Nguyễn Khắc Viện - một con nguời có nhân cách

Mới giải phóng miền Nam mà nhận định về TP HCM như thế không khỏi làm cho nhiều người choáng váng. Có người hậm hực phản đối ra mặt.
Bây giờ đọc lại những dòng này không ai còn giận bác Viện nữa. TP HCM đã đặt tên đường Nguyễn Khắc Viện ở khu đô thị mới Phú Mỹ Hưng. Đầu xuân 2006, bà Nguyễn Thị Nhất, người bạn đời của bác Viện từ Hà Nội vào thăm tôi, đã đưa tôi đi thăm đường phố này, nó ở gần đại lộ Nguyễn Văn Linh. Những năm cuối cùng, bác sĩ Nguyễn Khắc Viện đã dành hết tâm huyết của mình để nghiên cứu tâm lí trẻ em. Trung tâm nghiên cứu tâm lí trẻ em là một tổ chức khoa học, dân lập, do ông đứng đầu hoạt động bằng kinh phí tự có nhằm mục đích: Nghiên cứu tâm lí bình thường và tâm lí bệnh của trẻ em. Chẩn đoán trẻ em có những biểu hiện tâm lí bất thường, thực nghiệm chăm sóc, dạy dỗ, giúp gia đình giải quyết những trường hợp rối nhiễu trẻ em. Đào tạo cán bộ nghiên cứu và giáo viên cho những hoạt động trên.
Mùa đông năm 1995, vào trú đông tại TP HCM, dự cảm thấy ?oquỹ thời gian? không còn nữa, ông bảo với tôi: "Chia tay cậu trước". Đến mùa đông năm 1996 ông không vào ?otrú đông? nữa. Đến Tết năm 1997 từ Hà Nội ông gửi thiệp cho tôi, ?okhông biết rồi còn có dịp gặp nhau nữa không?? Trên thiệp còn mấy chữ Hán: "Nhật nhật tân - Hựu nhật tân". Dưới có đóng dấu: Trung tâm Nghiên cứu Tâm lí Trẻ em. Ông và tôi đã không ?ocó dịp gặp nhau nữa? từ bức thư trên thiệp đó.
? Có người hỏi tôi: Ấn tượng mạnh nhất của anh về Nguyễn Khắc Viện?
Xin trả lời: Dự báo! Suốt đời con người này dốc toàn sức lực, trí tuệ và tâm huyết của mình để dự báo những gì sẽ đến với dân tộc. Ông không run sợ khi nói lên sự thật, nói đúng sự thật. Người phương Tây có câu ngạn ngữ ?oAi nói đúng sớm quá là sai lầm!?(Ceux qui ont raison trop tôt, ont tort). Suốt đời Nguyễn Khắc Viện đã trả giá cho những ?osai lầm?! Khi nghe tin ông được Viện Hàn lâm Pháp trao giải thưởng lớn Pháp văn (1992), những phần tử chống cộng cực đoan ở Pháp phản đối Chính phủ trao giải thưởng cho một người CS. Nhưng oái oăm thay trong nước lại có người đề nghị không đưa tin này, vì Nguyễn Khắc Viện là một phần tử chống Đảng!
Một nhà thơ phát biểu trên đài truyền hình rằng: Xã hội có phát triển nhưng có điều gì không ổn!
Cái không ổn mà nhà thơ cảm nhận hôm nay chính là điều nhà tiên tri Nguyễn Khắc Viện đã dự báo nhiều năm về trước.
Nền kinh tế thị trường muốn phát triển phải có một đội ngũ doanh nhân mạnh. Đội ngũ doanh nhân đó lại cần có một đội ngũ trí thức đủ bản lĩnh, trí tuệ và tâm huyết làm nền cho họ trên bước đường phát triển. Đội ngũ trí thức của đất nước phát hiện kịp thời, nắm bắt, dự báo về ?onhững luồng khí quyển lưu hành trong xã hội? (Stefan Zweig)? Các nhà quản lí đất nước điều chỉnh các chiến lược quốc gia, dựa trên những dự báo của tầng lớp trí thức ưu tú đó.
Nguyễn Khắc Viện chính là một trí thức tự cho mình cái quyền dân chủ suy nghĩ độc lập để dự báo, mở đầu cho sự hình thành một tầng lớp trí thức mới của thời kinh tế thị trường, kinh tế tri thức trước yêu cầu phát triển của đất nước.
TP HCM, tháng 5/2007

Thảo Tâm
Hai khuôn mặt của bậc tiên tri
Trang chủ của t.......... đăng hai bài viết, một của Lê Phú Khải ca ngợi ?oBậc tiên tri...? Nguyễn Khắc Viện; bài kia của Nguyễn Khắc Phê, ca ngợi Nguyễn Khắc Viện là ?ohiền? ?~ngây thơ?T?. Nhưng khi đọc bài viết của chính ?obậc tiên tri? Nguyễn Khắc Viện, người đọc thấy choáng váng!
Một nhà trí thức khoa bảng mà dùng những ngôn từ lên án thoá mạ nhóm Nhân văn-Giai phẩm như: ?omụ Thuỵ An?, ?omụ gián điệp?... Ông nêu danh, trích thơ, luận tội từng ?otên? phản cách mạng: Trần Dần, Phan Khôi, Lê Đạt, Phùng Quán, Trương Tửu, Trần Đức Thảo, Minh Đức, Nguyễn Hữu Đang... Được quan tâm kể tội chi tiết nhất là ?omụ Thuỵ An?. Khi nhóm Nhân văn-Giai phẩm hình thành, hoạt động mạnh thì Nguyễn Khắc Viện đang ở bên Pháp, ông có hiểu được tình tiết của sự việc này không mà lên án họ? Đau đớn cho bà Thuỵ An, cố gắng giúp đỡ gia đình văn nghệ sĩ trong cơn bĩ cực, thì bị kết tội nặng nhất. Theo như lý luận của ?obậc tiên tri? Nguyễn Khắc Viện thì ?omụ Thuỵ An? gần như là kẻ chủ mưu, đốc xúi! Phải chăng vì thế mà bà có lúc phẫn uất đến độ phải dùng cây nhọn tự đâm mù mắt mình ở trong tù để tự minh oan? Cái kiểu vu khống ?ogián điệp địch, biệt kích CIA? từ đó đến nay nhà nước vẫn còn áp dụng, kết tội những người lên tiếng đấu tranh cho quyền làm người, gần đây lại có thêm tên mới, hiện đại hơn: ?obọn khủng bố?!
Nhưng rồi cũng chính Nguyễn Khắc Viện tại Hội thảo về văn học nghệ thuật ngày 26.10.1987 phát biểu: ?oThông thường bản án nào cũng có kỳ hạn, mãn ra tù, còn bản án văn học thì cứ mãi treo lơ lửng trên đầu? có khi còn bị hại đến cả con cháu?? và đề nghị nhà nước: ?oXử lại những tác phẩm và con người bị kết án thời Nhân văn-Giai phẩm?? Còn cái sai lầm của ông gần 30 năm trước, khi vạch tội, lên án họ, có được ông công khai nhận lỗi?
Không biết trước khi chuyển hộ khẩu về Mai Dịch, ?obậc tiên tri? Nguyễn Khắc Viện có tiên tri được một ngày nào đó, những con người của nhóm Nhân văn-Giai phẩm, những ?otên? phản cách mạng, những kẻ phá hoại chủ nghĩa xã hội, phá hoại Đảng và nhà nước như: Trần Dần, Lê Đạt, Hoàng Cầm, Phùng Quán... lại được Giải thưởng Văn học Nghệ thuật năm 2007 của nhà nước?

Tiêp...
Hai tháng trước, tôi không khỏi ngậm ngùi khi đọc bản tin trên các báo: Trả lời phỏng vấn của báo chí, nhà thơ Hoàng Cầm nghĩ rằng thái độ đó của nhà nước với nhóm Nhân văn?" Giai phẩm là ?ohơi chậm?, nhưng ?ochậm còn hơn không?. Còn nhà thơ Lê Đạt thì cho rằng đây là ?omột cử chỉ đẹp? của nhà cầm quyền. Có thể hai nhà thơ Hoàng Cầm và Lê Đạt đã vui lòng xí xoá chuyện cũ, vui lòng nhận phần thưởng của nhà nước vào lúc cuối đời. Nhưng tôi thật lòng chẳng thấy gì vui, có chăng là chua xót cho những người đã chịu nỗi oan khiên suốt nửa đời người. Mà còn đó những người khác: Hữu Loan, Văn Cao, Nguyễn Hữu Đang, Thuỵ An... chưa được minh oan, nhắc tới.
Cách đây khoảng 20 năm, lúc còn ở trong nước có lần tôi xem bộ phim Nếu anh thề bảo vệ công lý trên truyền hình (hình như đó là phim của Cộng hoà Dân chủ Đức) về một người bị kết án chung thân vì tội giết người, bị tù giam gần 20 năm. Nhờ được một luật sư tình cờ xem xét lại vụ án, đưa ra bằng chứng ông ta vô tội, sau đó ông được ra tù, trả lại tự do. Ra tù rồi, mặt ông ta vẫn hằn nét đau khổ, cay đắng. Người ta hỏi tại sao. Ông ta nói: Người ta đã trả tự do cho tôi, nhưng ai trả lại được cho tôi thời tuổi trẻ, những năm tháng tươi trẻ nhất của đời tôi?
Đó là nỗi chua xót đau đớn nhất. Có những cái mất đi người ta vẫn làm lại được, tìm lại được, nhưng thời gian, tuổi trẻ thì không. Nhà nước đã công bố giải thưởng, hỉ hả xoa tay làm xong việc, nhưng chưa hề công khai một lời nhìn nhận sai lầm, một lời xin lỗi chân thành với những người chịu oan khiên. Những con người tài hoa của đất nước đã mất gần nửa đời người bị tù tội, quản thúc, sống đời lam lũ, quần quật làm việc nặng nhọc như những phu thợ để kiếm miếng ăn. Tài năng của những năm tươi trẻ sung sức nhất, đành đoạn bị thui chột. Chưa kể gia đình, con cháu đều bị liên luỵ vì cái lý lịch đen thui, không ngóc đầu lên nổi. Ai trả lại thời trẻ trung và chân lý cho họ? Đâu phải chỉ tấm giấy khen, cái bắt tay cho người lớn, miếng bánh ngọt, xoa đầu khen ngoan cho trẻ con, rồi phủi sạch tất cả tội lỗi.

Tiên tri??
Tôi không hoàn toàn đồng ý với ông Lê Phú Khải về danh xưng ?otiên tri thời đại? ông gán cho nhà văn hóa Nguyễn Khắc Viện, vì những ?otiên tri? được viện dẫn đều là những điều gần như hiển nhiên:
?o... Tôi hỏi: Đạo lý là gì. Ông nói: Là thật-giả, trắng-đen, xấu-tốt phải rõ ràng!?
những ?otiên tri? kiểu này có từ thời... Khổng Tử.
Còn:
?obác Viện lại vỗ vai tôi nhỏ nhẹ: Tư bản là bóc lột, bóc lột được tới đâu thì bóc lột tới đó. Vì thế phải đấu tranh, đấu tranh đòi cải thiện chế độ làm việc, đòi tăng lương, giảm giờ làm, bảo vệ môi trường??
là những giáo điều của Các Mác đã được lạm dụng tới mức thừa thãi mà vẫn còn được ông Khải gán thêm cho một công năng mới: tiên tri thời đại?
Nhận định về một xã hội:
?oÔng (Nguyễn Khắc Viện) nói: Ai đề ra khẩu hiệu ?~mọi người làm giầu?T là sai. Theo ông, Cách mạng Pháp 1789 nêu khẩu hiệu: Tự do - Bình đẳng - Bác ái (Liberté ?" Egalité -Fraternité)? Trên cái nền tự do bình đẳng bác ái đó mà nước Pháp trở nên giầu có. Nếu chỉ nêu khẩu hiệu làm giầu như hiện nay thì mau chóng suy thoái về đạo lý. ..
Lời bác sĩ Nguyễn Khắc Viện như văng vẳng bên tai chúng ta!?
Bác sĩ Nguyễn Khắc Viện với khả năng tiên tri thực chất đã đi một vòng tròn về lại đúng điểm nơi bác đã xuất phát, tức nền Cộng hòa kiểu Pháp?
Bác sĩ Nguyễn Khắc Viện phê phán Việt kiều ?ongây thơ? tin nhóm Nhân văn-Giai phẩm. Trong bài ?oCâu chuyện Nhân văn?"Giai phẩm và vấn đề trí thức trong cuộc cách mạng ngày nay?, ông viết:
?oĐứng xa mà xét, như Việt kiều ở Pháp chẳng hạn, chỉ mang máng nghe tin đồn thổi qua lại, và ngây thơ mà xét, thì nhóm Nhân văn cũng chỉ là một hội tao đàn, cùng nhau tập hợp lại ngâm thơ vịnh nguyệt, đòi hỏi chút không khí tự do cho văn chương nghệ thuật, rồi chỉ vì vậy mà bị Chính phủ và Đ.... khủng bố ghê gợm
Đọc kỹ báo Nhân văn và các tập Giai phẩm, ta thấy rõ văn thơ nhóm ấy tung ra không phải ngây thơ như đôi người tưởng, mà nhằm một mục đích rõ rệt...?
Được chimawan sửa chữa / chuyển vào 20:05 ngày 17/05/2007

Không biết các Việt kiều ?ongây thơ? hay bác Viện ?ongây thơ? tin vào những quy kết của lãnh đạo đương thời mà phê phán Nhân văn-Giai phẩm, những người rõ ràng có khả năng... ?otiên tri? hơn bác như Nguyễn Mạnh Tường, Trần Đức Thảo, cùng từ cái nôi triết học và cách mạng cả. Thực tiễn đã chứng minh.
Những hiện thực kiểu như ông Khải trích dẫn sau đây:
?oBây giờ nổ ra những vụ đình công trong các xí nghiệp liên doanh, đầu tư nước ngoài 100% ở nước ta, xem báo thấy hình ảnh công nhân ngất xỉu phải bế ra xe cấp cứu đi bệnh viện vì chủ bắt buộc làm tăng ca? rồi chuyện chủ Đài Loan, Hàn Quốc đánh công nhân; công an, tổ chức công đoàn phải đến can thiệp? tôi lại nhớ đến những lời của bác Viện, những lời đó như văng vẳng bên tai: Bênh ai? Bênh công nhân hay bênh chủ xí nghiệp, nếu là xí nghiệp quốc doanh liên doanh với nước ngoài thì bênh ai??
chẳng phải độc quyền ?otiên tri? của bác Nguyễn Khắc Viện: ai cũng biết tư bản nguyên thủy man rợ nhưng dễ làm giàu nhất. Tại sao nó lại hoành hành ở ta nhỉ?
Xin miễn bàn thêm vào những mục linh tinh mà ông Khải nhận định về sự ?otiên tri? của BS Nguyễn Khắc Viện, chẳng hạn như xe máy và tai nạn giao thông. Vấn đề đâu phải do chiếc xe máy. Thực ra vấn đề tai nạn giao thông, tàn phá môi trường, ô nhiễm đô thị là do ai? Vì đâu? Hỏi là đã trả lời. Ai muốn ra tự ứng cử để gánh vác việc dân việc nước hay góp ý góp tứ thì ?oĐánh đùng một cái, bịt mồm bịt miệng, kêu eng éc ngay?...
Xin nhớ tới Nguyễn Khắc Viện như một nhà văn hóa, bác sĩ, nhà tâm lý học, nhà từ thiện, nhà ngôn ngữ học, nhà ?othở học?, nhà ?ođá cầu học?, nhà ?odưỡng sinh học?, vân vân và vân vân. Nhưng xin chớ khoác lên ông chiếc áo ?otiên tri thời đại?, bởi nếu ông là nhà tiên tri thì có lẽ đây là nhà ?otiên tri? ngây thơ nhất...