Những con sông chảy qua Hà Nội

Những con sông chảy qua Hà Nội

Tác giả: Nguyễn Vinh Phúc
------------------------------------
Sông Hồng, con sông chính gắn liền với Hà Nội, bắt đầu từ dãy Nguỵ Sơn ở độ cao 1.776m thuộc huyện Nhị Ðô, tỉnh Vân Nam (Trung Quốc); chảy theo hướng Tây Bắc - Ðông Nam vào Việt Nam từ Hà Khẩu (Lào Cai) và chảy ra vịnh Bắc bộ ở cửa Ba Lạt (Nam Ðịnh); có chiều dài khoảng 1.160km, phần chảy qua Việt Nam khoảng 556km.Sông Hồng vào Hà Nội từ xã Thượng Cát (huyện Từ Liêm) đến xã Vạn Phúc (huyện Thanh Trì) dài khoảng 36km. Lũ sông Hồng chủ yếu do lũ các phụ lưu chính là sông Ðà và sông Lô gây nên. Mỗi năm mùa lũ kéo dài 5 tháng, từ tháng 6 đến tháng 10 dương lịch (trùng với mùa mưa). Ðê sông Hồng được đắp từ năm 1108, đoạn từ Nghi Tàm đến Thanh Trì, gọi là đê Cơ Xá. Ngày nay sông Hồng ở Việt Nam có 1.267km đê ở cả hai bên tả, hữu ngạn. Ðộ cao mặt đê tại Hà Nội là 14m.
Sông Ðuống là phân lưu của sông Hồng, dài 65km, nối liền hai con sông lớn của miền Bắc là sông Hồng và sông Thái Bình. Sông Ðuống tách sông Hồng ra ở xã Ngọc Thuỵ (Gia Lâm) chảy về phía Ðông rồi Ðông Nam qua các huyện Thuận Thành, Gia Lương (Bắc Ninh) đổ vào sông Thái Bình ở Ðại Than, gần Phả Lại. Ðoạn chảy qua Hà Nội dài 17,5km. Còn có các tên cổ là sông Thiên Ðức, sông Ðông Ngàn, sông Bắc Giang. Ðoạn gần Phả Lại gọi là sông Ðại Than. Sông Tô Lịch là phân lưu của sông Hồng, tách từ phường Hà Khẩu chỗ "cửa cống thôn Hương Bài" tức nay là chỗ trường Trần Nhật Duật, theo hướng Ðông Tây đến chợ Bưởi quay theo hướng Bắc Nam vòng vo tới xã Hà Liễu (Thường Tín - Hà Tây) thì nhập vào sông Nhuệ. Năm 1889, thực dân Pháp đã lấp nhánh sông Tô từ cửa Hương Bài (Hà Khẩu) đến Thuỵ Khuê. Ngày xưa sông Tô sầm uất, trên bến dưới thuyền. Khách buôn từ mạn Bắc xuống qua cửa Hà Khẩu vào sông Tô; từ phía Nam ra qua sông Ðáy, sông Nhuệ, vào kinh thành bằng sông Tô. Từ khi bị lấp, sông chỉ còn là dòng thoát nước thải của thành phố, ngày càng ô nhiễm nặng.
Sông Nhuệ còn gọi là sông Từ Liêm, sông Thanh Oai. Do chỗ phát nguồn gần đầm Bát Lang, xã Hạ Mỗ (Ðan Phượng, Hà Tây) rất nhỏ, sau to dần trông hình dáng tựa như cái dùi nên gọi là sông Nhuệ. Dòng sông chảy theo hướng Tây Bắc - Ðông Nam qua đất huyện Thanh Trì (Hà Nội) huyện Thường Tín, Phú Xuyên (Hà Tây) rồi nhập vào sông Ðáy ở thị xã Phủ Lý. Ðoạn chảy trên đất Hà Nội dài gần 40km. Sông Kim Ngưu vốn là một nhánh của sông Tô Lịch từ phường Yên Lãng chảy theo đường La Thành qua cống Nam Ðồng, Phương Liệt (quận Ðống Ða) tới xã Thịnh Liệt thông với sông Sét, rồi chảy vào huyện Thường Tín (Hà Tây) nhập vào sông Nhuệ. Ðó là dòng chính. Còn có nhiều nhánh khác chảy miên man trong quận Hai Bà Trưng và huyện Thanh Trì song tác dụng chủ yếu ngày nay là đường thoát nước thải của nội thành.
Sông Cà Lồ trước kia là một nhánh của sông Hồng, tách ra từ xã Trung Hà, huyện Yên Lạc, Vĩnh Phú. Năm 1920, Pháp xây một đập chắn ở chỗ hợp lưu sông Hồng với sông Cà Lồ (thuộc xã Vạn Yên), huyện Mê Linh). Phù sa lấp dần đoạn ngoài đập nên hiện nay ngọn sông Cà Lồ cách sông Hồng tới 3km. Sông Cà Lồ còn có tên là sông Phủ Lỗ, chảy vòng vèo, là ranh giới giữa huyện Sóc Sơn với các huyện Mê Linh, Ðông Anh và Hiệp Hoà (Hà Bắc).
Ngoài ra ở huyện Sóc Sơn còn nhiều sông nhỏ như sông Thanh Hoa, Bầu, Ðông Lanh, Cheo Meo, hay ở Ðông Anh có sông Thiếp, ở Gia Lâm có sông Cầu Bây, sông Bài Tâm (còn gọi là Thiên Ðức, có thể là dòng cũ của sông Ðuống)./.