Nhật ký Đặng Thùy Trâm

Thông tin rất dễ dàng, dễ đến mức Bush bảo đánh I rắc vì Vũ khí chi chi đó, dân cũng ừ biết thế, đến lúc đánh xong Bush bảo hổng có vũ khí, ta đem dân chủ đến cho I rắc, dân cũng ừ biết thế, Dân chủ lâu quá không thấy, Bush bảo gắng đợi, thì dân cũng chỉ biết ừ biết thế . Có ông dân Mỹ nào được nhìn thấy Tài liệu tối mật của Bộ Quốc Phòng xem I rắc có VK như thế nào đâu ? Có ông dân Mỹ nào được xem bản kế hoạch "đem dân chủ" đến cho I rắc thế nào đâu ?

Thông tin rất dễ dàng, dễ đến mức Bush bảo đánh I rắc vì Vũ khí chi chi đó, dân cũng ừ biết thế, đến lúc đánh xong Bush bảo hổng có vũ khí, ta đem dân chủ đến cho I rắc, dân cũng ừ biết thế, Dân chủ lâu quá không thấy, Bush bảo gắng đợi, thì dân cũng chỉ biết ừ biết thế . Có ông dân Mỹ nào được nhìn thấy Tài liệu tối mật của Bộ Quốc Phòng xem I rắc có VK như thế nào đâu ? Có ông dân Mỹ nào được xem bản kế hoạch "đem dân chủ" đến cho I rắc thế nào đâu ?
[/QUOTE]
Đồng chí này hay nhỉ,đang nói chuyện Việt Nam,lèo 1 phát thẳng tưng qua Mỹ.Ai lại đem so sánh giữa 1 đất nước xã hội chủ nghĩa do Đảng Cộng Sản quang vinh,muôn năm lãnh đạo với 1 tên to đầu đế quốc do bọn tư sản mại bản lãnh đạo?So sánh thế hóa ra đánh đồng cả hai với nhau à?

Chả thế mà các cụ chấy sĩ của chúng ta tự cho rằng mình biết những thông tin đặc biệt,thuộc hàng bí sử, còn như bọn mình thì chả biết cái quái gì cả, vì bị nhà nước che dấu, nhồi sọ.
Các thông tin ấy lạ và quái quá mà.

Nguyễn Ngọc Giao
Nhật kí Đặng Thuỳ Trâm: so sánh nguyên tác và ấn bản

Bài viết của Phạm Hoàng Quân («Biên soạn nhật ký?») cho thấy có sự khác biệt giữa văn bản viết tay của Đặng Thuỳ Trâm (xem bản pdf trên http://star.vietnam.ttu.edu/) và ấn bản của Nhã Nam & Nhà xuất bản Hội nhà văn (Hà Nội, 2005). Nhà xuất bản khẳng định (tr. 7): «Trong quá trình biên soạn và chỉnh lý, chúng tôi cố gắng tôn trọng nguyên bản câu văn cũng như những thói quen dùng từ và ngữ pháp của tác giả - chỉ sửa lại một số từ địa phương hoặc lược bớt những từ trùng lặp». Theo đài BBC, ông Vương Trí Nhàn, người biên tập cuốn sách, cho biết «mặc dù ông chỉ tham gia ở khâu cuối cùng và về mặt kỹ thuật nhiều hơn nội dung, nhưng ông nói ông tin rằng công việc biên tập cuốn sách chỉ làm cho nó dễ đọc hơn», «bà Đặng Kim Trâm, em út của bà Đặng Thùy Trâm là người chủ biên, quyết định nội dung phần ra mắt công chúng». Ông nói với BBC rằng bà Kim Trâm khẳng định bà «dám chịu trách nhiệm và không sợ thách thức của dư luận». Ông nói rằng sẽ là «không tôn trọng độc giả» nếu không biên tập cuốn nhật ký vì nó sẽ kèm theo những lỗi chính tả, những câu viết có thể không rõ nghĩa hoặc sách sẽ quá dày và tốn thời gian của người đọc.
Qua những câu trích dẫn trên, người đọc biết rằng ngoài những lỗi chính tả và những từ trùng lặp, bản in còn khác nguyên bản ở: (1) những đoạn bị lược bỏ; (2) những đoạn được «biên soạn» lại. Vì không biết số lượng và nội dung những đoạn bị lược bỏ hay «biên tập», người đọc không thể kiểm chứng (xác nhận hay phủ nhận) lời khẳng định của Vương Trí Nhàn: «Chúng tôi không làm lệch, sai lạc tư tưởng chính, không có gì xuyên tạc, làm méo mó nhật ký», do đó, tuỳ theo cảm nhận chủ quan, mỗi người dễ đi tới những kết luận thiếu căn cứ - và trên thực tế, đã có không ít người làm như vậy.
Để đi tới một nhận định khách quan, và do tầm quan trọng của Nhật kí Đặng Thuỳ Trâm, tôi đã bỏ mấy ngày so sánh hai văn bản. Những khác biệt giữa bản viết tay của chị Thuỳ và bản in của Nhà xuất bản Hội nhà văn thuộc loại sau đây:
1. Những đoạn bị lược bỏ
Trước tiên, phải cảm ơn Phạm Hoàng Quân đã chứng minh hai đoạn nhật kí viết ngày 1 và 5.4.1970 (mà anh đã soi kính lúp để đọc từ hình bìa bản in) đã bị lược bỏ trong bản in. Đó không phải là những đoạn duy nhất bị lược bỏ, xin liệt kê: toàn bộ các ngày 10.1.68, 7.12.68, 23.5.69, 26.10.69, 3.1.70, 19.1.70, 15.2.70, 24.3.70. Ngoài ra, trong những trang khác, một số đoạn đã bị lược bỏ, có khi được biểu thị bằng một hàng dấu chấm....., có khi không. Tổng cộng những đoạn bị lược bỏ như vậy không nhiều, tối đa là 12 trang in (trên gần 250 trang nhật kí), do đó nói rằng nếu không lược bớt thì «sách sẽ quá dày», «tốn thời gian của người đọc» là một luận điểm thiếu nghiêm chỉnh.
Câu hỏi đặt ra ở đây là: nội dung các đoạn bị lược bỏ có «vấn đề» gì không? Phải chăng những người biên tập đã quyết định «hốt cắt đục» là để tránh né, là «tự kiểm duyệt»?
Nội dung hai đoạn mà Phạm Hoàng Quân phát hiện bị lược bỏ, về mặt này, rất tiêu biểu. Đoạn viết ngày 1.4.70 có tính chất chính trị:
«1.4 Kỷ niệm 10 năm ngày vào Đoàn, 10 năm qua từ 1 thiếu niên bây giờ Th. đã là 1 cán bộ dày dạn trong khói lửa, Th. o hề tự hào mà chỉ thấy rằng mình đã làm đúng như lời thề dưới cờ Đoàn trong ngày hôm ấy.
Những đêm dài suy nghĩ, Th. ơi, hãy nghiêm khắc với bản thân hơn nữa đừng để 1 câu hỏi làm đau nhói lòng Th. Tại sao mọi người o hiểu Th.? mà hãy hỏi tại sao Th. lại để mọi người o hiểu mình? Đành rằng có những người o tốt, nhỏ mọn ghen tuông kèn cựa...»
Rõ ràng đoạn này phê phán những sự ghen tuông kèn cựa (có thể hiểu là của những đồng chí đảng viên), nhưng công bằng mà nói, nhật kí (bản in) có nhiều đoạn phê phán Đảng nặng nề hơn nhiều, mà không bị lược bỏ. Thêm nữa, một số câu đoạn bị lược bỏ trong nhiều trang lại là những đoạn Đặng Thuỳ Trâm khẳng định một lập trường rất ?ođỏ?, không lẽ ta nên quy kết là những người biên tập muốn sách bán chạy ở cả California.
Xin đơn cử một ví dụ, cũng là để cải chính giả thuyết của Phạm Hoàng Quân và minh oan cho ban biên tập. Sau khi nhận thấy đoạn nhật kí ngày 1.4.70 bị lược bỏ, lại thấy đoạn viết ngày 30.3.70 có một vài ý trùng lặp, Phạm Hoàng Quân nêu ra giả thuyết phải chăng người ta đã ?obiên tập? hai đoạn này làm một? Thật ra đoạn 30.3.70 (trang 237 bản in) đã chép nguyên văn trang viết tay, không thêm thắt xào xáo gì, chỉ có điều, câu cuối ?oƠi cô gái học sinh, ba năm trên chiến trường lửa khói, trong gai góc cuộc đời, bàn chân cô dày dạn lên nhiều rồi, bãy mạnh dạn mà đi, vững bước mà đi nghe? (bản in) bị cắt mất mấy chữ cuối câu: ?ongười con gái xã hội chủ nghĩa trên đất Miền Nam? (bản viết tay). Lối cắt bớt một đoạn câu chót (với nội dung ?ochính trị lập trường? tương tự) đã xảy ra khá nhiều lần. Có khi rất khó đoán lý do (ngoại trừ lý do cẩu thả), thí dụ như ở trang 113, ngày 1.1.1969, cắt hai câu cuối bài Thơ chúc Tết 1969 của Chủ tịch Hồ Chí Minh (mà bản viết tay có chép đầy đủ):
Tiến lên! Chiến sĩ, đồng bào!
Bắc Nam sum họp, xuân nào vui hơn.
Tóm lại, tôi không quy kết việc cắt bỏ những trang đoạn có nội dung chính trị là tự kiểm duyệt hay tránh né. Vấn đề đặt ra, và tôi sẽ trở lại ở cuối bài, là có nên làm như vậy không, nếu làm thì nên làm thế nào để giữ tính trung thực, cũng là để tôn trọng tác giả và độc giả.

Khác với đoạn viết ngày 1.4.70, đoạn viết ngày 5.4.70 (bị cắt bỏ) có nội dung tình cảm:
«5. 4 Có phải vì cô đơn mà cảm thấy nhớ thương đến vô cùng hay o/ hở người anh thân thiết của em? Chiều nay Cúc lên đường về cơ quan phục vụ, bỗng nhiên nỗi buồn nhớ như tăng lên bội phần. Cuộc sống sao mà phức tạp, mà sao mình lại làm 1 con bé sống với trái tim giàu tình cảm như thế này? Tại sao ư? Vì từ nhỏ đến giờ nó là như vậy ?" nghe những ý kiến của chị Hạnh cảm thấy buồn lạ lùng. Con người vẫn có những kẻ sống với tầm mắt nhỏ hẹp, họ o/ thể có được những tình cảm trong sáng chân thành như một số người khác. Với họ chỉ có vật chất, chỉ có xác thịt !! Ôi ghê tởm làm sao» (đoạn này tôi chép từ nguyên tác, nên hơi khác bản đánh máy của Phạm Hoàng Quân, vì anh đọc từ hình bìa, một phần bị che lấp).
Đoạn này tiêu biểu nhất, vì các trang đoạn bị lược bỏ (đã liệt kê ở trên) đều cùng một nội dung, ghi lại tình cảm của người viết đối với ?ongười anh thân thiết? (có thể đoán là anh Năm Tân, bí thư huyện uỷ) hoặc ?ongười em? (có thể đoán là Thuận, cả hai xuất hiện nhiều lần trong bản in nhật kí). Một thí dụ:
«15.2 Những ngày sống bên anh, sung sướng cảm thấy tình anh em ngày thêm gắn bó trưởng thành. Em tin anh như tin chính bản thân em, niềm tin ấy giúp em đi lên, đạp bằng mọi chông gai trở lực vươn lên làm chủ cuộc sống của mình. Sung sướng biết bao khi trong bước đi gian khổ, luôn có anh dìu dắt; anh lo cho em từng ly từng tý, anh dạy bảo em với tình 1 người anh trai đối với đứa em gái. Anh xây dựng cho em với trách nhiệm 1 bí thư huyện uỷ với một d/c mới làm công tác Đảng. Anh săn sóc em với tình đồng đội cùng chung trong cuộc chiến đấu sinh tử này. Hãy giữ tròn mãi mãi... ?~Trong ngần thiết tha?T nghe anh Năm».
Đó là những tình cảm ?~trong ngần?T, nhưng trong những con mắt ?~nhỏ hẹp?T, chỉ thấy ?~vật chất?T và ?~xác thịt?T, rõ ràng là có vấn đề. Vả lại, tình cảm vốn là chuyện phức tạp, lằn ranh không bao giờ rõ ràng, cố định, bằng chứng là chính đương sự cũng không ngừng tự nhắc nhở và nhắc nhở các đối tượng tình cảm. Chính cõi nội tâm này làm cho những trang nhật kí của Đặng Thuỳ Trâm có một sức sống và hấp lực, tạo nên chiều kích ?~phổ quát?T để tác phẩm này vượt qua thời gian và không gian.
Phải nghĩ sao về việc ban biên tập đã cắt bỏ những trang đoạn tình cảm này? Sẽ quá vội vàng nếu quy kết là kiểm duyệt, vì trong bản in, còn nhiều trang đoạn tương tự. Phải chăng người biên tập, là thân nhân, không muốn lặp đi lặp lại ?oquá nhiều? những dòng tình cảm lung linh đó? Nếu thế cũng là một phản ứng thường tình, đã từng xảy ra trong lịch sử văn học thế giới, khi thân nhân (vợ con, em gái...) của một tác gia biên tập một cuốn nhật kí hay một tuyển tập thư từ. Song, một lần nữa, vấn đề tôn trọng sự toàn vẹn của tác phẩm lại được đặt ra.
2. Những đoạn được/bị ?obiên tập?
Biên tập hiểu theo nghĩa rộng nhất, bao gồm nhiều cấp độ.
Ở cấp thấp nhất, chắc không mấy ai phản đối, là những sửa chữa về chính tả, hay viết đầy đủ những chỗ viết tắt (1,2...> một, hai, CM > cách mạng, o > không....). Hai lỗi chính tả Đặng Thuỳ Trâm thường lặp lại là ?~xum?T (trong ?~xum họp?T) và ?~giành?T (trong ?~giành riêng?T, ?~để giành?T) đã được sửa một cách có hệ thống thành ?~sum?T và ?~dành?T. Một nhân vật xuất hiện nhiều lần trong nhật kí, tác giả viết khi thì ?~San?T, khi thì ?~Sang?T (có khi trong cùng một đoạn), sách in viết thống nhất là ?~San?T, không rõ đúng không (theo lời nhà văn Thanh Thảo tôi vừa gặp ở Paris, anh ?~San?T này còn sống và đã được đài truyền hình phỏng vấn)...
Tương tự, trong câu thơ của Tố Hữu tác giả chép tay ngày 3.7.68 (tr.58, bản in):
Khắp nơi đâu trên trái đất này
Như miền Nam đắng cay chung thuỷ...
chữ ?~khắp?T nhớ sai, đã được sửa thành ?~có?T (mặc dầu, người ta có thể hỏi: có cần thiết không?).
Song có những câu đã được biên tập, không bóp méo gì nguyên bản, nhưng rất khác, và không hiển nhiên là dễ hiểu hơn, và càng không thể nói là hay hơn. Một thí dụ: trang nhật kí ngày 2.6.68.
Bản in (tr 53): ?oMột năm qua đã cho mình hiểu thêm về hai chữ thực tế. Không, cuộc đời thực tế gồm hai mặt. Cuộc đời vẫn bao la niềm ưu ái, người ta vẫn dễ dàng tìm thấy niềm thương yêu, miễn là có lòng chân thành và vị tha? (tôi in đậm những chố biên tập)
Nguyên bản: ?oMột năm qua đã cho mình hiểu thêm về hai chữ thực tế. Vâng, cuộc đời thực tế gồm hai mặt. Cuộc đời vẫn bao la niềm ưu ái, mình vẫn dễ dàng tìm thấy niềm thương yêu, nhưng với điều kiện là mình phải sống chân thành, sống bằng lòng vị tha đối với cuộc đời?.

3. Những sai sót và cẩu thả
Nghiêm trọng hơn là những sai sót hoặc/và cẩu thả hoàn toàn có thể tránh được nếu bộ phận biên tập và sửa lỗi in rà lại chế bản với nguyên bản. Dưới đây là một vài thí dụ về những loại sai sót khác nhau:
trong đoạn nhật kí ngày 4.6.69 (tr 156, bản in): ?oBao giờ mới tiếp tục được nhiệm vụ... (không rõ chữ)?. Hai chữ mà người đánh máy đọc không rõ trên (photocopy?) nguyên bản, thực ra cũng dễ đọc: ?~thu dung?T. Nếu còn nghi vấn gì về từ này, thì ở đoạn 16.6.69 (tr. 158, bản in) sẽ gặp lại nó, và còn được ban biên tập chú giải ở cuối trang: ?oThu dung: công tác thu gom các cán bộ, bộ đội lạc ngũ, bỏ ngũ để bồi dưỡng sức khoẻ, động viên tinh thần và tìm trả về cho đơn vị ?.
trang 241 (bản in), ngày 5.5.70, câu cuối nói về ?~********* đểu Nich sơn?T: ?oTại sao cũng là con người mà lại có những con người độc ác tàn tệ muốn lấy máu đồng bào để làm nước tưới cho gốc cây vàng của nó như vậy??. Sao lại ?~đồng bào?T ở đây? Bản viết tay không thể nhầm lẫn: ?~đồng loại?T.
Tr. 96-97, đăng nhật kí ngày đề ngày 19.11.68: thật ra đó là trang đề ngày 11.11.68 trong sổ tay của Đặng Thuỳ Trâm (trang 80 và 81), con số 1 thứ nhì trong số ngày 11 có thể vì nhoè mà đọc thành 9, nhưng vẫn xác định được vì đoạn này nằm giữa ngày 10.11 và ngày 12.11. Vì đọc sai và không kiểm tra, người biên tập đã xếp nhầm đoạn này vào giữa hai đoạn 16 và 20.11.
Tương tự như thế, nhật kí ngày 3.3.69 (tr. 126 nguyên tác), bị đọc nhầm ngày thành 8.3 và xếp sau ngày 6.3 trong bản in (tr. 131) [Ngược lại, cần ghi nhận là trong cuốn sổ viết tay năm 1970, ở tháng 6, tới hai ngày 4 và 6.6, tác giả đã ghi nhầm là tháng 7, biên tập đã sửa đúng là tháng 6 và để nguyên vị trí. Cũng may, vì nhật kí ngừng ở ngày 20.6. Hai ngày sau, chị Đặng Thuỳ Trâm tử trận].
Cuối cùng, nhật kí ghi ngày 3.1.70 (?oCũng trên con đường này... thiêng liêng đến trọn đời?), lẽ ra phải in ở trang 207, giữa hai ngày 2 và 4.1, vì biên tập đọc nhầm số 3 thành số 8, nên bị đưa xuống trang 211, ghép với nhật kí thật sự của ngày 8.1 (bắt đầu bằng ?oChỉnh huấn Đảng. Thấy sai lầm của đồng chí mà mình rùng mình...? ở giữa trang 212).
Những sai lầm kể trên, nhất là sai lầm chót, có thể giải thích: (những) người đánh máy đã căn cứ vào những bản chụp giấy rời rồi sắp xếp theo suy nghĩ chủ quan, nhưng chúng cũng chứng tỏ rằng: biên tập không rà lại với nguyên bản mà ông Ted Engelmann đã trao tận tay cho gia đình dưới dạng CD hồi tháng 4.2005, và ngày nay mọi người có thể truy nhập từ địa chỉ URL http://star.vietnam.ttu.edu/
Sự cẩu thả tuỳ tiện (lần này của nhà xuất bản) còn thể hiện trong việc ghép hình mà Phạm Hoàng Quân đã phát hiện và từ đó nêu lên những nghi vấn lẽ ra không có lí do tồn tại. Thật vậy, căn cứ vào nguyên bản, có thể thấy rằng trang đầu của cuốn nhật kí năm 1970 (ảnh chụp, trang 289, bản in), chỉ vỏn vẹn có ở phía trên, 3 dòng chữ:
1970
NHẬT KÝ
Xuân Canh Tuất
và ở cuối trang, hai dòng:
Những ngày rực lửa
Vui, buồn đọng giữa tim ta
dưới cùng là chữ ký, bắt đầu bằng hai chữ cái T, h, có thể nghĩ là chữ ký của Đặng Thuỳ Trâm.
Trong bản in, chiếm trọn trang 204, và được chú thích ở dưới: «Ảnh chụp trang nhật ký do Đặng Thuỳ Trâm viết...», phía trên gồm 3 dòng đầu của trang hình nói trên, phía dưới, hai dòng chữ và chữ ký được thay bằng đoạn văn của Hoàng Văn Thụ, và ở giữa là dòng tên Đặng Thuỳ Trâm (gạch đậm ở dưới).
Đoạn trích dẫn Hoàng Văn Thụ (nhà xuất bản cũng không chắc là của Hoàng Văn Thụ, để tồn nghi, chứng tỏ sự nghiêm túc của biên tập), thực ra nằm ở trang thứ nhì của cuốn sổ Nhật kí 1970. Còn dòng tên Đặng Thuỳ Trâm sao chép từ trang đầu của cuốn sổ nhật kí 1968-1969 (kể cả cái gạch dưới đậm nét!). 3 trang cộng lại, thoải mái cắt & dán trên photoshop, mà đẻ ra biết bao nghi vấn. Thuỳ Trâm ơi, 35 năm đã qua rồi, nhưng chưa qua đâu, thời của những hồ nghi. Cũng lạ là từ khi sách xuất bản đến nay (3 tháng rồi), chưa có ai đến Trung tâm Việt Nam ở Đại học công nghệ Texas đòi dùng ADN xem hai cuốn sổ có thật là của Đặng Thuỳ Trâm hay không (hãy xem tiền án Ngục trung nhật ký !).
Kết luận
Đối sánh bản in của công ti Nhã Nam và Nhà xuất bản Văn học với di cảo Đặng Thuỳ Trâm, ta có thể kết luận rằng nó không hàm chứa một ý đồ «bất trung» nào. Những khác biệt một phần do chủ trương biên tập, một phần do cách làm việc thiếu cẩn trọng.
Ban biên tập có quyền lấy trách nhiệm lược bỏ hay biên soạn lại một số đoạn văn, nhưng nhất thiết phải nói rõ, và bằng những biện pháp kĩ thuật giản tiện, cho bạn đọc thấy những chỗ đã bỏ, những phần đã biên tập.
Bất luận thế nào (tôi biết nhà xuất bản phải làm việc hết sức khẩn trương để phát hành cuốn sách trước cuối tháng 7), những sai sót nhầm lẫn trong khâu đánh máy, sửa lỗi, đều không thể chấp nhận. Chẳng lẽ nghề in ở Việt Nam, bước sang thế kỉ 21, vẫn tiếp tục xuống cấp như vậy sao? với cả một tác phẩm như thế sao?
Ba mươi năm sau chiến tranh, lòng người còn phân tán. Nhưng Nhật kí Đặng Thuỳ Trâm dường như đã làm được phép lạ là nó đi tới được với mọi người mà nó vẫn là nó, không uốn éo lựa lời. Chính vì thế, người viết bài này mong sớm có một ấn bản tuyệt đối trung thành với nguyên tác.
Paris, ngày 19.10.2005
© 2005 talawas

Có phải bác nói đến bài này:
http://www3.thanhnien.com.vn/Thegioitre/2005/10/12/125309.tno
cụ thể là đọan này không:

Nếu đúng là bác nói tới đọan này, thì tôi hiểu là quân Mỹ thu thập tin tình báo về sự di chuyển của tốp quân y để phán đóan ra vị trí của 2 trung đòan thuộc sư đòan Sao Vàng, và họ gọi B.52 đến công kích hai trung đòan đó, chứ không phải đến công kích chỉ riêng tóan quân y, hay trạm xá dã chiến.
Nếu bác muốn nói tới bài báo khác hay đọan khác thì đề nghị bác cho biết cụ thể bài nào, đọan nào nhé.

ặ em 'ang 'ỏằc bài vỏằ ông Hiỏu, 'ang hay tỏằ dặng ngỏt, bĂc nào post tiỏp 'i chỏằâ ỏĂ.

BĂc thưch thơ cỏằâ lên Tuỏằ.i trỏằ 'ỏằc cỏÊ Seri thiên phóng sỏằ cỏằĐa Uyên Ly vỏằ ông NTHiỏu.
Thôi! Post luôn ra 'Ây cho tiỏằ?n:
Nguyỏằ.n Trung Hiỏu - mỏằTt thÂn phỏưn chiỏn tranh
TT - Qua nhỏằng cuỏằTc trò chuyỏằ?n, chÂn dung Nguyỏằ.n Trung Hiỏu dỏĐn dỏĐn hiỏằ?n rà: hiỏằn lành - tỏằ ti, thỏưt thà - dă chỏằông, lÊng mỏĂn - cô 'ặĂn, yêu 'ỏằi - mỏãc cỏÊm. Mỏằ-i lỏĐn trò chuyỏằ?n vỏằ>i ông là mỏằTt lỏĐn tôi phỏÊi ghâ vai 'ỏây cĂnh cỏằưa tÂm hỏằ"n ông mỏằY rỏằTng thêm mỏằTt chút.
Đôi khi ông thay 'ỏằ.i tÂm trỏĂng 'ỏằTt ngỏằTt, lúc cặỏằi khà khà kỏằf chuyỏằ?n vui, lúc lỏĂi lo lỏng, dă chỏằông. PhỏÊi mỏƠt mỏằTt thỏằi gian khĂ dài, ông Hiỏu mỏằ>i chỏằi thỏưt sỏằ chỏƠm dỏằât 'Ây?
Quê hặặĂng thặặĂng nhỏằ>
Sau khi nghe tôi 'ỏằc qua 'iỏằ?n thoỏĂi lĂ thặ cỏằĐa ThỏằĐ tặỏằ>ng Phan Vfn KhỏÊi gỏằưi bĂo Tuỏằ.i Trỏằ, ông Hiỏu im lỏãng rỏƠt lÂu.
Ba ngày sau, qua 'iỏằ?n thoỏĂi ông nói vỏằ>i tôi phưa Nhà nặỏằ>c 'Ê có tỏƠm lòng nhặ vỏưy 'ỏằ'i vỏằ>i ông, ông rỏƠt cỏÊm ặĂn. Rỏằ"i ông cỏằYi mỏằY kỏằf vỏằ nhỏằng kỏằã niỏằ?m quê hặặĂng. "ng nói nhiỏằu 'êm ông khó ngỏằĐ vơ nhỏằ> quĂ.
"ng chỏằ? 'ặỏằng vỏằ quê: õ?oTỏằô Trà Vinh 'i qua huyỏằ?n CỏĐu Ngang là tỏằ>i Bỏn GiĂõ?. Dạ gia 'ơnh chuyỏằfn tỏằ>i Sài Gòn tỏằô khi chặa 'ỏĐy 10 tuỏằ.i, nhặng ông vỏôn nhỏằ> nhỏằng giỏằ"ng cĂt trỏằ"ng dặa hỏƠu, da dỏằ ngặỏằi 'àn ông Bỏn GiĂ 'en 'úa vơ hàng trfm gĂnh nặỏằ>c tặỏằ>i dặa mỏằ-i ngày. Ngặỏằi dÂn giỏÊn dỏằi, õ?ochỏằ? biỏt làm mỏằ-i hai viỏằ?c là nhỏưu và bỏt cĂ lên fnõ?.
Bỏn GiĂ có cỏằ'm dỏạp làm món gơ câng ngon, có chỏằÊ nhỏằ 'ỏằTc 'Ăo hỏằp lúc nỏằưa 'êm vỏằ sĂng dành cho ngặỏằi dÂn trao 'ỏằ.i nhỏằng sỏÊn vỏưt gia 'ơnh. Rỏằi quê do chiỏn sỏằ, cỏÊ nhà ông thỏƠt thỏằfu 'i bỏằT hặĂn 30km tỏằ>i CỏĐu Ngang, bỏt xe 'i Sài Gòn và bỏt 'ỏĐu cuỏằTc sỏằ'ng mỏằ>i. Ba làm nghỏằ hỏằ>t tóc dỏĂo, mỏạ làm nghỏằ bĂn bĂnh dỏĂo, Hiỏu 'ặỏằÊc gỏằưi 'i hỏằc Trặỏằng dòng Nguyỏằ.n Duy Khang, mỏằTt trặỏằng dành cho trỏằ em nghăo nỏm gỏĐn cô nhi viỏằ?n Gò VỏƠp.
Cỏưu hỏằc sinh Trặỏằng Nguyỏằ.n Duy Khang ngày xặa vỏôn còn nhỏằ> cha Tiên mạ tỏằ't bỏằƠng, nhỏằ> con 'ặỏằng 'i 'ỏn nhà thỏằ, nhỏằ> 'Ăm bỏĂn tinh quĂi chỏằ 'ỏn ngày mặa 'ỏằf hò nhau kơm lỏĂi nhỏằng chiỏc taxi sạng sỏằƠc muỏằ'n thoĂt khỏằi vâng nặỏằ>c sÂu. Hiỏu vỏôn nhỏằ> và muỏằ'n tỏằ>i thfm cô bỏĂn gĂi ỏằY Thỏằc trên con 'ặỏằng 'ỏn trặỏằng... và nhỏằ> mĂ, nhỏằ> quay quỏt.
Khi tôi trò chuyỏằ?n vỏằ>i ông Hiỏu qua 'iỏằ?n thoỏĂi, mỏằ-i lỏĐn tôi hỏằi thfm mĂ là ông gỏĂt phỏt 'i nhặ phỏÊi bỏằng. MÊi cho 'ỏn hôm gỏãp 'ặỏằÊc ông ỏằY nhà riêng, ông mỏằ>i chỏằi 13 tuỏằ.i. MỏằTt mơnh mĂ bâ nhỏằ gỏằ"ng gĂnh nuôi sĂu anh em. Tôi lỏằ>n lên rỏằ"i 'i xa nhà, tôi là con cỏÊ, lỏẵ ra phỏÊi ỏằY gỏĐn bên mĂ 'ỏằf phỏằƠng dặỏằĂng mỏằ>i phỏÊiõ?.
Hiỏằ?n nay bà 'ang sỏằ'ng ỏằY Sóc Trfng cạng vỏằ>i gia 'ơnh ngặỏằi con trai thỏằâ bỏằ?nh nỏãng vơ uỏằ'ng quĂ nhiỏằu rặỏằÊu, viỏằ?c chfm sóc bà do con dÂu lo liỏằ?u.
Trong giai 'oỏĂn khó khfn nhỏƠt cỏằĐa cuỏằTc 'ỏằi, ngặỏằi con trai xa nhà tỏằông viỏt cho mĂ mỏƠy cÂu thặĂ: Trên tay mĂ tĂch trà nóng hỏằ.i / Có trfng làm 'ặỏằng sóng sĂnh trôi / Trfng pha nỏằ-i nhỏằ> sao buỏằ"n quĂ / Biỏt 'ỏn bao giỏằ mỏằ>i phôi pha.
Nhỏằng Ăm ỏÊnh 'ỏĐu 'ỏằi
18 tuỏằ.i, hỏằc trặỏằng dòng chặa xong thơ Nguyỏằ.n Trung Hiỏu bỏằi tỏằư thỏĐn.
Nguyỏằ.n Trung Hiỏu tỏằông thoĂt chỏt mỏằTt cĂch thỏĐn kỏằ. "ng Hiỏu kỏằf: õ?oHỏằ"i tôi 18 tuỏằ.i, tôi 'ặỏằÊc ngỏằĐ trong cfn phòng 4x10m có giặỏằng nỏằ?m nên ngỏằĐ rỏƠt say. MỏằTt sĂng tỏằ?nh dỏưy, thỏƠy quanh chỏằ- mơnh nỏm la liỏằ?t mỏÊnh 'ỏĂn, tôi 'ỏm 'ặỏằÊc hặĂn 100 mỏÊnh mà mơnh vỏôn không sao. Thơ ra 'êm trặỏằ>c có phĂo kưch, mỏằi ngặỏằi cạng 'ặĂn vỏằi Hiỏu. Xong nhiỏằ?m vỏằƠ trỏằY vỏằ cfn cỏằâ, Hiỏu không thỏƠy bỏĂn mơnh 'Âu liỏằn chỏĂy 'i hỏằi viên 'ỏĂi úy. LỏĂnh lạng, viên 'ỏĂi úy chỏằ? tay vào chiỏc bao bỏằc xĂc gỏĐn 'ó. Chàng trai ngoan 'ỏĂo chặa 'ỏĐy 19 tuỏằ.i chỏt sỏằng trong nỏằ-i khiỏp 'ỏÊm.
Câng gỏĐn 'Ây, ông Hiỏu mỏằ>i chỏằi chỏằ? huy trong nhiỏằu trặỏằng hỏằÊp.
Đỏằ'i vỏằ>i Nguyỏằ.n Trung Hiỏu, Đỏằâc vỏằôa là anh trai, vỏằôa là thỏĐy dỏĂy hỏằc, vỏằôa là bỏĂn. Vào mỏằTt buỏằ.i chiỏằu 'ỏằi ngặỏằi yêu (sau này trỏằY thành vỏằÊ) tỏằô xa tỏằ>i thfm, và mÊi mÊi Đỏằâc không còn quay trỏằY vỏằ 'ặỏằÊc nỏằa...
Nhiỏằu ngặỏằi thông dỏằi Nguyỏằ.n Trung Hiỏu câng 'Ê chỏt trong khi thỏằc hiỏằ?n nhiỏằ?m vỏằƠ tỏĂi chiỏn trặỏằng hoỏãc trên 'ặỏằng hành quÂn.
õ?o40% lưnh miỏằn Bỏc viỏt nhỏưt kẵ...õ?
Nhỏằng chơm nỏằ.i cỏằĐa sỏằ' phỏưn Hiỏu gỏn liỏằn vỏằ>i nhiỏằ?m vỏằƠ làm thông dỏằi trong hai trặỏằng hỏằÊp. Trong trặỏằng hỏằÊp thông thặỏằng, ông và nhỏằng thông dỏằi nhỏằng tài liỏằ?u tỏằô cĂc nặĂi chuyỏằfn vỏằ cfn cỏằâ. Trong trặỏằng hỏằÊp khỏân cỏƠp, nhỏằng thông dỏằi nặĂi xỏÊy ra giao tranh 'ỏằf dỏằi 'ỏằc cuỏằ'n nhỏưt kẵ cỏằĐa cô TrÂm, tôi thỏƠy hay quĂ 'i. Nhặng quĂ lÂu rỏằ"i nên không nhỏằ> rà chi tiỏt cô viỏt gơõ?.
Sau khi sặ 'oàn Americal gÂy ra vỏằƠ thỏÊm sĂt Mỏằạ Lai - vỏt nhặĂ trong lỏằc, Nguyỏằ.n Trung Hiỏu 'ặỏằÊc 'iỏằu chuyỏằfn sang 'ặĂn vỏằi 'ặỏằÊc biỏt.
"ng 'ặỏằÊc phÂn vỏằ bỏằT phỏưn quÂn cỏằƠ. BỏằT phỏưn này cỏĐn có mỏằTt sỏằ' ngặỏằi sang Mỏằạ 'ỏằf hỏằc vỏằ chỏằ'ng xe tfng và hỏằa tiỏằ.n, Hiỏu có ngoỏĂi ngỏằ nên lỏằt qua kỏằ kiỏằfm tra và 'ặỏằÊc 'i hỏằc cho 'ỏn nfm 1973 thơ vỏằ nặỏằ>c.
Sau nfm 1975, 'Ây là quÊng thỏằi gian 'ỏĐy khó khfn trong cuỏằTc 'ỏằi cỏằĐa ông Hiỏu.
Khi tỏằ>i thfm gia 'ơnh Fred ỏằY North Carolina, chúng tôi thỏưt sỏằ vui mỏằông khi Fred tơm cĂch 'ỏằTng viên Nguyỏằ.n Trung Hiỏu 'ỏằ"ng ẵ gỏãp gia 'ơnh chỏằi Washington, tôi tiỏt lỏằT vỏằ>i Fred rỏng tôi sỏẵ gỏãp Nguyỏằ.n Trung Hiỏu bỏằYi vơ tôi tin cuỏằTc gỏãp ỏƠy sỏẵ khiỏn con ngặỏằi hiỏằfu nhau và xưch lỏĂi gỏĐn nhau hặĂn.
Fred vỏằôa lĂi xe vỏằôa suy nghâ khĂ lÂu, và nói: õ?oCô có muỏằ'n tôi gỏằi cho Hiỏu bÂy giỏằ không?õ?. Chiỏằu 11-10, Fred nhỏưn 'ặỏằÊc 'iỏằ?n thoỏĂi tỏằô Nguyỏằ.n Trung Hiỏu nói 'Ê sỏàn lòng gỏãp chúng tôi. Fred dỏãn: õ?oCô nhỏằ> kỏằf chi tiỏt cuỏằTc gỏãp Hiỏu cho tôi qua email nhâõ?.
Robert, anh trai cỏằĐa Fred, luôn ỏằY bên cỏĂnh chúng tôi, chfm sóc chúng tôi tỏưn tơnh và trò chuyỏằ?n rỏƠt nhiỏằu, nhặng hỏĐu nhặ không bày tỏằ ẵ kiỏn khi biỏt chúng tôi sỏẵ gỏãp Nguyỏằ.n Trung Hiỏu. Sau khi biỏt chúng tôi 'Ê tỏằ>i nhà ông Hiỏu, Robert mỏằ>i nói: õ?oĐó là cuỏằTc gỏãp gỏằĂ quan trỏằng 'ỏằ'i vỏằ>i tỏƠt cỏÊ chúng taõ?.
UYSN LY

Hành trình đi tìm Nguyễn Trung Hiếu (kỳ 5):
Lênh đênh số phận

TT - Sáng qua dòng sông nhỏ/Thân thương có ý lo/Hỏi tôi người năm trước/Còn yêu dấu đợi chờ/
Cám ơn anh Trà Bương/Yêu thương như cải lương/Phấn son và nước mắt/Lau khô là hết tuồng. Đoạn thơ buồn ấy được Nguyễn Trung Hiếu sáng tác trong tâm trạng lo lắng về số phận gia đình trước những bất trắc xảy đến.
?oAnh Trà Buông? chính là dòng sông Trà Buông ở kế bên trại cải tạo A20, Xuân Phước, Phú Khánh, đã trở thành người bạn lặng lẽ chuyên chở những tâm sự của Nguyễn Trung Hiếu trong tám năm, từ 1975-1983.
Đối thoại với dòng sông
Đoạn thơ ấy ứng với thời gian vài tháng trước những ngày cuối cùng trong trại, ông được tin vợ mình đã mất để lại ba đứa con nhỏ cho mẹ già cưu mang. Tai nạn xảy đến với người vợ đầu tiên vào năm 1983 trên đoạn đường Pleiku - Buôn Ma Thuột. Chiếc ôtô mà vợ ông đi nhờ mất phanh khi tuột dốc... Ông tưởng như điên lên được vì mất mát.
Một ngọn nến đã cho ông thêm can đảm để tiếp tục sống đến bây giờ là ký ức trìu mến về người cán bộ quản giáo tốt bụng. Ông Hiếu kể: ?oTôi nhớ cán bộ quản giáo tên Lâm. Ông có vóc người ốm, cao. Cán bộ Lâm phụ trách tổ đan rổ rá chúng tôi, nhưng chưa bao giờ ông bắt chúng tôi làm việc quá qui định để lấy tiền bỏ túi riêng. Tất cả anh em trại viên đều nể phục đức tính nghiêm khắc, liêm khiết và cách sắp xếp công việc có tình có lý của cán bộ Lâm. Ngày ra trại, tôi nói với ông: Trại viên mà khen cán bộ thì không biết có nên không, nhưng tôi quả tình muốn khen tài đức của cán bộ?.
?oCán bộ Lâm giờ này không biết còn sống hay không, nhưng ở tuổi ông có lẽ là còn sống. Nếu về VN, tôi hi vọng sẽ được gặp ông để nói rằng tôi rất phục ông, và những người tốt như ông đã đem lại cho chúng tôi niềm tin vào con người trong những năm tháng khó khăn? - ông Hiếu nói.
Đánh cược với số phận
Ra trại, Nguyễn Trung Hiếu chia sẻ cuộc sống với mẹ già và ba đứa con lít nhít ở Sài Gòn, bốn em gái của ông đều đã sang Mỹ từ năm 1975, em kế ông lại say xỉn tối ngày. Cuộc sống thiếu thốn và bế tắc khiến ông gần như bị trầm uất. Ông rơi vào một hoàn cảnh kỳ lạ mà ông kể lại bằng giọng châm biếm: các cô gái tìm cách săn đuổi một người đàn ông mới ra trại chỉ nặng có 41kg và sẵn sàng phó thác đời mình cho ông ta chỉ vì cho rằng ông ta sẽ đi vượt biên.
Sau một dịp tình cờ gặp người đạp xích lô nhận làm môi giới, một đêm trời tối bít bùng đầu năm 1984, Hiếu dắt theo cậu con trai nhỏ tám tuổi bước lên chiếc thuyền mong manh cùng với 84 phận người. Hành trình đánh cược sự sống bắt đầu từ Cần Thơ xuôi ra phía biển cả theo những con sóng hung dữ mông lung...
Nguyễn Trung Hiếu kể rằng vào ngày thứ hai trên thuyền, người cha ôm con trai mệt lử vì say sóng, những câu chuyện về những chiếc thuyền đi mãi không tới bờ cứ lan truyền từ người này sang người khác trong nỗi sợ hãi tăng dần. Đêm buông xuống, tưởng như trời chưa bao giờ tăm tối đến thế, bỗng chiếc thuyền không thể tiến lên được nữa. ?oVướng phải rong biển rồi!?, người thuyền trưởng kêu lên. Đám rong biển quấn chặt chân vịt và bánh lái. Thuyền đã vướng phải đám rong khổng lồ mà người ta thường nói đó là đám rong tử thần, ít có chiếc thuyền nào vướng phải nó mà sống sót nếu không có tàu biển đi qua cứu hộ.
Không còn cách nào khác, ông Hiếu và những người đàn ông khác cầm dao lao xuống mặt nước, gỡ từng cánh tay rong biển vấn vít, hối hả cứu lấy mạng sống của những con người đang hoảng loạn phía trên. Sau nhiều giờ đồng hồ, chiếc thuyền đã thoát khỏi vùng tử thần và tiến về phía trước.
Thuyền đi được khoảng 10 phút, bỗng xuất hiện một dải đất mờ xa phía chân trời: đảo của người Việt di tản ở Indonesia, đảo Côcu. Một trò đùa của tự nhiên đã dẫn dắt con thuyền tới đúng nơi cần đến mà không bị lạc giữa hơn 3.000 hòn đảo lớn nhỏ. Nguyễn Trung Hiếu và con trai đặt chân lên đất liền, chuẩn bị giấy tờ hợp thức hóa, sau đó chuyển sang đảo Galăng đợi chờ và được chuyển tới Singapore bằng máy bay. Ngày 23-1-1985, sau chín tháng kể từ ngày chiếc thuyền nhỏ rời Cần Thơ, hai cha con ngơ ngác đặt chân lên nước Mỹ.
Không bao lâu sau, mẹ ông dắt theo hai đứa cháu nhỏ xuống thuyền vượt biển, họ cùng gặp lại nhau trên đất Mỹ.
Nhọc nhằn mưu sinh
Học lại từ đầu, làm lại từ đầu, Nguyễn Trung Hiếu được xếp vào khóa đào tạo kiến thức căn bản để xin việc làm. Môn tiếng Anh, rồi môn toán ông đều cố gắng vượt qua, nhưng các môn khoa học tự nhiên khác nằm ngoài khả năng của ông. Nguyễn Trung Hiếu bỏ dở khóa học sau hai năm rưỡi và đi tìm việc làm.
Ông bắt đầu sự nghiệp bằng công việc sắp xếp các kệ hàng hóa và kiểm hàng trong một hãng sản xuất con chip cho các thiết bị điện tử của Hi Lạp, nơi có rất nhiều nhân công người Việt đang làm việc. Cuộc sống trở nên dễ thở khi có việc làm. Ông được cất nhắc lên chức vụ cao hơn, bắt đầu làm quen và yêu một cô gái trẻ xinh đẹp làm cùng hãng và nghĩ tới việc ổn định cuộc sống tương lai.
Rủi ro xảy đến ngay sau đó. Với ý nghĩ làm sao để bắt đầu một gia đình mới thật đàng hoàng, Nguyễn Trung Hiếu dốc hết số tiền có được đầu tư vào cổ phiếu với hi vọng khoản thu may mắn từ canh bạc lớn trong đời sẽ mang lại cho ông sự sung túc. Bao nhiêu hồi hộp, bao nhiêu mong chờ, chỉ sau một đêm toàn bộ số tiền 400.000 USD biến thành mớ giấy vụn.
Nguyễn Trung Hiếu rơi vào chiếc hố sâu không đáy của cuộc đời. Ông chỉ thiếu nước chui xuống đất khi các chủ nợ thi nhau réo gọi tới hãng ông làm việc. Nhiều người nhìn ông với con mắt thương hại và rẻ rúng khiến ông tự ti, mặc cảm và hoang mang hơn bao giờ hết. Ông kể nếu không có bạn gái (giờ đã thành vợ) chia sẻ khó khăn này, có lẽ ông đã tìm cách chạy trốn khỏi cuộc đời mãi mãi.
Đó là vào năm 1993, cô đồng nghiệp trẻ trung yêu người đàn ông hơn cô 14 tuổi một cách vô điều kiện, dù cho hai người khác biệt về tôn giáo và bị gia đình phản đối. Cô dùng toàn bộ số tiền dành dụm được để trả nợ cho ông và sau đó họ làm đám cưới khi ông không còn một xu dính túi. Đó là cả một sự hi sinh lớn lao mà mỗi khi nhắc tới ông đều dành cho vợ mình những từ ngữ trân trọng và nể phục nhất. Ông là một người tận tụy vì gia đình, có lẽ cũng vì thế.
Nhưng khó khăn vẫn nối tiếp khó khăn, sau 13 năm làm việc, ông Hiếu bị cho nghỉ việc do chính sách cắt giảm nhân công. Vợ ông trụ lại được và cô trở thành người đảm bảo về kinh tế cho gia đình. Nguyễn Trung Hiếu hối hả đi học nghề sửa chữa nhà cửa. Một năm tám tháng sau ông thất nghiệp do một vụ kiện tai nạn lao động giữa trưởng nhóm bốn công nhân có ông là thành viên với chủ hãng xây dựng.
Trưởng nhóm thua, cả nhóm bị tống ra đường. Lần thứ tư trong đời ông đánh mất những đảm bảo cho cuộc sống và thất nghiệp hơn một năm nay. Trong thời gian này, ông tiếp tục học và vừa lấy chứng chỉ ngành bảo vệ, hiện đang tìm cơ hội xin việc làm. Căn hộ gia đình ông đang ở dù đã được chính quyền sở tại hỗ trợ, giá thuê lên tới trên 1.000 USD mỗi tháng. Ông Hiếu chưa dám cho con gái nhỏ đi nhà trẻ khi chưa có việc làm.
Tất cả những câu chuyện trên đây, Nguyễn Trung Hiếu kể với tôi dần dần qua nhiều cuộc trò chuyện và tôi hiểu ông đã can đảm vượt qua rất nhiều mặc cảm. Hồi mới tiếp xúc với tôi, ông nói công việc của ông thất thường, mãi tới sau này ông mới nói thật là mình thất nghiệp.
Fred từng có lần viết thư cho tôi: ?oXin đừng công bố việc Hiếu bị thất nghiệp, bởi vì Hiếu là bạn của tôi?. Nhưng Nguyễn Trung Hiếu đã cho phép tôi kể những câu chuyện này, và với tấm lòng của những người bạn, chúng tôi muốn giúp ông, rất nhiều người muốn giúp ông, chỉ cần chúng ta tin tưởng lẫn nhau...

Ông Nguyễn Trung Hiếu và gia đình
UYÊN LY
Được antilope sửa chữa / chuyển vào 00:44 ngày 01/11/2005