Những câu thơ nổi tiếng của người Việt xưa

Đạo lý Trai ngay thờ chúa gái thờ chồng là của Nho giáo. Còn bây giờ, em nghĩ trai hay gái thì đều phải vì Tổ Quốc hết. Trong lịch sử dựng nước và giữ nước của dân tộc ta, có cả anh hùng hào kiệt lẫn anh thư nữ kiệt.
"Bà Trưng quê ở Châu Phong
Giận người tham bạo thù chồng chẳng quên
Chị em nặng một lời nguyền
Phất cờ nương tử thay quyền tướng quân
Ngàn tây nổi áng phong trần
Ầm ầm binh mã xuống gần Long Biên
Hồng quần nhẹ bước chinh yên
Đuổi ngay Tô Định, dẹp yên biên thành
Kinh kỳ đóng cõi Mê Linh
Lĩnh Nam riêng một triều đình nước ta"
"Tôi chỉ muốn cưỡi cơn gió mạnh, đạp luồng sóng dữ, chém cá kình ở Biển Đông, đánh đuổi quân Ngô, giành lại giang san, cởi ách nô lệ chứ tôi không chịu khom lưng làm tì thiếp người ta!"
Được Perseus sửa chữa / chuyển vào 10:54 ngày 04/05/2007

Câu này không cổ lắm nhưng đọc nghe hào sảng ghê
Từ thủa mang gươm đi mở cõi
Ngàn năm thương nhớ đất Thăng Long

Câu nói nổi tiếng thì nhiều, rất nhiều.
Dường như đời Trần đúng là đời của những danh nhân, huyền thoại kiệt xuất và những chiến công hiển hách, nên tớ rất nhớ những câu nói đi vào lịch sử dân tộc
Năm 1257-258 (Kháng chiến chống Nguyên Mông lần thứ nhất), Vua đến hỏi ý thái sư Trần Thủ Độ về việc đánh địch
Thái Sư Trần Thủ Độ: ?oĐầu thần chưa rơi xuống đất thì xin Bệ hạ đừng lo?
Trần Hưng Đạo: "Bệ hạ muốn hàng, xin chém đầu thần trước đã." - Kháng chiến chống Nguyên Mông lần thứ 2
Đoạn này không fải câu nói, nhưng cũng rất đáng nhớ
"Ta thường tới bữa quên ăn, nửa đêm vỗ gối, ruột đau như cắt, nước mắt đầm đìa, chỉ căm tức rằng chưa xả thịt lột da, nuốt gan uống máu quân thù, dẫu cho trăm thân này phơi ngoài nội cỏ, nghìn xác này gói trong da ngựa ta cũng vui lòng... " (Hịch tướng sỹ)
Vẫn lại là Đức Thánh Trần: kháng chiến chống Nguyên Mông lần 3 1287-1288
Vua Nhân Tông hỏi Hưng Đạo Vương: "Giặc tới, liệu tình hình thế nào?"
Ông trả lời: "Năm nay đánh giặc nhàn."
Năm 1285 quân Nguyên - Mông xâm lược lần thứ hai: Tướng Trần Bình Trọng chặn giặc trên bãi Thiên Mạc (Khoái Châu) chẳng may sa vào tay giặc đã khẳng khái: ?oTa thà làm ma nước Nam chứ không thèm làm vương đất Bắc?
Đây cũng không fải câu nói, nhưng cũng cần đưa vào:
"Phá cường địch, báo hoàng ân" - chắc không cần ghi tên tác giả , nhỉ
Câu này chưa lâu lắm nhưng cũng cực kỳ ấn tượng:
câu nói bất hủ của Nguyễn Trung Trực: ?oBao giờ nước Nam hết cỏ thì mới hết người Nam đánh Tây?
Được tulipman sửa chữa / chuyển vào 17:55 ngày 04/05/2007

Em thì thích nhất trong BẠCH ĐẰNG GIANG PHÚ:
Sông Đằng một dải dài ghê
Sóng hồng cuồn cuộn tuôn về bể Đông
Những người bất nghĩa tiêu vong
Nghìn thu chỉ có anh hùng lưu danh
Kaka , khí phách non sông ghê

Đóng góp một bài thơ rất hay của Lý Công Uẩn khi còn là một cậu bé
Thiên vi khâm chẩn, địa vi chiên.
Nhật nguyệt đồng song đối ngã niên
Dạ thâm bất cảm tràng thân túc
Chỉ khủng sơn hà, xã tắc điên.
Nghĩa là:
Trời làm màn gối, đất làm chiên
Nhật nguyệt cùng ta một giấc yên.
Đêm khuya chẳng dám giang chân duỗi
Chỉ sợ sơn hà, xã tắc nghiêng
Và một bài của Đặng Dung
Cảm Hoài
Thế sự du du nại lão hà
Vô cùng thiên địa nhập hàm ca
Thời lai đồ điếu thành công dị
Vận khứ anh hùng ẩm hận đa
Trí chúa hữu hoài phù địa trục
Tẩy binh vô lộ vãn thiên hà
Quốc thù vị báo đầu tiên bạch
Kỷ độ Long Tuyền đới nguyệt ma
Bản dịch của Phan Kế Bính
Việc đời bối rối tuổi già vay,
Trời đất vô cùng một cuộc say.
Bần tiện gặp thời lên cũng dễ,
Anh hùng lỡ bước ngẫm càng cay.
Vai khiêng trái đất mong phò chúa,
Giáp gột sông trời khó vạch mây.
Thù trả chưa xong đầu đã bạc,
Gươm mài bóng nguyệt biết bao rày.
Cả 2 bài đều toát lên cái khí khái của bậc anh hùng đội trời đạp đất. Như người xưa gọi : Phi hào kiệt chí sĩ bất năng.

Nhớ Bắc
Tác giả : Huỳnh Văn Nghệ
Ai về Bắc ta đi với
Thăm lại quê hương giống Lạc Hồng
Từ thưở mang gươm đi mở cõi
Trời Nam thương nhớ đất Thăng Long
Ai nhớ người chăng, ơi Nguyễn Hoàng
Mà ta con cháu mấy đời hoang
Vẫn nghe trong máu buồn xa xứ
Non nước Rồng Tiên nặng nhớ thương
Vẫn nghe tiếng hát thời quan họ
Xen nhịp từng câu vọng cổ buồn
Vẫn thương vẫn nhớ mùa vải đỏ
Mỗi lần phảng phất hương sầu riêng
Sứ mạng ngàn thu đâu dám quên
Chinh Nam say bước quá xa miền
Kinh đô nhớ lại xa muôn dặm
Muốn trở về quê mơ cảnh tiên

Bình Ngô Đại Cáo - Nguyễn Trãi
(Ngô Tất Tố dịch)
Thay trời hành hóa, hoàng thượng chiếu rằng, Từng nghe:
Việc nhân nghĩa cốt ở yên dân,
Quân điếu phạt trước lo trừ bạo;
Như nước Đại Việt ta từ trước,
Vốn xưng nền văn hiến đã lâu,
Nước non bờ cõi đã chia,
Phong tục Bắc Nam cũng khác;
Từ Triệu, Đinh, Lý, Trần; bao đời xây nền độc lập;
Cùng Hán, Đường, Tống, Nguyên; mỗi bên hùng cứ một phương;
Tuy mạnh yếu có lúc khác nhau,
Song hào kiệt thời nào cũng có.
Cho nên:
Lưu Cung tham công nên thất bại;
Triệu Tiết chí lớn phải vong thân;
Cửa Hàm Tử bắt sống Toa Đô
Sông Bạch Đằng giết tươi Ô Mã
Việc xưa xem xét, Chứng cứ còn ghi.
Vừa rồi:
Nhân họ Hồ chính sự phiền hà
Để trong nước lòng dân oán hận
Quân cuồng Minh thừa cơ gây loạn
Bọn gian tà còn bán nước cầu vinh
Nướng dân đen trên ngọn lửa hung tàn
Vùi con đỏ xuống dưới hầm tai vạ
Dối trời lừa dân đủ muôn ngàn kế
Gây thù kết oán trải mấy mươi năm
Bại nhân nghĩa nát cả đất trời.
Nặng thuế khóa sạch không đầm núi.
Người bị ép xuống biển dòng lưng mò ngọc, Ngán thay cá mập thuồng luồng.
Kẻ bị đem vào núi đãi cát tìm vàng, Khốn nỗi rừng sâu nước độc.
Vét sản vật, bắt dò chim sả, chốn chốn lưới chăng.
Nhiễu nhân dân, bắt bẫy hươu đen, nơi nơi cạm đặt.
Tàn hại cả giống côn trùng cây cỏ,
Nheo nhóc thay kẻ góa bụa khốn cùng.
Thằng há miệng, đứa nhe răng,
Máu mỡ bấy no nê chưa chán,
Nay xây nhà, mai đắp đất,
Chân tay nào phục dịch cho vừa ?
Nặng nề những nổi phu phen
Tan tác cả nghề canh cửi.
Độc ác thay, trúc Nam Sơn không ghi hết tội,
Dơ bẩn thay, nước Đông Hải không rửa sạch mùi!
Lòng người đều căm giận, Trời đất chẳng dung tha;
Ta đây:
Núi Lam Sơn dấy nghĩa
Chốn hoang dã nương mình
Ngẫm thù lớn há đội trời chung
Căm giặc nước thề không cùng sống
Đau lòng nhức óc, chốc đà mười mấy năm trời
Nếm mật nằm gai, há phải một hai sớm tối.
Quên ăn vì giận, sách lược thao suy xét đã tinh,
Ngẫm trước đến nay, lẽ hưng phế đắn đo càng kỹ
Những trằn trọc trong cơn mộng mị,
Chỉ băn khoăn một nỗi đồ hồi
Vừa khi cờ nghĩa dấy lên,
Chính lúc quân thù đang mạnh.
Lại ngặt vì:
Tuấn kiệt như sao buổi sớm,
Nhân tài như lá mùa thu,
Việc bôn tẩu thiếu kẻ đở đần,
Nơi duy ác hiếm người bàn bạc,
Tấm lòng cứu nước,
Vẫn đăm đăm muốn tiến về Đông,
Cỗ xe cầu hiền,
Thường chăm chắm còn dành phía tả.
Thế mà:
Trông người, người càng vắng bóng,
Mịt mù như nhìn chốn bể khơi.
Tự ta, ta phải dốc lòng,
Vội vã hơn cứu người chết đói.
Phần vì giận quân thù ngang dọc,
Phần vì lo vận nước khó khăn,
Khi Linh Sơn lương hết mấy tuần,
Lúc Khôi Huyện quân không một đội.
Trời thử lòng trao cho mệnh lớn
Ta gắng trí khắc phục gian nan.
Nhân dân bốn cõi một nhà, Dựng cần trúc ngọn cờ phấp phới
Tướng sĩ một lòng phụ tử, Hòa nước sông chén rượu ngọt ngào.
Thế trận xuất kỳ, lấy yếu chống mạnh,
Dùng quân mai phục, lấy ít địch nhiều.
Trọn hay:
Đem đại nghĩa để thắng hung tàn, Lấy chí nhân để thay cường bạo.
Trận Bồ Đằng sấm vang chớp giật, Miền Trà Lân trúc chẻ tro bay.
Sĩ khí đã hăng quân thanh càng mạnh.
Trần Trí, Sơn Thọ nghe hơi mà mất vía,
Lý An, Phương Chính, nín thở cầu thoát thân.
Thừa thắng đuổi dài, Tây Kinh quân ta chiếm lại,
Tuyển binh tiến đánh, Đông Đô đất cũ thu về.
Ninh Kiều máu chảy thành sông, tanh hôi vạn dặm
Tụy Động thây chất đầy nội, nhơ để ngàn năm.
Phúc tâm quân giặc: Trần Hiệp đã phải bêu đầu
Mọt gian kẻ thù: Lý Lượng cũng đành bỏ mạng.
Vương Thông gỡ thế nguy, Mà đám lửa cháy lại càng cháy
Mã Anh cứu trận đánh Mà quân ta hăng lại càng hăng.
Bó tay để đợi bại vong, Giặc đã trí cùng lực kiệt,
Chẳng đánh mà người chịu khuất, Ta đây mưu phạt tâm công.
Tưởng chúng biết lẽ ăn năn, Nên đã thay lòng đổi dạ
Ngờ đâu vẫn đương mưu tính, Lại còn chuốc tội gây oan.
Giữ ý kiến một người, Gieo vạ cho bao nhiêu kẻ khác,
Tham công danh một lúc, Để cười cho tất cả thế gian.
Bởi thế:
Thằng nhãi con Tuyên Đức động binh không ngừng
Đồ nhút nhát Thạnh, Thăng đem dầu chữa cháy
Đinh mùi tháng chín, Liễu Thăng đem binh từ Khâu Ôn kéo lại
Năm ấy tháng mười, Mộc Thạnh chia đường từ Vân Nam tiến sang.
Ta trước đã điều binh thủ hiểm, Chặt mũi tiên phong
Sau lại sai tướng chẹn đường, Tuyệt nguồn lương thực
Ngày mười tháng tám, trận Chi Lăng, Liễu Thăng thất thế
Ngày hai mươi, trận Mã Yên, Liễu Thăng cụt đầu
Ngày hăm lăm, bá tước Lương Minh đại bại tử vong
Ngày hăm tám, thượng thư Lý Khánh cùng kế tự vẫn.
Thuận đà ta đưa lưỡi dao tung phá
Bí nước giặc quay mũi giáo đánh nhau
Lại thêm quân bốn mặt vây thành, Hẹn đến giữa tháng mười diệt giặc
Sĩ tốt kén người hùng hổ, Bề tôi chọn kẻ vuốt nanh
Gươm mài đá, đá núi cũng mòn
Voi uống nước, nước sông phải cạn.
Đánh một trận, sạch không kình ngạc
Đánh hai trận tan tác chim muông.
Cơn gió to trút sạch lá khô, Tổ kiến hổng sụt toang đê vỡ.
Đô đốc Thôi Tụ lê gối dâng tờ tạ tội,
Thượng thư Hoàng Phúc trói tay để tự xin hàng.
Lạng Giang, Lạng Sơn, thây chất đầy đường
Xương Giang, Bình Than, máu trôi đỏ nước
Ghê gớm thay! Sắc phong vân phải đổi,
Thảm đạm thay! Ánh nhật nguyệt phải mờ.
Bị ta chặn ở Lê Hoa, Quân Vân Nam nghi ngờ, khiếp vía mà vỡ mật
Nghe Thăng thua ở Cần Trạm, Quân Mộc Thạnh xéo lên nhau, chạy để thoát thân.
Suối Lãnh Câu, máu chảy thành sông, Nước sông nghẹn ngào tiếng khóc
Thành Đan Xá, thây chất thành núi, Cỏ nội đầm đìa máu đen.
Cứu binh hai đạo tan tành, quay gót chẳng kịp,
Quân giặc các thành khốn đốn, cởi giáp ra hàng
Tướng giặc bị cầm tù, Như hổ đói vẫy đuôi xin cứu mạng
Thần vũ chẳng giết hại, Thể lòng trời ta mở đường hiếu sinh
Mã Kỳ, Phương Chính, cấp cho năm trăm chiếc thuyền, Ra đến biển mà vẫn hồn bay phách lạc,
Vương Thông, Mã Anh, phát cho vài nghìn cỗ ngựa, Về đến nước mà vẫn tim đập chân run.
Họ đã tham sống sợ chết mà hòa hiếu thực lòng
Ta lấy toàn quân là hơn, để nhân dân nghỉ sức.
Chẳng những mưu kế kì diệu, Cũng là chưa thấy xưa nay
Xã tắc từ đây vững bền, Giang sơn từ đây đổi mới
Càn khôn bĩ rồi lại thái, Nhật nguyệt hối rồi lại minh
Ngàn năm vết nhục nhã sạch làu, Muôn thuở nền thái bình vững chắc
Âu cũng nhờ trời đất tổ tông, Linh thiêng đã lặng thầm phù trợ;
Than ôi! Một cỗ nhung y chiến thắng,
Nên công oanh liệt ngàn năm
Bốn phương biển cả thanh bình,
Ban chiếu duy tân khắp chốn.
Xa gần bá cáo, Ai nấy đều hay.
Được Pagan sửa chữa / chuyển vào 15:37 ngày 05/05/2007

Em cũng xin đóng góp mấy câu trong Bạch Đằng Giang Phú

Khách có kẻ:
Giương buồm giong gió chơi vơi,
Lướt bể chơi trăng mải miết.
Sớm gõ thuyền chừ Nguyên Tương,
Chiều lần thăm chừ Vũ huyệt.
Cửu Giang, Ngũ Hồ,
Tam Ngô, Bách Việt.
Nơi có người đi,
Đâu mà chẳng biết.
Đầm Vân Mộng chứa vài trăm trong dạ cũng nhiều,
Mà tráng chí bốn phương vẫn còn tha thiết.
Bèn giữa dòng chừ buông chèo,
Học Tử Trường chừ thú tiêu dao.
Qua cửa Đại Than,
Ngược bến Đông Triều,
Đến sông Bạch Đằng,
Thuyền bơi một chiều.
Bát ngát sóng kình muôn dặm,
Thướt tha đuôi trĩ một màu.
Nước trời một sắc,
Phong cảnh ba thu.
Bờ lau san sát,
Bến lách đìu hiu
Sông chìm giáo gãy,
Gò đầy xương khô.
Buồn vì cảnh thảm,
Đứng lặng giờ lâu.
Thương nỗi anh hùng đâu vắng tá,
Tiếc thay dấu vết luống còn lưu.
Bên sông bô lão hỏi,
Hỏi ý ta sở cầu.
Có kẻ lê gậy chống trước,
Có người thuyền nhẹ bơi sau.
Vái ta mà thưa rằng:
?oĐây là chiến địa buổi Trùng Hưng Nhị Thánh bắt Ô Mã,
Cũng là bãi đất xưa, thuở trước Ngô chúa phá Hoằng Thao?.
Đương khi ấy:
Thuyền tàu muôn đội,
Tinh kì phấp phới.
Hùng hổ sáu quân,
Giáo gươm sáng chói.
Trận đánh được thua chửa phân,
Chiến luỹ bắc nam chống đối.
Ánh nhật nguyệt chừ phải mờ,
Bầu trời đất chừ sắp đổi.
Kìa:
Tất Liệt thế cường,
Lưu Cung chước dối.
Những tưởng gieo roi một lần,
Quét sạch Nam bang bốn cõi.
Thế nhưng:
Trời cũng chiều người,
Hung đồ hết lối
Trận Xích Bích, quân Tào Tháo tan tác tro bay,
Trận Hợp Phì, giặc Bồ Kiên hoàn toàn chết trụi.
Đến nay sông nước tuy chảy hoài,
Mà nhục quân thù khôn rửa nổi.
Tái tạo công lao,
Nghìn xưa ca ngợi.
Tuy nhiên:
Từ có vũ trụ,
Đã có giang san.
Quả là trời đất cho nơi hiểm trở,
Cũng nhờ nhân tài giữ cuộc trị an.
Hội nào bằng hội Mạnh Tân, có vương sư họ Lã,
Trận nào bằng trận Duy Thuỷ, có quốc sĩ họ Hàn.
Khi trận Bạch Đằng mà đại thắng,
Bởi đại vương coi thế giặc nhàn.
Tiếng thơm còn mãi,
Bia miệng không mòn.
Đến chơi sông chừ ủ mặt,
Nhớ người xưa chừ lệ chan.
Rồi vừa đi vừa ca rằng:
?oSông Đằng một dải dài ghê,
Sóng hồng cuồn cuộn tuôn về bể Đông.
Những phường bất nghĩa tiêu vong,
Nghìn thu chỉ có anh hùng lưu danh!?
Khách cũng nối tiếp mà ca rằng:
?oAnh minh hai vị thánh quân,
Sông đây rửa sạch mấy lần giáp binh.
Giặc tan muôn thuở thanh bình,
Bởi đâu đất hiểm cốt mình đức cao.?
Được cnat sửa chữa / chuyển vào 13:11 ngày 06/05/2007

Bài Cảm Hoài quá tuyệt vời. Mình thích nhất hai câu thơ cuối, nghe bi tráng làm sao. Chỉ tiếc một điều là 5, 6 bản dịch, chưa bản nào lột tả được hết cái hay của nguyên tác, dù bản của Phan Kế Bính có thể được coi là gần đạt nhất rồi.
Bài thơ của Lý Công Uẩn cũng hay. Mình xin góp thêm hai bài của vua Lê Thánh Tông. Thơ của các vị này đều mang khẩu khí đế vương cả.
Vịnh con cóc
Bác mẹ sinh ra vốn áo sồi
Chốn nghiêm thăm thẳm một mình ngồi
Tép miệng dăm ba con kiến gió
Nghiến răng chuyển động bốn phương trời...
Cái chổi
Lời chúa vâng truyền xuống ngọc giai
Sai làm lệnh tướng quét trần ai
Một tay vùng vẫy trời tung gió
Bốn cõi tung hoành đất sạch gai
Ngày vắng rủ mây cung Bắc Hán
Đêm thanh dựa nguyệt chốn lâu đài
Ôm lòng gốc rễ lâu càng dãi
Mòn mỏi lưng còn một cái đai.
Còn về câu đối, mình rất thích vế đối của Mạc Đĩnh Chi đối lại vua nhà Nguyên khi đi sứ Trung Quốc:
- Vua Nguyên: Nhật hỏa vân yên, bạch đán thiêu tàn ngọc thỏ (Mặt trời là lửa, mây là khói, ban ngày đốt cháy cung trăng)
- Mạc Đĩnh Chi: Nguyệt cung tinh đạn, hoàng hôn xạ lạc kim ô (Trăng là cung, sao là đạn, tối đến bắn rơi mặt trời).

Em thích câu của cụ Nguyễn Công Trứ:
Kiếp sau xin chớ làm người
Làm cây thông đứng giữa trời mà reo.
Và của cụ Nguyễn Bỉnh Khiêm:
Ta dại ta tìm nơi vắng vẻ
Người khôn người đến chốn lao xao