Nguyễn Khải tuyển tập..

Những cô gái đòi tự sát
I​

Đó là hai cô gái khăng khăng đòi tự sát khi bộ đội ta tiến vào giải phóng Sài Gòn. Cô chị tên là Phúc khoảng hăm ba hăm bốn tuổi, cô em tên là Hậu, mười chín đôi mươi gì đó. Cả hai chị em đều không thật được xinh nhưng ưa nhìn và rất có duyên, vốn là người Củ Chi, khi chiến tranh trở nên ác liệt mới tạm lánh vào Sài Gòn. Các cô làm công cho một tiệm may, rồi tiệm sửa sang sắc đẹp thường được gọi bốc là mỹ viện, cuối cùng thì đến giúp việc cho một gia đình tại đường Nguyễn Bỉnh Khiêm. Khi gia đình này đi Mỹ vào giữa tháng 4 năm 75 thì cả hai cô lại đến tá túc tại gia đình bà chị tôi là nhà kề cạnh. Tôi đến thăm chị tôi vào một buổi sáng tháng 5, phải hỏi người này người khác đến cả tuần mới tìm ra tông tích vì xưa kia, tức là đã cách ba chục năm, tôi chỉ được gặp chị có một lần. Thật không may, bữa ấy chị lại đi đâu vắng chỉ có ông anh rể ở nhà và hai cô gái nọ. Tôi chưa được gặp ông anh bao giờ, năm ấy đã bảy chục tuổi, còn khỏe mạnh nhưng đầu óc không được minh mẫn cho lắm, lại lần đầu được thấy một anh bộ đội, anh bộ đội lại nhận họ hàng với mình nên hết sức ngơ ngác. Nửa tin mà cũng nửa ngờ, có khi còn sợ là người ở đâu đến nhân lúc nhốn nháo mà làm chuyện xằng bậy gì chăng. Còn hai cô gái nọ thì rõ ràng là khiếp đảm. Tôi xin nói rõ, bữa tôi đến gặp họ là ngày 10 tháng 5 năm 75. Cô em có vẻ mạnh dạn hơn, rót nước mời tôi uống, đưa thuốc mời tôi hút (bà chị tôi vốn nghiện thuốc lào, thỉnh thoảng cũng có hút thuốc điếu), khi tôi cầm điếu thuốc thì cô ta lăng xăng tìm máy lửa đưa tận tay. Nhưng cô bé đã cố gắng quá, lên gân lên cốt nhiều quá nên gò má cứ tái lại và trong tròng con mắt như đã hoe hoe đỏ.
- Thưa ông, lát nữa xin mời ông lại, bà con phải khoảng trưa mới về, cô em nói với tôi thế.
- Các cô là người trong gia đình này ? Tôi phải hỏi vậy vì cũng chưa rõ hai cô có quan hệ gì với bà chị tôi, là con út hay cháu ngoại ? Con thì không phải, cháu thì lớn quá, cô cháu lớn của tôi nhiều lắm năm nay cũng chỉ trong ngoài bốn mươi thôi.
- Dạ, thưa, chị em con ở nhà kế bên.
- ở đây chỉ có hai ông bà già thôi sao ? Tôi vẫn hỏi tiếp.
Ông anh tôi bỗng quay phắt lại :
- Ông hỏi thế để làm gì ? Lát nữa bà nhà tôi về ông muốn hỏi gì thì hỏi. Ông là ai nhỉ ?
Tôi đành phải đứng dậy ra về, vì làm sao mà trò chuyện với một ông già đã hơi lẫn, lại hơi sợ và hai cô gái chỉ muốn kêu thét lên nếu gặp sự gì bất trắc.
Cha Mẹ nuôi con như biển hồ lai láng .
Con nuôi Cha Mẹ sao tính tháng , tính ngày .
Được gio_mua_dong sửa chữa / chuyển vào 15:08 ngày 07/05/2003

II​

Cái ý định tự sát hai cô gái không nói với tôi mà chỉ nói riêng với bà chị tôi. Tuy các anh bộ đội không còn là một mẫu người đáng sợ nhưng vẫn chưa thể tin được, lại càng chưa thể thương được. Là những người tốt, không có những lời nói hoặc hành động hung bạo như báo chí Sài Gòn miêu tả hay qua những lời đồn nhưng vẫn là những người xa lạ. Cách ăn mặc xa lạ, cách nói năng xa lạ, như người từ hành tinh khác tới. "Thế các cô không nhận ra trong bọn họ có nhiều chàng trai rất bảnh à ?", có lần tôi đã hỏi thẳng cô em như thế.
- Dạ, mấy anh bộ đội đâu có xấu trai, nhiều anh còn quá trẻ, nhưng... cô gái cười nhỏ, nhưng cũng không được đẹp.
Thì ra cái đẹp cũng chẳng thể đứng ngoài lòng yêu ghét, yêu và thân thì là đẹp, ghét và lạ tức là xấu, không ghét nhưng cũng chưa thân thì ở khoảng giữa, như người đi bên cạnh, việc mình mình làm, việc họ họ làm, có trò chuyện cũng chỉ trong cái khuôn khổ phải tỏ ra là lịch thiệp. Chỉ thế thôi. Tôi lại nói với Hậu :
- Cô mạnh dạn hơn cứ thử tiếp xúc với các anh bộ đội một lần xem sao. Họ biết cư xử đàng hoàng lắm, không ai ăn thịt cô đâu mà phải sợ.
Hậu cúi mặt cười nhỏ :
- Dạ, không phải sợ, mấy ảnh hiền khô có gì mà sợ, nhưng biết chuyện gì mà nói với mấy ảnh.
- Tôi hỏi thật, cô đã nói chuyện với mấy anh bộ đội lần nào chưa?
- Dạ, rồi, mấy anh bên trại Nguyễn Bỉnh Khiêm thường qua luôn. Bà cụ ở đây thương mấy ảnh lắm.
Tôi ở Sài Gòn đã hơn một tháng, vài ngày lại qua thăm anh chị tôi một lần, nhưng lần nào cũng chỉ có Hậu ra đón tôi, cùng ngồi nghe chuyện, thỉnh thoảng còn hỏi câu này câu kia, không sợ đã đành nhưng cũng không xem là người lạ. Duy chỉ có Phúc thì còn gìn giữ lắm, luôn luôn tìm cách lánh mặt, trong bữa cơm nếu buộc phải ngồi chung thì cũng hết sức ngượng nghịu, luôn luôn nhìn xuống, chỉ trả lời thật ngắn gọn nếu phải trả lời, còn thì cô ngồi im lặng, nghe và nghĩ. Nào ai biết được cô nghĩ ngợi những gì, nhưng chắc là buồn bã lắm, ngán ngẩm lắm. Một tối tôi đến chơi cũng đã khuya, người ra mở cửa lại là bà chị tôi. Tôi hỏi :
- Phúc với Hậu đâu ?
- Hai đứa kêu đau đầu nằm cả mấy ngày rồi.
Chị tôi kể lại một câu chuyện vui, hồi sáng có một bà đến chơi, là vợ một ông thượng nghị sĩ, mấy bữa trước ra đường gặp một anh bộ đội gánh rau muống, về nhà bà ta nôn ọe suốt buổi, cái sợ cái ghét đã gây thành phản ứng sinh lý thì quả là không ngờ được.
- ờ, thì mấy người đó họ ghét các cậu là phải, bà chị tôi nói tiếp, các cậu vào đây tức là họ ăn mày rồi. Nhưng hai cái con nỡm kia thì sướng gì thời trước, khổ gì thời này mà phải sầu muộn đến thế ?
Nhân nói đến hai cô gái tôi cũng rất băn khoăn :
- ý định các cô đó hiện giờ ra sao đây, về trong quê hay ở lại thành phố ? ở lại thì làm nghề gì để sinh sống ?
Lúc ấy bà chị tôi mới nói thật là cả hai chị em đều có ý định tự sát. Không phải chết ở đây, vì đã ở nhờ mà còn gây vạ thì tội nghiệp cho ông bà già quá, cô Phúc nói với bà chị tôi thế, mà sẽ tìm một nơi công cộng, không gây phiền cho ai, mướn một phòng trọ nào đó chẳng hạn. Các cô có dành dụm được một món tiền trong mấy năm đi làm muốn nhờ bà chị tôi giữ giùm, nếu được tin gì thì nhờ bà đến nhận xác, chôn cất và đưa vong linh lên chùa. Một linh hồn không nơi nương tựa, bay lượn vật vờ là tội lắm. Không muốn làm người thì có thể tự sát, còn không muốn làm ma thì giải quyết cách nào ? Chẳng lẽ lại tự sát lần nữa ! Vì chưa nghe ai nói có cái chuyện đó nên không thể không lo.
Cha Mẹ nuôi con như biển hồ lai láng .
Con nuôi Cha Mẹ sao tính tháng , tính ngày .

III ​

Trong những tật xấu của người nô lệ có lẽ cái tật xấu nhất là ham thích bắt chước những kẻ mua mình. Thoạt mới gặp tôi không thể nhận biết được Phúc và Hậu thuộc loại người nào, ăn mặc sang trọng như cô tiểu thư, bộ điệu kiểu cách như cô tiểu thư, mà hình như lại không phải. Là người bắt chước thì đúng hơn, bắt chước cách ăn mặc, cách nói năng, cách đi đứng, cả cách cười vui và sầu muộn. Cái nhướng mắt, cái bĩu môi, cái nghẹo đầu đâu phải là của mấy cô đó. Là người sống nhờ hoàn toàn. Thấy những người sang trọng họ ghét cách mạng mấy cô cũng muốn ghét theo, nghe nói họ đòi tự sát để khỏi phải sống chung với ********* các cô cũng đòi tự sát. Chắc hẳn cái mưu tính phải tự tử vào lúc này, trong thời cuộc này đã làm các cô hãnh diện không ít, thì mình cũng là người quí phái mà, là dân sang trọng mà, là một phần tử của cái giới đã mất tất cả vì cách mạng. Khổ một nỗi những kẻ quyền quí một thời không ai có ý định tự tử cà mà còn cầm hoa cười nhỏn nhoẻn với người chiến thắng để chờ cơ hội mới. Còn các cô giúp việc thì lại sửa soạn một cuộc tự sát thật sự. Hoàn toàn giống tấn bi kịch của người Nhật hồi kết thúc thế chiến thứ hai. Dân Nhật thì mổ bụng phanh gan ngoài hoàng thành để bày tỏ lòng tận trung báo quốc nhưng trong cung điện thì Nhật Hoàng đã chấp nhận những điều kiện để đầu hàng. Nhục thì có nhục nhưng sống vẫn là hơn chứ !
Cho nên tôi có nói với bà chị tôi không nên khuyên nhủ một cách ve vuốt hai cô gái ấy mà phải bảo thực họ là ai, cái vụ tự sát của họ chẳng có dính líu gì tới cuộc cách mạng mà họ làm ra vẻ lạnh lùng, kinh hãi. Đó là chuyện của người khác, người khác không làm, họ lại xăm xăm đứng ra gánh lấy, không biết dơ ! Cứ nói đại thế đi, có tự ái, có giận hờn nhưng sẽ không có chuyện chết chóc nữa đâu.
Rồi tôi ra Bắc nhưng trong bụng vẫn phấp phỏng về số phận hai cô gái ở nhà bà chị tôi. Có khi vì ngượng quá mà làm liều cũng nên, ai không dám chứ chúng tôi thì dám ! Sống không bằng người nhưng chết phải hơn người. Cái sự háo danh cũng có thể làm chết người lắm đấy! Nhưng không nghe có tin tức gì. Về sau có thư của bà chị tôi gửi ra, hỏi thăm đủ mọi người, kể lể đủ mọi chuyện, cuối thư chỉ viết vỏn vẹn có hai dòng rằng, Phúc với Hậu vẫn khỏe, có ý mong tôi có dịp lại vào chơi. Giữa năm 76, tức là một năm sau tôi mới vào thành phố Hồ Chí Minh để viết một thiên phóng sự. Người ra mở cửa không là Hậu mà là Phúc. Tôi hỏi thăm như thường lệ:
- Hai chị em vẫn mạnh cả chứ ?
- Dạ, cũng thường, thưa cậu. Cậu vào lần này có được lâu không ?
- Cũng lâu lâu, chị em đã đi làm chưa ?
- Dạ, vẫn ở nhà, có việc gì làm nhờ cậu mách giúp ?
Tôi vừa cười vừa nói :
- Nhiều lắm, vô ối việc nếu các cô không chê.
Nhận xét đầu tiên của tôi về hai cô sau một năm gặp lại: các cô không son phấn, cũng không sơn bôi móng chân móng tay, màu sắc quần áo rất dịu, rất nhã mà lại xinh hơn vì tự nhiên hơn. Buổi tối tôi ngồi nói chuyện với ông anh và bà chị ở gian trong lắng nghe có tiếng máy khâu đạp lạch xạch ở gian ngoài. Chị tôi bảo, tối nào các chú bộ đội đóng quân bên cạnh cũng mang quần áo sang nhờ hai cô vá giúp. Tôi kêu lên đầy ngạc nhiên :
- Hai tiểu thư đã dám nói chuyện với bộ đội rồi à ?
- Từ nửa năm rồi cậu ơi !
- Sao bảo không có chuyện gì để nói ?
- Bây giờ thì nói rì rầm cả tối cũng chưa hết chuyện.
Chuyện của thành phố này là thế đấy. Lắm người xô ra ôm lấy bộ đội ngay ngày đầu thì nay lại chẳng có gì để nói, hay đúng hơn là càng nói càng lạ. Còn rất nhiều người hôm đầu thì hãi sợ ngờ vực nhưng mỗi ngày một thân hơn, càng trò chuyện lại càng thấy gần gũi. Có một lần ngồi nói chuyện riêng với Phúc, dịp này cô chị đã dám trò chuyện với tôi, tôi hỏi vui :
- Các cô bắt đầu thấy thương anh bộ đội từ hồi nào ?
Phúc nghiêng mặt, trả lời nhõng nhẽo :
- Chưa thương được đâu, vẫn còn ghét lắm.
- Ghét mà bỏ công may vá cho người ta, vừa mất công lại mất cả tiền, mua từng xấp vải để vá mà không tốn tiền à?
Phúc nhìn tôi một thoáng rồi lại cúi xuống, miệng như hơi cười :
- Tụi nó còn trẻ quá cậu ơi. Lứa tuổi con Hậu cả, mà đã đi khắp nước, mà cực quá là cực.
- Nên các cô mới thương, hả ?
- Thương chớ, sao lại không thương, như em mình à.
- Phải có cái lúc bắt đầu chứ, rồi từ đó mới nhận ra họ rất gần mình, là em mình, là anh mình.
- Dạ, có chứ, cái bữa bọn cháu ra chợ Sài Gòn, con Hậu ngó thấy ảnh trước, ảnh rất giống anh Hai cháu nhưng trẻ hơn, ảnh đi trước, hai đứa lò dò theo sau, cả dáng đi cũng giống, như anh em sinh đôi. Rồi ảnh dừng lại, mua vòng mua hột gì đó, nhiều lắm, một vốc, lúc ảnh đếm tiền trả mà thấy tội, đếm đi đếm lại như ông già. Lính cộng hòa hồi trước đâu có thế, cái cách mua bán của bọn nó lạ hoắc à, như người Tây người Mỹ gì chứ không ra người mình. Người mình mỗi lần phải tiêu tiền là tính toán kỹ lắm. Từ đó mà thương mà gần.
Cũng trong dịp tôi ở Sài Gòn thì cô chị được phường gọi đi làm, là chân thư ký cho ủy ban, rồi lại được đi dự một lớp học hai tuần trên Thủ Đức. Ngày chủ nhật Phúc được về nhà, gặp tôi cô reo lên :
- Bữa nay cậu có rảnh không ?
- Rỗi rãi cả ngày, có việc gì thế ?
- Họ bắt tụi cháu phải viết báo, báo của lớp học ấy mà. Cháu có viết hồi nào mà bảo viết. Cậu giúp cháu nhá, viết ngắn thôi, chiều cháu mang nộp.
Tôi lắc đầu :
- Viết hộ sao được. Phải là lời lẽ của mình, tâm sự của mình thì bài báo mới hay.
Phúc xịu mặt, lo lắng :
- Nhưng cháu không biết viết. Có học bao giờ mà biết.
Tôi liền bày cho Phúc cách viết một bài báo nhỏ mà lại có thể hay được. Giảng cả giờ mà cô học trò xem chừng vẫn chưa chịu hiểu. Tôi phải tìm ra một ví dụ thật gần gũi, có liên quan tới thân phận hai chị em hồi thành phố mới được giải phóng. Chẳng hạn là một bài báo với đầu đề : "Chúng tôi đã có ý định tự sát". Là ví dụ thôi, là giả sử thôi, nhưng phải là chuyện của mình, có quan hệ tới cuộc sống của mình, thời nay cũng được mà thời xưa cũng được. Tôi còn đang thao thao thuyết giảng thì cô học trò đã đứng bật lên, nhìn tôi hằm hè :
- Cái gì tự sát, cậu nói ai có ý tự sát. Viết báo phải nói chuyện tử tế, đàng hoàng chứ ai lại đi kể chuyện ba xạo.
Cha Mẹ nuôi con như biển hồ lai láng .
Con nuôi Cha Mẹ sao tính tháng , tính ngày .

IV​

Cô chị giận tôi thật, chuyện kín mật của chị em người ta lại bô bô nói lên ai mà không giận. Một anh nhà báo vô duyên, đã tò mò lại còn bép xép ! Cả một năm sau tôi không nhận được một lá thư nào của cô chị cũng như của cô em, chỉ được biết tin tức của họ qua những lá thư viết rất ngắn của bà chị tôi. Đại để Hậu đã là công nhân một xí nghiệp dược phẩm của Trung Ương mãi tận bên Khánh Hội. Cô chị không làm ở Uóy ban nữa mà nhận chức cửa hàng phó cửa hàng rau quả của quận, lại là ủy viên hội đồng nhân dân phường. Nửa năm sau lại nhận được tin cô chị sắp sửa đi lấy chồng, anh chồng là đại úy trong quân đội đang làm nhiệm vụ ở biên giới Tây Nam. Tôi có đánh điện vào chúc mừng trước ngày cưới khoảng một tuần, dầu không nhận được thiếp báo. Giữa năm 78 tôi lại có việc vào thành phố Hồ Chí Minh, vừa đặt ba lô tại nhà khách của Bộ liền mượn xe phóng đến nhà riêng cặp vợ chồng mới (vẫn là bà chị tôi cho biết địa chỉ). Sau lời chào hỏi đầu tiên tôi nói ngay, vẫn là cái tật bép xép của anh nhà báo :
- Ghét của nào trời trao của ấy nhé !
Phúc lườm tôi :
- Ăn nói dễ ghét ! Quà mừng của cậu đâu ?
Cách trả lời của tôi lại càng đáng ghét hơn :
- Mình không nhận được thiệp mời, chẳng ai báo tin vui của hai bạn cho mình biết cả, chẳng qua là đoán bậy mà đến thôi.
Thế là Phúc gục đầu vào vai chồng cười rũ ra, cười không thở được, sống trong hạnh phúc đến là dễ khóc dễ cười. Anh chồng ngơ ngác thật sự :
- Phúc nó không báo tin cho cậu mợ ngoài ấy biết à ? Thật bậy quá !
Phúc vẫn nói ấm ớ sau lưng chồng :
- Cháu ghét mặt nên cháu không báo. Ai bảo cậu... Rồi lại cười. Tôi vẫn chưa chịu buông tha nên quay lại phân trần với anh chồng :
- Xưa kia cô ấy rất quí tôi, rất thương các anh bộ đội, gặp ai cũng muốn thương, bây giờ thương được một người hóa ra muốn ghét tất cả.
Phúc chạy vụt vào buồng trong một lúc rất lâu, khi bước ra mặt mũi đỏ nhừ, nước mặt vẫn còn giàn giụa. Là cười đến chảy nước mắt chứ không phải khóc. Gương mặt tươi sáng, rạng rỡ thế kia thì khóc sao được. Bữa cơm tối quá sang trọng, những sáu bảy món, món nào cũng ngon lành, con gái miền Nam nấu ăn đến là khéo. Tôi chưa kịp khen thì Phúc đã bảo :
- Cháu nói cậu đừng buồn, không phải vì cậu mà cháu nấu ngon đến thế đâu mà là vì ông xã, mỗi lần được tạt về Sài Gòn là cháu phải ra sức bồi dưỡng.
Tôi tủm tỉm cười, cô nàng biết dùng từ "bồi dưỡng" từ hồi nào vậy, chắc hẳn từ ngày được là vợ một anh bộ đội. Anh chồng nhắp một ngụm rượu lại nhướn người gắp thức ăn cho vợ rồi quay sang gắp cho tôi, hãnh diện ra mặt. Một cặp vợ chồng rất đẹp đôi, nói cho thực thì anh chồng đẹp hơn, còn rất trẻ, trong ngoài ba mươi gì đó, dân Quảng Bình, đi bộ đội từ nhỏ mà cách cư xử lịch thiệp đáo để, biết nịnh vợ ra trò. Rồi chúng tôi, tôi và vợ anh, ngồi ngây mặt nghe anh kể chuyện chiến trường. Nhiều chuyện rất xúc động mà lắm chuyện cũng lạ lùng. Chẳng hạn mấy cô gái Campuchia trốn lính Pôn Pốt chạy sang đất Việt Nam xin cư trú, khi bộ đội ta tới đưa quần áo, chiếu màn và gạo muối thì các cô ngồi rúm lại với nhau không dám nhìn, còn như không dám thở nữa vì sợ quá. Phúc nhìn chồng đăm đắm, lúc ấy mới buông một câu bình luận :
- Mấy con bé ấy nó sùng thế nào, người ta đã cứu mình khỏi chết lại còn...
Rồi Phúc nín bặt ngay, gò má vành tai đỏ ửng. Cô giằng lấy bát của chồng vội vã xới cơm, miệng nói nhưng mắt không nhìn vào một ai :
- Hai cậu cháu ăn cơm đi, chuyện trò mãi định ngồi cả đêm chắc ?
10/11/1982
Cha Mẹ nuôi con như biển hồ lai láng .
Con nuôi Cha Mẹ sao tính tháng , tính ngày .

Nắng chiều
I ​

Chị Bơ đã đe tôi :
- Nếu cậu lại đem chuyện của chị với anh ra viết văn viết báo thì đừng có vác mặt đến đây chị chị, em em nữa nhá !
Khốn nỗi, cái thằng viết văn lại vốn có tật thích lôi việc của nhà ra viết. Chuyện hay thì giấu đi, chuyện dở thì phóng đại lên, nên anh em họ hàng phải từ bỏ, vợ con phải giận hờn, bè bạn cũng gớm mặt. Nói tốt về mình là người viết hồi ký. Là người bình thường với cái tâm lý thông thường mượn bút mực để tự khoe. Còn kể xấu mình, tự bới móc mọi thói tật của mình thì đích thực là anh nhà văn rồi. Tại sao thế ? Tôi cũng không biết nữa. Có thể là cái nghiệp dĩ của những người cầm bút chăng ? Nhưng lần này tôi viết về bà chị tôi với ông anh rể muộn mằn có khác với những chuyện trước. Lần này tôi chỉ có khoe thôi. Tôi khoe cái hay cái đẹp, cái phúc đức của dòng họ nhà tôi, nếu như đây đó thấp thoáng một nụ cười thì cũng là cái mỉm cười hiền lành, vui một chút, nghịch một chút cho câu chuyện được đậm đà.

II ​

Tức là chị Bơ tôi bằng lòng đi lấy chồng. Lấy chồng lần thứ nhất và chỉ vừa mới năm nọ. Tôi năm nay đã xấp xỉ sáu mươi tức thì chị tôi không còn trẻ nữa. Năm chị tôi nhận lời xuất giá là vừa tròn bảy chục tuổi. Chị Đại, cũng là một bà chị khác của tôi, là em dâu ông Nguyễn Thế Truyền, đứng ra mai mối. Trong họ nhà tôi, đàn ông thì hiền lành, nhút nhát, làm gì cũng sợ, chỉ cầu được yên thân, còn phần lớn các bà lại hết sức ghê gớm, ăn nói ghê gớm, hành động táo bạo, còn các trò chơi của mấy bà thì vô cùng quái đản. Chị Đại bảo tôi với cái giọng thản nhiên nhất :
- Chúng tao định gả chồng cho bà Bơ, mày thấy thế nào?
Tôi hét lên :
- Sắp xuống lỗ còn đi lấy chồng, các bà tính toán rõ hay!
Chị Đại vẫn nói dửng dưng :
- Chúng mày đều là quân ích kỷ. Chỉ nghĩ tới mình mà không nghĩ đến người. Mày sợ xấu hổ à?
- Chứ lại không, thiên hạ họ biết chuyện phải cười đến vỡ bụng.
- Ai cười mặc kệ họ. Là chuyện hay chuyện tốt chứ có phải là chuyện xấu đâu mà sợ họ cười.
Tôi vẫn vùng vằng :
- Chị tính lại đi, không phải chuyện đùa đâu. Vỡ lở ra là tai tiếng lắm.
Chị Đại đã hơi cười cười :
- Để tao tính lại nhá. Mấy chục năm nay chị Bơ chỉ ở với gia đình cô Hoàng. Nay gia đình cô ấy đi Pháp rồi thì chị Bơ ở với ai ? Hay là xuống ở với vợ chồng mày.
Tôi lắc đầu :
- Nhà tôi như trại lính, bà Bơ không chịu xuống đâu. ở nhà chị có được không ?
Chị Đại vẫn cười :
- ở thế nào được. Một bà già đã đủ để con cháu nó cằn nhằn rồi, hầu thế nào được cả hai.
Tôi bắt đầu phân vân :
- Cũng khó nhỉ, tuổi già ở chòm chõm một mình là nguy lắm, lúc đêm hôm...
Chị Đại thủng thẳng tính :
- ở một mình cũng vẫn được , nhưng đêm phải có người đến cùng ngủ. Mày hoặc vợ mày, hoặc con mày phải thay nhau mà đến, lúc khỏe không đến cũng được, nhưng lúc ốm đau là phải đến.
Sự phản đối của tôi đã bớt hăng hái tới già nửa vì cái viễn cảnh phải cắt phiên nhau xuống ở với bà Bơ. Là mẹ thì buộc phải đến rồi, không thích không vui cũng phải đến. Nhưng là chị, lại là chị họ, cũng phiền nhỉ... à, thế mà khó giải quyết đây. Nói gì thì nói, cách tính toán của chị Đại là hết sức thiết thực. Nhân nghĩa hão, sĩ diện dởm, người khổ càng khổ hơn vì có ai chịu đưa tay cho kẻ bất hạnh víu lấy đâu. Trong họ nhà tôi có nhiều bà đẹp đẽ hẳn hoi, có học hẳn hoi, làm phu nhân cũng còn được huống hồ làm vợ làm mẹ như mọi người mà đành chịu cảnh phòng không chỉ vì những tính toán chẳng đâu vào đâu của các bậc cha mẹ. Thời Mỹ lại chỉ đòi gả con cho những gia đình quan lại, môn đăng hộ đối, là dở hơi hết sức. Đi làm dâu những gia đình đã tàn lụi, với những bà mẹ chồng hút thuốc sâu kèn, nói năng đài các nhưng không một xu dính túi, những ông chồng quen thói ăn chơi nhưng chẳng có nghề ngỗng gì, ra thở vào than vì thời thế đã đổi thay, thì còn khổ cực, nhục nhã hơn con ở. Thà ở vậy mà hóa hay. Chị Bơ tôi sở dĩ muộn chồng vì cả một thời son trẻ chả ai để ý đến chị cả. Là con ông bác họ lên ở với chú thím với các em, tiếng là người trong gia đình nhà quan, nhưng cô cháu nghèo làm sao dám so bì với các bà em phú quý. Đã nghèo lại không được đẹp, lại ăn mặc xuềnh xoàng, nói năng rất ít, luôn luôn xuất hiện ở phía sau, là người rất cần thiết cho mọi người nhưng vẫn bị mọi người quên bỏ. Chị bị bỏ quên cũng vì chị không bao giờ đòi, chị cam phận, lại tự khép mình vào cái khuôn khổ lễ giáo đã không còn mấy ai theo nữa. Các bà chị con ông bác tôi vẫn chê chị Bơ là người cổ mà, trời đất ơi, đã nghèo lại còn cổ thì coi như số phận đã được an bài rồi.
Cha Mẹ nuôi con như biển hồ lai láng .
Con nuôi Cha Mẹ sao tính tháng , tính ngày .

III ​

Cái chuyện vui nhất lúc tuổi đã xế chiều của bà chị tôi được bắt đầu như sau :
Cách đây khoảng bẩy tám năm, một bà chị khác lập nghiệp ở xứ Bờ Biển Ngà có làm giấy bảo lãnh cho chị Bơ sang ở bên đó. Hai bà vốn hợp tính nhau từ thời con gái, đều là những tín đồ rất nết na của đạo Phật, có ăn ở với nhau ít năm cuối chắc là cũng êm ấm. Đã nghĩ mọi việc xong xuôi chỉ còn đợi ngày đi thì bà bên kia lại viết thư về báo hoãn, vì nghe đâu chính phủ bên ấy sẽ thay đổi, sẽ đỏ hẳn nên vợ chồng phải di chuyển cơ nghiệp sang Pháp. Nói vậy thì biết vậy, chứ còn cái gì sau đó thì ai mà biết. Chị Đại phàn nàn với tôi : "Bà Bơ tuổi Sửu, cái số ấy là vất vả lắm, một đời hầu hạ các ông em bà em, rút lại tay trắng". Xưa nay chị Bơ chỉ biết sống cho các em, dựa dẫm vào các em, vui buồn hộ mọi người, nay các em kéo nhau đi tuốt tuột, còn trơ lại có một mình, ăn không ra bữa, ngủ không ra giấc, chẳng có cái gì riêng để mà lo mà buồn, đi lại như cái bóng, va vào góc này, đụng vào góc kia của hai căn buồng vừa ẩm vừa tối nghĩ thật tội. Ai cũng than thở là rất tội mà không một ai mở miệng mời bà chị nhất họ tới ở nhà mình để tiện bề chăm sóc, vợ chồng tôi cũng thế. Lúc khỏe đã vậy, lúc ốm thì sao, ốm một trận rồi chết cũng đã vất vả, lại ốm đến vài năm mới thật rầy rà. Cũng may trong họ còn có chị Đại. Chị có quyền la mắng tất cả mà không ai dám giận vì chị ăn ở rất thật lòng, lại rất thạo việc. Việc người sống và người chết của cả một họ mà không có chị dúng tay vào là y như bê bết. Nói cho đúng, chị cũng không dúng tay vào, một ngón tay cũng không động đậy, mà chỉ dùng miệng thôi. Tính giùm cho thôi. Cái việc này thì thủ tục phải như thế này, sự chi tiêu phải như thế này, và chị cắt đặt luôn, một lũ con cháu và kẻ ăn người làm cứ thế mà chạy. Và chị đã lặng lẽ đảo ngược cái vận số của chị Bơ bằng một bài toán đến thần tình. Số là, cách đây đã nửa thế kỷ, có một anh thanh niên con nhà nghèo nhưng rất đẹp trai và học cũng giỏi, vừa đỗ bằng thành chung xong, tới gia đình ông bác tôi làm người kèm học cho mấy ông anh còn nhỏ tuổi. Người ra mở cửa đóng cửa cho thầy giáo trẻ là chị Bơ, năm đó cũng khoảng mười tám đôi mươi. Đi lại được vài năm thì anh giáo trẻ ngỏ lời xin được cưới chị Bơ, vì anh đã tìm được việc làm ở một nhà thương nào đó. Vậy là cả nhà cười, cười lăn cười lộn. Là cười cái táo tợn của một thằng con trai chẳng biết trời cao đất dầy gì, mới dám mở mồm đòi làm rể cụ Thượng. Cháu cũng như con, phải tìm cửa tương xứng để gạ bán chứ. Người con trai vì xấu hổ, vì giận thân không đến nữa. Vậy là thôi. Theo chị Đại, hình như chỉ có một lần ấy, cái lần duy nhất ấy, có một người đàn ông để ý đến chị Bơ, quý mến cái dịu dàng, cái lặng lẽ, cái đảm đang của chị và mong mỏi được mời chị về sống với nhà mình. Rồi anh ta lấy vợ, đẻ một bầy con, rồi góa vợ và lấy một đời vợ nữa, lại thêm mấy đứa con và góa vợ lần thứ hai. Người đàn ông có cái số phận vất vả ấy là Phúc, cái năm bắt đầu câu chuyện cảm động này đã bẩy mươi mốt tuổi, hơn bà chị tôi một tuổi. Tôi cũng chưa rõ, do một tình cờ nào mà chị Đại được biết ông Phúc sắp đi Pháp theo giấy bảo lãnh của con. Cái kế hoạch đầy tính nhân đạo và thực tế của chị lập tức hình thành và lập tức chuyển động. Chị nhờ một cô cháu có quan hệ họ hàng với ông Phúc đến bàn với ông, bằng cách nào đó có thể đưa chị Bơ đi, sang tới Pháp các bà em sẽ tới đón chị về nhà họ, vì anh chị em không có quyền đứng ra bảo lãnh nhập cảnh. Ông Phúc bằng lòng ngay và nói thêm : "Nhưng tôi phải làm giấy giá thú mới hợp lệ !". Chị Đại trả lời liền, giá thú thì giá thú, sang tới Pháp là hết giá trị, mà cũng chả cần làm giấy ly hôn, còn lấy được ai nữa mà làm giấy ly hôn. Tôi hỏi chị Đại :
- Lần đầu chị bàn với chị Bơ cái chuyện này, chị Bơ bảo sao?
Chị Đại cười :
- Giẫy nẩy như đỉa phải vôi. Mặt mũi đỏ nhừ đỏ tử. Gái chưa chồng nói chuyện hôn nhân ai chả thế.
Tôi cũng phì cười :
- Cái bà này có những sáng kiến đến quái đản!
Chị Đại lườm nhẹ tôi, nói đay :
- Nếu mày không thích thì mày mời bà ấy về ở nhà mày. Cho tao được rảnh nợ.
Tôi nín lặng. Chị Đại nói tiếp :
- Bà ấy chửi tao một lúc rồi ngồi im. Tao chỉ hỏi lại có một câu : tùy bà, nếu bà không bằng lòng thì bảo tôi để tôi còn có lời nói lại.
- Chị Bơ bảo sao ?
- Còn bảo sao nữa ? Bảo là tùy cô, cô muốn làm gì thì làm chứ tôi không biết.
- Vậy là xong à ?
- Xong chứ, người ta vẫn còn vương vất cái tình cũ mới đưa vai ra gánh lấy, chứ vui vẻ quái gì.
Cha Mẹ nuôi con như biển hồ lai láng .
Con nuôi Cha Mẹ sao tính tháng , tính ngày .

IV ​

Vậy là chị tôi đi lấy chồng, nói cho đúng là giả đò lấy chồng, về danh nghĩa vẫn có giấy giá thú, nhưng ông ở nhà ông, bà ở nhà bà, cơm ai nấy ăn, giường ai nấy nằm, không có gì khác trước. Chị Đại với chị Hoàng là hai bà hay nói tục nhất họ, nói những chuyện đến các em và con cháu ngồi nghe cũng phải đỏ mặt, nên chị Đại cũng có lời bình luận về sự ở riêng này, chị nói tục lắm tôi không tiện viết ra đây. Tôi có nghe nói bữa hai ông bà dắt nhau ra phường đăng ký hôn thú, cô ủy viên thư ký phường hỏi bà cụ theo đúng thủ tục : "Thưa bác, bác kết hôn lần này là thứ mấy?". Bà cụ cúi gằm mặt không dám trả lời, ông cụ phải nói thay: "Lần thứ nhất". Lấy chồng lần thứ nhất mà không có chạm ngõ, không ăn hỏi, không cưới xin gì cả, đến bữa cơm thân mật trong gia đình cũng phải hai tháng sau mới dám làm, nghĩ cũng tội. Mà là con cháu nhà quan hẳn hoi. Tháng đầu chị tôi đi lấy chồng, tôi không dám lại thăm. Sợ chị tôi ngượng. Nhưng tôi vẫn thấp thỏm đợi cái bữa ăn mà bà chị và ông anh sẽ mời. Nói cho thật, không phải đến vì miếng ăn mà muốn đến "quan sát" một chút. Chắc là bà chị tôi cũng biết thế nên nhất định bà không mời cái thằng em mất nết, chuyện bố mẹ nó nó còn chẳng tha huống hồ chuyện của các bà chị. Chị Đại gọi bữa cơm đó là bữa cơm đoàn kết, cái từ cách mạng dùng vào trường hợp này thật là khéo quá. Chứ còn biết gọi gì khác. Sau bữa cơm hai họ chừng vài ngày, bà Bơ cũng làm một bữa cơm thân mật chỉ mời riêng có ông Phúc và mấy người con của ông lại ăn thôi. Bà lão nấu ngon quá, nghề riêng mà, nên chỉ mấy ngày sau ông lão lại mò đến xin ăn một bữa nữa. Rồi ngày nào cũng đến đòi ăn, ăn bữa trưa. Rồi ăn cả bữa tối. Rồi đòi ngủ lại, vì say quá, vì trời tối quá, thiếu gì lý do xin được ngủ lại của một ông già đang ngất ngây trước hạnh phúc mới. Tôi toét miệng cười. Chị Đại trợn mắt nhìn tôi, quát to : "Thằng mất dạy ! Mày nghĩ gì mà lại cười, hả !"

V ​

Phải hơn hai tháng sau tôi mới được gặp cả hai vợ chồng bà Bơ. Là nhân ngày giỗ ông nội tôi, tức ông ngoại bà Đại, ông chú bà Bơ, tại nhà ông anh trưởng họ. Bà đến trước đã cả giờ rồi mới thấy ông đến. Chả ai chào ai, cứ như người dưng. Tuy ông Phúc đã ngoài bảy chục tuổi nhưng còn đẹp lão lắm, vóc dáng cân đối, đi lại nhanh nhẹn, cái miệng và con mắt của ông già khi cười nói còn rất là lẳng. Đàn ông như thế nếu muốn lấy một bà trong ngoài bốn mươi chả có gì là khó. Lại có tiền nữa. Quả tình ông ấy đối với bà chị tôi vẫn còn vướng vất phần nào cái hương vị của mối tình đầu. Là vẫn không ngớt nghĩ về nhau, nghĩ về một cô gái nhút nhát, lặng lẽ, có thể làm người vợ hiền, người mẹ đảm không ngờ số phận lại hẩm hiu đến thế. Khi ông ấy chưa đến, chị Đại có hỏi bà Bơ : "Bà đã dặn kỹ địa chỉ chưa ? Nhà trong hẻm, lối đi lắt léo khó tìm lắm". Bà Bơ trả lời ngắn gọn : "Đã bảo rồi". Chị Đại lại nói : "Ông ấy vẫn đi xe đạp à ? Đừng có ỷ y vào sức khỏe, ngã chết có ngày". Vẫn trả lời rất ngắn gọn : "Nói mãi nhưng không nghe". Tôi nghiêm mặt cười mủm mỉm, vì chợt nghĩ cách xưng hô của những cặp vợ chồng trẻ mới cưới cái thời còn đánh Pháp. Vào bữa ăn, tôi được xếp ngồi cạnh bà Bơ và ông chồng. Bà Đại ngồi phía đối diện với ông trưởng họ. Ông trưởng họ là người hết sức thật thà, có nghề xem tử vi và tướng mặt, nghe ông ấy nói về vận số ai cũng vừa lòng, vì mọi cái xui xẻo đã thuộc về năm qua tháng qua, còn tháng tới và năm tới chỉ gặp toàn những may mắn. Ông trưởng họ ngắm nhìn bà Bơ rồi tán : "Khí sắc chị Bơ rất vượng, năm tới là nhiều chuyện vui lắm". Bà Đại buông một câu, nghe muốn nổi da gà : "Năm tới bà Bơ có tin vui, hả ?" Cả mọi người đều cúi mặt, không ai dám nhếch môi. Mặt bà Bơ tái đi, còn ông chồng thì quay lại nhòm vợ rồi cười hề hề. Cái giống đàn ông thật quá tệ ! Ông trưởng họ vẫn tiếp tục tán tụng bà chị hết sức hồn nhiên : "Chị dạo này trông đẹp hẳn ra!". Rõ nỡm ! Khen một bà lão đẹp ra, vậy mà cũng đòi làm thầy tướng số ! Lại bà Đại bình luận : "Cái đó đã hẳn, khỏi cần cậu phải nói". Tất nhiên tôi phải tế nhị hơn ông trưởng họ, nên tôi không nói gì cả, cũng không nhìn chăm chú vào một ai, chỉ lắng nghe và thoáng nhìn thôi. Tôi để ý thấy chị Bơ vẹo cổ tay cầm đôi đũa của ông chồng lấy giấy bản lau qua một lượt, rồi lại lau qua cái bát ăn. Chị không nói một lời và mắt vẫn nhìn thẳng. Lúc ăn cơm, chị gắp một miếng thịt gà, dùng tay lọc xương ra, lại xé miếng thịt cho nhỏ, rồi gắp vào bát của chồng. Cái ông chồng đến là nhõng nhẽo, chỉ đợi vợ gắp thức ăn, cho gì ăn nấy, không tự đụng đũa vào bất cứ món nào khác. Chị Đại nhận thấy ngay, chị quát lên : "Cái ông này đại lãn nhỉ, mắt bà ấy đã lòa dở, không hầu vợ thì thôi lại bắt vợ phải hầu mình". Ông chồng lại há mồm ra cười, hàm răng giả thật đều và thật trắng. Cuối bữa ăn, nhà chủ đưa cho mỗi người một cái khăn tay dấp nước nóng. Ông Phúc mở khăn lau mặt rồi đưa cho vợ. Bà vợ cầm lấy cái khăn lau dở của chồng lau luôn mặt mình. Tôi cúi mặt xuống, sống mũi cay sè, chỉ muốn nhỏ ra mấy giọt nước mắt của yêu thương.
Cha Mẹ nuôi con như biển hồ lai láng .
Con nuôi Cha Mẹ sao tính tháng , tính ngày .
Được gio_mua_dong sửa chữa / chuyển vào 17:00 ngày 08/05/2003

VI ​

Lấy chồng được nửa năm thì chị Bơ phải đi mổ mắt. Một mắt bên phải mờ hẳn đi như có màng kéo, bác sĩ bảo phải mổ. Chị đến nằm ở nhà thương Điện Biên Phủ, cô gái út của ông chồng xách hai túi to vừa quần áo vừa đồ dùng vặt vãnh theo mẹ kế cùng vào bệnh viện. Mẹ nằm trên giường, cô con chồng trải mảnh ni lông nằm dưới chân gường, mà là con gái nhà giàu, là tiểu thư. Anh trai và chị dâu thì phóng xe máy đưa cơm ngày hai buổi, rồi bón cơm cho mẹ, ép mẹ ăn từng thìa, tiền tiêu như nước. Bữa tôi tới thăm chị Bơ, chị đã được tháo băng mắt, nhưng phải mang kính, nhìn mọi thứ vẫn còn mờ mịt. Chị em trò chuyện được một lúc thì ông Phúc tới. Bà đi bệnh viện được vài ngày thì ông ở nhà bị vấp ngã. Ngã nhẹ thôi nhưng đi lại đã phải dựa vào cây gậy. Ông chống gậy lò dò bước vào, cô con gái vội kéo ghế mời bố ngồi cạnh giường mẹ. Ông kẹp cây gậy trong đùi, đưa tay nắm lấy bàn tay gầy guộc của bà vợ, hỏi nhỏ nhẹ : "Đêm qua bà có ngủ được không ? Con mắt mổ còn nhức không ?" Bà Bơ trả lời : "Thưa, đã đỡ nhiều ạ, đêm qua chỉ thức có một lần thôi". Con gái nói thêm : "Đêm qua mẹ ngủ say lắm, trưa nay mẹ dùng cơm cũng đã được trên lưng bát". Bà Bơ vẫn để ông lão nắm lấy tay mình, than thở : "Thưa, con mắt tuy đã lành, nhưng cái nhìn còn kém lắm, chỉ sợ nó kém mãi thì không làm gì được, ông lại vất vả". Một bà nằm giường bên, cũng ngồi gần đó, bắt chuyện: "Cụ bà cứ sợ con mắt bị hỏng, con cháu phải hầu, thêm bận họ ra". Ông Phúc nói rất to : "Bà nhà tôi cứ hay nghĩ quẩn, mình hầu hạ chúng nó cả một đời, nay chúng nó phải hầu mình cũng chỉ vài năm chứ mấy. Chả là cái tuổi chúng tôi cũng sắp được về hầu hạ các cụ tôi rồi". Tôi nghe ông anh rể nói chỉ muốn bật kêu lên : "Anh ơi, anh là người đàn ông chung tình nhất. Ước gì bọn em được tốt như các anh".
Cha Mẹ nuôi con như biển hồ lai láng .
Con nuôi Cha Mẹ sao tính tháng , tính ngày .

VII ​

Bà Bơ ở bệnh viện về được vài tháng, con mắt bị mổ sáng lại dần, bà lại đi chợ, lại nấu cơm ngày ba bữa hầu ông, thì ông chồng lại bị ngã lần thứ hai. Là do ông vẫn đi xe đạp, cái chân đau vừa khỏi lại nhảy lên xe liền, rồi vấp té, tuổi già té xe đâu phải chuyện nhỏ, nhưng ông lão khỏe chỉ nằm bệnh viện có mấy ngày, các khớp xương đã hết sưng nhưng phải nằm, như người liệt. Tôi đến thăm thấy ông nằm đọc sách, chăn nệm trắng tinh, vẻ mặt thỏa mãn như rất bằng lòng với số phận. Chỗ ông nằm cực kỳ sạch sẽ nhưng cái chỗ của bà nằm bừa bộn như cái bếp. Đúng là một cái bếp thật với đủ thứ dụng cụ phức tạp để phục vụ cho cái ăn của người nằm ở phòng trong. Mà hầu hạ một cách tươi vui, như được dịp báo đáp một ân nghĩa rất khó trả. Lần nào tôi đến thăm, chị cũng bảo : "Anh vừa nhắc đến cậu, cứ thấp thỏm đã lâu không thấy cậu đến", rồi bắt ở lại dùng cơm với anh, "Anh ăn một mình buồn lắm". Bữa cơm hàng ngày do chị tôi nấu vẫn rất ngon, nấu ngon hơn nhiều bà vợ. Miếng bít tết thật mềm, bát canh cá dưa thật ngọt, đến đĩa dưa đĩa cà muối cũng thơm ngon lạ thường. Lần nào ngồi vào ăn tôi cũng hỏi : "Thế chúng nó đâu cả ?". "Chúng nó" không phải là người của gia đình nhà gái. Không có người nào bên họ nhà gái tới hầu hai ông bà những lần ốm đau, đến thăm thì có, mồm mép đỡ tay chân thì có. "Chúng nó" đây là chỉ mấy người con và cháu của ông anh rể tôi thôi, nhưng gọi thế cho nó thân, vừa thân lại vừa khéo, là không phân biệt con ông hay con bà, là con của cả ông và bà. Ông anh rể như có biết cái ý tứ ấy nên ông trả lời : "Cậu tính, bây giờ chỉ có hai vợ chồng già hầu nhau chứ trông cậy thế nào được bọn nó. Tôi đau thì bà hầu tôi, bà đau thì tôi hầu bà. Nói dại, bây giờ bà nhà tôi cũng đau nốt, thì tôi phải tự bò ra bếp nấu cháo nấu cơm chứ còn biết gọi ai". Chắc không chỉ là một câu nói nịnh mà còn là cái tình thực. Bao giờ ông anh tôi nói tôi đều muốn ứa nước mắt cả.
Cha Mẹ nuôi con như biển hồ lai láng .
Con nuôi Cha Mẹ sao tính tháng , tính ngày .

VIII ​

Ông anh rể tôi hóa ra phải nằm thật, nằm ở nhà vợ vì ông đã quyết định về ở hẳn với bà. Có một lần tôi than thở với chị Đại về cái nghiệp báo nặng nề của chị Bơ một đời người vất vả, đã nghĩ về già được thảnh thơi chút ít lại lẩm cẩm đi rước một người đàn ông xa lạ về hầu, cái số kiếp gì lại đen đủi đến thế. Chị Đại quắc mắt nạt nộ ngay, theo chị hai năm qua là quãng đời đẹp nhất của bà Bơ, được hai năm ấy rồi có phải chết cũng thỏa. Tôi vẫn nhăn răng ra cười, hơn bẩy chục tuổi đầu vẫn phải đi chợ, phải nấu ăn ngày ba bốn bữa, thi thoảng có tạt qua các em, ngồi chưa nóng chỗ đã láo liên đòi về "vì anh ở nhà có một mình", ngày không được nghỉ mà đêm ngủ cũng chẳng đẫy giấc, sống như thế lại bảo là rất thỏa, có mà điên. Chị Đại nhìn tôi một cách rất khinh bỉ rồi giảng giải :
- Một đời bà Bơ có cái gì là của riêng mình đâu, đến một thằng đàn ông của riêng mình cũng không có. Bây giờ bà ấy đã có một ông chồng, là của riêng bà ấy, là mon homme, là ông nhà tôi, ông xã nhà tôi, nó vui lắm, hãnh diện lắm, không nói ra nhưng cứ nhìn mặt là tao biết. Hầu hạ một ông già nửa liệt nửa què mà mặt tươi hơn hớn như người vừa bắt được của, mắt mày mù hay sao mà không nhận ra? Còn tao ấy à, tao lại khác, tao lấy chồng từ năm mới mười bẩy tuổi, ăn ở với nhau trên năm chục năm mới dứt được cái nợ đời. ở với nhau lâu quá tức là nợ, hầu một thằng đàn ông trên nửa thế kỷ lắm lúc muốn phát điên lên, nó chán quá, nhàm quá, ngày nào cũng làm từng ấy việc, nói từng ấy câu, giận hờn nhau cũng là trong bài bản đã quen thuộc. Chán muốn chết! Nên đã có lần tao đi mẹ nó sang Mỹ, ở cả năm với con gái và con rể, trông con cho chúng nó, để cho đời nó khỏi nhàm.
ồ, lại ra là thế! Hình như là thế thật vì có thấy chị Bơ tôi phàn nàn gì về những vất vả của chị đâu, mà lại còn vui lắm, lại chẳng ốm đau gì, cứ khỏe re, mắt như sáng dần, đi lại phăm phăm, nói năng cũng nhiều hơn và hoạt bát tinh tường hẳn. Cái sức mạnh thầm kín nào đã khiến một bà lão trẻ hẳn lại, vui hẳn lại, có vẻ ham sống hơn trước, còn dám tính toán cả những chuyện của tương lai ? Là tình yêu chăng ? Này, các bạn trẻ, các bạn chớ vội cười, các bạn chớ có nghĩ một cách tự phụ rằng chỉ ở lứa tuổi của các bạn mới biết mãnh lực của tình yêu. Không nên chủ quan như thế ! Các bà nội cũng vẫn có, nếu như cái ma lực ấy các cụ không tiêu xài quá phung phí lúc thiếu thời.
Cha Mẹ nuôi con như biển hồ lai láng .
Con nuôi Cha Mẹ sao tính tháng , tính ngày .