1. Daáu chaân cuûa moät caùi boùng. "Toâi chaúng laø caùi quaùi gì Toâi luoân luoân chaúng laø caùi quaùi gì Toâi muoán laø caùi quaùi gì cuõng khoâng ñöôïc Nhöng toâi coù trong toâi taát caû nhöõng giaác moäng cuûa theá gian?" Fernando Pessoa "'aùm ñoâng ñoäc giaû" coù leõ chæ bieát tôùi teân nhaø thô Fernando Pessoa, laàn ñaàu tieân, qua Saramago. Khi ñöôïc giaûi Nobel vaên chöông (1998), oâng cho bieát, ñaây laø taùc giaû ruoät cuûa mình. Nhöng phaûi ñôïi tôùi khi Cao Haønh Kieän vinh danh nhaø thô ngöôøi Boà ñaøo nha, trong baøi dieãn vaên nhaän giaûi Nobel vaên chöông (2000), "Lí do cuûa vaên hoïc", "nhaø thô thaâm traàm nhaát cuûa theá kæ 20 laø Fernando Pessoa", thieân haï môùi taù hoûa! Taù hoaû, ñuùng nhö vaäy, khoâng chæ vôùi 'oâng phöông maø luoân caû Taây phöông, nhaát laø coõi vaên vieát baèng tieáng Anh. Eugeùnio Lisboa, moät trong hai ngöôøi bieân taäp cuoán "Fernando Pessoa: A Centenary E***ion" (nhaø xb Carcanet, Manchester) ghi nhaän: khi Harold Bloom cho xuaát baûn cuoán "Coõi Vaên Taây" (taïm dòch töø "The Western Canon", 1949), vaø ñeå Pessoa vaøo trong danh saùch 26 taùc giaû haøng ñaàu, moät tay ñieåm saùch treân tôø Time, (vì lòch söï, W.S. Mervin, taùc giaû baøi vieát veà Pessoa, "Daáu chaân cuûa moät caùi boùng", treân tôø 'ieåm Saùch New York, soá ñeà ngaøy 3.12.1998, ñaõ khoâng neâu teân), ñaõ "böïc mình" cho raèng, vò giaùo sö ñaùng neå naøy chieàu theo söï yeáu ñuoái rieâng tö, khi töï cho mình coù caëp maét tinh ñôøi, nhaän ra ñöôïc nhöõng taùc giaû huõ nuùt mang tính haøn laâm. Hôn saùu chuïc naêm sau khi oâng maát, baåy taùc phaåm cuûa oâng, hoaëc cuûa thieân haï vieát veà thô ca cuûa oâng, ñaõ ñöôïc xuaát baûn, baèng tieáng Anh, ôû caû hai bôø 'aïi Taây Döông, lieân tieáp trong cuøng moät naêm (1998): "Traêm naêm Pessoa", Eugeùnio vaø L.C. Taylor bieân taäp; "Thô Pessoa", dòch thuaät vaø bieân taäp: Edwin Honig vaø Susan M. Brown, nhaø xb City Lights; "Fernando vaø Coâng ty: Tuyeån taäp thô" (bieân taäp, dòch thuaät: Richard Zenith, nhaø xb Grove); "Luoân luoân ngôõ ngaøng: Tuyeån taäp vaên xuoâi" (bieân taäp, dòch thuaät, giôùi thieäu: Edwin Honig, nhaø xb City Lights; "Ngöôøi Chaên Cöøu", Fernando Pessoa, dòch giaû: Edwin Honig vaø Susan M. Brown, nhaø xb The Sheep Meadow Press; "Daãn nhaäp Fernando Pessoa: Chuû nghóa hieän ñaïi vaø nhöõng nghòch lyù veà nguoàn goác taùc giaû", Darlene J. Sadlier, nhaø xb 'aïi hoïc Florida; "Söï hieän dieän cuûa Pessoa: Nhöõng ñaùp öùng vaên hoïc Anh, Myõ vaø Nam Myõ", George Monteiro, nhaø xb 'aïi hoïc Kentucky. "Hoâm nay, toâi bò ñaùnh guïc, nhö theå toâi bieát ñöôïc chaân lyù Hoâm nay, toâi saùng suoát, nhö theå toâi saép lìa ñôøi" Fernando Pessoa Vaøo naêm 1935 khi Pessoa qua ñôøi, thöïc söï, oâng ít ñöôïc bieát tôùi, tuy ñaõ cho xuaát baûn chöøng 300 baøi thô, 130 maåu taûn vaên treân nhöõng taïp chí ñònh kyø, vaø moät taäp nhoû nhöõng baøi thô ñaàu ñôøi baèng tieáng Anh (oâng song ngöõ, vaø ñaõ traûi qua nhöõng naêm hoïc taïi Nam Phi). Moät vaøi nhaø pheâ bình Boà ñaøo nha ñaõ ca ngôïi oâng nhö laø keû tieân phong cuûa chuû nghóa hieän ñaïi veà ngoân ngöõ. OÂng maát khi ñöôïc 47 tuoåi, do beänh gan (cirrhosis), theo L.C. Taylor, trong baûn in Carcanet noùi ôû treân, nhöng theo Honigh, trong "Luoân luoân ngôõ ngaøng", oâng nhaäp vieän laø do vieâm gan (hepatitis). Thi só, nhöng coøn laø chieâm tinh gia, oâng tin raèng mình coøn hai naêm nöõa môùi lìa ñôøi. Vaø oâng hy voïng duøng hai naêm ñoù ñeå saép xeáp caùi röông goã chöùa 25 ngaøn maåu taûn vaên cuûa mình. Miguel Torga, vaøo luùc ñoù laø moät y só, vaø keå töø ñoù, trôû thaønh moät trong nhöõng khuoân maët vaên chöông saùng giaù ôû Boà ñaøo nha, ñaõ vieát trong nhaät kyù nhö sau: "Fernando Pessoa ñaõ maát. Vöøa nghe tin treân baùo, toâi ñoùng cöûa phoøng beänh, vaø chui ruùc vaøo vuøng nuùi. Giöõa röøng caây vaø ñaù taûng, toâi khoùc caùi cheát cuûa thi só vó ñaïi nhaát thôøi ñaïi chuùng ta. Boà ñaøo nha nhìn con ngöôøi naèm trong coã quan taøi, treân ñöôøng tôùi baát töû, vaø chaúng theøm hoûi, con ngöôøi ñoù laø ai." Ngöôøi thi só "coâ ñôn, ngheøo, chaúng ñöôïc bieát tôùi", chæ coù ñöôïc vinh quang, sau ñi ñaõ rôøi khoûi nôi naøy. Pessoa ñaõ töøng vieát veà söï noåi tieáng: "'oâi khi toâi nghó veà nhöõng con ngöôøi noåi tieáng, vaø caûm thaáy taát caû noãi phieàn haø vì noù. Noåi tieáng laø chuyeän taàm phaøo. Noù gaây toån thöông tôùi caûm tính cuûa baát cöù moät ai?. Moät ngöôøi trôû thaønh noåi tieáng laø maát tieâu luoân cuoäc ñôøi rieâng tö cuûa mình? Nhöõng böùc töôøng baûo veä söï rieâng tö bieán thaønh nhöõng taám göông? Moät khi trôû thaønh noåi tieáng, laø maát tieâu luoân cô may trôû laïi vôùi coõi u toái. Noåi tieáng laø heát thuoác chöõa. Nhö thôøi gian, laøm sao coù chuyeän ñaûo ngöôïc?" Pessoa, tieáng Boà ñaøo nha coù nghóa laø "person" (con ngöôøi). Trong coõi traêm naêm chæ coøn boán möôi baåy ñoù, "con ngöôøi" ñöôïc goïi laø Pessoa hoùa ra laø moät chuoãi "personae", moät voøng troøn noäi taïi, vaø nhöõng khuoân maët ôû beân ngoaøi voøng troøn naøy, laø nhöõng phoùng chieáu, hoaëc bò phoùng chieáu, cuûa chính Pessoa, cho duø khuoân maët ñoù laø cuûa baát cöù ai. Vaøo naêm 1910, khi 22 tuoåi, oâng vieát, "Troïn caùi tinh anh cuûa toâi, chæ laø ngaàn ngaïi, nghi ngôø. Chaúng coù gì laø roõ reät ôû nôi toâi, moïi thöù ñeàu giao ñoäng quanh toâi, vaø toâi vôùi chuùng, moät baát chaéc ôû trong toâi." Cuøng naêm, oâng vieát: "Thô ca laø ngôõ ngaøng, laø chieâm ngöôõng, nhö moät sinh vaät rôùt töø nhöõng coõi trôøi, bieát roõ raèng mình ñang rôùt, vaø ngôõ ngaøng veà moïi ñieàu moïi chuyeän." Chaúng coù gì ngaïc nhieân khi con ngöôøi maø chuùng ta goïi laø Pessoa trung taâm (the central Pessoa) cöù chuùi maõi vaøo coõi u toái. Chaúng coù gì ngaïc nhieân, khi chuùng ta nhìn laïi thuôû coøn laø hoïc sinh trung hoïc ôû Durban High School (Nam Phi), chaøng thi só ñaõ choïn cho mình buùt hieäu Alexander Search [search: tìm kieám, truy luøng], khi vieát nhöõng baøi thô tieáng Anh, vaø ñaây coù leõ laø moät trong nhöõng töï-phoùng (self-projections) ñaàu tieân, maø oâng goïi laø nhöõng "heteronyms" [ñoàng aâm dò nghóa, thí duï nhö lead, daãn daét, vaø lead, chì, moät thöù kim loaïi], taäp theå "baêng phaùi" cuûa mình. Gaàn cuoái ñôøi, oâng vieát cho Adolfo Casais Monteiro: "Töø aáu thô, toâi ñaõ coù khuynh höôùng taïo ra chung quanh toâi moät theá giôùi giaû töôûng, bao quanh chính toâi baèng nhöõng baïn beø, nhöõng thaân quen chaúng heà hieän höõu. (Toâi khoâng hieåu, leõ dó nhieân, hoï, hay laø chính toâi, khoâng thöïc söï hieän höõu)." Vaøo naêm 1913, sau moät thôøi kyø vieát nhö vuõ nhö baõo nhöõng cuoán soå ghi (notebooks), ñoâi khi vieát nhanh ñeán noãi sau ñoù oâng khoâng laøm sao "giaûi maõ" ñöôïc nhöõng töø cuûa chính mình, trong khi cuøng luùc, oâng khoâng laøm sao giöõ lieân tuïc vieäc vieát (work), vaø oâng baét ñaàu ñieàu oâng goïi laø "Book of Disquietude", (Cuoán saùch cuûa söï baát an), goàm nhöõng maåu ñoaïn daøi ngaén khoâng ñeàu nhau, moät soá sau ñöôïc in treân nhöõng taïp chí. Trong cuøng naêm oâng vieát cho Maùrio Saù-Carneiro: "? Toâi ñang traûi qua moät trong nhöõng côn khuûng hoaûng nhö trong noâng nghieäp ngöôøi ta thöôøng goïi? khuûng hoaûng boäi thu? nhöõng caâu thô baèng tieáng Anh, tieáng Boà ñaøo nha, nhöõng suy töôûng, yù nghó, döï phoùng, maåu ñoaïn, maø toâi chaúng hieåu gì heát, ngoaïi tröø söï hieän höõu cuûa chuùng, nhöõng con chöõ chaúng baét ñaàu maø cuõng chaúng chaám döùt, nhöõng loùe saùng pheâ bình, nhöõng thì thaàm sieâu hình? Troïn moät neàn vaên chöông, Maùrio thaân meán cuûa toâi ôi, ñeán töø moät coõi muø söông, ñi qua moät coõi söông muø, bieán maát vaøo trong coõi muø muø?" Trong cuøng naêm, tính ñuøa cuøng ngöôøi baïn noùi treân, Pessoa vieát cho oâng ta, oâng ñaõ taïo ra (make up) moät "thi só ñoàng queâ thuoäc loaïi raéc roái", maø oâng muoán trình dieän thi só naøy, nhö laø moät ngöôøi thöïc; vaø tröôùc ñoù, oâng ñaõ döï ñònh vieát moät vaøi baøi thô "ngoaïi ñaïo" theo cung caùch maø oâng muoán gaùn cho moät "ñoàng aâm dò nghóa" cuûa mình [coù teân laø] "Ricardo Reis" Thieân haø nho nhoû [ñöôïc goïi laø] Fernando Pessoa, xaåy ra trong naêm tieáp theo (1914), laø moät "trôû thaønh hieän thöïc gaây chaán ñoäng"; oâng moâ taû noù, trong thö göûi Casais Monteiro, vaø ñaây khoâng chæ laø daáu aán trong ñôøi oâng, maø coøn cuûa caû lòch söû vaên hoïc Boà ñaøo nha hieän ñaïi: "Moät böõa ?" ñoù laø ngaøy Taùm thaùng Ba, 1914 ?" toâi tôùi moät giaù saùch cao, laáy moät maåu giaáy, vaø cöù theá ñöùng vieát, nhö toâi thöôøng laøm, khi coù theå. Vaø toâi vieát chöøng ba chuïc baøi thô, baøi noï tieáp baøi kia, nhö trong tình traïng leân ñoàng, hay gì gì ñoù, maø toâi khoâng theå naøo ñònh nghóa noåi. 'aây laø moät ngaøy hieån haùch cuûa ñôøi toâi? Toâi baét ñaàu vôùi töïa ñeà "O Guardator de Rebanhos" (Ngöôøi chaên cöøu). 'ieàu xaåy ra tieáp theo, laø söï xuaát hieän moät ngöôøi naøo ñoù ôû trong toâi, lieàn laäp töùc, toâi cho ngöôøi ñoù caùi teân Alberto Caeiro. Haõy tha thöù cho toâi, [veà] caâu vaên ngu ngoác naøy: Trong toâi xuaát hieän sö phuï cuûa toâi? Vöøa môùi vieát xong ba möôi baøi thô kyø cuïc nhö vaäy, toâi laáy theâm giaáy vaø laïi vieát khoâng ngöøng, saùu baøi thô taïo thaønh "Chuva Obliqua" (Möa nghieâng), bôûi Fernando Pessoa?. 'aây laø söï trôû veà cuûa Fernando Pessoa vôùi Fernando Pessoa chính haén? Moät khi Alberto Caeiro xuaát hieän, aâm thaàm, theo tröïc giaùc maùch baûo, toâi coá gaéng kieám nhöõng ñeä töû cho sö phuï. Töø tính ngoaïi ñaïo dôûm cuûa oâng thaày, toâi laøm baät ra ñeä töû tieàm taøng cuûa oâng laø Ricardo Reis? Cöù theá toâi taïo ra moät baêng phaùi khoâng hieän höõu. Toâi loâi ra, naøo laø nhöõng aûnh höôûng, nhöõng lieân heä; toâi laéng nghe, ôû beân trong toâi, nhöõng cuoäc thaûo luaän, nhöõng khaùc bieät veà chuaån möùc, vaø trong taát caû baêng phaùi, hình nhö toâi, keû saùng taïo ra, laïi môø nhaït hôn heát?." Baêng phaùi treân ñaây ôû vôùi Pessoa, hay "laø" Pessoa, troïn cuoäc ñôøi coøn laïi cuûa oâng. Laù thö ñöôïc vieát 21 naêm sau khi "bieán ñoäng" xaåy ra, vaø chæ vaøi thaùng, tröôùc khi oâng maát.
-------------------------------------------------------------------------------- 1. Dấu chân của một cái bóng. "Tôi chẳng là cái quái gì Tôi luôn luôn chẳng là cái quái gì Tôi muốn là cái quái gì cũng không được Nhưng tôi có trong tôi tất cả những giấc mộng của thế gian???" Fernando Pessoa "Đám đông độc giả" có lẽ chỉ biết tới tên nhà thơ Fernando Pessoa, lần đầu tiên, qua Saramago. Khi được giải Nobel văn chương (1998), ông cho biết, đây là tác giả ruột của mình. Nhưng phải đợi tới khi Cao Hành Kiện vinh danh nhà thơ người Bồ đào nha, trong bài diễn văn nhận giải Nobel văn chương (2000), "Lí do của văn học", "nhà thơ thâm trầm nhất của thế kỉ 20 là Fernando Pessoa", thiên hạ mới tá hỏa! Tá hoả, đúng như vậy, không chỉ với Đông phương mà luôn cả Tây phương, nhất là cõi văn viết bằng tiếng Anh. Eugénio Lisboa, một trong hai người biên tập cuốn "Fernando Pessoa: A Centenary E***ion" (nhà xb Carcanet, Manchester) ghi nhận: khi Harold Bloom cho xuất bản cuốn "Cõi Văn Tây" (tạm dịch từ "The Western Canon", 1949), và để Pessoa vào trong danh sách 26 tác giả hàng đầu, một tay điểm sách trên tờ Time, (vì lịch sự, W.S. Mervin, tác giả bài viết về Pessoa, "Dấu chân của một cái bóng", trên tờ Điểm Sách New York, số đề ngày 3.12.1998, đã không nêu tên), đã "bực mình" cho rằng, vị giáo sư đáng nể này chiều theo sự yếu đuối riêng tư, khi tự cho mình có cặp mắt tinh đời, nhận ra được những tác giả hũ nút mang tính hàn lâm. Hơn sáu chục năm sau khi ông mất, bẩy tác phẩm của ông, hoặc của thiên hạ viết về thơ ca của ông, đã được xuất bản, bằng tiếng Anh, ở cả hai bờ Đại Tây Dương, liên tiếp trong cùng một năm (1998): "Trăm năm Pessoa", Eugénio và L.C. Taylor biên tập; "Thơ Pessoa", dịch thuật và biên tập: Edwin Honig và Susan M. Brown, nhà xb City Lights; "Fernando và Công ty: Tuyển tập thơ" (biên tập, dịch thuật: Richard Zenith, nhà xb Grove); "Luôn luôn ngỡ ngàng: Tuyển tập văn xuôi" (biên tập, dịch thuật, giới thiệu: Edwin Honig, nhà xb City Lights; "Người Chăn Cừu", Fernando Pessoa, dịch giả: Edwin Honig và Susan M. Brown, nhà xb The Sheep Meadow Press; "Dẫn nhập Fernando Pessoa: Chủ nghĩa hiện đại và những nghịch lý về nguồn gốc tác giả", Darlene J. Sadlier, nhà xb Đại học Florida; "Sự hiện diện của Pessoa: Những đáp ứng văn học Anh, Mỹ và Nam Mỹ", George Monteiro, nhà xb Đại học Kentucky. "Hôm nay, tôi bị đánh gục, như thể tôi biết được chân lý Hôm nay, tôi sáng suốt, như thể tôi sắp lìa đời" Fernando Pessoa Vào năm 1935 khi Pessoa qua đời, thực sự, ông ít được biết tới, tuy đã cho xuất bản chừng 300 bài thơ, 130 mẩu tản văn trên những tạp chí định kỳ, và một tập nhỏ những bài thơ đầu đời bằng tiếng Anh (ông song ngữ, và đã trải qua những năm học tại Nam Phi). Một vài nhà phê bình Bồ đào nha đã ca ngợi ông như là kẻ tiên phong của chủ nghĩa hiện đại về ngôn ngữ. Ông mất khi được 47 tuổi, do bệnh gan (cirrhosis), theo L.C. Taylor, trong bản in Carcanet nói ở trên, nhưng theo Honigh, trong "Luôn luôn ngỡ ngàng", ông nhập viện là do viêm gan (hepatitis). Thi sĩ, nhưng còn là chiêm tinh gia, ông tin rằng mình còn hai năm nữa mới lìa đời. Và ông hy vọng dùng hai năm đó để sắp xếp cái rương gỗ chứa 25 ngàn mẩu tản văn của mình. Miguel Torga, vào lúc đó là một y sĩ, và kể từ đó, trở thành một trong những khuôn mặt văn chương sáng giá ở Bồ đào nha, đã viết trong nhật ký như sau: "Fernando Pessoa đã mất. Vừa nghe tin trên báo, tôi đóng cửa phòng bệnh, và chui rúc vào vùng núi. Giữa rừng cây và đá tảng, tôi khóc cái chết của thi sĩ vĩ đại nhất thời đại chúng ta. Bồ đào nha nhìn con người nằm trong cỗ quan tài, trên đường tới bất tử, và chẳng thèm hỏi, con người đó là ai." Người thi sĩ "cô đơn, nghèo, chẳng được biết tới", chỉ có được vinh quang, sau đi đã rời khỏi nơi này. Pessoa đã từng viết về sự nổi tiếng: "Đôi khi tôi nghĩ về những con người nổi tiếng, và cảm thấy tất cả nỗi phiền hà vì nó. Nổi tiếng là chuyện tầm phào. Nó gây tổn thương tới cảm tính của bất cứ một ai???. Một người trở thành nổi tiếng là mất tiêu luôn cuộc đời riêng tư của mình??? Những bức tường bảo vệ sự riêng tư biến thành những tấm gương??? Một khi trở thành nổi tiếng, là mất tiêu luôn cơ may trở lại với cõi u tối. Nổi tiếng là hết thuốc chữa. Như thời gian, làm sao có chuyện đảo ngược?" Pessoa, tiếng Bồ đào nha có nghĩa là "person" (con người). Trong cõi trăm năm chỉ còn bốn mươi bẩy đó, "con người" được gọi là Pessoa hóa ra là một chuỗi "personae", một vòng tròn nội tại, và những khuôn mặt ở bên ngoài vòng tròn này, là những phóng chiếu, hoặc bị phóng chiếu, của chính Pessoa, cho dù khuôn mặt đó là của bất cứ ai. Vào năm 1910, khi 22 tuổi, ông viết, "Trọn cái tinh anh của tôi, chỉ là ngần ngại, nghi ngờ. Chẳng có gì là rõ rệt ở nơi tôi, mọi thứ đều giao động quanh tôi, và tôi với chúng, một bất chắc ở trong tôi." Cùng năm, ông viết: "Thơ ca là ngỡ ngàng, là chiêm ngưỡng, như một sinh vật rớt từ những cõi trời, biết rõ rằng mình đang rớt, và ngỡ ngàng về mọi điều mọi chuyện." Chẳng có gì ngạc nhiên khi con người mà chúng ta gọi là Pessoa trung tâm (the central Pessoa) cứ chúi mãi vào cõi u tối. Chẳng có gì ngạc nhiên, khi chúng ta nhìn lại thuở còn là học sinh trung học ở Durban High School (Nam Phi), chàng thi sĩ đã chọn cho mình bút hiệu Alexander Search [search: tìm kiếm, truy lùng], khi viết những bài thơ tiếng Anh, và đây có lẽ là một trong những tự-phóng (self-projections) đầu tiên, mà ông gọi là những "heteronyms" [đồng âm dị nghĩa, thí dụ như lead, dẫn dắt, và lead, chì, một thứ kim loại], tập thể "băng phái" của mình. Gần cuối đời, ông viết cho Adolfo Casais Monteiro: "Từ ấu thơ, tôi đã có khuynh hướng tạo ra chung quanh tôi một thế giới giả tưởng, bao quanh chính tôi bằng những bạn bè, những thân quen chẳng hề hiện hữu. (Tôi không hiểu, lẽ dĩ nhiên, họ, hay là chính tôi, không thực sự hiện hữu)." Vào năm 1913, sau một thời kỳ viết như vũ như bão những cuốn sổ ghi (notebooks), đôi khi viết nhanh đến nỗi sau đó ông không làm sao "giải mã" được những từ của chính mình, trong khi cùng lúc, ông không làm sao giữ liên tục việc viết (work), và ông bắt đầu điều ông gọi là "Book of Disquietude", (Cuốn sách của sự bất an), gồm những mẩu đoạn dài ngắn không đều nhau, một số sau được in trên những tạp chí. Trong cùng năm ông viết cho Mário Sá-Carneiro: "??? Tôi đang trải qua một trong những cơn khủng hoảng như trong nông nghiệp người ta thường gọi??? khủng hoảng bội thu??? những câu thơ bằng tiếng Anh, tiếng Bồ đào nha, những suy tưởng, ý nghĩ, dự phóng, mẩu đoạn, mà tôi chẳng hiểu gì hết, ngoại trừ sự hiện hữu của chúng, những con chữ chẳng bắt đầu mà cũng chẳng chấm dứt, những lóe sáng phê bình, những thì thầm siêu hình??? Trọn một nền văn chương, Mário thân mến của tôi ơi, đến từ một cõi mù sương, đi qua một cõi sương mù, biến mất vào trong cõi mù mù???" Trong cùng năm, tính đùa cùng người bạn nói trên, Pessoa viết cho ông ta, ông đã tạo ra (make up) một "thi sĩ đồng quê thuộc loại rắc rối", mà ông muốn trình diện thi sĩ này, như là một người thực; và trước đó, ông đã dự định viết một vài bài thơ "ngoại đạo" theo cung cách mà ông muốn gán cho một "đồng âm dị nghĩa" của mình [có tên là] "Ricardo Reis" Thiên hà nho nhỏ [được gọi là] Fernando Pessoa, xẩy ra trong năm tiếp theo (1914), là một "trở thành hiện thực gây chấn động"; ông mô tả nó, trong thư gửi Casais Monteiro, và đây không chỉ là dấu ấn trong đời ông, mà còn của cả lịch sử văn học Bồ đào nha hiện đại: "Một bữa ??" đó là ngày Tám tháng Ba, 1914 ??" tôi tới một giá sách cao, lấy một mẩu giấy, và cứ thế đứng viết, như tôi thường làm, khi có thể. Và tôi viết chừng ba chục bài thơ, bài nọ tiếp bài kia, như trong tình trạng lên đồng, hay gì gì đó, mà tôi không thể nào định nghĩa nổi. Đây là một ngày hiển hách của đời tôi??? Tôi bắt đầu với tựa đề "O Guardator de Rebanhos" (Người chăn cừu). Điều xẩy ra tiếp theo, là sự xuất hiện một người nào đó ở trong tôi, liền lập tức, tôi cho người đó cái tên Alberto Caeiro. Hãy tha thứ cho tôi, [về] câu văn ngu ngốc này: Trong tôi xuất hiện sư phụ của tôi??? Vừa mới viết xong ba mươi bài thơ kỳ cục như vậy, tôi lấy thêm giấy và lại viết không ngừng, sáu bài thơ tạo thành "Chuva Obliqua" (Mưa nghiêng), bởi Fernando Pessoa???. Đây là sự trở về của Fernando Pessoa với Fernando Pessoa chính hắn??? Một khi Alberto Caeiro xuất hiện, âm thầm, theo trực giác mách bảo, tôi cố gắng kiếm những đệ tử cho sư phụ. Từ tính ngoại đạo dởm của ông thầy, tôi làm bật ra đệ tử tiềm tàng của ông là Ricardo Reis??? Cứ thế tôi tạo ra một băng phái không hiện hữu. Tôi lôi ra, nào là những ảnh hưởng, những liên hệ; tôi lắng nghe, ở bên trong tôi, những cuộc thảo luận, những khác biệt về chuẩn mức, và trong tất cả băng phái, hình như tôi, kẻ sáng tạo ra, lại mờ nhạt hơn hết???." Băng phái trên đây ở với Pessoa, hay "là" Pessoa, trọn cuộc đời còn lại của ông. Lá thư được viết 21 năm sau khi "biến động" xẩy ra, và chỉ vài tháng, trước khi ông mất. Despair is not Hopeless!
