Những điều chưa biết về tai nạn máy bay ở Việt Nam

Lịch sử hàng không dân dụng ở Việt Nam

Saigon còn liên hệ đến lịch sử hàng không ban đầu ở Australia. Năm 1919, để khuyến khích phát triển hàng không trên lục địa Australia và với bên ngoài, chính phủ Australia treo giải thưởng 10,000 bảng Anh cho phi công hay phi hành đoàn đầu tiên nào bay từ Anh đến Australia (khoảng 8400 dặm) trong vòng 30 ngày. Những phi công Australia nổi tiếng tham dự vào cuộc thi đua liên lục địa hàng không dài nhất này gồm có Bert Hinkler, Charles Kingsford-Smith, và hai anh em Ross và Keith Smith.


Tuy không phải là công dân Australia như điều lệ cuộc thi đã ban nhưng một phi công người Pháp tên là Etienne Poulet tuyên bố ông sẽ tham dự và tiên đoán tự tin là ông sẽ là người đầu tiên bay từ Âu Châu đến Australia mà không cần được thưởng hay không. Vì vậy trong đầu óc và trí tưởng của dân chúng ở Australia và khắp nơi trên thế giới, Poulet cũng được coi như là người tham dự. Poulet không có sự tài trợ nào từ chính phủ Pháp hay hãng máy bay sản xuất chiếc phi cơ Caudron G4 mà Poulet tự bỏ tiền ra mua để tham gia cuộc thi xuyên lục địa (Âu-Á-Australia) dài nhất này (1).



Etienne Poulet và phụ tá cơ khí Jean Benoist rời Paris ngày 14 tháng 10 1919 và tuyên sẽ có mặt ở Melbourne (Australia) vào ngày 11th tháng 11 1919. Tên hai ông được ghi trên hai động cơ



Ông tự tin đến nỗi ông sơn hành trình của ông trên máy bay của mình. Không những thế, ông gởi đến ban tổ chức yêu cầu sắp xếp nhiên liệu và phụ tùng ở các điểm ở Australalia vì ông dự định sẽ bay đến Adelaide sau khi ghé Darwin. Mặc dầu không chính thức dự thi, chính phủ Australia đã thực hiện các yêu cầu này. Lúc ban đầu rời Pháp đều tốt đẹp, nhưng từ Naples, Valona (Ý) và Karachi (Pakistan ngày nay), máy trục trặc và sau đó phụ tá Benoist bị bệnh. Sau nhiều gian truân, Poulet đến được Rangoon, Miến Điện. Nhưng từ Rangoon phải qua các dãy núi cao để đến Thái Lan và thời tiết xấu, bánh bị bể khi cất cánh... ông phải dời lại nhiều lần và khi cánh quạt bị gãy và piston bị nứt ông bỏ cuộc ở Moulmein ngày 8 tháng 12 1919 trên đường đến Don Muang, Bangkok.

Nhưng các người ủng hộ ông ở Pháp đã mua một chiếc Caudron khác và gởi đến Ấn Độ để Poulet tiếp tục hành trình đến Australia. Nhưng máy bay Caudron không có hiệu năng tốt trong điều kiện thời tiết nóng ở gần xích đạo nên sự tiến triển rất là hạn chế. Cuối cùng chiếc Caudron cũng đến được Java. Chiếc này có thể là chiếc phi cơ thứ nhì đến Australia nếu Poulet cố gắng thêm, nhưng ông không tiếp tục nữa vì một lý do nào đó thật đáng tiếc (2).


Thất vọng không phải là người đầu tiên bay liên lục địa đến Australia, từ Java, Poulet sau đó tiếp tục đi đến Đông Dương thuộc Pháp và hạ cánh ở Saigon. Hình ảnh dưới đây là chiếc Caudron của Poulet ở trường đua Saigon năm 1920.

​

Phi cơ của phi công Poulet ở trường đua Saigon -
L'aviation au champ de course (arrivée de l'aviateur français Poulet) –
nguồn http://www.postcardman.net/vietnam_saigon.html​

Không lâu sau đó, Poulet rời Đông Dương đi sang Trung Quốc lập một đội không quân cho một tướng Trung quốc cát cứ ở thành phố Mukden, Mãn Châu và làm cho một ngân hàng Pháp ở vùng này. Ông ở Mukden trong các năm 1923 đến 1928 và sau đó trở về Pháp.

Kết quả giải đua Anh-Úc 1919

Người thắng giải của chính phủ Australia trong chuyến bay dài nhất thế giới lúc bấy giờ là Captain Ross Smith trên chiếc phi cơ Vickers-Vimy bắt đầu từ Anh ngày 12 tháng 11 1919 và đã đến Australia trong 28 ngày sau đó. Toàn quyền Australia đã gởi điện tín đến Darwin chúc mừng phi hành đoàn của Captain Ross Smith như sau:
“Captain Ross Smith, Darwin – Hearty congratulations to you and your brother on your safe arrival and great achievement. – Governor-General”.
(“Gởi phi công Ross Smith, Darwin – Nồng nhiệt chúc mừng anh và em trai đã đến an toàn và đạt thắng lợi to lớn – Toàn quyền Australia”).

Captain Ross Smith of the Australian Flying Corps

Sự kiện này có ý nghĩa lớn đối với nước Australia, một nước trẻ vừa qua khỏi thảm trạng của thế chiến thứ nhất với tổn thất to lớn, đánh dấu bước trưởng thành vươn ra khỏi sự cô lập và hòa mình liên hệ với thế giới bên ngoài. ********* Bill Hughes cho rằng trong cuộc thi này chính người Úc là người đầu tiên phá vỡ sự cô lập địa lý của lục địa Australia mang biểu tượng quan trọng và cảm xúc tự tin cho toàn dân trong nước.

Từ Darwin, Ross Smith đến Charleville ở Queensland. Ở đây, người bạn ông nhà làm phim và nhiếp ảnh nổi tiếng, Frank Hurley, mang máy quay phim đi cùng ông trên phi cơ để ghi lại sự kiện lịch sử trên đường bay đến Sydney. Khi máy bay qua Bourke đến Katoomba, Blue Mountain gần Sydney, chiếc máy bay của ông đã được dân chúng thấy. Điện tín đước gởi ngay về Sydney GPO. Tại đây cả thành phố náo nức đón chờ, hàng chục ngàn người đổ ra đường đi đến phi trường Mascot. Chiếc Vickers-Vimy bay dọc theo đường từ Penrith đến Sydney và để cho mọi người ở Sydney không thất vọng, Ross Smith đã bay lượn vài vòng chung quanh vịnh Sydney để dân chúng có thể thấy rõ hơn trước khi đáp xuống phi trường Mascot (3). “Cơn sốt hàng không lan khắp Sydney. Đông đảo mọi người túa ra đi về hướng phi trường, dùng các chuyến xe điện (tram) đặc biệt và đường xe một chiều cho sự kiện hi hữu này. Sau đó là lễ tân thành phố, các ban nhạc, hàng rào danh dự và tường trình tiến triển của người hùng – sau này tất cả cũng được lập lại ở thành phố Melbourne và Adelaide” (3) . Năm sau, 1920, cuốn phim của Frank Hurley “Sir Ross Smith ‘s flight from England to Australia” được ra mắt ở tòa thị sảnh thành phố Sydney và được trình chiếu khắp nơi ở khắp nước.


Ross and Keith Smith (right, in khaki) with their mechanics, Bennett and Shiers (in slouch hats), on arrival in Darwin on 10 December 1919.


Air mail envelope Ross Smith carried the first air mail from Britain to Australia. This envelope has a commemorative label designed by the war artist George Benson. It was cancelled with a stamp “First Aerial Mail – Great Britain to Australia – Received 26 February 1920”.
RC02337

Chiếc phi cơ Vickers-Vimy sau đó được tặng cho chính phủ Australia và trở thành kỷ vật của không quân Australia trong một thời gian dài. Ngày nay chiếc phi cơ này được trưng bày ở phi trường Adelaide, Nam Úc để ghi nhớ một sự kiện đáng nhớ trong lịch sử hàng không Australia.

Tuy vậy trong cuộc thi đua này, một thảm trạng đã xảy ra khi phi cơ của Captain M. Douglas và J. Ross bị rớt và 2 người đều tử nạn khi cất cánh ở Anh.



Tượng đài Ross Smith, anh hùng dân tộc của Úc

Thêm một số ảnh Ross Smith năm 1919

Khi sắp về đích




Sir Ross Smith lái chiếc Vickers Vimy đáp xuống Mascot - Sydney, NSW








Members of the winning crew standing in front of their Vickers Vimy twin-engined bomber. Identified are, from left to right: Sir Keith Smith; Sir Ross Smith; Sergeant (Sgt) Jim Bennett and Sgt Wally Shiers.

Cao Biền là nguời đầu tiên bay trên bầu trời Việt Nam?

Thánh Gióng mới là người đầu tiên bay trên bầu trời Việt Nam

Tiên Dung và Chử Đồng Tử là cặp đôi đầu tiên bay vào vũ trụ.

Đáng lẽ phải nói cho thực tế thì ông Tổ nghề thêu Trần Quốc Khái mới là người Việt Nam đầu tiên bay trên bầu trời . Chắc các bác còn nhớ sự tích ông này ôm 2 cái lọng mà nhảy từ trên tháp cao bên TQ chứ .

Chú Cuội mới đúng []

Van Den Born và chuyến bay ở Hong Kong

[FONT=&quot] Tháng sau Van Den Born cũng được phép chính phủ Anh ở Hong Kong cho ông được bay tại xứ này. Ngày 18 tháng 3 1911, trước sự chứng kiến của nhiều người ở bờ biển Sha Tin, trong đó có cả thống đốc Hong Kong Sir Frederick Lugard, đúng 5:10 chiều Van Den Born đã cất cánh đầu tiên trong lịch sử hàng không ở Hong Kong trên chiếc phi cơ Farman mà trước đó ông đã cất cánh ở Saigon. Ngày hôm đó đã có một xe lửa đặc biệt chở người xem đến Sha Tin để chứng kiến sự kiện này.

[FONT=&quot] Tại phi trường quốc tế Hong Kong ngày nay, chiếc phi cơ Farman làm lại y hệt như chiếc máy bay của Van Den Born được treo trên sảnh đường to lớn của phi trường mà hàng triệu khách đã và đang đi qua để nhớ lại lịch sử hàng không ban đầu ở thành phố này. Cũng chính chiếc phi cơ làm lại này đã bay khánh thành phi trường mới của Hong Kong ngày 18/11/1997 trước sự hiện diện của 500 quan khách, trong đó nhiều người mặc lại y phục của thời 1911, 86 năm trước đó. [/FONT]



[/FONT]

Van Den Born và chuyến bay ở HongKong

Farman IV hiện đang bày ở sân bay Hongkong




Thấy ở sân bay Chek Lapkok




Ai đến Hồng Kông, xuống sân bay Chek Lapkok hiện đại được xây trên đất lấn biển bên bán đảo Cửu Long, đều nhận ra một vật trang trí độc đáo treo ngay trên trần tòa sảnh lợp kính.

Lọt thỏm trong vòm kính rộng mênh mông này, nhưng nó gây chú ý cho mọi người qua lại vì vật trang trí ấy chính là một chiếc máy bay thật và viên phi công được làm bằng chất dẻo y như thật và to bằng thật, trông thật sinh động.
Hỏi ra thì đó là mô hình gợi nhớ lại sự kiện cách đây ngót trăm năm, đó là sự kiện chiếc máy bay đầu tiên đã cất cánh từ mảnh đất của nước Trung Hoa, lúc này đã trở thành thuộc địa của đế quốc Anh.



Hỏi kỹ hơn thì cách đây 12 năm, vào năm 1997, thời điểm Hồng Kông chuyển giao cho Trung Quốc, ông Chủ tịch Hội Lịch sử Hàng không của Hồng Kông đã đưa ra ý tuởng sẽ sao chép nguyên bản chiếc máy bay 2 thân cánh (biplan) nhãn hiệu "Farman" đã từng thực hiện cuộc bay đầu tiên diễn ra vào ngày 18.3.1911, thời khắc được người dân Hồng Kông coi là khởi đầu cho nền hàng không của thành phố phát triển bậc nhất của Châu Á này.


Bằng chiếc máy bay được phục chế y như thật này, một cuộc cất cánh đã được thực hiện vào ngày 15.11.1997 nhân khánh thành sân bay Chek Lapkok, sau đó được treo lên vị trí trang trọng như biểu tượng cho vùng đất đã chứng kiến từ rất sớm những thành tựu đầu tiên của lịch sử Hàng không Châu Á.


Chọn vị trí gần nhất và góc nhìn đẹp nhất để chụp cái vật thể mang ý nghĩa như một tượng đài này, bỗng nhận ra những bóng dáng không xa lạ mà báo chí ở trong nước đã nêu lên. Quả là khi về nước đọc lại, thấy đã có nhiều bài báo viết về chiếc máy bay và người lái chiếc máy bay đó.


Một anh bạn là Việt kiều ở Bỉ đã gửi về một tập hồ sơ khá dày dặn nhằm chứng minh rằng: trước khi chiếc máy bay và viên phi công ấy cất cánh tại Hồng Kông thì chính viên phi công cùng chiếc máy bay đó đã có mặt ở Việt Nam từ trước đó 4 tháng và cuộc cất cánh được coi là đầu tiên ở châu Á lại chính là thành phố Sài Gòn.


Tài liệu cho biết: Lịch sử Hàng không Thế giới vẫn lấy cái sự kiện diễn ra ngày 17.12.1903 trên bãi biển tiểu bang Bắc Carolina (Hoa kỳ) với cuộc cất cánh đầu tiên trên chiếc máy bay nhãn hiệu "Flyer 1" do 2 anh em Oliver và Wilbur Wright thực hiện làm cái mốc ra đời của ngành hàng không. Rồi tiếp đó rất nhiều phát minh, sáng chế nâng cao cánh bay của những người say mê được bay lượn như chim...


Và cho đến cuộc bay vượt biển Manche của phi công Pháp Bleriot nối nuớc Anh với nước Pháp bằng quãng đưòng bay dài có 38km, nền hàng không thế giới thực sự đã ra đời và chứng kiến những cánh bay ngày càng dài, ngày cành nhanh.
Thoạt đầu, "bay" đuợc coi là một môn thể thao trước khi trở thành một phương thức vận tải và thế hệ đầu tiên cầm lái máy bay được coi là những vận động viên thể thao. Rất nhanh chóng, môn thể thao lái máy bay thu hút được rất nhiều người hâm mộ.


Trong số 100 người được cấp bằng lái may bay đầu tiên trên thế giới có một phi công người Bỉ quê vùng Lìege, tên là Charles Van Den Born, sinh năm 1874. Vốn là một cuarơ xe đạp đã từng đoạt giải cao trong cuộc thi "Tour de France" nổi tiếng, ông đã bỏ đường đua trên mặt đất để bay lên không trung do lời khuyên của một người tình cờ quen biết, đó là chính là Henry Farman một nhà tiên phong trong việc sáng chế các loại máy bay mà chiếc máy bay mang tên "Farman" ngày càng nổi tiếng và không ngừng được cải tiến.


Năm 1910 ngay sau khi nhận bằng lái máy bay và lập 2 kỷ lục hàng không về thời gian bay trên đất liền và trên biển... viên phi công người Bỉ, đã tham gia những hoạt động nhằm quảng bá chiếc máy bay và môn thể thao bay ra thế giới.


Rời cảng Marseilles ngày 22.10.1910, Van Den Born cùng vợ, người thợ máy và chiếc máy bay hiệu "Farman" được tháo gọn, lên đường sang vùng Viễn Đông. Bến cảng đầu tiên tàu cập bến là một thành phố mà nước Anh đang cai trị: Singapore. Nhưng những thủ tục phiền toái và sự lạnh nhạt của chính quyền sở tại đã khiến Van Den Born chuyển sang địa điểm khác.


Đó lại chính là Sài Gòn lúc này đang là thuộc địa của Pháp. Có lẽ vì trên con tàu này có vợ và con gái của viên Toàn quyền Đông Dương đương nhiệm Klobukovsk có những lời lẽ thế nào mà Van Den Born đã quyết định đưa chiếc máy bay của mình lên bờ và chọn không gian khá quang đãng của Sân đua ngựa ở Phú Thọ Hòa làm sân đỗ cho chiếc "Farman".
Viên phi công người Bỉ đã nhận đuợc sự cổ vũ nhiệt liệt của dân sở tại nên đã thành công vang dội trong việc tổ chức "Đại Tuần lễ Hàng không ******" (Grande Semained 'Aviation de Cochinchine) diễn ra từ 8 đến 18.12.1910 với những buổi giới thiệu và huấn luyện trên mặt đất. Và sự kiện diễn ra vào ngày 15.12.1910 với tiết mục chiếc máy bay "Farman" đã được Van Den Born cất cánh rời mặt đất và bay lượn trên bầu trời Sài Gòn trước một công chúng mà báo chí đương thời ước tính đến... 150 ngàn người.



Sau thành công mỹ mãn ở Sài Gòn, Van Den Born muốn phát huy chiến quả nên đã ngỏ ý muốn biểu diễn tại những nơi khác và lập túc nhận được sự chào đón từ nhiều địa chỉ. Sau Sài Gòn, chiếc "Farman" lần lượt bay lượn trên bàu trời Bangkok (Xiêm-Thái Lan) vào ngày 31.1.1911, Hồng Kông vào ngày 18-3-1911, Quảng Đông vào ngày 10.4.1911... Và các quốc gia hay vùng lãnh thổ này đều coi sự kiện Van Den Born biểu diễn máy bay như những cái mốc khởi đầu cho ngành hàng không của mình, giống như Hồng Kông đã tôn vinh...
Điều cần nói thêm là sau những thành công đạt đưọc trên bầu trời của nhiều vùng lãnh thổ, Van Den Born lại quyết định chọn Sài Gòn làm nơi định cư lâu dài cho gia đình mình. Ông đã gắn bó với mảnh đất này gần như trọn vẹn cả phần thời gian còn lại của cuộc đời, trừ thời gian ngắn làm nghĩa vụ quân sự trong Đại chiến I (1914-1918).



Không thấy ông bay nữa mà trở lại với các môn thể thao dưới đất như một nhà truyền bá các môn thể thao Âu Tây trên đất nước ta, như đua xe đạp, boxing, đấu gươm v.v... Duyên nợ của ông với ngành hàng không chỉ còn là cổ động viên cho một câu lạc bộ và đại diện cho Hãng Farman tại Sài Gòn.


Khi tuổi đã cao, lập một trang trại ở ngoại ô thành phố Châu Á này, ông chịu đựng cả những ngày bị Phátxít Nhật hành hạ sau đảo chính 1945, ông vẫn gắn bó cho đến năm 1958, khi tuổi đã cao và những biến động chính trị ở Sài Gòn khiến Van Den Born buộc lòng phải rời mảnh đất ông đã gắn bó ngót nghét một thế kỷ, trở về cư trú tại nơi dành cho những nguời đã từng được thưởng "Bắc Đẩu bội tinh" mà không có nơi nương tựa. Rồi không lâu sau đó, người phi công đã từng ghi những dấu ấn cho ngành hàng không ở Châu Á đã qua đời ở tuổi 84.


Thấy việc làm ở sân bay Hồng Kông tôi đâm nghĩ ngợi: Tại sao ta không làm một cái gì tương tự để định vị Sài Gòn - TP HCM của chúng ta chính là mảnh đất đầu tiên ở Châu Á, từ đó chiếc máy bay đầu tiên của nhân loại đã cất cánh? Để mọi người đến đây phải ngẩng đầu như mỗi lần đến sân bay Chek Lapok. Ngày 15.12.2010 sẽ là vừa tròn 100 năm Van Den Born cất cánh từ Sân đua Phú Thọ Hòa. Vẫn còn thời gian để làm cái cần làm.

Dương Trung Quốc