Những di tích Lịch sử_Văn hoá Việt Nam

Đền Lê Xa
Đền nằm ở đầu thôn Lê Xá, xã Tống Trân, huyện Phù Cừ, tỉnh Hải Hưng.
Theo thần tích thì đền Lê Xá được xây dựng để tôn thờ nàng Cả - Bà sinh ra và lớn lên ở thôn An Cầu. Trước sắc đẹp, tài hoa và đức độ, bà được tuyển chọn làm cung phi ( vợ ba Ngô Vương Quyền ). Đất nước bị loạn ly ( thập nhị sứ quân), nàng Cả và ba con gái của bà đã xung trận để bảo vệ triều đình nhà Ngô, bảo vệ sự thanh bình của đất nước. Trước sức mạnh của đối phương, nàng Cả và ba con gái của nàng quyết không chịu đầu hàng. Sự hy sinh của bà và con gái bà, nhân dân An Cầu đã dựng nên ngôi đền để tôn thờ bà và ba con gái của bà.
Đền còn lại xây theo hình chữ nhị. Nhà tiền gồm 5 gian, hai dĩ, kiến trúc theo kiểu chồng giường, đấu sen. Với mái ngói vảy cá nhỏ và hai đầu hồi xây theo hình khuôn bản đã làm cho di tích thêm cổ kính.
Dưới đại tự có ban thờ được bầy bát hương, mâm bồng, cây đèn tôn nghiêm, trang trọng. Một gian một dĩ phía Bắc xây ngăn lại, trong có ban thờ và tượng ba người con gái của Ngô Quyền. Nhìn chung tòa tiền tế được kiến trúc điêu khắc vững vàng, cầu kỳ, trang trọng.
Nối tiếp ba gian tiền tế qua ống muống đến tòa thứ hai. Trên xà ngang gian trung tâm treo bức chạm "Lưỡng long chầu nguyệt" sơn son thiếp vàng, phía dưới có khám thờ sơn son thiếp vàng. Giữa khám được đặt một khám ***g kính trang trọng, trong có tượng nàng Cả - vợ của Ngô Quyền.
Qua xem xét, chúng tôi thấy đền Lê Xá, xã Tống Trân còn khá nhiều hiện vật và đồ tế tự như: Đai tự, câu đối, cây đèn, bát hương, lục bình, mâm bồng, đài, chiêng...
Trong số những hiện bật còn lạii theo chúng tôi có:
- 4 pho tượng tạc hài hòa cân đối thể hiện một bước tiến bộ mới trong nghệ thuật tạc tượng của dân tộc.
- Một cuốn thần tích ghi nhận nơi đây là quê hương của vợ Ngô Quyền và di tích là nơi tôn thờ bà.
- Một mâm bồng gia công "trúc hoa long" được chạm khắc rất cầu kỳ tinh xảo.
Rút dao chém xuống nước,nước bắn đầy mặt

Đền Ngô Xá
Đền Ngô Xá thuộc xã Long Châu, huyện Yên Phong, tỉnh Hà Bắc. Đền nằm cạnh đường quốc lộ 16, cách thị xã Bắc Ninh 9km.
Theo truyền thuyết địa phương, đền được xây dựng từ thời Lý (Càn Phù năm thứ 3). Từ trước đến nay, đền được sửa chữa nhiều lần, lần gần đây nhất là vào những năm 1945-1947.
Đền được kiến trúc theo kiểu chữ nhị với một hậu cung. Bên cạnh là khu chùa 5 gian và hậu cung là phật điện, kiến trúc theo kiểu chồng giường giá chiêng, điêu khắc đơn giản, lợp ngói cổ, gạch xây và lát cổ. Đền còn lưu giữ được nhiều đồ thờ quý như 1 bộ kiệu bát cống, hai tàu voi, 1 bộ bát bửu, 1 đỉnh đồng, 6 đài đồng, 1 bức hoành phi lớn, 3 án thư, 4 câu đối sơn son thếp vàng... là những hiện vật bảo tàng vô cùng quý giá, có nhiều tác dụng cho công tác nghiên cứu khoa học.
Đền Ngô Xá được xây dựng để thờ Đương Cảnh Thành Hoàng, Tà phụ Minh thiên châu linh hiển ứng, Quản đô Thống soái, Đương quan phúc thần đại vương.
Hàng năm tại đền Ngô Xá có mở hội vào ngày 25 tháng 8 và các ngày lễ là mồng 8 tháng giêng và mồng 2 tháng 3 (âm lịch).
Rút dao chém xuống nước,nước bắn đầy mặt

Đền Phấn Động
Di tích đền, chùa Phấn Động thuộc Xã Tam Đa, Huyện Yên phong, Tỉnh Bắc Giang, cách thị xã Bắc Giang 25 km, nằm trên phòng tuyến Như Nguyệt trong cuộc kháng chiến chống Tống năm 1077.
Cuối năm 1076, đạo quân xâm lược của nhà Tống do tướng Quách Quỳ chỉ huy ồ ạt kéo vào nước ta. Tại bờ Nam sông Như Nguyệt, dân Đại Việt dưới sự chỉ huy của Lý Thường Kiệt đã xây dựng phòng tuyến để chặn giặc.
Ngày 18-1-1077, quân Tống đến bờ Bắc sông Như Nguyệt. Ngay sau khi đến nơi, một bộ phận của quân Tống do Niêu Lý chỉ huy vượt sông đánh sang bờ Nam ở địa điểm thôn Như Nguyệt và Yên Phụ ngày nay. Đội quân của Niêu Lý bị đánh tơi bời. Sau thất bại đó, quân Tống dành một thời gian để chuẩn bị.
Vào giữa tháng 3, Quách Quỳ mở cuộc tấn công lần thứ hai sang bờ Nam, tại làng Phấn Động ngày nay. Trận chiến đấu xảy ra ác liệt. Quân Tống đóng bè vượt sông tiến sang bờ Nam. Quân đội nhà Lý ở trại quân Phấn Động phối hợp với dân binh chiến đấu dũng cảm, diệt gọn từng đoàn quân địch. Cả một giải sông từ bãi Côn Sơn đến bãi Cửa Ngô đã xảy ra những trận chiến đấu dữ dội.
Trước tinh thần chiến đấu dũng cảm của quân dân Đại Việt, Quách Quỳ phải từ bỏ ý định tấn công. Chính y tuyên bố "Nếu ai bàn đánh sẽ chém" sau thất bại Phấn Động. Đóng góp trong chiến thắng chung tại Phấn Động có đội dân binh làng Chài do ông Cả chỉ huy đã đảm nhận một mũi ở phía Bắc cửa ngõ. Sự kiện đó còn được lưu truyền trong câu ca của làng Phấn Động:
"Đàn ông gậy tầy gậy mấu
Đàn bà bị trấu bị tro
Ra trước cửa ngõ đánh nhau với giặc".
Trong cuộc chiến đấu ác liệt này, ông Cả (hay còn gọi là ông Cả Đồng Lai), người chỉ huy đội quân làng chài, đã hy sinh anh dũng. Để ghi nhớ chiến công của quân đội Đại Việt và người chỉ huy dân binh của làng, dân làng Chài đã đặt cho một số địa điểm ở làng mình tên người chỉ huy dân binh như cầu Ông Cả, ao Ông Cả. Ngoài ra, nhân dân còn lập đền thờ ông Cả trên mảnh đất đã diễn ra trận chiến đấu ác liệt giữa quân dân Đại Việt với quân Tống.
Đền Phấn Động nằm ngoài đê về phía Đông Nam làng Phấn Động, thuộc phía Bắc cửa ngõ, trên một vùng đất cao ráo. Đối diện với đền Phấn Động là chùa Phấn Động (chùa Đông Quy). Qua thời gian, kiến trúc xưa đã hỏng, hiện nay trên nền đất dựng chùa xưa còn sót ngôi tháp và một số tượng Phật. Đền có một số đồ thờ thời Nguyễn. Chùa hiện nay còn một số pho tượng.
Rút dao chém xuống nước,nước bắn đầy mặt

Đền Phụ Quốc
Đền Phụ Quốc thuộc xã Phú Lâm, huyện Tiên Sơn, tỉnh Hà Bắc. Đền nằm gần bưu điện Núi Lim, rất thuận tiện cho du khách tới thăm bằng các loại phương tiện.
Theo truyền thuyết địa phương thì đền có từ thời Lý, được xây dựng trên mảnh đất sinh phần của hai vợ chồng ông bà Trần Quý và Phương Dung. Từ trước đến nay đền vẫn ở đó, được sửa chữa lại vào năm 1953 và 1959 sau trận càn lớn của thực dân Pháp.
Đền kiến trúc theo kiểu chữ Tam, có 2 dãy tả vu, hữu vu 2 bên, mỗi bên 5 gian, đằng trước có cổng vòm lớn và cây cổ thụ. Đầu đền là khu văn chỉ và các bia đá. Mái đền lợp bằng ngói cổ, nóc đền có 3 chữ đắp nổi "Quốc tế từ". Vì kèo kết cấu trồng giường giá chiêng. Các con chồng, đầu kê đều có điêu khắc họa tiết hoa văn phong phú. Trong đền còn nhiều đồ thờ quý và những pho tượng được tạo từ thời Lê Mạc là những hiện vật bảo tàng vô cùng quý giúp cho việc nghiên cứu khoa học và các sự kiện liên quan đến lịch sử của đền.
Người được thờ trong đền là Phụ Quốc Đại vương Trần Quý, Minh Phúc Hoàng Thái hậu Phương Dung và Nhị Đào lại bộ, vốn là tướng của Thục An Dương Vương.
Hàng năm tại đền Phụ Quốc, nhân dân tổ chức lễ hội vào ngày mồng 10 tháng 2 (ngày giỗ Trần Quý), rước kiệu bát cống từ đình đến chùa, từ chùa rước về đền rồi lại từ đền rước về đình, hết 1 vòng là tổ chức hát xướng, thi dệt vải, thi bắt trạch trong chum và múa rối nước. Hội Đền Phụ Quốc có quy mô và tầm cỡ lớn ở huyện Yên Phong xưa, truyền thống đó hiện nay vẫn đang được nhân dân địa phương bảo lưu và phát triển
Rút dao chém xuống nước,nước bắn đầy mặt

Đền Phượng Hoàng
Đền được xây dựng ở thôn Phượng Hoàng, Xã Minh Tiến, huyện Phù Tiên, tỉnh Hải Hưng.
Đền Phượng Hoàng được xây dựng để tôn thờ Cúc Hoa "Người con gái nhan sắc, con một trưởng gia giầu có và thiển cận, nhưng nàng biết trọng lẽ phải và có tính thương người tha thiết. Nàng đã hy sinh tuổi trẻ cùng những tài sản riêng tư của mình, dũng cảm theo chồng nhận lấy cuộc đời gian truân. Xa chồng mười năm đằng đặng, nàng vẫn giữ được tình thủy chung. Khi phú quý bà rất khiêm nhường, không nhận phần hơn về mình, xứng đáng là tấm gương sáng ngời cho người phụ nữ noi theo.
Di tích ngôi đền hình chữ tam. Trước tòa tiền tế được chia làm 4 khung bảng đắp nối cảnh tứ quý. Hai đầu là hai cột trụ, đầu cột tạo dáng hình búp sen. Kiến trúc thanh cao của thời Nguyễn. Trên hàng kèo hiên được trạm hoa dây mềm mại. Kiến trúc chồng giường đấu xen. Phần trung tâm tòa tiền tế bài trí một bàn thờ, hai bên là hai hàng câu đối ca ngợi đức hạnh của Cúc Hoa. Bên trái treo một quả chuông lớn đúc thời Bảo Đại để ghi công đức những người đóng góp tu bổ đền. Tiếp nối tiền tế là tòa trung từ, gian chính điện được đặt một cỗ khám lớn. Trong khám là tượng Cúc Hoa. Hai bên khám đặt ngai thờ đức ông và thành hoàng. Hai bên tường đặt ngai và bia ký của các dòng họ đã có công khai phá và xây dựng nên vùng đất nà??????ần trong cùng được kiến trúc theo kiểu chồng diêm, bài trí các tượng Phật.
Nhìn chung đền Phượng Hoàng là một trong những di tích không lớn song đó thực sự là một ngôi đền được bố cục hài hòa ăn nhập với một vùng quê yên tĩnh của đồng bằng bắc bộ.
Hiện vật còn lại của di tích thì có:
- Một pho tượng Cúc Hoa
- Một pho tượng A di đà
- 5 cỗ ngai
- Một bộ kiệu long đình
- Một quả chuông.
Rút dao chém xuống nước,nước bắn đầy mặt

Đền Quát
Đền Quát nằm trên một vùng đất phía Tây Bắc của thôn Hạ Bì thuộc xã Yết Kiêu, huyện Tứ Lộc, tỉnh Hải Hưng.
Đền Quát là nơi lưu tích về thân thế Yết Kiêu - một gia nô của Trần Hưng Đạo đã có công trong cuộc kháng chiến chống Nguyên - Mông ở thế kỷ XIIIị
Di tích chia làm hai khu: Khu đền chính và khu bãi bơi.
Từ cổng chính đi vào là một hồ sen hình bán nguyệt. Hồ sen là một phần đệm giữa khu đền chính với khu bãi bơi.
Khu đền chính kiến trúc kiểu chữ Nhị. Năm gian đền ngoài kiến trúc thời Nguyễn có mở 3 luồng cửa.
Tiếp nối 3 gian giữa đền ngoài là 3 gian đền trong kiến trúc kiểu kẻ truyền chồng chét. Gian giữa đặt đằng trước là một hương án, đằng sau đặt long đình thờ mũ miện của Yết Kiêu. Hai bên hương án đặt 2 tượng phỗng nô lệ Chiêm thành.
Ba gian hậu cung: Gian đầu đặt luyện thờ tượng Yết Kiêu, gian thứ hai đặt luyện thờ tượng công chúa con vua Nguyễn là vợ của Yết Kiêu, gian thứ 3 có 3 tượng nàng hầu và mã cao đặt trước luyện thờ tượng Yết Kiêu.
Khu bãi bơi không xây dựng công trình gì cả. Bài trí đặt 2 voi đá, hai ngựa đá, hai chân cột cờ đá ở hai bên theo thế đối diện nhau. Ngoài ra ở bên trái bãi bơi có một bia đá.
Đền Quát kiến trúc kiểu nội công ngoại quốc gồm 5 gian đền ngoài, 5 gian đền trung, 3 gian đền trong và 15 gian hành lang. Di tích chia làm 3 khu. Ngoài hai khu vừa tả trên, đền Quát còn có khu văn chỉ nằm về phía Nam bãi bơi. Khu này dùng làm nơi rước xách, tế lễ và ca hát trong ngày hội. Nhưng hiện nay khu này không còn nữa.
Các hiện vật : Qua kiểm kê hiện vật còn lại 11 hiện vật đá thường là 2 voi, 2 ngựa, 2 bia, 3 xấu, 2 tượng phỗng
Hai mươi tuổi trẻ măng,các cụ cũng gọi thầy mà nghe đỏ mặt
Sáu chục xuân già cả,con trẻ tự xưng em nghĩ lại tươi đời

Đền Tân La
Đền Tân La nằm ở đầu thôn Đoàn Thượng, huyện Kim Thi, tỉnh Hải Hưng.
Đền được xây dựng để thờ bà Nguyễn Thị Thục, một danh tướng trung kiên bất khuất trong cuộc khởi nghĩa Hai Bà Trưng chống quân xâm lược nhà Hán (Trung Quốc). Trước quân xâm lược dã man và đầy mưu kế xảo quyệt bà vẫn dũng cảm cùng binh sĩ chiến đấu.
Đền nằm trong đám cây xanh, mặt tiền quay về hướng đông nam. Cách cửa Đền 15m là một cổng cánh xây theo kiểu chồng giêm thanh tao và thơ mộng, bên cổng là một hồ hình bán nguyệt. Trên 2 trụ cổng có câu đối:
"Hồng kiến ơn tâm ngật lập phù Trưng tụ
Thanh thiên bạch nhật trường lưu toại Hán bia".
Ngôi đền được xây theo hình chữ Đinh thấp và bé nhỏ. Ba gian tiền tế kiến trúc theo kiểu con chồng đấu xen nhưng tất cả đều là trơn. Gian giữa đặt một ban thờ lớn có bài trí một số đồ tế tự. Trên ban thờ treo đại tự: "Phù Trưng cứu quốc" kéo dài suốt 3 gian bờ nóc được đắp nổi hình "lưỡng long chầu nguyệt" nên đã tạo cho ngôi đền thêm phần uy linh.
Tiếp nối gian trung tâm là hai gian trung từ. Phần giữa đặt một ban thờ trên có đại tự. Kế tiếp trung từ qua làn cánh cửa là 2 gian hậu cung. Trên xà ngang treo đại tự. Phía dưới là ban thờ ngoài các đồ tế tự như bát hương, cây đèn, lọ hoa... có cỗ ngai sơn son thiếp vàng. Đó là di vật thờ vọng Nguyễn Thị Thục "Tân La" một nữ tướng kiên trung của cuộc khởi nghĩa Hai Bà Trưng năm 40 - 43.
Qua năm tháng và qua những cuộc chiến tranh tàn phá của bọn thực dân phong kiến, hầu hết các hiện vật và đồ tế tự ở đây đã bị thất lạc. Trong số các hiện vật còn lại theo chúng tôi có bộ kiệu võng điêu khắc thời Nguyễn là giá trị hơn cả
Hai mươi tuổi trẻ măng,các cụ cũng gọi thầy mà nghe đỏ mặt
Sáu chục xuân già cả,con trẻ tự xưng em nghĩ lại tươi đời

Đền thờ Đàm Quốc Sư
Đền thờ Đàm Quốc Sư, thuộc thôn Hương Mặc, xã Hương Mặc, cách thị xã Bắc Giang khoảng 35 km.
Đền thờ Đàm Quốc Sư nguyên trước đây là nhà giảng đường trong vương phủ (Kinh đô Thăng Long). Đền được xây dựng từ bao giờ, hiện nay không còn giữ được tài liệu nào nói tới. Đền thờ hiện nay là tu sửa lại sau đó bằng cách dỡ chuyển 5 gian giữa nhà tiền tế xây dựng thành nhà hậu đường, còn 4 gian thuộc 2 đầu nhà tiền tế dồn lại và thêm 1 gian mới nữa vào giữa dễ xây dựng thành nhà tiền tế hiện nay cho cân xứng với nhà hậu đường. Trên câu đầu nhà tiền tế có ghi niên đại sửa chữa, xây dựng lại đợt này "Tự đức tam niên-1850". Trên cơ sở này chúng tôi có thể đoán định chắc chắn là nhà giảng đường này, trước khi dỡ chuyển về đây xây dựng năm 1721, nó đã có mặt ở kinh thành Thăng Long khoảng vaiõ chục năm rồi. Như vậy nhà giảng đường đền thờ Đàm Quốc Sư được xây dựng cách ngày nay khoảng gần 300 năm. Nhìn chung nhà giảng đường này, một tòa vẫn còn nguyên vẹn
Hai mươi tuổi trẻ măng,các cụ cũng gọi thầy mà nghe đỏ mặt
Sáu chục xuân già cả,con trẻ tự xưng em nghĩ lại tươi đời

Đền thờ Thánh Thiên công chúa
Đền thờ Thánh Thiên công chúa thuộc thôn Ngọc Lâm, xã Tân Mỹ, huyện Yên Dũng, tỉnh Bắc Giang.
Thánh Thiên công chúa là một nữ tướng kiệt xuất nhất trong cuộc khởi nghĩa Hai Bà Trưng chống Hán hồi thế kỷ thứ nhất đầu công nguyên (40-43). Bà là con một gia đình dòng dõi lạc tướng thời Thục Vương, vì bất hợp tác với giặc Hán nên đã trốn làm quan, đi ở chùa, quê tại Sứ Đông (Hải Dương ngày nay). Thuở nhỏ, Thánh Thiên đã nổi tiếng thông minh, tài khéo. Lớn lên khi đất nước lầm than, tủi nhục dưới ách thống trị ngoại bang, người con gái ấy nuôi trí lớn rửa hận cho non sông. Bà đã tập trung lực lượng rèn quân mã, lập căn cứ, chờ thời cơ...Bà đã bàn với cậu mình kế hoạch đuổi giặc và lập căn cứ, đồn trại ở Kỳ Hợp (Lạng Giang) và Ngọc Lâm (Yên Dũng).
Cuộc chiến đấu không cân sức diễn ra quyết liệt, căn cứ Kỳ Hợp bị bao vây, căn cứ Ngọc Lâm bị phong tỏa. Rồi ngọn cờ khởi nghĩa của Hai Bà Trưng dựng lên, hào kiệt khắp nơi kéo đến, trong đó có nữ tướng Thánh Thiên. Các căn cứ của giặc ở vùng Hải Dương, Đông Triều, Bắc Giang đã bị lực lượng của bà quét sạch. Bà cùng phối hợp đánh thành Luy Lâu, giải phóng đất nước.
Trưng Trắc xưng vương, dựng lập triều chính. Thánh Thiên công chúa được trao trọng trách trấn giữ tiền đồn biên ải phía Bắc, án ngữ con đường Thiên Lý xuống Trung Châu. Bà đã kéo quân về Ngọc Lâm hạ trại, xây dựng căn cứ.
3 năm sau, vua Hán sai Phục Ba tướng quân là Mã Viện và Lưu Long đem 30 vạn quân kéo sang ăn cướp nước ta. Nữ tướng Lê Chân chặn đánh chúng ở cửa biển Hải Phòng -Vân Đồn. Nữ tướng Thánh Thiên cản phá giặc ở vùng biên ải, Đông Bắc đến vùng hồ Lãng Bạc (gồm một phần huyện Yên Dũng, Quế Võ đến lòng chảo Gia Lương, Thuận Thành ngày nay). Nhiều trận huyết chiến xảy ra, kẻ thù lực đông thế mạnh đã làm chủ chiến trường. Hai Bà Trưng tử trận tại Sông Hát. Tại căn cứ của mình ở Lạng Giang, Yên Dũng, Thánh Thiên đã bẻ gãy nhiều trận tập kích của kẻ thù và kéo quân xuống đồng bằng giải vây cho Trưng Trắc. Tình thế hiểm nghèo, Hai Bà đã chết. Thánh Thiên tung quân cản phá vòng vây trùng điệp của kẻ thù, lui về giữ căn cứ của mình ở Ngọc Lâm (Yên Dũng).
Bọn giặc tập trung lực lượng tiêu diệt quân ta. Những cuộc chiến đấu không cân sức diễn ra hết sức khốc liệt tại căn cứ Ngọc Lâm. Thế cùng, lực kiệt, Thánh Thiên đã phi ngựa xuống sông, giữ trọn lời thề non nước. Nơi Bà tuẫn tiết, ngày nay nhân dân gọi là Bến Ngọc -cạnh đền Hạ.
Để tưởng nhớ công ơn vị anh hùng đã bỏ mình vì nước, người đời sau đã lập đền thờ bà tại Ngọc Lâm trang, gồm đền Thượng, đền Hạ, đình Ba Nóc nổi tiếng xưa nay.
Đền Thượng, đền Hạ, đình Ba Nóc nằm trên một doi đất cao ráo, thoáng đãng, kề núi, giáp sông, lại gần đường quốc lộ 1 và đường sắt Hà Nội - Lạng Sơn. Từ đền Thượng đến đền Hạ và đình Ba Nóc cách nhau khoảng hơn 1.000 m, liên quan mật thiết với nhau bởi một con đường cổ gọi là đường Nghinh Thánh, rước sắc vào dịp xuân, thu. Đền Thượng gồm 2 tòa: tiền tế 3 gian, kiến trúc đơn giản, chắc chắn, cả ban thờ. Hậu đường 3 gian có khám thờ, long ngai bài vị và nhiều đồ thờ khác, thờ Thánh Thiên công chúa. Sân đền lát gạch vuông, có một ban thờ lộ thiên. Đền Hạ cổ kính, xây dựng thời Lê, cùng thời với đình Ba Nóc nổi tiếng nguy nga, là khu danh lam cổ tích lớn nhất vùng Bắc Giang, nhưng đã bị thực dân Pháp phá hủy khi chúng xây đồn bốt.
[blue]Hai mươi tuổi trẻ măng,các cụ cũng gọi thầy mà nghe đỏ mặt
Sáu chục xuân già cả,con trẻ tự xưng em nghĩ lại tươi đời[/size=2]

Đền thờ Thế quận công Đàm-Đình-Cư
Đền thờ Thế quận công Đàm-Đình-Cư thuộc thôn Hương Mạc, xã Hương Mạc, huyện Tiên Sơn, tỉnh Hà Bắc, nằm cách tỉnh lị Hà Bắc (thị xã Bắc Giang) khoảng 35 km.
Đền thờ Thế quận công Đàm Đình Cư được xây dựng từ thời Lê, Mạc cũng đồng thời là nhà ở của Đàm Đình Cư. Sau khi ông về trí sĩ rồi mất thì ngôi nhà đó trở thành đền thờ của họ Đàm Đình. Đền trước cũng xây dựng bằng gỗ, tường gạch, mái ngói và gồm 5 gian nhưng nhỏ hơn đền hiện na??????
Sau đó (1917) do yêu cầu phát triển của gia tộc, điều kiện kinh tế - ruộng đất công nhiều, trong khi nhà thờ cũ đã hư hỏng, cho nên toàn gia tộc đã quyết định xây dựng lại-đó là đền thờ hiện na??????
Ngôi đền hiện nay vừa là nhà thờ Đại tôn của dòng họ Đàm Đình, vừa là nơi thờ phụng tưởng niệm ông Thế quận công Đàm Đình Cư.
Ông Đàm Đình Cư sinh năm Kỷ Tị (1509), có tên húy là Cư, tên thụy là Đoán Thuận tiên sinh. Từ buổi thiếu thời ông đã tỏ ra thông minh, có khí lượng khoán bồng, dốc trí học tập. Khoa Mậu Tuất (1538), ông thi đậu đệ nhị giáp tiến sĩ. Khi đó ông mới 30 tuổi, là người đỗ đại khoa trẻ tuổi trong khoa tiến sĩ này, và ông đứng hàng thứ 2 trong số 11 ông đại khoa của xứ Kinh Bắc và 36 ông tiến sĩ của toàn quốc. Sau khi đỗ tiến sĩ, ông Đàm Đình Cư được triều đình bổ nhiệm các chức: Dực vận tán trị cống thần, đặc tiến kim tử vinh lộc đại phu, Lại bộ Thượng thư (1 bộ quan trọng nhất), kiêm hàn lâm viện thị độc, chưởng hàn lâm viện sĩ, Quốc Tử Giám tế tửu (Giám đốc trường Đại học), đông các đại học sĩ nhập thị kinh diên, (giảng sách cho vua nghe ở tòa kinh diên), tham dự triều chính, thái phó Thế quận công.
Ông Đàm Đình Cư làm quan trải 4 triều (Mạc Đăng Doanh, Mạc Phúc Hải, Mạc Phúc Nguyên và Mạc Mậu Hợp). Sau đó ông về trí sĩ tại quê nhà. Khi ông Thượng thư quốc lão Đàm Cư được nhà vua cho về hưu trí, vua sai làm phú độ (nhà cho quan ở) cho ông tại quê hương và xây dựng hương ấp ở Vân Điềm (Đông Anh bây giờ). Cũng thời gian này ông Đàm Đình cư đã mở trường dạy học ở Hoa úc (tức vườn giảng-xóm Ngô tiền bây giờ, cách nhà thờ hiện nay khoảng 200m).
Năm Tân Tị ông tạ thế, thọ 73 tuổi.
Đền thờ Thế quận công được xây dựng lại từ năm Khải Định 1917, ở giữa xóm Nô Tiền, thôn Hương Mạc, cho tới nay (71 năm) nó vẫn đứng uy nghi trầm mặc trên mảnh đất xưa. Đền được kiến trúc tương đối đồ sộ, theo kiểu ***g tàn-tứ bát trụ, mặt tiền nhìn về phía Nam. Khung nhà cột kèo chủ yếu làm bằng gỗ lim, riêng 2 vì hồi là bằng xoan, kết cấu kiến trúc các vì cơ bản giống nhau. Chạm khắc ở đền Thế quận công tuy không phong phú, đa dạng nhưng nghệ thuật khá điêu luyện, tinh xảo. Các hình chạm khắc ở cốn, ở cửa võng, câu đầu, thượng lương... thể hiện hình tượng tứ linh, tứ qú?f¡c bức chạm rồng ở đây khá độc đáo là thân rồng như hình đốt tre thân trúc, nghệ thuật chạm khắc chủ yếu mang sắc thái nghệ thuật thời Nguyễn.
Bên trong đền thờ thế quận công hiện nay còn có nhiều hiện vật qúy giá. Đó là hệ thống hoành phi, câu đối, đại tự rất phong phú bài trí trong đền thờ. Đặc biệt ở đây còn lưu giữ được những hiện vật có từ khi xây dựng ngôi đền tiền cổ đến nay-đó là án thờ, ngai thờ... mang sắc thái nghệ thuật chạm khắc thời Lê khá rõ nét. Ngoài ra trong di tích này còn có nhiều hiện vật khác như: Các loại đồ thờ, bát hương, giá văn, cây đèn, đài nước, đài rượu và bộ bát bửu sơn son thếp vàng rực rỡ.
Đây là một di tích lưu niệm danh nhân văn hóa.
Hai mươi tuổi trẻ măng,các cụ cũng gọi thầy mà nghe đỏ mặt
Sáu chục xuân già cả,con trẻ tự xưng em nghĩ lại tươi đời