Nguyên nhân gây ung thư gan

Tỷ lệ UBTG cao tập trung nhiều ở các nước châu Phi, trung Quốc và Đông Nam Á. Việt nam cũng là quốc gia có tỷ lệ mắc UBTG cao, bệnh đứng hàng thứ 3 ở Nam giới và hàng thứ 6 ở nữ giới, trong các loại ung thư thường gặp. Gần đây nhờ sự tiến bộ của y học chúng ta đã hiểu biết rõ hơn về căn nguyên, cơ chế bệnh sinh và tìm ra nhiều phương pháp để chẩn đoán, điều trị và phòng bệnh hiệu quả hơn. Nhưng UBTG vẫn được coi là bệnh lý ác tính tiến triển và tiên lượng nặng nề, tỉ lệ tử vong cao.
1. Các bệnh gan do virus
Vai trò của nhiễm vi rút gây viêm gan B và viêm gan C mạn tính đã được xác định rõ. 52,3% số bệnh nhân UBTG có liên quan đến nhiễm virus B mạn tính trong đó tần suất gặp ở đa số các nước đang phát triển. Còn 25% số bệnh nhân UBTG có liên quan đến nhiễm virus C mạn tính. Người có mang virus viêm gan B có nguy cơ dễ mắc bệnh UBTG tăng gấp 223 lần người không mang vi rút ( theo Beaslcy 1981 và Fusan Yehl 1989).
Về sự đồng nhiễm virus viêm gan B và C nhiều nghiên cứu cho thấy làm tăng nguy cơ ung thư gan. Nếu chỉ nhiễm virus B chỉ số nguy cơ tương đối là 4,06; chỉ số đó là 3,74 trong trường hợp chỉ nhiễm virus C nhưng là 6,41 nếu đồng nhiễm cả hai loại virus.
2. Độc tố Aflatoxin của nấm mốc (AF).
Aflatoxin B1 là sản phẩm của nấm Aspergillus và A.parasiyicus (ở gạo, lạc, ngũ cốc kém bảo quản) đã được chứng minh từ lâu là cso thể gây ung thư gan thực nghiệm. Đó là một chất gây ung thư tương tác với HBV. Người có thể bị nhiễm AF do ăn phải các ngũ cốc bị ô nhiễm Aflatoxin hoặc ăn thịt các động vật được nuôi bằng ngũ cốc ô nhiễm AF. Các nghiên cứu ở những vùng có tỷ lệ ung thư cao trên thế giới đều cho thấy nhiễm độc AF là nguy cơ chính gây ung thư gan.
3. Rượu
Rượu cũng là một yếu tố nguy cơ quan trọng của UBTG, rất nhiều dữ kiện cho thấy rượu có nhiều tác dụng gây kích phát ung thư gián tiếp. Nghiện rượu và thời gian nghiện rượu là nguyên nhân chủ yếu dẫn đến viêm gan mạn và xơ gan.Người ta nhận thấy rằng nếu uống trên 500ml rượu một ngày trong vòng nhiều năm liên tục thì nguy cơ UBTG tăng cao gấp 4 – 10 lần. Sự ác tính hoá ở các bệnh nhân xơ gan do nghiện rượu tăng rõ rệt, tỷ lệ này sau 5 năm là 19,4%, sau 10 năm là 44,3%, sau 15 năm là 58,2%.
Ở những nước như Hoa Kỳ mà tỷ lệ lưu hành virus viêm gan B thấp, nguy cơ bị ung thư gan tăng cao 40% ở những người uống nhiều rượu. Rượu có thể tương tác với virus viêm gan B, C để tăng nguy cơ bị ung thư gan.
Ở Việt nam virus viêm gan B là yếu tố nguy cơ chính sau đó là viêm gan C, nghiện rượu cũng chính là một yếu tố nguy cơ quan trọng.

4. Xơ gan & các bệnh gan mạn tính ở các mức độ & nguyên nhân khác nhau
Đại đa số UBTG đều phát triển trên nền gan xơ, một số khác trên nền viêm gan mạn tính. Nguyên nhân gây xơ gan và viêm gan mạn tính hay gặp là do virus viêm gan B, virus viêm gan C, rượu, nhưng còn nhiều nguyên nhân khac đáng chú ý như: viêm gan nhiễm mỡ không do rượu, xơ gan tự miễn, xơ gan ứ mật tiên phát, bệnh rối loạn chuyển hoá…
5. Các yếu tố nguy cơ khác
Nhiễm chất độc màu da cam (Dioxin) và UBTG đã được Tôn Thất Tùng đề cập đến từ những năm 1960, một số nghiên cứu cho thấy chất độc màu da cam có độ tích lũy cao trong nhu mô gan bị ung thư cũng như trong mô mỡ của bệnh nhân. Khả năng gây quái thai gặp rất nhiều ở những người tiếp xúc với chúng lâu dài. Tác dụng gây ung thư của Dioxin cũng giống như Benzopyren, Dimetylamin, nhưng mạnh hơn rất nhiều lần.
Nội tiết: một số nghiên cứu về nội tiết, các tác giả cũng nhắc nhiều đến vai trò của nội tiết tố giới tính liên quan đến ung thư gan, vì tỷ lệ nam giới mắc ung thư gan cao hơn nữ giới.
Yếu tố di truyền cũng được đề cập đến, theo Văn Tần trong một số trường hợp UBTG thấy có người cùng huyết thống cũng bị.
Ngoài ra một số yếu tố khác như khói bụi thuốc lá, thuốc tránh thai, thuốc trừ sâu, tiếp xúc với những chất độc trong gan... cũng đang được nghiên cứu.
Như vậy cách phòng bệnh UBTG tốt nhất là cần tránh lây nhiễm virus viêm gan B, C bằng cách tiêm phòng vaccin; khi bị nhiễm cần điều trị triệt để bằng thuốc kháng virus; hạn chế uống rượu bia; không sử dụng các thực phẩm ngũ cốc bị nấm mốc, và cần có ý thức hơn trong việc bảo vệ môi trường sống để chúng ta có cuộc sống thật sự khoẻ mạnh.
Xem thêm