêu luyện nhưng bức phác hoạ chưa thể hiện được đầy đủ sự cân xứng và sức sống như anh muốn truyền đạt cho nó.
Ghintêriut đã mổ xong và lúc ấy trời đã trưa, Ăngtoan cho sinh viên ra về.
Bài giảng ngày hôm nay của anh thế là kết thúc, anh có thể tự do trở về tu viện Đôminích dưới bóng Thành Mác, nơi anh ở và làm nhiệm vụ thủ thư để trả tiền ăn. Đã năm năm nay, anh sống ở đây cuộc sống êm ả của nhà bác học giữa những cuốn sách bụi bặm và các tập bản thảo. Lánh mình trong tu viện, cuộc sống tu hành hay gần như tu hành của anh, giữa những cuốn sách và xa cách mọi người, có những hấp dẫn khiến anh gần như quyết định sẽ chọn cuộc sống này. Anh dự định sẽ thụ giới vào mùa thu, nhưng quyết tâm không để cho nhiệm vụ giáo sĩ đó cản trở tiền đồ giảng dạy của mình, vì rằng nhiều giáo sư thực thụ cũng đồng thời là giáo sĩ.
Ở đây, việc tìm tòi kiến thức được coi trọng hơn tất cả, việc tìm tòi này đã được thành phố đỡ đầu thừa nhận và khuyến khích, thành phố ấy là Vơnidơ, là đất thánh, nữ hoàng của miền Ađơriatích.
Tuy vậy, gần đây, sự yên tĩnh của thư viện, mùi thơm thoảng thoảng và tiếng sột soạt êm ái của những trang giấy thân mến đã mất đi một phần nào sức quyết rũ đối với anh. Đây là một cảm giác khó tả nhưng có thật.
Sự luyện tập và trình độ y học của anh bảo rằng đó là tội của những ám khí đã tích tụ trong anh suốt mùa đông. Theo Hypôcơrát và Arixtốt (6) thì một liều thuốc tẩy sẽ chấn chỉnh lại tình trạng ấy. Nhưng trong thâm tâm anh, Ăngtoan nghi ngờ rằng, lần này các phương thuốc của những vị thầy xưa kia sẽ không có tác dụng gì hết đối với mình.

Chương 2
Ăngtoan ra khỏi trường đại học bằng chiếc cửa thấp, khi đi qua hơi cúi xuống theo thói quen. Bộ áo giáo sư sẫm màu phấp phới quanh mắt cá chân, chiếc mũ nồi dẹp bằng nhung, dấu hiệu để phân biệt các nhà giáo, đặt trên mái tóc đen hơi quăn. Anh rảo bước, cuốn Fabrica quý báu cặp chặt ở cánh tay. Con sư tử thành Vơnidơ khắc trên vòm cửa đá hoa cương như thông báo với thiên hạ rằng học đường này chỉ thần phục nước Cộng Hoà, Đất Thánh, hòn đảo duy nhất có tự do về học đường cũng như về dân sự ở trong một nước Ý mà đâu đâu cũng đều dưới quyền tăng lữ và là một trong những thành phố giàu nhất địa cầu.
Hai chục nhân vật nổi danh đã lần lượt đi qua vòm cửa này trong những thế kỷ mà trường Đại học Pađu không ngừng phát triển. Chắc chắn có Vêdan và có thể cả Leona, người thanh niên xứ Phlorenxơ vì anh đã sống ở Vơnidơ, cách đây không quá hai mươi lăm dặm. Rồi Misen Xécvê, người thầy thuốc tương lai đầy hứa hẹn nhưng đã sớm kết thúc cuộc đời mình trên giàn lửa của Giăng Canvanh. Rồi Giôn Caiơ, người nước Anh cùng ở một toà nhà với Vêdan ở phố Vali, gần cầu qua sông Pôgơlia.
Đang thẫn thờ với những kỷ niệm rất gần gũi, sống động về những người bất tử đã đi trước mình ở nơi này, Ăngtoan nhìn thấy một người nổi danh khác của ngành y cũng đang đi ra: giáo sư Gabơrien Phalôpiô mà các sinh viên quen gọi một cách thân thiết theo chữ Latinh là ?oPhalôpiut?. Với danh nghĩa giáo sư giải phẫu ông là cấp trên của Ăngtoan, nhưng vì tuổi cao sức yếu, ông đã trao một phần lớn công việc giảng dạy cho người trợ giáo của mình và Ăngtoan rất vui mừng về việc ấy.
- Chào anh Ăngtôniô, ?" Phalôpiút nói và mỉm cười thân mật. ?" Đi đâu thế?
- Thưa giáo sư, tôi về tu viện ạ. Tôi bị thương ở ngón tay nên cụ Ghintêriut đã mổ thay tôi sáng nay.
- Ghintêriut là người thợ cạo khéo tay đấy, ?" Phalôpiút thừa nhận và gật gù bộ râu dài.
Ăngtoan thu ngắn bước chân lại đi theo bước người tiền bối của mình. Mặt trời mùa hè nóng bức lên cao. Một mùi rát hắc thốc vào mũi khi họ đi qua những dãy phố hẹp bao quanh các khu nhà của trường đại học, đó là mùi thối các lò luyện kim kết hợp mùi thối của giảng đường giải phẫu. Một nhà khoa học khác chắc chắn sẽ tìm công thức xác định tỉ lệ và điểm hoà tan chất độc trong không khí trong lành, nhưng ý nghĩ của Ăngtoan thì đang mông lung.
Phalôpiút đưa cặp mắt sắc nhìn anh bạn trẻ:
- Ngón tay đau làm anh khó chịu lắm sao?
- Thưa không. Chỉ vài hôm nữa là tôi sẽ lại tự tay mình làm phẫu thuật được ?" Ăngtoan vội trở về với thực tại.
- Tôi cảm thấy hình như trong thời gian gần đây anh không thực sự là anh nữa.
Ăngtoan mỉm cười hồn nhiên:
- Thưa giáo sư, ngài quá quan tâm đến sức khoẻ của tôi. Không có gì đâu ạ. Tôi chỉ khó chịu thôi ạ!
- Hay là, ?" Phalôpiút gợi ý ?" Lá lách bị đau nhẹ chăng?
- Rất có thể ạ. Bệnh này thường phát vào mùa xuân.
Bộ râu của giáo sư gật gù vẻ đắc ý về lời chẩn đoán.
- Đừng quên dùng hạt mẫu đơn mật ong nhé!
Ăngtoan hứa:
- Thưa giáo sư, tôi xin nhớ!
- Trích huyết thường có tác dụng tốt, dù ốm bệnh gì cũng vậy.
- Chiều hôm qua tôi đã trích chút ít.
- Thế ư? Trích cùng một bên chứ, phải không?
- Tất nhiên như thế ạ, đó là điều giáo sư thường căn dặn.
Phalôpiút nói, vẻ hoàn toàn vững vàng:
- Ai nấy đều biết rằng các thầy thuốc đã giết hoàng thân Prêmông cách đây mấy năm vì đã trích tĩnh mạch khuỷu tay đối lập với chỗ viêm.
Ăngtoan cười:
- Điều đó khó lòng xảy ra với tôi trong lúc này. Tôi chỉ có thể dùng tay trái để cầm dao.
- Anh cũng vẫn làm tốt đấy! Trong khi tranh luận về trích máu tĩnh mạch Vêdan cũng đã phát biểu ý kiến như thế.
Sự thiên vị của Ăngtoan đối với những điều giảng dạy của người thầy nổi tiếng này không phải là điều bí mật đối với Phalôpiút. Người thanh niên nén một nụ cười. Câu trả lời của Vêdan vẫn rất rõ trong tâm trí anh: ?oPhải chăng chúng đã cắn quần nhau như những con chó??. Theo anh, cách miêu tả ngắn gọn những cuộc tranh cãi gay gắt giữa những người thầy thuốc như vậy thật khó có thể thích hợp hơn và xác đáng hơn. Nghĩ đến Vêdan, người môn đồ này hỏi:
- Thưa giáo sư, ở Tây Ban Nha người ta cấm trích huyết cùng bên với chỗ đau có phải không ạ?
Các thầy thuốc Tây Ban Nha nổi tiếng chống đối mạnh mẽ những điều mà Phalôpiút bảo vệ. Ông nhún vai:
- Phải đấy. Theo như chỗ tôi biết, họ học hỏi một cách chậm chạp. Pie Bơrixông đã bị trục xuất khỏi trường Đại học Y khoa ở Pari cũng vì đã kiên quyết bảo vệ nguyên lý ấy.
Ăngtoan nêu vấn đề một cách tinh quái:
- Tuy nhiên, khi một kiến giải đã liên kết được những người danh tiếng như vậy thì kiến giải ấy phải đúng.
Phalôpiút mỉm cười:
- Có lẽ anh đã nêu ra một nguyên lý mới, một hệ luận. Anh sẽ phải viết thành sách đấy.
- Điều rủi ro là tôi không được khá về môn luận văn viết.
- Anh thích thể hiện bằng minh hoạ hơn phải không? Theo tôi biết thì môn vẽ được anh ưa chuộng.
Ăngtoan đỏ mặt:
- Tôi cho rằng một nhà cơ thể học phải có chút ít khả năng về môn này. Thưa giáo sư, ngài có nghĩ như thế không?
- Tất nhiên là có chứ. Anh nói hoàn toàn đúng, tôi cũng rất mong có tài năng ấy như anh. Và cũng đúng đã đến lúc anh phải công bố một điều gì đó. Đã đến lúc rồi! Điều đó sẽ rất có ích đối với anh khi tôi phải chỉ định người kế tục mình.
- Tôi cầu Chúa cho thời gian ấy còn lâu mới đến. Thưa giáo sư, trường đại học rất cần đến ngài.
Phalôpiút lắc đầu:
- Không anh ạ, không phải như thế đâu. Y học là một nghề cần những trí thức trẻ. Còn biết bao nhiêu và bao nhiêu điều phải học trước khi đưa ra giảng dạy cho nên rất cần đến những người thông minh, trẻ tuổi, đầy nhiệt tình. Hãy bắt tay vào việc đi. Bắt đầu viết cuốn sách của anh ngay từ bây giờ đi. Hay ít ra cũng là một chuyên đề. Tôi có thể đề tựa cho anh. ?" Ông quả quyết hứa. ?" Lời tựa ấy sẽ nói đến tầm quan trọng của tuổi trẻ.
Trong khi vị giáo sư già diễn thuyết về đề tài quen thuộc ấy thì Ăngtoan nghĩ đến? điều khác. Anh nghĩ đến bức tranh treo trong phòng của mình ở tu viện, sắc đẹp ấy thuộc loại mà con mắt của nhà nghệ sĩ cũng như mắt chàng thanh niên đều chiêm ngưỡng. Phalôpiút ngắt quãng dòng mơ tưởng của anh:
- Anh có đồng ý rằng đấy là một đề tài tốt không?
- Tất nhiên ạ, ?" Ăngtoan ấp úng nói ?" Giáo sư nói rõ ràng là đúng.
- Thế ra anh không hề nghe tôi nói gì sao? ?" Phalôpiút phản đối và hơi bực mình.
Đỏ bừng mặt vì lúng túng. Ăngtoan thừa nhận rằng tâm trí anh đang vẩn vơ.
- Một tiểu thư xinh đẹp chăng? ?" Vị giáo sư già tinh quái hỏi.
Ăngtoan cực lực phản đối ngay:
- Ồ không phải như thế ạ! Tôi đã có ý định thụ giới?
- Nhưng theo như tôi biết thì anh chưa làm như thế. ?" Phalôpiút vội ngắt lời anh khi hai người rẽ vào góc phố, trường đại học lùi lại phía sau họ ?" Tôi không có ý thuyết phục anh từ bỏ dự định ấy, nhưng tôi cho rằng một thầy thuốc không cần phải tuyệt đối không biết đến những cám dỗ của da thịt, nếu anh muốn chữa được tốt các bệnh nảy sinh ra từ da thịt.
- Thưa giáo sư, tôi đã nghiên cứu về sự cám dỗ đối với các thánh.
- Cái đó không đúng như điều tôi đang suy nghĩ, ?" Phalôpiút lạnh lùng trả lời.
- Có phải đấy là một quan niệm mới không ạ?
- Đúng thế. Và có thể đem lại cho tôi những điều phiền phức từ phía Nhà thờ, dù ở ngay trong Cộng hoà Vơnidơ tự do và sáng suốt này. ?" Phalôpiút thừa nhận với một nụ cười mệt mỏi. ?" Thôi, đừng quan tâm đến lời nói dông dài của một lão già Ăngtoan ạ, hãy yên tâm đi theo con đường anh đã chọn, nếu đúng là sự lựa chọn ấy phù hợp với ý muốn của anh.
Đường đi của họ phải qua một trong những chiếc cầu cũ kĩ bằng gỗ bắc ngang qua dòng sông hẹp Bakigơliôn, một con sông nhỏ chảy ngoằn ngoèo xuyên qua thành phố. Lên đến giữa dốc cầu, Phalôpiút dừng lại để nhìn xuống phía dưới, dòng nước chậm chạp, đen ngòm, loáng dầu, đó đây nổi bồng bềnh một thứ rác rưởi gì đó, một nắm bọt xám xịt, vì con sông này đồng thời là một thứ mương thoát nước, nói cho đúng thì nó là một thứ cống. Về phía dưới một chút, một dòng nước chảy mỏng mảnh bắt nguồn từ con suối nhỏ ở sau những ngôi nhà trên cao đang rì rào, sủi bọt vượt qua cát, đá để nhập vào sông Bakigơliôn, nước của dòng nhỏ này trong suốt và long lanh ánh mặt trời.
- Nhìn xem kìa, ?" Phalôpiút kêu lên và giơ ngón tay chỉ ?" Hãy nhìn chỗ dòng nước nhỏ nhập vào dòng lớn.
Một vùng bán nguyệt nhỏ nước trong đã tìm được lối tiến vào chỗ nước đen bẩn của sông Bakigơliôn, hình như dòng nước trẻ trung, tươi mát đang cố đẩy dòng nước thối tha, bẩn thỉu, hôi hám đi để chiếm lấy dòng sông. Nhưng ý đồ ấy không có kết quả, sức cố gắng ấy bị thất bại vì vùng bán nguyệt nước trong chỉ loang ra được một thước, theo bán kính, trước khi chất tươi mát của nước suối bị môi trường nước thải tham lam vô độ kia hút hết, nuốt chửng đi. Nếu người khách nhỏ tươi vui ấy đã thêm cho sông Bakigơliôn một cái gì đó thì cũng chẳng còn gì nữa sau chỗ hai dòng nước tiếp xúc nhau mười bước.
- Thấy không anh ?" Phalôpiút buồn rầu nói. ?" Dòng nước lớn, đó là tổng số kiến thức của chúng ta hiện nay, đang cáu bẩn bởi các sai lầm, bị nhiễm độc vì hoài nghi và dốt nát, kể cả sự cố chấp của những người không nhìn vào sự thực, dù sự thực ấy nổi bật lên trước mắt họ.
- Và dòng nước nhỏ, ?" Ăngtoan tiếp lời, ?" đó là tổng số những phát hiện mới của chúng ta, như phát hiện của ông Côlông chẳng hạn, phải không, thưa giáo sư?
- Tôi không hề nghĩ đến sự phát hiện ra Tân thế giới, ?" Phalôpiút lạnh lùng nói, ?" nhưng tôi nói đến những phát hiện của chính anh và của một vài trí tuệ năng động khác đã rót vào dòng sông kiến thức của loài người. Ăngtoan ạ, dòng nước trong sáng của tài năng con người thường không được tự do toả rộng, dòng chảy của nó bị những con đê chặn đứng làm cho kiệt sức. Vì thế dù cho nó có nhập được với dòng chính của kiến thức chung thì tác dụng của nó đã bị xoá bỏ trước rồi.
Ông chỉ tay về phía con sông Bakigơliôn nhơ bẩn đang chảy dưới cầu:
- Đừng cho phép sự việc như vậy đến với mình, anh ạ. Dù phải trả bằng giá nào cũng không cho phép như thế. Đừng để cho đà tiến của mình bị kìm hãm, đừng để cho nguồn nước của mình bị cạn khô.
Ông chia tay anh, qua sông là mỗi người rẽ một ngả.
- Chào anh.
- Xin chào giáo sư. ?" Ăngtoan lặp lại như máy và nhìn theo ông già đang cẩn thận bước xuống dốc cầu.
Phải chăng người thầy đã có ngụ ý khuyên anh phải dè chừng khi quyết định khoác áo tu sĩ? Ằngtoan tự hỏi mình khi anh rời cầu đi về phía tu viện. Đã bao nhiêu năm nay, từ lâu rồi, cha mẹ anh mong muốn để anh có thể theo đuổi việc học hành và tốt nghiệp về giáo luật ở Pađu, nhưng các cụ không hề phản đối khi anh hướng về ngành y. Vì rằng đa số các thầy thuốc nổi danh cũng là giáo sĩ, như các bậc thầy được ai nấy đều tôn kính là Girôlamô Cácđanô(7) và Têôphơrát Bôngbaxơtút vôn Hôhơnhaimơ, người đã chọn bí danh là Paraxen, vì ông không thừa nhận sự ngang hàng với bất cứ ai, ngoài nhà văn Xendut(8).
Ở Pađu, không có gì ngăn cản các giáo sĩ học tập, dù sự việc Vêdan nhất thiết cho rằng con người có mười hai cặp xương sườn ?" chứ không phải là mười ba cặp như Galiêng đã khẳng định và được Nhà thờ ủng hộ ?" đã làm cho Nhà thờ không hài lòng về ông. Ở những nơi khác của nước Ý và ở khắp Châu Âu, Ăngtoan biết rõ rằng không ở đâu tự do tư tưởng như ở Vơnidơ và khi không được giới tôn giáo tán thành là một điều đe doạ đáng sợ đối với những người không đồng tình với những đạo luật của Rôma. Cũng đã có lúc ở ngay Pađu, những người Giêduýt(9) cố làm cho sứt mẻ vấn đề tự do ngôn luận trong trường đại học bằng nhà trường riêng và hình thức giáo lý riêng của họ. Ý đồ của họ đã bị thất bại do sự chống đối dũng cảm của trường Đại học Y khoa và sự ủng hộ của các nhà lãnh đạo trường nhân danh Hội đồng mười vị rất quyền thế ở Vơnidơ.
Khi còn là sinh viên, Ăngtoan đã nhiều lần choảng nhau với sinh viên trường Giêduýt. Anh vẫn chưa quên những cuộc đánh lộn hăng hái ấy, chưa quên nắm đấm chắc nịch của mình nện vào da thịt mềm nhẽo của họ, nỗi lo lắng của chiếc mũi đẫm máu và niềm hân hoan khi thoát khỏi tay bọn gác đang cố gắng nện văng mạng vào một anh chàng giơ đầu chịu báng nào đó.
Nhưng hành vi ấy không còn phù hợp với phẩm chất của anh hiện nay, cũng như với ý đồ khoác áo tu hành của anh, cho nên đã một thời gian anh chỉ qua lại trên con đường từ tu viện đến các lớp học của mình và chỉ rẽ ngang khi có người trong trường đại học bị ốm cần anh chăm sóc.
Ngoài Pađu và Vơnidơ, việc đi thăm bệnh nhân của thầy thuốc cũng như phương pháp điều trị của họ đều phải theo quy tắc rất chặt chẽ do Toà thánh lập ra coi như giáo lý, nếu không sẽ bị coi như theo tà giáo.
Toà án tôn giáo xuất hiện ở Tây Ban Nha đã thâm nhập vào nước Ý làm cho bất cứ ai không tuân theo quy cách cư xử đã đề ra lâm vào cảnh vô cùng nguy khốn. Người ta đã nói đến việc đưa Vêdan ra trước pháp luật và chỉ nhờ chuyến ra đi vội vã của ông mới cứu ông thoát khỏi giàn thiêu. Còn Misen Xécvê, tốt nghiệp ở Pađu và là một trong những thầy thuốc xuất sắc nhất của thời đại, thì đã bị hoả thiêu theo lệnh của tên tà giáo Canvanh đúng vào lúc Rôma cũng kết án anh. Anh đã chẳng xem xét một cách phê phán quan niệm thần học về Thần thánh hay sao?
Hơn nữa, anh đã đi tới mức dám tuyên bố rằng không có lỗ ở các vách ngăn của trái tim, khi Galiêng còn khẳng định như thế, ?" và máu chỉ chảy từ bên phải qua bên trái tim bằng một đường vòng qua phổi.

Chương 3
Ăngtoan xua đuổi khỏi tâm trí mình những vấn đề mà Phalôpiút đã đề ra, anh lại qua sông Bakigơliôn, rẽ sang một con đường rộng hơn và rảo bước, y như một chàng si tình đến gặp người yêu. Qua một lối rẽ nữa anh đến quảng trường có pho tượng người kỵ sĩ oai nghiêm đứng sừng sững ở ngay trung tâm Pađu náo nhiệt. Mùi rau tươi ngon lành, sạch sẽ bốc lên từ khu chợ gần đấy. Không khí âm vang tiếng rao hàng của người trồng rau, người bán hàng rong, người bán rượu nho. Những con lừa chở các hũ rượu đầy giống như những con vật huyền thoại trong kinh thánh.
Trước mặt anh là những bức tường trắng toát đến chói mắt của toà thị chính, trụ sở của thành phố chư hầu, ngay bên cạnh là toà án, nơi mà hàng sáng vị quan toà mở cuộc họp trọng thể để giải quyết các việc xích mích và trừng phạt những ai dám xâm phạm đến sự oai nghiêm của Đất thánh.
Ăngtoan rảo bước qua bên kia quảng trường rộng, dài, bước đi qua quãng trống, dừng lại một giây để làm dấu thánh dưới bóng gác chuông của nhà thờ Thánh Mác, ngoặt vào lối rẽ cuối cùng, về đến tu viện, nơi anh đang ở.
Ở đây bóng râm dày đặc và thanh thản nhưng anh không dừng lại dù người đẫm mồ hôi vì đã đi nhanh. Anh đẩy cánh cửa gỗ sồi nặng nề và ngay lập tức bước sang một thế giới khác, một thế giới của yên tĩnh, của tươi mát, của bóng tối và suy tư. Tiếng ồn ào của thành phố bị chết lặng ngay dưới chân những bức tường cũ kỹ. Mọi ồn ào hình như lạc lõng trong khu nhà dành cho sự lặng lẽ chiêm ngưỡng lòng tư vi thần thánh và sự vinh quang của Chúa. Ăngtoan bất giác chậm bước lại, nhẹ chân đi dọc theo hành lang. Theo thói quen, chân anh đặt vào những vết mòn mà hàng ngàn đôi dép qua bao nhiêu năm đã mài lõm vào đá.
Một tu sĩ trẻ đi ngược lại phía anh mỉm cười chào:
- Thầy Ăngtôniô, xin chúc thầy bình yên.
- Chúc thầy bình yên, - Ăngtoan trả lời. Thấy người ấy muốn đứng lại để chuyện gẫu, anh nhẹ nhàng bước nhanh hơn và tiến vào thư viện đang mở cửa.
Mùi sách bụi bặm và ẩm mốc đón anh ngay trước cửa gian phòng trần lát xà ngang dày màu sẫm. Mùi gáy sách bằng da dê, mùi mực các bản thảo mà các tu sĩ đã tô màu tối hôm trước tạo cho gian phòng lớn yên tĩnh này một không khí đặc biệt. Ăngtoan đi qua gian phòng vào căn buồng riêng của mình, có cửa mở thông vào thư viện. Anh nhìn phía sau thấy không có ai bèn lén khoá cửa phòng ?" đây là điều cấm.
Vẫn như mọi khi, anh nín thở trước vẻ đẹp kỳ lạ của người trong bức tranh kê trên một chiếc giá gỗ thô sơ và chiếm cả bức tường. Tia mặt trời từ chiếc cửa sổ cao của căn phòng rọi sáng người phụ nữ lúc nàng đang rời chiếc vỏ ốc lớn. Hình thuyền đu đưa nhè nhẹ do nàng đang đưa bàn chân trần bước lên bãi cát bờ biển. Ấn tượng về sức sống và sự chuyển động mạnh vẽ vì cặp má của những thần biển đẩy thuyền vào bờ căng phồng gió. Đứng bên cạnh nữ chủ của mình, một người hầu gái ôm chiếc áo choàng dệt những bông hồng đỏ thắm mà nàng sắp choàng ngay lên tấm thân tuyệt mĩ để không một con mắt trần tục nào có thể chiêm ngưỡng vẻ khoả thân trinh khiết ấy.
Có người phụ nữ trần thế nào có được nhan sắc không một chút gì là trần thế này không nhỉ? Ăngtoan tự hỏi mình. Da thịt con người đã bao giờ toả sáng hài hoà với những màu sắc dịu dàng của bình minh như thế này chưa? Một suối tóc vàng như thế, chỉ có tiên mới kéo được thành sợi.
Điều mà anh hiểu biết về cơ thể con người, những bẩm năng nghệ sĩ của anh, tất cả đều nói với anh rằng trước mắt anh là sự hoàn hảo tuyệt đối của cơ thể con người. Đường thẳng, bình diện, đường cong, màu sắc, tất cả đều đạt tới một vẻ đẹp lí tưởng. Cái cổ mảnh dẻ và mềm mại đỡ lấy cái đầu nhỏ và duyên dáng. Đường cong của vai và hai cánh tay cũng hoàn hảo một cách tinh khiết như những ngón tay thanh tú của bàn tay phải đang che lên vú để tránh những cặp mắt sỗ sàng. Đường nét của cơ bắp ẩn dưới làn da đã tạo cho thân trên tròn trặn và mềm mại, bình diện dưới eo lưng hài hoà một cách tinh tế với cái duyên dáng của hai bên hông, với đường cong đầy đặn nhưng dịu dàng của hai đùi. Sự cân đối đến tuyệt mĩ của đầu gối và bắp chân đang ngưng đọng ở tư thế động được hoàn chỉnh bằng nét cong tao nhã của bàn chân nhỏ nhắn. Tất cả ở nàng đều là tinh hoa của sắc đẹp, một sắc đẹp mà chỉ một nghệ sĩ vô song hay bản thân tạo hoá mới đạt tới.
Ăngtoan nhanh nhẹn mở ngăn kéo chiếc bàn nhỏ kê sát giường ngủ rút ra tập giấy làm rơi ra những phác hoạ đùi, bắp chân, cánh tay hay là vai. Có những tờ bị xé ngang và những tờ chi chít những vệt bút chì gạch đậm, nói lên sự thất vọng của người mô phỏng, bất lực, làm méo mó cái sắc đẹp rất gần gũi nhưng hoàn toàn không với tới được.
Anh lại lấy một tờ giấy trắng, cầm thỏi than chì và mặc dù từng nét của bức tranh đã khắc sâu trong tâm trí anh đến nỗi có thể vẽ lại theo trí nhớ, anh vẫn nhìn bức tranh thật lâu và đinh ninh rằng vẽ không đạt.
Từ khi tìm thấy bức tranh trong một cuộn tranh ai đó bỏ ở trong nhà để đồ của tu viện, hàng trăm lần Ăngtoan đã thử mô phỏng lại bằng những phác hoạ cái sắc đẹp luôn luôn trốn lánh anh. Hàng trăm lần, anh đã phải rút lui, lòng đầy bực bội.
Lại một lần nữa, anh chăm chú nhìn bầu vú bên trái để trần. Anh thử ghi lại đường vòng dịu dàng và hoàn hảo, sự nở nang phù hợp, đầu núm vú nhô ra và bao quanh là một vùng tròn nhỏ sẫm màu hơn. Anh cầm thỏi than chì run run vì xúc động dữ dội, còn hơn sự xúc động tự nhiên thúc đẩy người nghệ sĩ vẽ bức tranh người đẹp ngay khi họ gặp. Trong khi anh thử lại bằng những đường nét ?" luôn lừa dối anh ?" sự tráng lệ về ánh sáng, bóng tối, đường cong, bình diện, cơ bắp và làn da thì một ý muốn khác, một nhu cầu sâu xa, kỳ lạ, ồn ào, đòi hỏi, rạo rực trong anh, về làn da thịt vẽ trên tranh, hình như chỉ cần chạm đầu ngón tay vào là anh có thể truyền vào đầy sức sống đang sẵn sàng tràn ra...
Cố ghìm sự vội vàng nóng nảy, anh phác những nét chì phóng khoáng làm hiện lên đường vòng quanh bầu vú trên giấy trắng. Nhưng khi muốn dùng những nét bóng nhẹ tạo các chi tiết, thể hiện cảm giác về khối lượng, gợi lên đường nổi, tay anh bỗng trở nên nặng trĩu và ngón tay cứng đờ. Lầm lì, nghiêm chỉnh anh cố vẽ tiếp, lại xoá đi, vẽ lại để rồi lại xoá đi và cuối cùng, anh kêu lên đầy thất vọng. Xé đôi tờ giấy, giận dữ và buồn rầu về sự bất lực của mình, anh ném thỏi than chì vào tường và hằn học nhìn nó tan thành bột đen rơi trên sàn?
http://cantin.forumfree.net/?t=19400890

Chương 4
Ăngtoan ăn tối tại phòng ăn lớn của tu viện. Trên một chiếc bệ đặt bàn ăn dành cho tu viện trưởng và những chức sắc khác. Còn Ăngtoan, anh khiêm tốn ngồi ở bàn những người giúp việc của tu viện, ở đầu kia phòng ăn. Sau này, khi anh đã thụ giới, anh sẽ được ngồi ở chiếc bàn kê giữa phòng. Khi anh được lên chức giáo sư chính thức về giải phẫu học ở Pađu, nếu anh vẫn ở tu viện, anh sẽ được ngồi vào bàn ăn của những chức sắc, như thế mới xứng đáng với vị trí cao của một giáo sư đại học.
Chiều nay ghế của tu viện trưởng vẫn còn trống như một tuần nay. Cha Mariô Belacmi, người phụ trách cộng đồng này, có thể sẽ không bao giờ ngồi ở ghế ấy nữa. Bệnh phù thũng cộng với chứng suy tim ?" đã bị mỏi mệt sau nhiều năm thoả mãn thoải mái các đòi hỏi của một cơ thể to béo ?" đang âm mưu đưa vị tu viện trưởng ra khỏi cuộc sống thể chất, dù rằng thầy thuốc của người đã cố làm chậm cái kết thúc bất hạnh ấy.
Ăngtoan rầu rĩ nhìn bát xúp đậu đặc sánh. Thông thường, anh ăn ngấu nghiến, nhưng gần đây anh cảm thấy kém ngon. Anh dùng thìa vào món súp, nếm rồi đẩy bát ra. Chung quanh anh, các người giúp việc cho tu viện đáng lấy cùi bánh mì đen hăm hở quệt sạch nước súp dính thành bát. Sau đó người phục vụ mang ra các đĩa bằng gỗ đầy món thịt cừu quay mà người ăn sẽ dùng tay xé để ăn ?" vì dĩa và dao chỉ được dùng ở bàn ăn của người quý tộc. Họ chuyền tay nhau những hũ nhỏ rượu nho hơi chua và nhẹ. Ở bàn ăn của tu viện trưởng rượu nho chắc phải là loại Made thanh lịch nếu không là loại Poóc-tô hảo hạng. Các vị quyền cao chức trọng của giới tăng lữ cho rằng không có lí do gì buộc họ phải từ chối những thú vui của bàn ăn.
Sau bữa ăn, tu sĩ và thầy dòng giúp việc nhà thờ xếp thành hàng dài đi đến giáo đường cầu kinh buổi tối. Ăngtoan nối bước họ. Khi anh đi qua nhà ăn, cha Phêlíp Xăngtốt, hiện là trợ lý của tu viện trưởng cai quản tu viện cũng vừa bước xuống vừa lau cặp môi mỏng bằng chiếc khăn vải rất sang.
- Xin chào cha ?" Ăngtoan cúi chào.
- Cầu chúa ban phúc cho anh, Ăngtôniô, ?" Người mục sư nói ?" Ngón tay anh thế nào?
- Ơn chúa, đã gần khỏi.
- Nếu vậy thì anh có thể đến thăm bệnh cho Đức Cha tối hôm nay chứ?
- Thưa vâng. Tôi cũng định đến chỗ ngài ngay sau khi cầu kinh.
- Anh sẽ được miễn đọc kinh ?" cha Philíp nói. ?" Cha Mariô chiều nay cảm thấy rất khó thở.
Giọng nói tỏ vẻ quan tâm đúng mức, nhưng Ăngtoan không nhìn thấy trong ánh mắt lạnh lùng của vị phó tu viện một chút thương xót gì đối với cấp trên của ông ta.
- Có thể tình trạng ứ huyết lại tăng lên. ?" Ăngtoan nói.
Tuy đã được trích huyết thường xuyên, nhưng từ mấy tháng nay tu viện trưởng vẫn bị ứ huyết, đến nỗi thở khó khăn và gần như nằm liệt giường.
- Tôi cũng chắc như thế. ?" cha Philíp đồng ý.
- Tôi đi lấy dao mổ và xin gặp lại cha ở phòng của ngài.
Cha Mariô Belacmi tất nhiên là không ở trong các khu vực tồi tàn của cộng đồng này. Ăngtoan đi theo một người giúp việc có bộ mặt xấc xược và bước trên một tấm thảm lịch sự khi qua phòng họp đầy đồ đạc sang trọng, nơi tu viện trưởng thường giải quyết các công việc của nhà tu. Ăngtoan đến một phòng ngủ lớn kề ngay đấy. Cha Philíp Xăngtốt gầy gò trong bộ áo trắng muốt của dòng Đôminich, đứng ở phía cuối giường.
Chỉ cái giường đồ sộ của tu viện trưởng cũng to bằng cả căn phòng của Ăngtoan, vải trải giường đắt tiền có thêu các sự tích tôn giáo bằng chỉ lam và kim tuyến. Trên giường đầy gối dài, gối ngắn. Một chiếc bàn tròn chạm trổ bằng gỗ phương đông quý vô giá, đầy chai, lọ, hũ chứng minh rằng Đức Cha chỉ tin tưởng có giới hạn vào đơn của thầy thuốc của ngài, còn ngài dùng thuốc theo ý muốn, uống mọi thứ mà ngài hi vọng khỏi bệnh.
Cha Belacmi là một người to lớn, hai má xệ rung rung và vầng trán nặng nề làm cho Người giống như một khối thịt dày hiền hậu. Hai gò má húp híp với những tia máu đỏ sẫm tương phản với nước da ốm yếu xanh xạm. Đôi môi sưng phồng xám như chì. Mạch máu trên trán nổi hằn lên, tĩnh mạch ở bàn tay cũng vậy, hai cánh tay đầy lông hiện rõ dưới lần vải mịn và cửa tay áo ngủ đính đăng ten.
Trong gian phòng rộng chỉ nghe thấy tiếng thở khó khăn, khò khè, nặng nề của người bệnh. Ánh mắt của Người đầy lo lắng, rất xa cách với sự tiếp nhận tự nguyện và hoàn toàn ý muốn của Chúa mà Người thường thuyết giáo một cách hùng hồn trên bục giảng. Từ chiều sâu của ***g ngực vang ra một thứ tiếng lép bép xen với tiếng rít gió. Người ngồi trên giường, thân trên gần như thẳng vì được đệm bằng một đống gối.
Ăngtoan quỳ xuống cạnh giường, những ngón tay sưng vù của tu viện trưởng đặt nhẹ lên tóc anh, ban phúc một cách lơ đãng. Người thanh niên đứng lên và khẩn trương khám cho người bệnh. Bệnh phù thũng thể hiện rất rõ ràng: bụng phồng, chân to gấp đôi lúc bình thường làm cho da xanh xao căng bóng, những triệu chứng ấy chứng tỏ rằng việc chẩn đoán không nhầm. Khi Ăngtoan ấn vào mắt cá chân của bệnh nhân, đầu ngón tay anh lút qua thịt mềm chạm vào khớp xương, vết lõm còn trông thấy khá lâu sau khi ấn.
Mỗi ngày Đức Cha hô hấp càng nặng nề hơn, mỗi ngày thân thể người càng phù nề hơn.
- Bác sĩ thấy thế nào, bác sĩ Xecvêtut? ?" Cha Mariô hỏi.
- Bệnh phù thũng rất nghiêm trọng. ?" Ăngtoan nói một cách khéo léo ?" Nhưng tôi nghĩ rằng trích huyết sẽ làm cho Đức Cha nhẹ nhàng hơn đấy ạ.
- Trích huyết! ?" Cha Mariô nóng nảy kêu lên ?" Trích huyết ư? Anh không thể làm cách gì khác trích huyết hay sao?
Ăngtoan biết rõ rằng Đức Cha ác cảm với dao mổ. Anh kín đáo gợi ý:
- Nhưng kết quả là nó sẽ làm lui bệnh phần nào.
- Vậy thì làm đi, ?" tu viện trưởng rên rỉ ?" Làm đi, nhưng nhẹ tay thôi, anh bạn ạ, nhẹ tay thôi nhé.
- Tôi đã mài một lưỡi dao dành để dùng riêng cho Đức Cha: đau ít và nhẹ nhàng thôi ạ.
Ăngtoan mở hộp đồ. Mắt của tu viện trưởng sáng lên:
- Tốt lắm! Được đấy!
Ăngtoan trải dưới khuỷu tay người bệnh một chiếc khăn to, vén tay áo ngủ lên để trần cả cánh tay trái và đặt gần khuỷu tay một chiếc bát bằng đá mã não.
Anh chọn một lưỡi dao cong bằng thép Đama tốt nhất, bén như lưỡi dao cạo. Mũi dao hẹp và mỏng, hơi cong, không to hơn chiếc kim, chắc chắn sẽ không thô bạo như lưỡi dao thẳng mà nhiều thầy thuốc sử dụng. Bàn tay trái anh nắm lấy cánh tay của tu viện trưởng và xiết mạnh cho đến khi các tĩnh mạch nổi phồng lên gần như muốn vỡ. Tu viện trưởng nghiến răng, bắp thịt căng ra, rùng mình vì sợ đau.
Rất nhanh, Ăngtoan đâm mũi dao qua da và thành tĩnh mạch, ngay tức thì, một dòng máu đen vọt ra và chảy vào bát. Tu viện trưởng thở ra một hơi dài dễ chịu và nhìn thứ chất lỏng sẫm màu đang tăng dần trong bát.
- Ta là cái gì đây nhỉ? ?" Người lẩm bẩm nói ?" Một xưởng chế tạo máu ư?
- Với bệnh phù thũng thì đúng như thế ạ, ?" Người thầy thuốc giải thích. ?" Máu sản xuất ra nhiều đến nỗi không lưu thông kịp, sau khi rút ra một số lượng nào đó, tim bớt nặng nề ngay.
- Anh nói đúng, ?" tu viện trưởng thừa nhận ?" Ta cảm thấy khá hơn rồi đấy.
Thông thường, Ăngtoan dừng lại sau khi máu chảy được nửa bát, nhưng nhận thấy tu viện trưởng đã lâm vào tình trạng tuyệt vọng nên anh cho chảy thêm cho đầy bát, như vậy là đến một panh(12) máu và còn hơn thế nữa.
Không còn nghi ngờ gì nữa: trích huyết đã làm cho tình hình khá hẳn lên: cha Mariô thở bớt khó nhọc, mạch máu trên mặt và cánh tay Người bớt căng phồng, tiếng lép bép từ phổi đưa ra giảm nhẹ gần như mất hẳn.
Cha Phêlíp Xăngtốt xác nhận điều đó và nói một cách nhẹ nhàng thành kính:
- Không còn nghi ngờ gì nữa, Đức Chúa đã vui lòng thực hiện một phép lạ qua bàn tay của người thầy thuốc trẻ tuổi của chúng ta.
Khi bắt đầu trích huyết, vị phó tu viện đã tránh xuống phía cuối giường, ngoài tầm những vệt bắn bất thần có thể làm bẩn chiếc áo trắng tinh đang bận.
- Đúng thế! ?" Tu viện trưởng nói và làm dấu.
Ăngtoan có ý nghĩ riêng của anh về cách thức và thời gian kéo dài của phép lạ này. Anh cúi đầu nhận thêm sự ban phúc của bề trên và thu gọn dụng cụ trước khi rời căn phòng.
- Thưa Cha, tôi nghĩ rằng trích huyết sẽ giúp cho người ngủ được, ?" anh nói. ?" Nhưng để đảm bảo được chắc chắn hơn sự nghỉ ngơi cần thiết ấy, tôi xin khuyên người dùng ngay rượu nho nóng, có thể nóng bỏng cũng được.

Mắt cha Mariô hơi sáng lên: Người ưa rượu nho dưới mọi hình thức, nhưng có người đã khuyên không nên dùng trong tình hình hiện tại. Người nghĩ rằng anh thầy thuốc trẻ tuổi này thực sự là người hiểu biết và gọi người hầu sai sửa soạn thứ rượu ấy.
Cha Phêlíp tiễn Ăngtoan ra ngoài phòng.
- Một việc làm tốt như vậy xứng đáng được khen thưởng, ?" ông vui vẻ nói.
Ăngtoan đang vội trở về phòng với bức tranh của mình, nên từ chối.
- Thôi, thôi! Đừng khiêm tốn nữa. Tôi biết anh thích Made và tôi có mấy điều muốn hỏi anh.
Ăngtoan đành theo cha Phêlíp đến nơi ông ta ở, bài trí tuy không sang trọng như phòng của tu viện trưởng, nhưng cũng rất lịch sự. Chiều nay, cha Phêlíp có vẻ vui tính. Ông rót hai cốc đầy thứ rượu nho đặc biệt danh để dùng riêng và đặt xuống bàn một chiếc đĩa bằng bạc đựng đầy bánh ngọt. Ăngtoan chua chát tự hỏi: phải chăng sự vui vẻ này xuất phát từ tình hình gần như chắc chắn là cái chết khó lòng tránh thoát của tu viện trưởng sẽ đưa ông ta, Xăngtốt lên đứng đầu tu viện?
Ăngtoan không có một chút thiện cảm riêng nào với người tu viện phó gầy gò này.
- Thật đáng buồn, tình trạng của Đức Cha ấy mà, ?" cha Phêlíp bình luận và ngồi thoải mái trong chiếc ghế dựa lót nệm. ?" Cách đây bốn tuần lễ tôi đã gửi một bức thư cho họ hàng của người ở Phlôrăngxơ. Anh phỏng đoán xem người có thể sống được bao lâu nữa.
- Không thể nói chắc chắn được ạ. Nhưng không lâu nữa, thật đáng tiếc!
- Anh có tin rằng trích huyết sẽ làm cho người thường xuyên khá lên không?
- Thường xuyên ư? Chắc chắn là không được, ?" Ăngtoan lắc đầu nói. ?" Tôi chưa bao giờ thấy chứng phù thũng như vậy bình phục cả!
- Tôi cũng vậy
Cha Phêlíp trầm ngâm nhấm nháp rượu nho.
- Tôi thấy anh trích huyết ở tay trái của người. Anh có thể cho tôi biết tại sao không?
- Tim ở về bên trái?
- Đồng ý. Nhưng điều thiết yếu của căn bệnh hình như ở phổi. Người thở khó khăn?
- Đây là một vấn đề chưa rõ ràng, ?" Ăngtoan thừa nhận.
Anh cũng đã ngạc nhiên về việc trích máu ở cánh tay hình như làm giảm nhẹ tình hình phù phổi và anh đang tìm hiểu vấn đề ấy. Men rượu đã kích thích suy nghĩ của anh. Anh trầm ngâm nói tiếp.
- Có lẽ có sự liên quan nào đó giữa phổi và tuần hoàn?
- Trong quá trình mổ xẻ, anh có phát hiện được điều gì làm anh suy nghĩ như thế không?
- Thưa không. Nhưng tôi nhận thấy rằng trong những trường hợp tương tự, tim to lên một cách khác thường và nhất là tâm thất trái.
- Một quan sát lí thú đấy, ?" cha Phêlíp nói. ?" Anh ngờ rằng có thể có sự giao lưu phải không?
Ăngtoan lật đi lật lại vấn đề trong đầu, bỗng nhiên ánh sáng bừng lên như một đám mây phủ vừa bay qua. Câu trả lời rất đơn giản, đơn giản một cách kỳ lạ, đến với anh như bật ra từ một sự va chạm bất thình lình, nên anh đã vô tình kêu lên:
- Vậy thì Misen có lẽ đúng rồi!
Trong khi hào hứng vì vấn đề được khám phá, anh đã quên rằng anh không ngồi một mình.
- Misen nào? ?" Cha Phêlíp vội vàng hỏi.
Ăngtoan ngay lập tức tỏ ra cảnh giác. Anh kêu lên do vô tình, nhưng đã phạm một sai lầm vì sự phát hiện chân lí.
- Tôi nói đến Misen Xécvê, ?" anh thận trọng giải thích ?" Trước đây anh ấy là nhà giải phẫu học ở Pađu. Và, ?" Ăngtoan nói thêm như vừa nghĩ đến, ?" anh ấy là người bà con họ xa của tôi.
- Tại sao anh nói có lẽ anh ta nói đúng?
Câu hỏi trực tiếp vào vấn đề làm Ăngtoan bối rối. Anh biết rõ cha Phêlíp khi đã nắm được một ý nghĩ nào là y như chồn săn thỏ, như mèo săn chuột.
- Tôi nghĩ đến học thuyết của anh ấy về sinh hoạt tổ thâm nhập cơ thể, ?" anh nói.
- Ồ, sinh hoạt tổ à?
Mũi của ông tu viện phó hít không khí giống như mũi con chó đánh hơi tìm dấu vết. Đây là một vấn đề có thể có đôi chút liên quan đến thần học, điều ông hết sức say mê.
- Anh nói thêm nữa đi.
Ăngtoan nặn óc nghĩ nhưng không tìm được lời thích hợp để sửa lại sự vụng dại của mình. Trong lúc thất vọng, anh đâm liều:
- Có lẽ tôi nhớ lại được nguyên văn, như Xécvê đã viết. Điều đó có thể gần như thế này: sinh hoạt tổ được tạo ra do không khí hít vào phổi hoà lẫn với máu làm cho máu từ tâm thất phải đưa vào được tinh khiết lên rồi chảy qua tâm thất trái.
Người mục sư cau mày và xoa chiếc cằm nhọn:
- Xem nào, ?" ông ta thong thả nói, ?" theo Galiêng, các văn phẩm của ông đã được Đức Mẹ Thánh Đường của chúng ta tán thành, thì các tâm thất của tim là những căn buồng bằng cơ bắp vốn thường co bóp khi máu duy trì trong các mạch máu một hoạt động qua lại thường xuyên. Galiêng cũng tuyên bố rằng máu vào tim do các tĩnh mạch lớn và thoát ra bằng các lỗ thủng ở thứ vách gọi là vách ngăn, tách riêng bên trái và bên phải tim, rồi vào các động mạch. Sự việc đúng như thế có phải không?
Ông có vẻ say sưa nói với những kiến thức về y học của mình.
- Học thuyết của Galiêng đúng như thế. ?" Ăngtoan thừa nhận, ?" nhưng Xécvê không xác nhận sự tồn tại của các lỗ thủng ở giữa bên phải và bên trái tim.
- Anh muốn bác lại Galiêng à?
Để tỏ ý rằng như vậy có thể là tà giáo, tiếng của cha Phêlíp lạnh lùng hẳn đi.
Ăngtoan cố bắt trí nhớ của mình tìm ra các công thức chính xác.
- Đây là điều anh ấy nói về vấn đề máu tuần hoàn qua phổi và tôi nghĩ rằng điều ấy giải thích bệnh phù ta đã khám phá ra trong trường hợp của cha Mariô.
Trước khi Phêlíp kịp tỏ ý kiến phản đối, Ăngtoan đã đọc tiếp những câu rất quen thuộc với anh:
?oSự giao lưu giữa các tâm thất không thực hiện qua vách ngăn giữa tim, dòng máu được dẫn dắt một cách tuyệt vời bằng một đường vòng dài, từ tâm thất phải qua phổi, phổi tác động và máu tốt đến nỗi máu lấy lại màu đỏ và đi vào tĩnh mạch phổi. Ở đây, nhịp bóp của tim sẽ hút máu vào tâm thất trái?
- Tôi thấy hình như anh hiểu biết sâu về học thuyết này. Thật vậy, ?" cha Phêlíp nói giọng gắt gao, ?" dù rằng học thuyết ấy mâu thuẫn với bậc thầy của anh là Galiêng.
- Tôi là nhà giải phẫu học, ?" Ăngtoan đáp lại, ?" và vì vậy tôi nghiên cứu tất cả những gì liên quan đến cơ thể con người.
- Tuy nhiên, Nhà thờ không thừa nhận một học thuyết nào đối lập với Galiêng.
- Nhưng cha đã thấy rằng các tĩnh mạch của cơ thể và phổi đều bị sung huyết, điều đó chỉ có thể giải thích bằng việc máu chảy không được đẩy ra thích đáng.
- Có thể, ?" cha Phêlíp nói, vẻ ương ngạnh hiện lên nét mặt. ?" Nhưng rất có thể có một cách giải thích khác.
Ăngtoan tiếp:
- Và nếu đúng như thế thì không thể có lỗ thủng ở trong tim và sự lưu thông giữa các ngăn, vì nếu có như vậy thì máu thừa sẽ tự động thoát vào tĩnh mạch. Còn như cách diễn biến của sự việc hiện nay, máu thừa trong cơ thể cha Mariô bị đẩy vào phổi, và từ đấy không lưu thông đi, cho nên đã tạo ra bệnh phù ở nơi này. Vâng. Điều đó giải thích được tất cả, hợp luân lí và đầy đủ.
- Galiêng phán đoán theo cách khác, ?" cha Phêlíp phản đối vẻ cố chấp.
- Hãy để mặc kệ Galiêng! Ăngtoan kêu lên, bực bội vì có sự ngu xuẩn đến như vậy. ?" Vêdan đã nhiều lần nêu rõ sai lầm của ông ta rồi.
Cha Phêlíp đỏ mặt lên vì giận dữ. Ông gay gắt nói:
- Anh hãy giữ gìn lời nói của anh, bác sĩ ạ. Đức Mẹ Thánh Đường của chúng ta ủng hộ Galiêng. Điều đó đủ cho anh hiểu rồi đấy.
- Nhưng Xécvê?
- Xécvê à? Ma qu?
Người mục sư ngừng lại không thốt hết lời chửi thề. Trong đôi mắt xanh và lạnh lùng của ông bỗng loé lên một ánh sáng quỷ quyệt.
- Xécvê à? Anh muốn nói Misen, hay Misaen, hay Mighen Xecvêtut(13)?
- Vâng.
- Anh có nói với tôi rằng anh ta là bà con với anh, phải không?
- Bà con họ xa. Anh em họ, đại loại như thế.
Ăngtoan ấp úng vì anh không quen nói khác sự thật.
- Phải chăng đó chính là cái anh Misen Xécvê, Misaen Xecvêtut, người đã bị hoả thiêu như một tên tà giáo?
Lúc này Ăngtoan tái mặt.
- Vâng. Nhưng do Giăng Canvanh, thưa cha.
Cha Phêlíp ngoan cố lắc đầu.
- Nếu tôi có trí nhớ tốt thì anh ta đã bị cả Đức Mẹ Thánh Đường của chúng ta kết tội là tà giáo?
- Đó là toà án tôn giáo.
Cha Phêlíp nhún vai:
- Thì cũng như vậy. Anh đã biết tất cả sự việc ấy, và các phát hiện trong lĩnh vực y học?
Mắt của cha Phêlíp rực cháy một ánh lửa cuồng tín, ông xỉa ngón tay xương xẩu gần tận mặt Ăngtoan:
- Chỉ nhắc lại những lời nói của một tên bị kết tội tà giáo cũng đã bị cấm rồi. Cấm cả đọc bất cứ một văn phẩm nào của hắn.
Ông cố bình tĩnh lại và uống một hớp rượu nho.
- Tôi tin rằng anh mắc lỗi do sơ suất, ?" Một lúc sau ông nói như vậy. ?" Đã có biết bao nhiêu người trẻ tuổi mắc phải sự việc tương tự như thế. Nhưng bây giờ anh đã được báo trước rồi đấy. Vậy thì đừng có đọc hay là nghĩ đến những lời nói của tên Xecvêtut, tên tà giáo ấy! Đừng bao giờ cả!
Ăngtoan định phản đối, nhưng cha Phêlíp giơ tay lên, báo cho anh biết là đừng nói thêm nữa.
- Anh hãy đến giáo đường ngay. Cầu xin Đức Chúa của chúng ta tha thứ cho anh. Cầu chúa xoá bỏ trong ký ức và tâm hồn anh những lời nói bị ngăn cấm và hãy nhớ rằng văn phẩm của tà giáo không thể có chỗ đứng trong khoa học về con người...
- Nhưng thưa cha...
- Đừng lạm dụng lòng nhẫn nại của tôi, ông Ăngtôniô ạ. Tôi thực đã rất rộng lượng, vì rằng nhiều người đã bị kết án do những tội còn nhẹ hơn tội của ông. Ông hãy đi đi. Và phải sám hối ngay lập tức đi.
http://cantin.forumfree.net/?t=19400890

Chương 5
Toà giáo đường, với ánh sáng mờ mờ đang lặng lẽ, yên tĩnh và êm ả. Nhưng không có sự yên tĩnh và êm ả nào trong lòng Ăngtoan trong khi anh quỳ gối dưới chân bàn thờ.
Ở phía trên mái tóc nâu của anh, Đức Thánh Mẹ bế Đức Chúa Hài Đồng trong tay mỉm cười thương xót anh. Nhưng anh biết rằng sự buộc tội của cho Phêlíp không bao hàm một chút xót thương nào. Và anh tự hỏi rằng những người kết án hỏa thiêu Misen Xécvê có cảm thấy thương xót chút nào không. Lần đầu tiên trong đời anh, Ăngtoan bắt đầu nghi ngờ tôn giáo của mình, lòng tin của mình và sự ngờ vực ấy làm anh nao núng tận đáy lòng.
Những lời quen thuộc từ miệng tuôn ra như máy, do thói quen, trong khi tư tưởng của anh là chỗ xoáy của những luồng nước đang sôi sục: - Lạy Đức Mẹ Maria đầy nhân từ, xin hãy ban phước lành?
Anh đã mắc tội như thế nào nhỉ? Phần luận lý? Óc khoa học của anh bướng bỉnh đặt câu hỏi và tìm câu trả lời. Như thế nào nhỉ? Do thừa nhận chân lý chăng? Do gắn bó với chân lý chăng? Vì như vậy mà Vêdan đã là người tà giáo! Rồi Phalốp nữa! Và cả một chòm thất tinh những con người mà trí thông minh và tính táo bạo đã mở ra những triển vọng mới cho sự hiểu biết về con người. Nếu anh tiếp thu lời tuyên án của cha Phêlíp, nếu anh thừa nhận rằng mọi xác nhận trái với những lời nói của Arixtốt và của Galiêng đều thuộc về tà giáo thì làm thế nào để có thể học tập được hàng ngàn sự việc mà trí tuệ của anh đang khát khao hiểu biết?
- Lạy Đức Thánh Mẫu, lạy Chúa, xin hãy tha thứ cho tội lỗi của con?
Trong khi miệng anh đọc lên những câu kinh theo thói quen thì tâm trí anh càng nghĩ đến vấn đề bị cấm đoán nhiều hơn và cố đánh giá tầm quan trọng cả sự phát hiện liên quan đến tuần hoàn của máu trong phổi. Sự hiển nhiên do riêng cơ thể của cha Mariô cung cấp để làm sáng tỏ vấn đề này. Điều hiển nhiên ấy lại do một cơ thể đã cống hiến cho sự phụng sự Chúa cung cấp lại coi là tà giáo được? Các đạo luật và các điều cấm đoán của quyền lực tôn giáo có thể nào thay đổi những sự thực trong cơ thể con người? Làm sao chúng có thể biến những điều xác thực về cơ thể như mạch máu, máu chảy bên trong đó, những điều mà con dao mổ của anh phơi bày, thành điều giả hay không? Như vậy thì cũng như phủ nhận các tuần trăng, vị trí của các vì sao, chân lý bất di bất dịch của các định lý của Ơcơlít hay là mưa rơi từ trên trời xuồng. Luân lý nói với anh rằng sự thực là sự thực, dù miệng ai nói ra cũng vậy. Nhưng giáo lý đảm bảo một cách quả quyết rằng không phải như thế. Và nhà thờ, để củng cố giáo lý, đã đi đến chỗ thiêu cháy trên giàn lửa những người nào không được họ tán đồng mà lại công bố những sự thực vật chất và có thể kiểm tra được. Chính vì thế mà Misen Xécvê đã bị thiêu trên giàn lửa vào buổi sáng tháng Mười ấy, mười năm trước đây? Misaen Xecvêtut? Misen Xécvê? anh ruột của anh!
? Bây giờ và đến giờ lâm chung của chúng con? Tiếng anh im bặt, nhưng tâm trí anh vẫn tiếp tục hoạt động. ?oGiờ lâm chung của chúng con? ?Anh như nhìn thấy mình cùng với cha lang đang bước loạng choạng trên những mỏm đá ở eo biển, trên đường đi Thuỵ Sĩ, vào buổi sáng mùa thu lạng lẽo ấy. Người gầy rộc đi vì mệt nhọc và nỗi buồn vô tận nung nấu trong lòng người cha đã dựa vào vai anh, và tìm ở anh nguồn nương tựa? Là một chàng trai mười lăm tuổi, khỏe mạnh, nghiêm nghị hơn lứa tuổi, đã biết suy tư, vậy mà anh vẫn chưa hiểu nổi tấm bi kịch vô biên mà cả hai cha con chỉ được báo tin một cách đơn giản trong làng quê của họ, ở giữa những quả núi vùng Bắc Ý.
Mới hôm trước đây, cha anh còn tràn ngập một niềm kiêu hãnh nông nổi vì ông là cha của một nhà bác học nổi danh, Misen Xécvê, người thầy thuốc được ngưỡng mộ trong rất nhiều thành phố. Thứ bảy tuần trước, khi vui vẻ uống rượu với bạn bè, mọi người đã nghe ông khoe thành tích khoa học của con trai cả của ông, người anh mà Ăngtoan ít gặp và cũng không nhớ rõ lắm nữa. Các vua chúa đã chăm chú nghe những điều Misen nói. Các phòng lớn ở các trường đại học chật ních người, khi anh thuyết trình về khoa học của ngành y, về giải phẫu học, về toán học hay gần đây nhất là về thần học.
Sau đây mấy hôm, một tin đồn khủng khiếp đã truyền đến làng miền núi của họ. Misen đã dám nghi ngờ giáo lý của Đấng ba ngôi và về sự vĩnh hằng của Đức Chúa. Tuy còn chưa biết đích xác rằng điều đó có ý nghĩa như thế nào, nhưng Ăngtoan đã mặc cảm thấy học thuyết ấy trực tiếp đe doạ nền tảng của đạo Tin lành và đạo Gia tô, và như thế sẽ bị coi là tà giáo.
Misen Xécvê bị cầm tù ở Giơnenơ đã hai tháng, vụ án của anh sắp kết thúc khi những tiếng vang đầu tiên của thảm kịch này lan đến gia đình anh. Misen không gửi thư mà dư luận công chúng đã thông báo cho gia đình Xécvê biết. Chỉ một ngày mà người cha, vốn khỏe mạnh đã thành một bộ khung trống rỗng, rã rời. Đem theo người con trai thứ hai, ông lập tức tiến hành chuyến đi gian khổ về phương Bắc.
Hai cha con quá chậm nên không giúp gì được cho Misen Xécvê; thực ra không một ai trên thế giới này và vào bất cứ lúc nào, có thể giúp đỡ được anh, vì anh kiên quyết bảo vệ những lời anh đã nói và viết, ngay cả khi anh biết rõ số phận đang chờ đợi anh.
Khi Ăngtoan và cha anh thất thể mệt nhọc, ra khỏi eo núi đi vào làng Sampen thì ở đó đang diễn ra lễ rước của giáo hội. Trong không khí mát lạnh của sáng tháng Mười, ánh sáng của chiếc áo chùng trắng (áo người đàn ông gầy gò đi đầu thêu vàng nặng trĩu) làm cho cậu con trai gần lóa mắt ?oCanvanh đấy? những người chung quanh cậu thì thầm trong khi họ cố chen vai thích cánh để vượt lên hàng đầu của những kẻ tò mò. Nếu lòng tôn kính và vị nể làm cho tiếng nói hạ thấp xuống thì nối lo sợ rõ rệt, lộ ra trong nhiều khóe mắt, vì Giăng Canvanh, như một ác thần, đánh gục không ngần ngại bất cứ ai dám nêu thành nghi vấn chân lý của giao thuyết mà ông ta diễn giảng hoặc về quyền thế của vị Chúa trời mà tự ông ta coi như người đại diện trên trái đất.
Phía sau Canvanh, đội quân những người quan trọng của Tân giáo tiến bước, áo họ mầu sẫm, điều đó không có gì đáng nói, vì rằng nơi này không phải là chỗ của các màu sắc tươi vui và các trang trí đắt tiền của nghi lễ Gia tô giáo. Các tin đồ Tân giáo và đặc biệt là giáo phái Thuỵ Sĩ khó tính, cứng nhắc tán thưởng sự giản dị và khắc khổ, trong đức tin cũng như trong y phục.
Ăngtoan nghe tiếng cha rên rỉ bên anh, anh sợ đám người ồn ào, đông đúc, vội vã, đã xô đẩy làm ông bị thương. Nhưng rồi ông hiểu rõ.
Đằng sau các mục sư, sau các vị có chức quyền quan trọng và lâu đời tạo thành đội quân thứ hai của đám rước, một người đàn ông đang đi một mình. Anh gầy kinh khủng, hốc hác đến nỗi gần như trông thấu qua cơ thể được và trong thời gian hai tháng của vụ án, tóc anh gần như bạc trắng nhưng gương mặt vẫn trẻ trung. Anh bước đi một cách rất kiêu hãnh, đầu ngẩng cao, cặp mắt rực lửa nhìn thẳng về phía trước, một nơi rất xa, có lẽ anh nhìn về quả đồi ở cuối chân trời và trên ngọn đồi ấy đã chất đầy củi khô để lát nữa...
Ăngtoan sẽ không nhận ra anh mình nếu không bắt gặp cặp mắt của anh ấy, anh không thể nhận nhầm cái nhìn nóng bỏng, linh cảm ấy được.
- Mighen!? Mighen!
Ăngtoan nghe thấy tiếng kêu nghẹn ngào của cha mình. Mighen là tên mà người con trai cả đã được gọi trong suốt thời thơ ấu, thời gian ấy trôi qua ở miền Đông Tây Ban Nha.
Người đàn ông gầy gò không cần quay lại. Ăngtoan cũng trông thấy cặp mắt rực cháy ấy đã dừng lại ở anh một lát, dù không lộ ra dấu hiệu quen biết nào. Do sự cảm thông trong tư tưởng, Ăngtoan bỗng cảm thấy rất gần gũi người anh mà anh hiểu còn rất ít nhưng anh biết rõ ràng người đang đi qua ấy lo cho sự an toàn của hai cha con anh. Tai vạ sẽ đến với Ăngtoan và cha anh nếu có kẻ nào đó đoán được rằng hai người là người nhà của tên tà giáo bị tội hoả thiêu.
Đoàn người vượt qua họ, và họ phải vùng vẫy trong đám người tạp nham đang muốn tranh thủ để xem quang cảnh kia không thiếu một chút nào.
Điều ấy xảy ra nhanh kinh khủng. Đứng trên một chiếc xe, bên cạnh làn sóng người nhấp nhô, Ăngtoan hoảng sợ đến cứng người khi thấy anh mình lắc đầu từ chối cơ hội cuối cùng để cho anh tự phủ nhận điều mình đã nói và thừa nhận là mình có tội. Sự từ chối ấy là cho đám đông thốt ra một tiếng thở dài vì như thế là người tù không còn may mắn được thắt cổ chết trước khi ngọn lửa cháy vào da thịt để hành hạ anh ta.
Tiếng của Giăng Canvanh căng thẳng và run run khi đọc to bản án khốc liệt, vì ông ta không phải không biết rằng luật của Thuỵ Sĩ cấm không được dùng lửa để hành hạ vào lúc cuối cùng để trừng phạt tội xâm phạm đến tôn giáo. Mãi sau này, khi học giáo luật ở Pađu, Ăngtoan mới hiểu rõ Canvanh đã cố gắng một cách cuồng tín phục hồi lại đạo luật Giuxtiniêng khi ấy đã bị huỷ bỏ để có thể tuyên án tử hình. Ngay nhà thờ Gia tô giáo khi xét xử, buộc tội Misen Xécvê cũng không yêu cầu tử tội. Chỉ có Canvanh yêu cầu án ấy và đã được chấp thuận.
Trông thấy Mighen đứng đấy, kiêu hãnh, không cúi đầu trước cái chết khủng khiếp nhất, Ăngtoan cảm thấy lòng tràn nhập một niềm tự hào vô biên vì anh là em của một người trung thành với những điều mình đã vững tin cho đến lúc chết.
Tiếng rền rĩ hoảng sợ nổi lên từ đám đông khi ngọn đuốc được châm vào đám củi khô. Trong sự trầm lặng tiếp theo, ai nấy đều nghe rõ tiếng khóc nghẹn ngào của một người đàn bà. Ăngtoan cảm thấy cha quay đi và giấu mặt vào vai anh, còn anh, như bị mê hoặc, anh không thể rời mắt khỏi những ngọn lửa đang bùng lên. Anh thấy rõ ngọn lửa bò lan ngày càng nhanh trên củi khô nổ lách tách rồi bén vào thân hình mảnh dẻ đang bị trói vào một chiếc cột. Anh thấy rõ, những sợi khói lượn lờ và xoắn lại khi thiêu cháy quần áo rách rưới của nạn nhân trước lúc đốt vào da thịt.
Họng căng lên những tiếng kêu cố hãm lại một cách khó khăn, Ăngtoan muốn ném những lời thách thức và căm ghét của mình vào bộ mặt ghê gớm và lì lợm của Canvanh, nhưng cha anh đã đưa tay kéo anh đi:
- Lại đây, Ăngtoan, lại đây con, chúng mình đi ngay bây giờ.
Khi xuống đồi, người con đỡ cha trong cánh tay khoẻ mạnh của mình. Ăngtoan không thể ngăn mình ngoái qua vai nhìn lại lần cuối cùng quang cảnh khủng khiếp ở phía sau họ. Lúc ấy những ngọn lửa đã chồm lên đến tóc của người tuẫn tiết, bao anh mọi phía, nhưng anh luôn đứng thẳng bên chiếc cột, vững vàng và thách thức những tên đao phủ cho đến lúc cuối cùng, không chịu gục xuống khi cơ thể còn đôi chút sức lực để chống đỡ.
Và Ăngtoan Xécvê biết rất chắc chắn, với một niềm kiêu hãnh không tả rằng ngay trong cái chết, và bằng cái chết ấy, người anh tuẫn tiết của mình vẫn thắng bọn đã giết anh.
Mấy giờ sau, khi họ đi khá xa cái thành phố đáng nguyền rủa, nguy hiểm cho họ hơn đối với bất cứ ai, hai cha con ngồi trong một cánh đồng cỏ, bên một dòng nước nhỏ, và thong thả nhai pho mát cứng với bánh mì đen. Lúc ấy Ăngtoan mới dám nói đến điều sục sôi trong đầu anh từ khi hai người bắt đầu đi:
- Con hãnh diện, cha ơi! Ôi! Con hãnh diện vì anh ấy biết chừng nào! Cha có thế không?
Cha Xécvê thong thả lắc đầu:
- Tôniô(14) của cha, cha đã dạy con thành người ngoan đạo. Đừng bao giờ quên rằng anh con đã mắc tội theo tà giáo.
- Có thể là anh ấy đã đúng, ?" người con nói vẻ bướng bỉnh. ?" Cha có trông thấy mắt anh ấy không?
Lúc ấy, giọng người cha nghiêm khắc lại:
- Tà giáo không bao giờ đúng cả, Tôniô ạ. Không một ai có quyền nêu thành vấn đề ngờ vực các quyết định, các sắc luật của Đức Mẹ Thánh Đường của chúng ta. Ngay từ hôm nay, con có bổn phận phải quên đi rằng trong một thời gian, con đã có một người anh tên là Misen Xécvê.
- Nhưng thưa cha?
- Cha đã nói rồi. Chúng mình không bao giờ nói đến vấn đề này nữa. Hãy đặt tay lên trái tim con và thề đi? ?" Thế là Ăngtoan thong thả nhắc lại những lời cha anh đã đọc cho anh: ?oCon xin thề nhân danh Đức Mẹ đồng Trinh Maria rất thánh rằng không bao giờ đọc đến tên Misen Xécvê và cũng không bao giờ chấp nhận hay thừa nhận bất cứ quan hệ họ hàng nào với người ấy?.
- Con là đứa con trai tốt, Tôniô ạ. Cha hy vọng rằng con sẽ hiến dâng cuộc đời mình cho Nhà thờ.
Cha anh đã ôm anh vào lòng và người thanh niên hiểu rõ rằng sự sống và cái chết của anh đều sẽ phải dùng để sửa lại tội lỗi của người anh. Nhưng đêm hôm ấy, nằm không ngủ trên bãi cỏ bên bờ suối, anh không nghĩ đến Nhà thờ, cũng không nghĩ đến tội lỗi của người anh. Anh đã nghĩ đến giàn thiêu, đến cặp mắt cháy rực, thân hình kiêu hãnh, dù lửa bao quanh cũng không chịu ngã xuống?
Có thể cho rằng anh của anh đã đúng trong khi tất cả những người khác sai không? Khi ấy Ăngtoan chưa tìm thấy câu trả lời. Phải chăng anh đã tìm thấy nó ngày hôm nay, bên cạnh thân hình to lớn, suy nhược của tu viện trưởng??
Ăngtoan thong thả đứng lên, rời giáo đường và trở về với sự yên tĩnh của căn phòng nhỏ của mình. Anh đã không tìm thấy sự tha thứ mà cha Phêlíp bảo anh đi tìm. Ngược lại, những ngờ vực của anh được tôi luyện trong ký ức lại mạnh hơn lên, mạnh đến mức có thể tự chúng biến thành niềm tin. Phải rồi, lúc này Ăngtoan đã chắc chắn hẳn. Hẳn Misen Xécvê đã đúng về vấn đề tuần hoàn máu. Và trí tuệ của con người đã có phát hiện quan trọng ấy, một trí tuệ sáng suốt và quả quyết, tại sao lại không thể có được những phát hiện khác trong lĩnh vực thần học? Tà giáo hay không, chân lý vẫn là chân lý.
Đầy bối rối, Ăngtoan đi qua thư viện vắng tanh và mở cửa phòng mình. Anh lấy bùi nhùi ở trong chiếc hộp nhỏ móc ở cạnh cửa, dùng đá lửa đốt lên và nhìn tia sáng yếu ớt lan thành ngọn lửa. Có lẽ chỉ cần một mẩu chân lý bé nhỏ như vậy cũng đủ làm cháy rực lò lửa khoa học.
Anh đốt những cây nến đặt trên các giá gắn liền vào tường và căn phòng đầy ánh sáng. Trên giá vẽ, trong ánh sang lung linh, bức tranh sinh động lên, đầy sức sống và tinh thần. Sự hiện diện của nó bỗng nhiên được cảm thấy như sự hiện diện ấm áp của người thật.
Ngắm vẻ đẹp mờ ảo, thanh thản và tươi cười, Ăngtoan cảm thấy tâm trạng bối rối của anh yên tĩnh dần. Anh thấy lại cảm giác quen thuộc từ hồi bé, khi bừng tỉnh giấc mơ, mẹ đang đứng bên chiếc giường nhỏ của mình và cặp mắt ngái ngủ của anh nhìn thấy mẹ như qua một lớp sương mù. Sự hiện diện thực sự của mẹ đủ làm anh yên tâm. Và anh ngủ lại một cách bình yên. Lúc này bức tranh đang toả ra trong phòng anh một sự êm ả, ấm áp, yên tĩnh giống như vậy.
Quỳ bên giường, Ăngtoan nhiệt thành cầu Chúa ban cho sự giúp đỡ của người để dẫn dắt tâm trí rối bời của anh vào con đường tốt.

Chương 6
- Trời ơi! Cậu tập dượt để làm anh đồ tể đấy à, Ăngtoan?
Ăngtoan rời mắt khỏi xác con lợn còn thoi thóp đặt trên chiếc bàn nhỏ trong căn phòng thực nghiệm của giảng đường giải phẫu và mặt rạng niềm vui khi trông thấy người thanh niên đang dừng bước trước khung cửa mở.
- Giăng! ?" Anh hân hoan kêu lên. ?" Vào đi rồi khoá cửa lại, chúng mình quên không khoá đấy.
Bên cạnh Ăngtoan mình trần và hai vai rộng mồ hôi đang chảy ròng ròng, cụ Ghintêriút miệng khẽ càu nhàu, tay đang làm một thứ máy móc bí mật gì đó: một cây sậy rỗng ruột với chiếc lông ngỗng vót nhọn gắn vào đấy bằng sáp đã hơ chảy. Cụ đang đổ vào cây sậy một chất lỏng xanh sẫm trong khi dùng đầu ngón tay sứt sẹo bịt chỗ mở vát nhọn của lông ngỗng.
Chú ý tránh để khỏi bẩn giày vì rác rưởi bừa bãi trên đất, Giăng thận trọng đi qua căn phòng nhỏ. Giày anh bằng da mềm Tây Ban Nha và mũi giày hơi cong điểm những chiếc chuông bạc nhỏ xíu rung leng keng theo mỗi bước đi.
Người tầm thước, hơi thô một chút, tóc vàng rủ trên khuôn mặt tròn, Giăng trông rất dễ ưa. Tuy là con một nhà nhập khẩu giàu sự ở Vơnidơ, anh đã kết bạn thân thiết với Ăngtoan, người không có một xu dính túi, khi anh từ Vơnidơ đến Pađu từ mấy năm trước đây để học giải phẫu cơ thể, vì anh cho rằng khoa học này rất cần cho người hoạ sĩ nào xứng đáng với danh hiệu ấy.
Giăng Xavarinô là hoạ sĩ, mặc dầu cuộc sống của anh không có điều gì làm anh gần gũi Ăngtoan Xécvê, tình bạn của họ đối với nhau vẫn vững chắc.
- Cậu âm mưu quỷ quái gì thế này? ?" Anh chàng người Vơnidơ vừa hỏi vừa trèo lên một chiếc ghế đẩu để nhìn cho rõ, anh cẩn thận vén gọn các vạt áo nhung và ngồi xa để tránh tầm máu bắn tới.
Người bác sĩ trẻ tuổi đưa cánh tay quệt mồ hôi trán. Ngực anh để trần lấm tấm những giọt máu đỏ thẫm và những ngón tay dài nhớp nháp máu.
- Cậu thấy đấy, mình đang mở ***g ngực của con vật này để tiếp cận tim của nó, ?" anh trả lời.
- Lạy chúa! Bây giờ cậu không còn đợi được các nạn nhân của cậu chết rồi hãy mổ xẻ hay sao?
- Nó chết rồi đấy chứ, coi chừng thí nghiệm này làm đông và tắc huyết quản lại mất.
Nói xong Ăngtoan tiếp tục công việc, anh cắt chỗ sụn mềm liên kết các xương sườn và lật mảng trước ngực xuống như mở chiếc cửa sập: những lá phổi hiện ra, bóng và xám xanh, ở giữa, quả tim còn đang phập phồng trong cơn co bóp cuối cùng lúc hấp hối.
- Chúng tôi đang thử kiểm tra và khẳng định học thuyết của Misen Xécvê về tuần hoàn máu qua phổi, ?" anh giải thích nhưng không ngừng lại phút nào. Anh lấy một chiếc lông đã cắt nhọn trong bó để trên bàn và bằng một động tác chính xác cắm nó qua thành trái của quả tim, thẳng vào bên tâm thất vẫn đẩy máu qua các huyết quản lớn. Cơ tim run lên và co bóp lan truyền rất rõ trên khắp bề mặt quả tim. Lập tức máu từ đầu chiếc lông ở phía ngoài chảy ra đỏ tươi và nhỏ xuống mặt bàn gỗ.
- Lúc này, ống dẫn đặt và tâm thất trái. Tôi sẽ cắm một chiếc vào tâm nhĩ trái, nơi tĩnh mạch phổi chảy vào tim. Vách tâm nhĩ mỏng hơn và dễ đâm xuyên qua hơn.
- Thế còn dụng cụ này? ?" Giăng hỏi. ?" Dùng nó để làm gì?
- Cậu sẽ thấy ngay đây! Cụ Ghintêriut ơi, cụ làm ơn giữ nó cho thẳng.
Cụ già làm theo, vẫn lẩm bẩm. Ăngtoan cầm chiếc ống dẫn bằng lông ngỗng gắn ở đầu cây sậy và thận trọng đưa đầu sắc nhọn vào thành bên phải tim. Qua thành mỏng của cây sậy, trông thấy rất rõ mức nước xanh rút thấp xuống dần theo đà nó chảy vào tim và hoà với máu trong đó.
- Chúng tôi cho phẩm xanh chảy thẳng vào bên phải của tim. Bây giờ tôi sẽ bóp vào cơ và kích thích cho tim co bóp: chắc cậu hiểu rằng phải làm rất nhanh, khi máu còn loãng, cơ còn ấm và mềm, có thể đáp ứng với sự kích thích từ bên ngoài.
- Tinh xảo thật! ?" Giăng thốt lên, khâm phục. ?" Nhưng điều đó chứng mình cái gì?
- Nếu phẩm xanh không từ tâm thất trái chảy ngay ra ngoài, ta sẽ biết rằng Galiêng đã lầm và không có lỗ thủng ở màng ngăn, giữa hai bên tim.
- Trời ơi chính cậu tự gây những chuyện phiền phức ấy sao? Hãy nhớ rằng người ta đã làm khổ Vêdan và làm cho đời sống của ông ta không thể chịu đựng được nữa đấy!
- Thưa ông, chính tôi đã nói với ông ta điều ấy ?" Cụ Ghintêriut lầu bầu. ?" Nhưng ông ấy có nghe đâu.
- Khi hắn đã bám vào một ý nào đó thì hắn không nghe điều gì và cũng chẳng nghe ai cả đâu! Hắn cứng cổ và dai dẳng lắm, cụ ạ.
Ăngtôniô chăm chú vào công việc nên không hề lưu ý đến những lời bình luận của họ. Đặt các ống dẫn đúng vị trí xong, anh bóp vào cái cơ hình quả lê bằng những ngón tay khoẻ mạnh, bắt chước một cách cơ giới nhịp đập tự nhiên của quả tim. Các động mạch dẫn máu vào phổi phồng lên rất rõ khi sự co bóp đẩy máu trào vào đấy. Màu của những động mạch ấy bình thường hơi xanh nay sẫm rõ rệt khi phẩm hoà vào máu.
- Cậu thấy chưa! ?" Ăngtoan kêu lên ?" Mình cho đầy phẩm vào bên phải và không có gì chảy ra từ bên trái cả, điều ấy sẽ xảy ra nếu thực sự vách ngăn ở giữa có những lỗ thủng nhỏ như tất cả các nhà giải phẫu trên thế giới đã tin tưởng hàng nghìn năm nay và hiện nay vẫn còn tin như thế.
- Lạy Chúa tôi. Vêdan nói đúng à?
- Và trước ông là Misen Xécvê! ?" Ăngtoan đắc chí thốt lên. Vào thời cụ, cụ Ghintêriut đã biết Misen Xecvê và không phải không biết số phận bi thảm của anh ấy. Cụ làm dấu như đứng trước điều ác.
- Thật là việc làm của quỷ dữ! ?" Cụ thì thầm.
- Chân lý không thể là việc làm của quỷ dữ. ?" Ăngtoan nhận xét và buông tay đang bóp. ?" Ngay tức thì, quả tim nở ra như khối lượng bình thường và các tĩnh mạch nối với tim trút máu vào tim, tim hút vào trong nó máu do các tĩnh mạch đưa đến.
Ăngtoan lại làm động tác ấn cơ bắp, máu tràn ra làm phồng những động mạch đi từ tim đến phổi, như thế là anh đã đưa một luồng máu mới đến phổi.
- Nếu máu thực sự tuần hoàn qua phổi, chúng ta sẽ sắp sửa thấy phẩm xanh đi ra và chảy qua ống lông ngỗng cắm ở bên trái tim.
Lúc này cả ba người đều cúi xuống bàn, thở hổn hển, theo dõi những giọt máu đỏ rỏ vào chiếc ống cắm ở tâm nhĩ trái, nơi đầu tiên máu ở phổi sẽ đẩy đến. Vẫn chỉ thấy máu đỏ bình thường ở đầu lông ngỗng?
Bỗng màu máu sẫm lại, lúc đầu gần như không rõ rệt. Ăngtoan lấy một mẩu giấy giơ vào dưới dòng chảy để các giọt máu từ đầu ống rơi vào tờ giấy trắng. Và, nổi bật lên trên màu giấy trắng tinh, máu chảy xuống lúc này xanh, xanh một cách rõ ràng, không còn nghi ngờ gì nữa!
Ngón tay Ăngtoan run lên vì bị khích động.
- Phẩm đây rồi! Phẩm đã đi vòng qua phổi và đã đi ra bằng phía bên trái.
Giăng khẽ chửi thề, cụ Ghintêriut cũng không giữ nổi tiếng kêu ngạc nhiên và tiến lại gần để xác nhận phép lạ ấy. Không còn nghi ngờ gì nữa, lúc này máu đang chảy thành dòng từ ống lông bên trái và màu nó xanh, màu xanh của phẩm. Nó chỉ có thể đến chỗ này sau khi nhờ những nhịp đập của tim được tái tạo một cách cơ giới, đi một vòng trọn vẹn qua hai phổi, chính vòng tuần hoàn mà máu đã thực hiện thường xuyên, cố định, bình thường theo mỗi lần đập vào quả tim sống.
- Phải như thế chứ! Phải như thế, vì Misen đã nói đúng và cha Phêlíp đã sai! ?" Ăngtoan kêu lên.
- Cha Phêlíp ư? ?" Giăng hỏi ?" Ai thế?
Ăngtoan không nghe lời anh hỏi.
- Cả hai vị, các người đã xác nhận việc này bằng chính mắt mình, ?" anh nói, run lên vì phấn khích. ?" Các vị sẽ có thể làm chứng sau khi thề, để làm tin.
- Rất vui lòng! ?" Giăng Xavarinô trả lời.
Nhưng cụ Ghintêriut lắc đầu:
- Tôi không biết gì về việc này cả. Bác bỏ Galiêng là việc làm của quỷ dữ.
- Chúng ta còn bác bỏ nhiều người khác nữa trước khi kết thúc ?" Ăngtoan nóng nảy nói. - Nếu Galiêng có thể nhầm về sự việc này, ông ta cũng có thể nhầm về nhiều điểm khác. Cả Arixtôt, cả Ptôlêmê(15) và còn nhiều người khác nữa.
Bộ mặt vui vẻ của Giăng trở nên lo âu. Mặc dù thời kỳ này Vơnidơ là nơi duy nhất trên thế giới mà khoa học có thể ngự trị không bị trở ngại, nhưng không ai không biết rằng quyền hànhh của Giáo Hoàng không dừng lại ở biên giới của nước Cộng hoà tối quang minh này và Ngài luôn có những biện pháp đụng tới những người dám chống lại sắc lệnh của La Mã. Nhà thờ đã coi những điều giảng dạy của Galiêng là của Nhà thờ. Về mặt y học, không thể động đến những điều ấy được, cũng như về mặt thần học không thể động được đến Thánh Kinh.
- Cậu định làm gì bây giờ, Tôniô?
- Thông báo không chậm trễ phát hiện của mình với Trường đại học Y khoa. Nó chứng minh một cách không thể chối cãi được rằng Misen Xécvê đã đúng về vấn đề tuần hoàn qua phổi.
Anh đến góc buồng, chỗ có thau nước, rửa tay và rửa ngực.
- Cụ dọn dẹp được rồi đấy, cụ Ghintêriut ạ. Hôm nay chúng ta xong việc rồi.
- Tôi làm ngay đây.
Cụ già sốt sắng ưng thuận.
- Càng thấy việc làm quỷ quái này kết thúc sớm chừng nào tôi càng bằng lòng chừng ấy.
Nhưng Ăngtoan chỉ mỉm cười và lau ngực bằng một chiếc khăn ráp, anh cảm thấy muốn ca hát đến phát điên lên. Các vị thành viên của trường đại học sẽ có thái độ như thế nào đây nhỉ! Họ sẽ mở to mắt như thế nào khi anh làm lại thí nghiệm trước mắt họ! Thí nghiệm ấy đã thành công một lần thì sẽ thành công mãi mãi và sẽ không còn nghi ngờ gì về khả năng anh được giữ chiếc ghế giáo sư của cụ Phalôpiút. Nhưng còn hơn thế nữa. Cùng một lúc, Ăngtoan đã đem lại chứng cớ là Misen Xécvê đã nói đúng và những người kết tội anh đã mắc sai lầm.
- Hãy kể lại từ đầu đi nào! ?" Giăng nói, người ngả trong chiếc ghế bành trong khi Ăngtoan đi đi, lại lại, không thể tự trấn tĩnh được. Ý kiến ấy đã đến với cậu như thế nào nhỉ?
Khi Ăngtoan thuật lại xong việc anh thực nghiệm bên giường của Mariô Belacmi và cuộc đối thoại giữa anh và cha Phêlíp, Giăng lo lắng ra mặt.
- Việc không đơn giản đâu, - anh nói ?" Bây giờ thì tôi biết Xăngtốt rồi đấy. Ông ta thuộc dòng Đôminich và tôi nhớ khá chắc chắn, là một trong những nhân viên của Tôn giáo pháp đình.
- Nhưng tôn giáo pháp đình có liên quan gì đến việc này?
- Toà án tôn giáo can thiệp đến bất cứ nơi nào họ muốn và họ muốn can thiệp đến mọi nơi. Nếu Xăngtốt biết rằng cậu đã không tuân theo lời ông ta, cậu sẽ trả giá đắt đấy, Tôniô ạ.
- Nhưng ông ta sẽ biết vì chính mình định nói chuyện này với ông ta. Ông ta sẽ bắt buộc phải tiếp nhận sự thực, thấy sự thực ở chỗ nào, khi tôi chứng minh kết quả của việc thực nghiệm cho ông ta biết.
- Đừng có ngốc, Tôniô! Cậu há không biết rằng khi đụng tới tà giáo thì không khó tiếp cận với chân lý bằng việc anh mục sư bướng bỉnh à?
- Đừng nói với tôi rằng tất cả sự việc này phải giữ bí mật! ?" Ăngtoan tức giận kêu lên. ?" Đừng có nói rằng tôi phát hiện ra ánh sáng để rồi tự tôi lại che giấu nó đi.
- Như thế thực ra mới là khôn ngoan hơn đấy. Nhưng này, Misen Xécvê là ai mà câu quan tâm đến như vậy, dù rằng cậu có cùng họ đi chăng nữa?
Ăngtoan ngẩng mặt nhìn anh và nói một cách kiêu hãnh:
- Misen Xécvê là anh ruột mình
Giăng lặng đi trong mấy giây, rất sửng sốt. Rồi anh đứng vùng lên đi đi lại lại:
- Trời đất ơi! Mình ngốc thật! Ngu xuẩn một cách mù quáng. Thậm ngu, chí ngu! Tại sao mình lại không ngờ đến chuyện này nhỉ?
- Thế cậu vẫn giữ ý kiến rằng tôi cần giữ bí mật phát hiện của mình chứ?
Giăng nghiêm nghị lắc đầu.
- Không. Trường hợp này thì không. ?" Mặt anh bỗng sáng lên ?" Nhưng mình không rõ tại sao cậu lại phải nhắc đến anh cậu?
- Nói rõ hơn một chút, Giăng.
- Nghe đây, Tôniô. Hãy công bố điều này như sự phát hiện của riêng cậu và tương lai cậu thế là được đảm bảo! Vấn đề tự bản thân nó đã khá quan trọng để cậu xứng đáng với chiếc ghế giáo sư giải phẫu học rồi.
- Nhưng đây không phải là phát hiện của mình! Nó không thuộc sở hữu của mình.
Giăng giơ hai tay lên trời.
- Cậu nhất định muốn cho thân cậu cũng bị thiêu như một tên tà giáo à? Cậu biết rằng các văn bản của những người đã bị kết án là tà giáo đều thuộc loại tài liệu cấm. Nếu cậu cố ý muốn công bố phát minh của cậu với mục đích phục hồi danh dự cho anh cậu thì cầu tự chui đầu vào thòng lọng rồi đấy. Những bài viết cảu cậu cũng bị buộc tội và sự phát hiện ra chân lý sẽ một lần nữa bị mất đi, đối với khoa học.

Ăngtoan cúi đầu trước nhận định hợp lý dễ sợ của Giăng, nhưng anh chưa chịu khuất phục. Tự gán cho mình toàn bộ giá trị của phát minh này là một sự bất chính đối với người thanh niên tiều tuỵ, dũng cảm đã ngạo nghễ đương đầu với cái chết tàn khốc nhất trong buổi chiều thu ấy ở Sampen.
- Mình phải về Vơnidơ chiều nay, Hãy hứa với mình là không tiến hành việc gì khi chúng ta chưa bàn lại với nhau, ?" Giăng năn nỉ.
- Nhưng cậu làm gì được ở đây?
- Mình có những người bạn được gần gũi với Giáo Hoàng và họ phóng khoáng hơn các mục sư thông thường. Hãy cho phép mình đặt vấn đề với họ coi như một giả thuyết thôi, không nhắc đến tên cậu, để nghe xem ý kiến của họ ra sao.
Ăngtoan miễn cưỡng hứa, hứa nhưng lòng cay đắng. Hôm qua, và mới sáng hôm nay, anh đã cảm thấy lâng lâng vui sướng, phấn khởi do các đã phát hiện ra và cả sự hãnh diện về anh mình, dù cho Nhà thờ đã nghĩ như thế nào về anh ấy. Ngay bây giờ, mặc dù những lời dè chừng của Giăng, một tiếng nói ở đáy lòng anh đang bảo anh rằng nếu như Misen Xécvê ở vị trí của anh lúc này thì anh ấy sẽ không lưỡng lự chút nào. Và rồi bỗng nhiên anh nhớ đến bức tranh, sự khao khát muốn nói ra nung nấu trong anh. Giăng, bản thân là hoạ sĩ và là bạn thân của anh, đúng là người anh cần tâm sự.
- Trước khi cậu đi, Giăng ạ, mình cần cậu góp ý cho mình vài lời về mấy bức hoạ của mình, ?" anh lúng túng nói.
- Thật ư? Mình tưởng cậu đã từ bỏ rồi? Thế là nghệ thuật lại làm cậu thú vị rồi đấy?
- Nếu cậu đến tu viện được, mình sẽ đưa cậu xem mấy bức phác hoạ mới đây.
- Được lắm. ?" Giăng nói và anh đã cảm thấy có điều bí mật gì đây. ?" Nhưng, nếu cậu đồng ý thì chúng mình dừng lại ở một quán ăn nào đó để ăn điểm tâm bằng bánh mì và pho mát. Mình thực không muốn động đến thứ cám lợn mà họ cho tu sĩ của họ ăn, trong tu viện của cậu.
Họ ăn trong một quán ăn ở quãng giữa trường đại học và tu viện, rồi đi về căn phòng của Ăngtoan. Giăng sửng sốt nhìn bạn rút trong nếp áo ra chiếc chìa khoá nặng trĩu,
- Có thể như thế này được ư? Một chiếc cửa khoá trong một nhà tu?
- Lặng im!? ?" Ăngtoan nói và đưa mắt nhìn quanh mình.
- Tại sao vậ
- Bởi vì trong phòng mình có một thứ có giá trị lớn. Cậu sẽ tự mình nhận xét lấy.
- Mình đoán rằng cậu đang đến một nơi hò hẹn nào đấy? ?" Giăng chế giễu, trong khi người thầy thuốc trẻ cẩn thận khép cửa lại.
Rồi đến cạnh cửa sổ, anh kéo tấm rèm che để tránh những cặp mắt tò mò sang một bên.
Mặt trời như một làn sóng ào vào người phụ nữ duyên dáng đang bước từ chiếc thuyền nhỏ bằng xà cừ xuống
- Trời ơi! ?" Giăng khàn giọng nói. ?" Bức tranh Thần vệ nữ của Bôtixeli.
Cặp mắt anh đầy thán phục và tôn kính.
- Cậu chắc như thế chứ? ?" Ăngtoan sửng sốt nói.
- Không một chút nghi ngờ nào cả về vấn đề này, bạn ạ. Chỉ có bậc thầy như Bôtixeli, chỉ có chính Bôtixeli mới có thể vẽ được kỳ quan này.
- Mình đã chắc rằng đây là một tác phẩm nghệ thuật thực sự. ?" Tôniô hớn hở kêu lên ?" Trước đây cậu đã trông thấy nó chưa?
- Thấy một lần, ở Phlôrăngxơ. Nhưng thế quái nào mà nó lại ở đây?
- Một người nào đó đã bỏ cả một cuộn tranh trong kho chứa đồ của tu viện. Khi tìm mấy cuốn sách mình đã phát hiện ra bức tranh này.
- Mình biết bức tranh Thần vệ nữ đã bị lấy cắp ở Phlôrăngxơ. Tu viện trưởng có biết không?
- Người ốm nặng nên mình không muốn làm phiền. ?" Ăngtoan nói, rồi anh lúng túng nói tiếp: ?" Mình đã thử mô phỏng lại từng phần của bức tranh? thành những phác hoạ?
Giăng lặng lẽ nghiên cứu những bức vẽ, nhất là bức sau cùng, bầu vú mới hình thành một nửa, xoá đi một nửa, và con mắt thành thạo của anh thoáng qua đã thấy ngay sự vụng về của đường nét, những nét sửa bất lực bằng than chì, không thể hiện được nét dịu dàng và đường cong của bộ ngực.
- Mình không thể nào vẽ đạt được, ?" Ăngtoan phân trần.
Giăng khịt mũi vẻ ngao ngán:
- Đủ rồi đấy! Cậu làm thế nào có thể hy vọng mô phỏng đúng được bầu vú của người đàn bà khi mà cậu chưa bao giờ trông thấy nó, thưa ngài tu sĩ?
Ăngtoan đỏ mặt:
- Mình đã giải phẫu phụ nữ rồi mà!
- Việc ấy mới quan trọng chứ! Vậy thì cậu cũng có thể so sánh một góc thịt rừng với một con nai đang tự do chạy nhảy! Cậu sẽ không bao giờ biết hội hoạ là gì, anh bạn tội nghiệp của tôi ơi, khi cậu chưa hiểu về cái mà cậu muốn vẽ.
- Cha! Cụ Phalôpiút cũng đã nói với mình gần đúng như thế trong lĩnh vực y học ?" Ăngtoan thở dài
- Sự minh mẫn lên tiếng qua miệng cụ Phalôpiút đấy. Mình nghe nói cụ là một người quả cảm trong thời đại cụ.
- Nhưng? ?" Ăngtoan lầm bầm nói. ?" Dù sao thì? không thể, trong một bức tranh như thế này? có ở đây cái? cái mà cậu nói?
Đối với anh, nhân vật trong sáng của anh là sắc đẹp không vết bợn, quá trinh khiết, chắc chắn rằng vẻ đẹp này không bao giờ bị các ham mê làm cho ô uế? những ham mê mà người ta dạy anh rằng chúng là tiếng gọi ti tiện của quỷ Xatăng
- Đúng là tiếng nói của một thầy tu! ?" Giăng vừa trả lời vừa cười.
- Tại sao cậu lại cười? ?" Ăngtoan mếch lòng nói. Anh chàng người Vơnidơ lau mắt bằng chiếc khăn vải mịn viền đăng ten rồi nhét vào trong ống tay rộng thùng thình của chiếc áo dài anh đang mặc.
- Thôi! Cậu say mê người đẹp biển cả của cậu rồi đấy! Điều ấy đã rõ ràng.
- Đừng có lố lăng! Đó chỉ là một bức tranh.
- Chính thế đấy. Tôniô của tôi ạ, chính thế đấy! Bi kịch nằm ở chỗ ấy. Ở vị trí như cậu đang ở hiện nay, rõ ràng cậu sẽ chọn một bức tranh để kết tinh các ham mê của cậu hơn là chọn một người đàn bà bằng da bằng thịt.
Ăngtoan nổi nóng:
- Không có vấn đề ham mê gì ở đây cả!
Nét mặt Giăng nghiêm nghị hẳn lên:
- Cậu hãy hiểu mình cho rõ, Tôniô ạ! Cậu không thể cư xử khác thế được vì cậu đang sống trong nhà tu. Nhưng có gì là thấp kém trong tình yêu trong sáng của một người đàn ông đối với một người đàn bà đâu nhỉ!
Giăng mỉm cười vẻ khoan dung, nói tiếp:
- Cậu chưa hề hiểu biết về đàn bà, anh bạn ạ! Hãy biết cho rõ rằng những người tồi tệ nhất trong bọn họ có thể giống như các vị nữ thánh, và hành động như thánh nếu như họ muốn thế.
- Tôi không tin như vậy một chút nào cả! ?" Ăngtoan quả quyết trả lời.
Giăng suýt nhún vai nhưng anh kìm được và lần lượt nhìn dáng dấp người trong tranh dưới ánh sáng dịu dàng của bộ mặt ngây ngất của bạn mình. Trong giây lát, một cái gì đó trong cái mà Ăngtoan cảm thấy qua người đàn bà mỉm cười trong bức hoạ kia, một chút gì của lòng thành kính, của tình yêu trong trắng của anh đã làm cho Giăng cảm động. Khi anh nói tiếp, giọng anh khàn lại:
- Thôi được, hãy tiếp tục nghĩ như vậy đi. Tôniô của tôi, ?" anh nói ?" Cậu sẽ không bao giờ tìm thấy một người đàn bà thực có thể tạo cho cậu sự rung cảm giống như vậy đâu.
Rồi anh chàng Giăng giễu cợt và lý luận lại xuất hiện.
- Bây giờ mình phải đi Vơnidơ, ?" anh nói bằng cái giọng vốn mau mắn của mình ?" Cậu chính thức hứa với mình là sẽ không nói đến thí nghiệm ấy trước khi gặp lại mình chứ?
- Mình hứa. ?" Ăngtoan nói ?" dù miễn cưỡng?
- Còn bức hoạ?
- Mình sẽ thử vẽ lại.
- Hãy tin mình, điều đó sẽ không đem lại cái gì tốt đâu. ?" Giăng mỉm cười nói, ?" nhưng cậu cứ việc làm theo ý muốn. Một ngày nào đó cậu sẽ thấy rằng lời khuyên của mình có giá trị.
- Mấy hôm nữa mình sẽ nói cho cha Phêlíp biết là bức tranh ở đây. Phlôrăngxơ sẽ rất vui mừng thấy lại nó.
- Úi chà! ?" Giăng nhăn mặt nói ?" Nếu như Vơnidơ thực sự muốn trả lại nó. Mình cam đoan rằng cái vị cha Xăngtốt tử tế ấy sẽ làm đủ cách để giữ nó ở lại đây, ở ngay tu viện này.
- Không thể như thế được. ?" Tôniô sôi nổi nói, ?" Như vậy sẽ là lấy cắp.
Lần này, Giăng nhún vai, vẻ thương hại.
- Mình thấy thực sự rằng cậu còn nhiều điều phải học hỏi đấy. Tôniô ạ, đã đến lúc mình phải tự xác định trách nhiệm giáo hoá cậu rồi.