Những dữ kiện lịch sử của chiến dịch mùa xuân 1975

Thời gian là lực lượng,cả nước ra trận. Tất cả cho miền Nam ruột thịt. Tất cả cho chiến dịch mùa xuân 1975
(Nguồn: trích Hồi ký của Đại tướng Võ Nguyên Giáp)
Thời gian là lực lượng. ở thời điểm quan trọng này, ý niệm ấy sâu sắc hơn, mạnh mẽ hơn bao giờ hết. Trong quân sự, tư tưởng "chắc thắng" và tư tưởng ''thần tốc", thận trọng và mạnh bạo bao giờ cũng đi đôi, hài hòa, biện chứng, tùy thcó từng tình huống cụ thể.
Căn cứ vào đánh giá so sánh lực lượng giữa ta và địch, vào thực tiễn chiến trường, vào những điều kiện chủ quan, khách quan cả trong nước và quốc tế, Bộ Chính trị đã hạ quyết tâm chiến lược chính xác, kịp thời. Chính xác vì đã trải qua cân nhắc kỹ lưỡng, nắm bắt được trạng thái đi xuống của địch, khả năng phát triển mới của ta ngay khi trên chiến trường còn đang diễn ra giằng có quyết liệt.
Từ đầu năm 1973, trải qua hai năm khẩn trương nghiên cứu, chuẩn bị, những suy nghĩ, gợi ý về một kế hoạch giải phóng miền Nam phát triển thành một quyết tâm chính thức động viên và tổ chức lực lượng của cả nước, hoàn thành cách mạng dân tộc, dân chủ ở miền Nam trong hai năm 1975 - 1976. Bên cạnh quyết tâm chiến lược cơ bản ấy, còn có kế hoạch chiến lược tranh thủ thời cơ, giải phóng miền Nam ngay trong năm 1975, không chờ đợi.
Không những chính xác, mà quyết tâm chiến lược của Đảng còn rất kịp thời, không thể . chậm hơn, mà cũng không thể sớm hơn. Tình hình ở giai đoạn cuối cùng của chiến tranh bao giờ cũng diễn ra rất nhanh, không loại trừ đột biến. Nỗ lực chủ quan của quân và dân ta với các mũi tiến công của chiến tranh nhân dân càng làm cho tình hình phát triển nhanh, nhiều khi nhanh hơn dự kiến.
Thời cơ chiến lược thường xuất hiện trong thời gian ngắn và không bao giờ đứng lâu một chỗ. phải kịp thời. phát hiện thời cơ, nắm .bắt thời cơ, "chớp" thời cơ để giành thắng lợi cao nhất. Vừa chậm lại vừa nhanh. Đó là nghệ thuật chỉ đạo chiến tranh, là nét tài tình và độc đáo của Đảng ta trong những ngày tháng cuối năm 1974 và đầu năm 1975.
Quyết tâm chiến lược của Đảng dựa vững chắc trên thành quả tổng hợp của cuộc đấu tranh cách mạng 45 năm qua. Một nước nhỏ đánh ?ođế quốc to" phải biết giành thắng lợi từng bước. Thắng lợi trước tạo tiền đê cho thắng lợi sau. Càng về sau, thắng lợi càng to lớn. Suy nghĩ về kết thúc chiến tranh đã được hình dung ngay từ lúc khởi đầu
Quyết tâm chiến lược ấy còn là kết quả của sự chuẩn bị chiến lược hết sức chủ động, dũng cảm, sáng tạo, công phu, kiên trì bền bỉ cả về chính trị, quân sự, ngoại giao..., về con người và vũ khí, phương tiện, cơ sở vật chất, kỹ thuật, về thế trận và lòng người, sản xuất và chiến đấu, kinh tế và quốc phòng, giao thông và vận chuyển..., chuẩn bị bằng tiềm lực của cả hậu phương và tiền tuyến, âm thầm và sôi động suốt bao tháng, bao năm...
Lúc này, một khi đã có quyết tâm chiến lược chính xác kịp thời thì việc tổ chức thực hiện lại hết sức khẩn trương. Không thể đi bằng những bước bình thường, mà là bay, là chạy. Chạy đua với thời gian. Chạy đua với địch. Phải vượt qua những khó khăn, trở ngại trên đường tiến tới thắng lợi.
Đã "đánh cho Mỹ cút", nay là lúc giáng đòn quyết định chiến lược "đánh cho ngụy nhào", như tư tưởng quân sự của Bác Hồ.
Cả nước ra trận. Tất cả cho miền Nam ruột thịt.

Đại tướng ra trận - Đoàn A.75 vào chiến trường
(Nguồn: trích Hồi ký của Đại tướng Võ Nguyên Giáp)
Theo quyết định của Bộ Chính trị và Quân ủy Trung ương, anh Văn Tiến Dũng được cử vào Tây Nguyên, cùng với các anh Đinh Đức Thiện, Chủ nhiệm Tổng cục Hậu cần, Lê Ngọc Hiền, Phó Tổng tham mưu trưởng và một số cán bộ, tổ chức thành một bộ phận đại diện Quân ủy Trung ương và Bộ Tổng tư lệnh ở chiến trường miền Nam, mang bí danh Đoàn A.75. Như vậy, cơ quan chỉ huy quân sự tối cao đã hình thành cả ở phía trước và phía sau, vừa sâu sát mặt trận vừa bao quát ở tầm chiến lược, vĩ mô, bảo đảm lãnh đạo chỉ huy đúng đắn, kịp thời. Quyết định này được giữ tuyệt đối bí mật.
Trước ngày đoàn lên đường, anh Văn Tiến Dũng và tôi (Đại tướng Võ Nguyên Giáp) gặp nhau trao đổi ý kiến về cách đánh trong chiến dịch Tây Nguyên: Anh Hoàng Văn Thái cùng tham dự. Vốn đã làm việc cùng nhau từ những ngày đầu kháng chiến chống Pháp, cùng ở trong Quân ủy, chúng tôi bàn bạc rất kỹ và nhất trí về nhiều vấn đề, tìm ra phương án tác chiến tối ưu. Đòn tiến công chiến lược đầu tiên phải tranh thủ bất ngờ cao độ, mạnh bạo giải quyết Buôn Ma Thuột trước, bảo đảm chắc thắng ngay từ trận đầu. Tiếp đó, nhanh chóng phát huy thắng lợi, tiến công liên tục nhằm tiêu diệt thật nhiều sinh lực địch, giải phóng địa bàn chiến lược quan trọng ở Tây Nguyên.
Tôi nêu hai phương án đánh Buôn Ma Thuột mà có lần tôi đã phát biểu trong Thường trực Quân ủy Trung ương:
1. Nếu địch chưa tăng cường lực lượng thì đánh ngay.
2. Nếu địch tăng cường lực lượng ở Buôn Ma Thuột thì dụ địch ra ngoài, đánh viện tiêu diệt địch ở Cẩm Ga và Thuần Mẫn.
Trong cả hai trường hợp, trường hợp nào cũng phải thực hiện nghi binh thật tốt, gồm nghi binh ở hướng Trị - Thiên và ở hướng Kon Tum, Plâyku.
Chiến dịch Tây Nguyên là đòn tiến công đầu tiên.trong kế hoạch chiến lược cơ bản đã được Bộ Chính trị và Quân ủy Trung ương duyệt. Theo kế hoạch này, ta trù tính giải phóng Tây Nguyên trong năm 1975, tức là trong bước một của kế hoạch hai năm, đi đôi với việc bóc một loạt cứ điểm địch ở miền Đông Nam Bộ và mở mảng, mở vùng ở đồng bằng sông Cửu Long, ở đồng bằng Khu V và Trị - Thiên.
Theo quy ước, anh Dũng lấy bí danh là Tuấn, tôi lấy bí danh là Chiến. Cá đồng chí thủ trưởng Bộ Tổng tham mưu, Tổng cục Chính trị, Tổng cục Hậu cần đều lấy các bí đanh khác.
Ngày 5-2-1975, Đoàn A.75 lên đường vào thời điểm nhân dân ta tưng bừng đón Xuân ất Mão. Mọi biện pháp bảo mật, nghi binh được thực hiện để đánh lạc hướng địch. Ra trận giữa lúc năm hết Tết đến đã góp thêm yếu tố bất ngờ. Đây cũng là một '' nét truyền thống của dân tộc Việt Nam, kể từ Tết Kỷ Dậu với trận Ngọc Hôi - Đống Đa (1789) và Tết Mậu Thân với cuộc Tổng tiến công và nổi dậy 1968. Vui xuân không quên đánh địch. Đánh trước, rồi ăn Tết sau. Đánh địch cũng là nổ pháo mừng xuân. Cốt sao giành thế bất ngờ.
Anh Văn Tiến Dũng và Đoàn A.75 lên đường với khí thế và quyết tâm như vậy.
Theo dõi hành trình của Đoàn A.75, Bộ Tổng tư lệnh biết toàn đoàn hành quân bí mật, an toàn, đón giao thừa ở Ia Đrăng, đến Tây Nguyên vào đầu năm mới âm lịch. Khi tới Sở Chỉ huy Đoàn 559, anh Đinh Đức Thiện quay trở lại Quảng Bình, đích thân đôn đốc việc vận chuyển đạn vào Tây Nguyên. Mọi yêu cầu của chiến dịch đều được anh Đồng Sĩ Nguyên và Bộ Tư lệnh Đoàn 559 bảo đảm rất tích cực, gạo, đạn, xăng, xe đều đủ. Đường ra mặt trận chật ních xe vận tải nghìn nghịt chạy suốt ngày đêm. Đã có thêm nhiều đoạn đường mới đang thi công, ở một số công đoạn xẻng cuốc đã được thay bằng máy móc do Cuba gửi giúp.
Như đã thống nhất từ trước lúc khởi hành, vừa đến Sở Chỉ huy của cơ quan đại diện Quân ủy Trung ương và Bộ Tổng tư lệnh đặt ở tây thị xã Buôn Ma Thuột, anh Văn Tiến Dũng thay mặt Quân ủy Trung ương công bố quyết định thành lập Bộ Tư lệnh Mặt trận Tây Nguyên, gồm các đồng chí: Hoàng Minh Thảo, Tư lệnh; Đặng Vũ Hiệp, Chính ủy; Vũ Lăng, Nguyễn Năng, .Nguyễn Lang, Phan Hàm, Phó Tư lệnh; Phí Triệu Hàm, Phó Chính úy. Thường vụ Khu ủy Khu V cử. anh Bùi San, Ủy viên Thường vụ Khu ủy, cùng một số cán bộ đại diện các ngành ở bên cạnh Đảng ủy và Bộ Tư lệnh chiến dịch để chỉ đạo trực tiếp ba tỉnh Gia Lai, Kon Tum, Đắc Lắc, huy động mọi tiềm lực của địa phương phục vụ chiến dịch Tây Nguyên.
Lúc này, có một tình hình không thuận khiến cho kế hoạch đánh thẳng vào thị xã Buôn Ma Thuột ngay từ đầu chiến dịch không thực hiện được. Đó là việc bố trí lực lượng ta ở chiến trường Tây Nguyên có khác với dự kiến của cơ quan chiến lược. Sư đoàn 10 và nhiều đơn vị khác đã được các đồng chí chỉ huy tại chỗ bố trí từ Đức Lập đến Đắc Xoong trên đường 14 theo ý đồ trước đây là đánh mở thông hành lang vận chuyển chiến lược vào Nam Bộ. Anh Dũng điện ra cho biết nếu điều chỉnh lại đội hình thì sẽ rất phức .tạp, vừa mất thời gian, vừa dễ lộ bí mật. Vì vậy, các anh trong đó quyết định cứ thực hiện đánh Đức Lập, đồng thời cài thế bao vây, cô lập Buôn Ma Thuột. Đánh xong Đức Lập rồi, sẽ lập tức điều Sư đoàn 10 và một số đơn vị về ngay tham gia đánh Buôn Ma Thuột.
14 giờ ngày 25-2-1975, tôi điện cho anh Văn Tiến Dũng: "Tôi đã nhận được điện ngày 17-2 của anh... Chưa nắm được đầy đủ tình hình cụ thể, chỉ góp với anh một số ý kiến, sau khi đã trao đổi cụ thể với anh Sáu:
1. Anh cân nhắc tình hình cụ thể để quyết định theo tinh thần đã trao đổi trước khi anh đi. Nên làm ăn theo phương án Định ra báo cáo hoặc theo một phương án khác, mạnh bạo giải quyết A2 (Buôn Ma Thuột) trước nếu địch ở đây tương đối sơ hở, ta có điều kiện giành bất ngờ, tiêu diệt địch, tiếp đó nhanh chóng phát triển thắng lợi.
2. Dù theo phương án nào cũng cần tranh thủ bất ngờ cao độ, bảo đảm trận đầu thắng giòn giã, có dự kiến, có kế hoạch phát triển thắng lợi kịp thời, diệt được thật nhiều sinh lực địch trang thời giải phóng được địa bàn quan trọng.
3. Cho kiểm tra kế hoạch chi viện hậu cần, bảo đảm cho được chi viện đầy đủ cả trong trường hợp địch tăng cường đánh hành lang. Ký tên: Chiến".
Lúc này, có một tình tiết đáng nhớ:
Chấp hành ý định của Bộ, Quân khu V cử Phó Tư lệnh Võ Thứ vào Bình Định điều Sư đoàn 3 lên cắt đứt đường 19. Các đồng chí ở địa phương chưa thật thông, đề nghị chỉ đưa một trung đoàn đi làm nhiệm vụ ấy. Thấy vậy anh Chu Huy Mân lập tức chống gậy vào can thiệp. Có lệnh của Tư lệnh kiêm Chính ủy quân khu, địa phương mới đồng ý điều Sư đoàn 3. Quân khu cũng điều luôn cả trung đoàn pháo của quân khu cùng với Sư đoàn 3 lên cắt đường 19, thực hiện nhiệm vụ chia cắt chiến lược có ý nghĩa rết quan trọng trong diễn biến chiến sự sau này.
Các bước thực hiện chiến dịch Tây Nguyên phát triển thuận lợi.

Đường ra trận của đoàn A75 trong hồi ức của Đại tướng Văn Tiến Dũng
Chúng tôi vào mặt trận Tây Nguyên mang bí danh "đoàn A75". Theo qui định khi giao dịch, thông tin liên lạc và thảo luận với nhau trong chiến dịch này, đồng chí Võ Nguyên Giáp mang bí danh Chiến, còn tôi là Tuấn. Năm nào cũng vậy, cứ vào những ngày giáp tết, tôi lại chuẩn bị 1 ít quà nhỏ và thư chúc mừng năm mới gửi đến các gia đình cơ sở Cách mạng đã giúp đỡ tôi trong những năm tháng hoạt động bí mật trước đây. Lần này tôi cũng chuẩn bị sẵn quà và thư chúc tết như thế để khi lên đường rồi, người nha gửi đi như thường lệ.
Tôi ký sẵn các bức điện mừng nhân ngày kỉ niệm thành lập quân đội Liên Xô và CHDC Đức tháng 2, Mông Cổ tháng 3/1975 để đúng ngày gửi đi. Sáng ngày 5/2/1975 tức là ngày 25 tết âm lịch, chúng tôi sang sân bay Gia Lâm, để đáp máy bay vào Đồng Hới. Ra tiễn chúng tôi chỉ có các đồng chí thiếu tướng Phùng Thế Tài, thiếu tướng Lê Văn Try.
Đúng 10h30 sáng, chiếc máy bay AN. 24 cất cánh. Hà nội rợp hoa chuẩn bị đón xuân. Hà nội , trái tim của cả nước, nơi phát ra quyết tâm chiến lược của Bộ chính trị, Hà nội anh hùng và mến yêu hôn nay đẹp vô cùng. Ngồi trên máy bay chúng tôi nhớ tới lời căn dặn của các đồng chí trong bộ chính trị và Quân ủy Trung ương, nghĩ đến Cách mạng lớn lao của Đảng giao phó và đến cách đánh sắp tới của ta ở Tây Nguyên. Máy bay đổ xuống Đồng Hới, đồng chí trung tướng Đồng Sĩ Nguyên cùng 1 đoàn xe của bộ tư lệnh 559 từ Quảng trị ra, đã chờ đón chúng tôi ở sân bay.
Chúng tôi lên xe vào Quảng Trị. Đường qua Lệ Thủy, Hồ Xá gồ ghề do nhiều năm địch đánh phá dữ dội cho nên xe chạy xóc nhiều, nhưng đây cũng là một trong những đoạn đường kiên cường, anh hùng trên đất nước ta góp phần vào việc chi viện cho miền Nam thân yêu đánh thắng.
Từ sông Bến Hải, chúng tôi xuống thuyền gắn máy, chạy ngược sông. Trời nắng nhưng chúng tôi lại thấy mát 1 cách lạ lùng. Xế chiều đổ bộ lên 1 bến phía Nam sông đi vào sở chỉ huy bộ tư lệnh 559, ở phía tây Gio Linh. Khi đến sở chỉ huy của bộ tư lệnh 559, chúng tôi đã thấy đồng chí Lê Ngọc Hiền vừa từ Tây Nguyên đi xe hơi ra, theo như đã hẹn.
Trong căn nhà mái tranh, đêm xuống từ lâu, nhưng chúng tôi chưa ngủ được vì những suy nghĩ về chiến dịch sắp tới. làm thế nào để thực hiện bằng được quyết tâm của bộ chính trị. Giành thắng lợi ở Tây Nguyên, đặc biệt là đánh Ban Mê Thuột bằng cách nào?Tôi nhớ đến kiểu đánh truyền thống của dân tộc ta, kiểu đánh độc đáo của quân đội ta hơn 30 năm qua, Kiểu đánh quen thuộc của tôi cũng trở lại trong trí óc. Bất ngờ và bất ngờ đối với địch, đánh như sét giáng, đập nát đầu não chỉ huy của chúng. Nhưng thực tế có cho phép không?
Sáng hôm sau, chúng tôi dậy sớm làm việc. Đồng chí Lê Ngọc Hiền cáo tình hình mặt trận Tây Nguyên và dự kiến kế hoạch tác chiến. Các đồng chí Đinh Đức Thiện và Đồng Sĩ Nguyên báo cáo tình hình chuẩn bị của hậu cần, cho biết đã đưa vào mặt trận đầy đủ mọi thứ phục vụ chiến đấu và đề nghị đã đánh là đánh lớn, cần bao nhiêu gạo, đạn, xăng và xe để chở quân cũng có đủ. Điều đó làm chúng tôi rất yên tâm. Đối với hậu cần, đánh to, đánh thắng lớn, thắng nhanh thì càng giảm bớt mức tiếp tế mà lại còn lấy được những phương tiện vật chất kĩ thuật của địch bổ sung cho ta.
Ngay hôm sau, đồng chí Đinh Đức Thiện quay lại Quảng Bình đôn đốc việc dồn kho đạn ở đây ra mặt trận bổ sung cho Tây Nguyên, chỉ đạo việc lấy loại đạn nào trước, lấy loại đàn nào sau, còn chúng tôi tiếp tục đi vào phía trong. Biển số xe của chúng tôi được sơn lại, thêm chữ TS và con số 50, có nghĩa là xe được quyền ưu tiên số 1 của bộ đội Trường Sơn. Đồng chí đại tá Phan Khắc Hy, phó tư lệnh 559, được phân công đi cùng với đoàn, phòng những trắc trở dọc đường để đảm bảo cho chúng tôi sớm vào sở chỉ huy mặt trận Tây Nguyên.
Trên đường chiến lược, các chiến sĩ ta tấp nập làm đường, chữa đường. Các cô TNXP vừa lao động, vừa hát vừa cười nói ríu rít, vẫy theo xe:
- Thủ trưởng ơi gần tết rồi mà chúng em chưa nhận được thư nhà.
Chúng tôi tặng các cô mấy trăm chiếc cặp tóc để chia nhau làm quà.
Từng đoàn xe lớn sau khi chở đạn vào mặt trận quay ra bắc, chạy rầm rập trên đường. Anh em lái với tay ra ngoài buồng lái:
Thủ trưởng ơi, 30 tết rồi mà chúng em không còn 1 điếu thuốc. Chúng tôi tặng anh em lái xe một số thuốc để làm quà tết.
Giữa đường, chúng tôi gặp sư đoàn 316 đang hành quân. Lần đầu tiên sư đoàn hành quân bằng cơ giới ra mặt trận trên 500 chiếc xe lớn. Sư đoàn được lệnh từ khi lên đường đến lúc nổ súng, tuyệt đối không được mở máy thông tin liên lạc để giữ bí mật. Ta bắt được điện của địch đang gọi nhau kêu mất hút sư đoàn 316, không biết sư đoàn này đang di chuyển đi đâu.
Chiến sĩ ta ngồi trên xe sung sức, khỏe mạnh, tươi vui, vẫy mũ, vẫy tay, reo hát trong tiếng ầm ầm của xe tăng, xe bọc thép, xe kéo pháo tầm xa, xe tải các loại nối đuôi nhau thành dây dài vô tận như 1 dòng thác lớn chảy ra tiền tuyến.
Tối 30 tết chúng tôi nghỉ lại ở sở chỉ huy sư đoàn công binh 470 đóng tại I- A- Đrăng. Vài ngày trước, máy bay A 37 ném bom gần chỗ này làm cháy 2 xe của ta. Cán, bộ chiến sĩ sư đoàn vẫn đón tết đàng hoàng. Khắp nơi trong cơ quan dùng đèn điện có chụp phòng không. Sáng mồng một tết, chúng tôi vui tết và chúc nhau năm mới lập chiến công mới.
Vào tới Tây Nguyên, chúng tôi lập sở chỉ huy ở phía Tây Ban Mê Thuột, gần sở chỉ huy của bộ tư lệnh mặt trận. Chỗ chúng tôi ở là rừng xanh, cạnh 1 rừng khoọc, lá khô rụng phủ mặt đất như một thảm vàng. Mổi lần có người dẫm lên, lá dưới chân như tấm bánh đa giòn vỡ làm cả một mảnh rừng xào xạc. Ở đây chỉ một tàn lửa nhỏ có thể gây cháy rừng. Vất vả nhất là các chiến sĩ thông tin. Mổi lần cháy, dây thông tin đứt, anh em đi chữa về người đen nhẻm như vừa ở hầm than ra. Lại còn nạn voi rừng đi từng đàn 40- 50 con kéo đứt các mạng dây thông tin đã mắc khá cao vắt qua các cây.
Được quyenlinh66 sửa chữa / chuyển vào 14:51 ngày 08/01/2006

Chiến dịch Tây Nguyên: Nghi binh, lập thế-tạo lực và tranh thủ thời cơ.
(Nguồn: báo QĐND)
Sau khi Bộ Chính trị quyết định chọn Buôn Ma Thuột là mục tiêu chủ yếu của chiến dịch Nam Tây Nguyên, ngày 9-1-1975, Bộ Tổng tư lệnh đã điện cho Bộ tư lệnh chiến dịch Nam Tây Nguyên: ?oChuyển mục tiêu tiến công chủ yếu của chiến dịch Nam Tây Nguyên về Buôn Ma Thuột?, trước đó chọn tỉnh Quảng Đức (Đắc Nông).
Trong chiến dịch Tây Nguyên tháng 3-1975, có 3 vấn đề lớn Bộ chỉ huy chiến dịch đã thực hiện thành công, đó là: Nghi binh, lập thế-tạo lực và tranh thủ thời cơ.
Nghi binh: Phần lớn quân chủ lực ngụy bị ta thu hút và giam chân ở Bắc Tây Nguyên. Ta giữ bí mật ý định tấn công Buôn Ma Thuột, đánh lừa làm cho địch tin là ta đang dồn quân mạnh chuẩn bị tấn công Kon Tum, để chúng tập trung sư đoàn 23 về Kon Tum ứng phó. Sư đoàn 10 ở Bắc Kon Tum và sư đoàn 320 ở tây Plây-cu của ta được thay thế bằng sư đoàn 968 làm nhiệm vụ nghi binh ở Bắc Tây Nguyên, đã bí mật hành quân rút về Nam Tây Nguyên, để lại toàn bộ cụm điện đài, nhân viên báo vụ. Hằng ngày, cụm điện đài này vẫn tiếp tục phát đi những bức điện giả lên không trung. Bằng cách này ta đã đánh lừa cả tình báo Mỹ lẫn vùng 2 chiến thuật ngụy.
Lập thế: Tây Nguyên có các đường giao thông chiến lược là đường 14 chạy dọc Kon Tum-Plây-cu-Buôn Ma Thuột nối với Đông Nam Bộ; đường 19, 21, 7... nối Tây Nguyên với duyên hải. Việc tổ chức cắt đường 19 (ngày 3-3), làm chủ đường 21 tại Chư Sê (ngày 5-3) và sát đến ngày mở màn chiến dịch cắt đường 14, tại Thuần Mẫn (ngày 8-3) là một "kịch bản tạo thế" tuyệt đối đúng. Ta thực hiện chia cắt chiến dịch tạo thế hiểm hóc, dùng nhiều biện pháp nghi binh lừa địch. Tiếp đó ta đánh Thuần Mẫn (8-3) chiếm Đức Lập, Đắc Soong (9-3), nghi binh tốt ở hướng Plây-cu, (do sư 968 đảm nhiệm), địch vẫn không hay biết, không khẳng định ta sẽ đánh Buôn Ma Thuột. Đánh vào hai căn cứ này còn loại trừ tình huống địch ứng cứu sớm cho Buôn Ma Thuột, khiến địch đang mạnh tạm thời mà bất ngờ bị chia cắt địa bàn, căng kéo binh lực, khó bề ứng cứu cho nhau. Nghi binh giỏi khiến địch phán đoán sai cũng là góp phần tạo thế.
Tới giờ G của chiến dịch (2 giờ sáng 10-3), từ các hướng, ta tiến công vào Buôn Ma Thuột, địch biết thì đã muộn. Lúc này, xét về địa bàn xa: Sư đoàn 22 ngụy ở duyên hải hoàn toàn không ứng cứu được sư đoàn 23 ở Tây Nguyên; Liên đoàn biệt động, trung đoàn bộ binh 44, trung đoàn 45 của địch ở Plây-cu, Kon Tum không dễ dàng ứng cứu ngay cho trung đoàn 53, tiểu khu Buôn Ma Thuột, vì các đường huyết mạch vừa bị cắt. Xét về địa bàn gần: Đức Lập, Bản Đồn, không còn lực lượng mà chi viện. "Khi lửa cháy" cả lực lượng xa và gần địch phải bó tay thì Buôn Ma Thuột khó bề cứu chữa.
Để tạo lực mạnh tới mức áp đảo đối phương ở nam Tây Nguyên, ta bí mật đưa sư đoàn 10 áp sát Đức Lập, Đắc Soong, đưa sư đoàn 320 áp sát đường 14, (có 1 tiểu đoàn sang đông đường). Sư đoàn 316 mới vào, chuẩn bị mọi mặt vượt sông Sê-rê-pốc, đánh hướng Tây Nam thọc sâu vào thị xã Buôn Ma Thuột...
Như vậy ở khu vực này, ta áp đảo địch tuy nhiên, trên toàn Tây Nguyên ta còn thiếu lực lượng dự bị chiến dịch. Nguyên tắc tác chiến chiến dịch, nếu đột kích nhiều thê đội thì phải có lực lượng dự bị mạnh. Ta chủ trương sau khi sư đoàn 10 đánh Đắc Soong, Đức Lập, lật cánh cơ động về gần Buôn Ma Thuột trở thành lực lượng dự bị, sẵn sàng đánh quân phản kích. Đây là một chủ trương đầy sáng tạo. Sư đoàn 10 đánh chắc thắng ở Đức Lập, tổn hao ít, giữ được quân số, sư đoàn có thêm xe, pháo các loại, mạnh thêm về binh khí mà sức cơ động cũng được tăng lên đáng kể.
Rừng Buôn Ma Thuột kín đáo lại tương đối bằng, các lô cao su, cà phê nối tiếp rừng tới sát ngoại vi thành phố nên bộ đội ta có thể lợi dụng tiếp cận vào tuyến triển khai tiến công, rất thuận lợi cho tác chiến hiệp đồng quân binh chủng quy mô lớn. Hàng vạn quân, xe tăng, pháo binh lặng lẽ cơ động vào Đắc Lắc trên một chặng đường dài.
Trên hướng Tây Nam có vật cản tự nhiên là sông Sê-rê-pốc nước sâu... Ta biết chọn hướng tiến công từ khu vực Tây Nam vừa đạt yếu tố bất ngờ, vừa thọc sâu nhanh vào trung tâm. Công binh của ta tổ chức bộ đội sư đoàn 316 vượt sông đúng kế hoạch, góp phần nhanh chóng tạo ra trước giờ G một lực lượng rất mạnh ở hướng này, cùng hàng trăm pháo, xe tăng, chỉ trong vài chục phút có thể tấn công nhanh vào thị xã với khả năng cơ động, đột kích, hỏa lực mạnh...
Trên tất cả các hướng có tới 12 trung đoàn bộ binh, binh chủng, cùng rất nhiều xe pháo đã áp sát bí mật quanh thị xã, nơi xa nhất chỉ cách khoảng 40km. Đặc công ta chiếm, giữ sân bay; pháo binh chế áp các trận địa pháo địch, buộc chúng câm họng. Cao xạ, tên lửa A72 phát huy tác dụng, hạn chế thấp nhất máy bay chiến đấu tới ném bom giải tỏa... Ta càng đánh, càng mạnh.
Về thời cơ nổ súng đánh địch ở chiến dịch Tây Nguyên: Nếu ta nổ súng muộn hơn ít ngày, có thể địch sẽ phát hiện ta tập trung đánh Buôn Ma Thuột, yếu tố bất ngờ không còn nữa. Địch sẽ tăng cường cho Nam Tây Nguyên, hoặc cố kiết tái chiếm Đức Lập... lúc đó tại Nam Tây Nguyên ta phải phân tán đánh địch ở hai nơi... chi phối đến khả năng đánh nhanh, đánh chắc thắng. Nếu ta nổ súng sớm hơn thì các đơn vị chưa kịp vào vị trí tập kết, đường sá, bến phà chưa làm xong. Các chiến trường phối hợp như Huế-Trị Thiên chưa kịp nổ súng. Khả năng quân dù dự bị chiến lược ở quân khu I có thể tăng viện cho Tây Nguyên... tình huống phát sinh sẽ khó lường.

Trân mở màn Ban Mê Thuột trong chiến dịch mùa xuân 1975
(Nguồn: Trích hồi ký của thiếu tướng Phan Hàm)
1 giờ 55 phút ngày 10 tháng 3 bộ phận đặc công, ém ở sân bay thị xã, chớp thời cơ nổ súng. Theo kế hoạch, các cánh đều lấy tiếng bộc phá nổ làm hiệu lệnh tiến công. Lập tức các pháo thì nhau nhả đạn vào các mục tiêu đã được phân công. Đèn vụt tắt, địch chống trả yếu ớt. Trong nháy mắt, ta làm chủ các mục tiêu quan trọng sân bay thị xã, kho Mai Hắc Đế và một số nơi khác.
Những loạt phát sáng, từ các căn cứ của địch vút lên. Những đèn dù lơ lửng, soi sáng kêu cứu liên tục. Đối với các đơn vị chúng ta, ánh sáng này quý hoá vô cùng: pháo dễ dàng chỉnh hoả, các đơn vị bộ binh tranh thủ nhích đội hình lên.
Trên hướng tây bắc, các pháo thủ xúm nhau mới lôi được một khẩu pháo bị sa lầy từ hồi đầu hôm. Đến 5 giờ ság, cánh đông bắc đã chiếm lĩnh được các vị trí có lợi, một bộ phận đã thọc sâu vào đến ngã sáu, trung tâm thị xã. Lợi dụng lúc pháo bắn, xe tăng mở hết tốc lực, tiến. trời sáng dần, địch cũng gượng lại dần, sự chống cự cũng càng quyết liệt hơn. Bộ binh trong các lô cốt, trước cổng các doanh trại, ở các ngã ba, ngã tư đường, có trang bị tên lửa chống tăng và có cả xe thiết giáp, điên cuồng phản kích, nhưng không kết quả. Hết đợt này đến đợt khác, ta liên tục tiến công và cố phát triển rộng đầu cầu ra, đến 15 giờ chiếm được tiểu khu, một mục tiêu quan trọng trong thị xã, sau đó chiếm luôn khu hành chính và khu quân cảnh. Riêng cánh đông bắc này, trong ngày diệt 400, bắt 500, bắn cháy 5 xe tăng, bắt sống 5 xe tăng, bắn rơi 3 máy bay A37, phá huỷ 8 trực thăng.
Trên hướng đông bắc, trung đoàn 2, sư đoàn 316 có nhiệm vụ đánh vào căn cứ pháo binh và khu thiết giáp. Đồng chí Hải Bằng chỉ huy cánh này, chỉ mới nắm được hai tiểu đoàn, tăng pháo vẫn chưa tìm ta. Khi bộ binh lên mở cửa, hoả lực trong ba cứ điểm bắn ra rất rát, đơn vị bị thương vong vì thiếu yểm trợ, cả buổi không nhích lên được một bước nào. Trung đoàn đề nghị pháo chiến dịch chi viện. Sau nửa giờ, kho đạn giữa trận địa pháo của địch nổ tung. Lợi dụng kết quả này ban chỉ huy trung đoàn 148-lúc bấy giờ mới nắm thêm được mấy chiếc xe tăng-nhảy lên xe, dẫn tiểu đoàn 4 xung phong vào khu thiết giáp, đồng thời tung lực lượng dự bị ra cùng với xe tăng tiến công vào khu pháo binh. Cuộc chiến đấu kéo dài đến 16 giờ thì bắt được liên lạc với trung đoàn 95B, ở giữa thị xã.
Trên hướng tây nam, sáng sớm ngày 10 tháng 3, trung đoàn 174 chiếm được cao điểm Chư Duê. Địch từ hậu cứ sư đoàn 23 ra phản kích quyết liệt. Vì không nắm được xe tăng và pháo binh, trung đoàn phảu dùng hoả lực đi cùng, diệt từng hoả điểm, tiến rất chậm. Đến trưa, báo cáo đã chiếm được sư đoàn bộ 23, kỳ thực chỉ mới đánh đến khu tiếp liệu, còn cách mục tiêu một khoảng khá xa. Việc nhầm lẫn này đã gây ra khá nhiều rắc rối trong sở chỉ huy: các trợ lý tác chiến thì báo cáo đã chiếm được rồi, nhưng bên quân báo thì bảo chưa. Ngồi nghe, chẳng biết đâu mà lần.
Tiến song song với trung đoàn 174 là mũi thọc sâu gồm có tiểu đoàn 4 của trung đoàn 24 và một tiểu đoàn xe tăng. Bộ binh đã hành quân bộ từ đầu hôm, còn cơ giới thì lợi dụng pháo bắn và pháo sáng của địch, mở hết tốc lực, từ vị trí tập kết, lao nhanh trên đường cái lớn, tiến một mạch về thị xã, nhờ có đường điện cao thế làm lộ tiêu. Khi còn cách mục tiêu 3 kilômét, tạm dừng, đón bộ binh lên xe, 7 giờ đến tuyến bắn. Tất cả các loại súng của hai binh chủng thì nhau nhả đạn. 8 giờ mở cửa, thọc sâu. Địch tập trung hoả lực bắn vào đội hình, nhưng xe tăng cứ thọc thẳng vào sâu bên trong, bỏ qua khu Mai Hắc Đế và các lô cốt dọc đường, rồi đánh quật trở lại. Máy bay ***g lộn ném bom bừa bãi vào các dãy nhà trong khu truyền tin, quân y nhưng không ngăn nổi sức tiến công của đoàn quân sắt thép này. Đến chiều, báo cáo là đã chiếm được sở chỉ huy sư đoàn 23, kỳ thực cũng chỉ đến khu thông tin thôi. Lần thứ hai trong ngày cuộc tranh luận giữa hai cơ quan tác chiến và quân báo lại nổ ra, và phần đúng lại thuộc về những người đã nghe lỏm được địch đang ra lệnh cho nhau chuẩn bị đánh phản kích. Tuy nhiên, trong đây ấy, tiểu đoàn 4 cũng áp sát được vào rìa phía tây sư đoàn bộ 23.
Ở hướng nam, năm giờ sáng, ta đánh vào một đại đội địa phương trên cao điểm 491. Chỉ trong vòng một tiếng đồng hồ, giải quyết xong. Để lại 1 tiểu đoàn chiếm lĩnh, còn đại bộ phận thuộc 2 tiểu đoàn 7 và 8 thuộc trung đoàn 149 thì tiến thẳng về thị xã, đánh vào khu hành chính và nhà thờ quân đội. Đến 8 giờ sáng, liên đoàn biệt động quân 21 của địch, từ Đắc Lý, đông bắc thị xã tiến vòng về phía nam, phản kích định chiếm lại sư đoàn bộ 23 và kho Mai Hắc Đế. Ý định trước tiên của chúng là phải chiếm lấy điểm cao 491 để làm bàn đạp. Được mấy chiếc xe tăng chi viện, nên chúng đánh rất quyết liệt. Máy bay địch rà sát ngọn cây để chi viện cho bộ binh, vì so với các hướng khác thì lực lượng cao xạ của ta ở đây yếu hơn nhiều nên chúng mặc sức tung hoành. Tình huống rất gay go. Trước một kẻ địch đông hơn ta gấp bội, tiểu đoàn phòng ngự ta chiến đấu rất ngoan cường, sư đoàn trưởng Đàm Văn Nguỵ đã phải tung đại đội dự bị ra và động viên mọi người trong sư đoàn bộ quyết giữ lấy cao điểm. Đến chiều thì đánh lui các đợt phản công , bắt sống được 2 xe tăng và một tên tiểu đoàn trưởng.
Khu nhà lao, tuy không kiên cố, chỉ có mấy cái lô cốt, ít dây thép gai, nhưng rất khó giải quyết. Theo chỉ thị của đại tướng Văn Tiến Dũng, không được để đạn lọt vào trong nhà vì có anh em ta ở đây. May quá, khi tiểu đoàn 8 từ nhà ngân khố phát triển sang, vừa nổ một vài loạt súng, bắn chỉ thiên, lính gác đã ù té chạy. Ta nhanh chóng chiếm ngay các lô cốt. Cơ sở đã đưa được anh em tù ra an toàn.
Tối ngày 10 tháng 3, khi màn đên phủ lên trên cái thị xã hẻo lánh này, mới đêm trước, hãy còn rực sáng ánh đèn neong. Chốc chốc lại một loạt hoả châu, từ những ổ đề kháng còn sót lại, vút lên giữa bầu trời tối om. Một vệt ánh sáng vút lên giữa không trung xé toác không gian u ám, lơ lửng bay theo chiều gió, hạ dần, yếu dần rồi tắt hẳn. Cảnh vật như ngập sâu hơn dưới màn đêm dày đặc. Đây không phải là những dấu hiệu báo động như đêm hôm trước, mà là cách kêu cứu của địch. Chúng báo tin cho nhau bằng ánh sáng. Từng loạt đạn pháo rít lên trong không trung, trên đỉnh thị xã, tiếng nổ từ các sân bay Hoà Bình, căn cứ 45 ở hướng đông vọng lại; những tràng liên thanh đanh và giòn chở rộ lên ở các khu vực quân sự? Đêm nay, bọn nguỵ ở đây sống với tâm trạng hãi hùng của con cá nằm trên thớt.
Ngày 11 tháng 3, trời vừa sáng, chưa nhìn rõ mặt người. Không hiểu len lỏi từ ngõ ngách nào, Nguyển Trọng Luật, đại tá tiểu khu trưởng Đắc Lắc, đã có mặt tại sư đoàn 23 gặp Vũ Thế Quang, đại tá sư đoàn phó sư đoàn 23, để tìm cách đối phó; nhưng quân lính đã rã rời về tinh thần và tổ chức, nên không giải quyết được vấn đề gì. Hy vọng duy nhất của chúng đều đặt vào liên đoàn 21 biệt động quân ở phía đông thị xã.
Đến 6 giờ sáng, ta bắt đầu tiến công vào sư đoàn bộ 23 từ bốn mặt. Đây là một cuộc hợp điểm vô cùng đẹp mắt. Một đại đội của trung đoàn 95B, với bốn xe tăng, từ ngã sáu đánh vào mặt đông. Máy bay đến ném bom chặn đường. Hai xe tăng bị hỏng nhẹ, lập tức hai chiếc khác ở sau tiến lên thay thế.
Tiểu đoàn 4 thọc sâu, với hai xe tăng, xông vào mở cửa. Kho xăng gần đấy bốc cháy, chắn ngang lối đi. Vòng lên phía bắc, bắt liên lạc với trung đoàn bộ binh phối hợp tiến công. Máy bay đến ném bom vào phía tây, trúng ngay đội hình bọn chúng. Luật và Quang ù té chạy ra rừng cà phê. Bộ đội của trung đoàn 24 đã chờ sẵn ở đây từ lâu, đón bắt được Luật, còn Quang thì chạy về hướng Nam.
Trung đoàn 174, thành một mũi từ phía tây nam đánh lên, bắt liên lạc với tiểu đoàn 4 thọc sâu. Đài quan sát báo cáo có hai chiếc xe gíp, mở hết tốc lực, chạy về hướng Thọ Thanh ở tây nam thị xã, tiểu đoàn được lệnh truy quét hướng này đánh vào đài phát thanh. Chuột chạy cùng sao, Quang bị bắt, lúc 12 giờ tại Buôn A Lê. Trong đám người bị bắt, ngoài 2 đại tá, còn có nhiều người nước ngoài: hai thành viên của uỷ ban quốc tế núp trong nhà đại diện tổng lãnh sự Mỹ, cùng với 8 người dân ngoại quốc, một số nhà truyền giáo và gia đình?
Chập tối ngày 11 tháng 3, đài BBC vẫn còn ra rả: ?oChiến sự đang diễn ra ác liệt, hai bên đang đánh nhau trên đường phố??
Với ý định như, đài phát thanh quân đội Cộng hoà, ra rả hô hào: ?oTử thủ, tử thủ Buôn Ma Thuột??. Rủi thay, vì không nắm được ý đồ của Thiệu, nhà báo Pháp Paul Leandri đã dám nhạy bén và liều lĩnh đưa tin: Buôn Ma Thuột đã bị thất thủ. Lập tức, được gọi đến và bắn ngay tại chỗ.

Trận Buôn Ma Thuột trong hồi ký của Đại tướng Võ Nguyên Giáp
1 giờ 55 phút sáng 10-3-1975, trận Buôn Ma Thuột bắt đầu. Trung đoàn đặc công 198 cùng một bộ phận pháo cối nổ súng tiến công, đánh chiếm sân bay lên thẳng Ngã Sáu, cụm kho Mai Hắc Đế, sân bay Hòa Bình. Pháo binh ta từ các trận địa xung quanh Buôn Ma Thuột bắn phá mãnh liệt hậu cứ Sư đoàn 23, Sớ Chỉ huy tiểu khu Đắc Lắc, khu doanh trại pháo binh, thiết giáp của địch trong thị xã.
Mới tờ mờ sáng, Bộ Chính trị và Quân ủy Trung ương nhận được điện của anh Văn Tiến Dũng:
...''Ngày 10-3-1975, ta đã đánh Buôn Ma Thuột. Tình hình diễn biến thế nào, có nhận xét gì lớn, tôi sẽ điện tiếp Chúng tôi vẫn khỏe. Anh Thiện vào 559 trợ lực tích cực cho chiến dịch này. Mọi yêu cầu đêu cố gắng bảo đảm. Quân no, lực lượng lớn vũ khí trang bị đầy đủ, tinh thần phấn chấn, khí thế cao. Chưa bao giờ mạnh và đánh tập trung lớn ở đây như năm nay. Chúc các anh trong Bộ Chính trị và Quân ủy Trung ương mạnh khỏe. Ký tên : Tuấn" .
Chiến dịch Tây Nguyên đã mở màn. Tôi trực tiếp chủ trì các cuộc giao ban hằng ngày của Bộ Tổng tham mưu. Dự giao ban thường có các anh Hoàng Văn Thái, Lê Trọng Tấn. Trần Quý Hai, Vương Thừa Vũ, Trần Sâm, Trần Văn Quang, Cao Văn Khánh, Phùng Thế Tài. Anh Phạm Ngọc Mậu, Phó Chủ nhiệm Tồng cục Chính trị và anh Vũ Xuân Chiêm, Phó Chủ nhiệm Tổng cục Hậu cần cũng thường có mặt .
Sáng 10-3, trong cuộc giao ban thường lệ ở Sở Chỉ huy "Nhà con rồng", mọi người phấn khởi đón tin chiến thắng đầu tiên: Ta đã giải quyết xong quận ly Đức Lập, Đắc Xoong, Núi Lửa, mớ thông hành lang chiến lược Bắc Nam. Trận Buôn Ma Thuột đã bắt đầu từ rạng sáng hôm nay, đang phát triển thuận lợi.
Các cơ quan Tồng hành dinh hoạt động khẩn trương. Cán bộ tác chiến, thông tin, cơ yếu làm việc thâu đêm, suốt sáng. Thông tấn xã Việt Nam, Bộ Ngoại giao, Cục Quân báo, Cục Tuyên huấn khai thác kịp thời tin tức công khai của địch và của phương Tây... Tất cả đều nhằm giúp Bộ thống soái tối cao nhận định, phán đoán, đánh giá tình hình điều hành chiến tranh từng giây từng phút.
Tin .từ nhiều nguồn tới tấp báo về. Tại sân bay Ngã Sáu Trung đoàn 198 đặc công diệt các mục tiêu quan trọng trong sân bay, phát triển đánh chiếm khu cảnh sát, bệnh viện dã chiến, tạo hành lang thông suốt ở cửa ngõ Đông Bắc thị xã Buôn Ma Thuột. Các chiến sĩ đặc công nhanh chóng diệt sở chỉ huy khu kho Mai Hắc Đế, mở cửa ở hướng tây bắc, chuẩn bị đường tiến đánh căn cứ Sư đoàn 23 ngụy.
Các đơn vị bộ binh, xe tăng, thiết giáp tranh thủ vượt sông Sêrêpốc, vào chiếm lĩnh các trận địa xuất phát tiến công, hình thành năm mũi nhất tề tiến công vào thị xã.
Cuộc chiến đấu ở khu vực Ngã Sáu diễn ra quyết liệt. Trung đoàn 95B đánh bại cuộc phản công của địch có xe tăng và không quân chi viện.
6 giờ 30 phút sáng ngày 10-3, dưới sự yểm hộ của pháo binh chiến dịch, các chiến sĩ Sư đoàn 316 đánh chiếm các mục tiêu trong thị xã Buôn Ma Thuột. Trên hướng tây bắc, quân ta tiến công khu thông tin, khu vận tải, áp sát hậu cứ Sư đoàn 23 ngụy.
Ở hướng đông bắc thị xã, bộ binh ta có xe tăng đi cùng tiến công tiểu khu Đắc Lắc, đến 15 giờ ta chiếm được tiểu khu.
Ở hướng nam, quân ta tiến công các mục tiêu quân sự và quận ly Hòa Bình.
Trong ngày 10-3, hầu hết các mục tiêu quan trọng trong thị xã, trừ Sở Chỉ huy Sư đoàn 23, đều bị quân ta đánh chiếm.
Tình hình phát triển thuận lợi. Bộ Tư lệnh chiến dịch quyết định tập trung lực lượng nhanh chóng tiêu diệt Sở Chỉ huy Sư đoàn 23 và các mục tiêu còn lại trong thị xã, đồng thời tiêu diệt các căn cứ Bản Đôn, Chư Nga, Buôn Hồ, ngăn chặn quân tiếp viện từ bên ngoài, bố trí lực lượng sẵn sàng đánh quân địch phản kích.
Mãi đến lúc này, Nguyễn Văn Thiệu và bọn tướng tá ngụy mới tỉnh ra. Chúng kêu gào trên đài phát thanh Sài Gòn: "tử thủ Buôn Ma Thuột bằng mọi giá". Rõ ràng là đã quá muộn rồi !
Sáng hôm sau, 11-3, Bộ Chính trị và Quân ủy Trung ương họp tại Sở Chỉ huy. Đây là cuộc họp đầu tiên của Bộ thống soái tối cao từ khi mở màn chiến dịch Tây Nguyên.
Rất vui trước thắng lợi những ngày đầu chiến dịch, các ạnh thảo luận sôi nổi về sự phát triển thế và lực ủa ta, sự suy sụp của địch. Vê hoạt động của ta, mọi người đều nhất trí cần khẩn trương tiếp tục mở rộng tiến công, sẵn sàng đánh địch phản kích.
Điều đáng chú ý là tinh thần quân ngụy sụp xuống rất nhanh. Chúng không chịu nổi những đòn tiến công của quân ta vào các chi khu, quận ly. Ai cũng nghi đến khả năng giành thắng lợi lớn hơn dự kiến ban đầu.
Qua thảo luận, hội nghị đề cập cả đến khả năng địch rút chạy khỏi Tây Nguyên Trong trường hợp này, cần có kế hoạch chốt chặt, bao vây, chia cắt, tiến công, không cho chúng chạy thoát.
Hội nghị cũng thấy rõ cục diện chiến trường đang chuyển biến mau lẹ, cần nắm bắt cho kịp thời cơ. Đã cần phải nghĩ ngay đến các hoạt động quân sự, chính trị ở Huế, Trị - Thiên, Đà Nẵng. Tình hình khách quan đòi hỏi cơ quan chiến lược và toàn quân chuẩn bị nhanh hơn về mọi mặt.
Tinh thần là vừa qua đã có Phước Long, nay lại có Buôn Ma Thuột. Vậy nên xem lại kế hoạch hai năm đã phù hợp hay chưa, ta có thể đẩy mạnh, đẩy nhanh hơn nữa được không?
Tôi phát biểu ý kiến, nêu lên những nhân tố mới đã và đang xuất hiện, sẽ đưa đến những bước nhảy vọt. Lực lượng của địch bị dàn mỏng, căng kéo, rất dễ đứt tung bất cứ lúe nào và ở bất cứ đoạn nào. Không loại trừ khả năng địch rút bỏ Tây Nguyên. Quân ta còn sung sức, tinh thần chiến đấu cao, hậu cần bảo đảm. Cần khẩn trương thành động nắm bắt thời cơ và chớp lấy thời cơ.
Kết thúc hội nghị, anh Ba nói ngắn, gọn, nhấn mạnh đến các hoạt động quân sự của ta trong những ngày đầu chiến dịch, coi đó là một "nếp làm ăn" mới. Anh gợi ý có thể đẩy mạnh các hoạt động hơn nữa được không ?
Cần suy nghĩ xem Buôn Ma Thuột đã phải là trận mở đầu cuộc Tổng tiến công chiến lược hay chưa ? Phải có những quả đấm chủ lực mạnh trong lúc này. Các quân đoàn ở miền Nam, miền Bắc phải sử dụng như thế nào cho thật linh hoạt, thật tập trung, không nên phân tán.
Sau cuộc họp, có điện của anh Văn Tiến Dũng:
"Kính gửi anh Chiến,
1 Ta đã hoàn toàn làm chủ thị xã Buôn Ma Thuột. Các mục tiêu lớn như Sư đoàn bộ 23, tiểu khu Đắc Lắc, khu thiết giáp và pháo, sân bay thị xã đã chiếm giữ. Đang truy lùng tàn quân trốn trong thị xã. Sơ bộ mới biết bắt gần 1.000 tù binh (chưa phân loại) và một khối lượng rất lớn chiến lợi phẩm. Đức Lập đến Đắc Xoong đã hoàn toàn xong. Thu 12 pháo và gần 100 tấn đạn pháo.
2. Đang tiếp tục phát triển để tiêu diệt các mục tiêu xung quanh như căn cứ Trung đoàn 45, căn cứ Trung đoàn 53, Buôn Hô, Bản Đôn và tăng thêm lực lượng để chiếm giữ vững chắc sân bay Hòa Bình.
3. Ngày 11-3, ủy ban quân quản Đắc Lắc sẽ triển khai công việc. Để thuận lợi cho công tác, đề nghị trao quân hàm đại tá cho đồng chí Y Blốc để làm Chủ tịch ủy ban " .
Căn cứ vào tình hình địch - ta trên chiến trường, vào khả năng bảo đảm hậu cần và thời tiết thuận lợi, anh Tuấn có ý định vừa củng cố vững chắc Buôn Ma Thuột, sẵn sàng đánh địch phản kích, vừa phát triển ra chung quanh để hoàn toàn làm chủ đắc Lắc, phát triển về phía đông đến Cheo Reo (có thể tiêu diệt hoặc bao vây Cheo Reo) rồi từ đó ngược lên bao vây tiêu diệt Plâyku, cô lập Kon Tum . . .
Hướng phát triển về phía nam có thể để chậm lại sau.
Anh Tuấn đề nghị tôi trao đổi trong Quân ủy và báo cáo với Bộ Chính trị rồi cho anh biết sớm.
Chiến dịch Tây Nguyên mở đầu thắng lợi giòn giã. Buôn Ma Thuột đã được giải phóng.

Đòn đánh trúng huyệt - Trích hồi ký của Đại tướng Văn Tiến Dũng
Vào 2 giờ sáng ngày 10/3, bộ đội đặc công nổ súng đánh sân bay Hoà Bình, hậu cứ trung đoàn 53, sân bay thị xã và kho Mai Hắc Đế, mở màn cuộc tiến công vào Ban Mê Thuột. Cùng lúc, các loại pháo, hoả tiễn giội bão lữa vào sư đoàn bộ binh 23 ngụy và kéo dài từng loại đến 6h30 sáng, làm rối loạn và tê liệt cơ quan đầu não địch. Với lối đánh điêu luyện của lực lượng đặc biệt tinh nhuệ, chỉ trong vòng 1giờ, bộ đội đặc công đã chiếm phần lớn sân bay thị xã, phá hủy trong nháy mắt 7 máy bay địch, chiếm 1 góc sân bay Hoà Bình và toàn bộ kho Mai Hắc Đế.
Lợi dụng tiếng pháo gầm, tiếng súng nổ, các loại xe kéo pháo bắn thẳng, pháo cao xạ, xe tăng, xe thiết giáp, ô tô chở bộ binh của ta từ các phía ào ào tiến về hướng thị xã.
Nghe tiếng súng nổ, chúng tôi nhìn nhau trong sở chỉ huy thở nhẹ nhõm vì như thế là vượt qua được một thời gian hết sức căng thẳng đối với người chỉ huy:thời gian triển khai toàn bộ lực lượng vào cuộc tiến công. Thật vậy, đây là một vấn đề vô cùng khó khăn, phức tạp. Làm sao trong một đêm đưa được an toàn, đúng thời gian, vào đúng vị trí một lực lượng lớn gồm 12 trung đoàn bộ binh và các binh chủng kĩ thuật. Một số đơn vị phải chiếm lĩnh trước ép sát thị xã một cách bí mật, còn đại bộ phận các đơn vị bộ binh cơ giới, xe tăng thọc sâu được xếp tại các vị trí chờ đợi từ xa trên các hướng khác nhau, theo các trục đường khác nhau tiến vào các mục tiêu đã định trong thị xã.
Có đơn vị xe tăng của ta cách Ban Mê Thuột 40 km phải băng qua các chướng ngại, bỏ qua các đồn bốt địch dọc đường, ầm ầm tiến về thị xã. Trên dòng sông Sê- rê- pốc hung dữ, những chiếc phà hiện đại được lắp ghép rất nhanhe tăng, xe bọc thép, pháo cao xạ, pháo cơ giới nối đuôi nhau qua phà. Cả núi rừng Tây Nguyên chuyển động trong bão lữa.
Do tổ chức hiệp đồng tốt, bảo đảm chu đáo, chỉ huy điều chỉnh chặt, cho nên các hướng, các mũi tiến quân đều tiến đúng thời gian và tiến độ. Thế là ta đã ghi được một điểm chiến thắng đầu tiên đối với địch ở Ban Mê Thuột.
Trời sáng dần. Các vị trí địch trong thị xã hiện lên rõ nét trước mắt các pháo thủ ta. 7 giờ 15 phút, các cụm pháo ta theo một hiệu lệnh thống nhất đua nhau nhả đạn vào sư đoàn bộ binh 23 ngụy, sở chỉ huy tiểu khu và khu thiết giáp. Trước đó, lợi dụng lúc trời còn tối, hai tiểu đoàn bộ binh của ta từ phía nam đã bí mật tiến vào thị xã đánh chiếm một số mục tiêu và lợi dụng kết quả của trận pháo kích đã nhanh chóng đánh khu vực ngã sáu trung tâm thị xã, chiếm phía đông sư đoàn bộ binh 23. Địch dùng máy bay oanh tạc và cho bộ binh phản kích quyết liệt hòng đánh bật ta ra. Cuộc chiến đấu diễn ra hết sức quyết liệt. Đến 9 giờ sáng, ta dùng bộ binh kết hợp với xa tăng tổ chức một đợt tiến công vào sở chỉ huy tiểu khu, đầu não chỉ huy các lực lượng bảo an, dân vệ trong tỉnh. Địch chống cự mạnh, ta phải điều thêm lực lượng dự bị tổ chức tiến công nhiều đợt liên tiếp. Mãi đến 13giờ 30 quân ta mới vào được cổng tiểu khu. Quân địch dựa vào các nhà gác vẫn tiếp tục chống cự. Ta tiếp tục phát triển tiêu diệt hết các ổ đề kháng của địch. 17 giờ 30 ta hoàn toàn làm chủ sở chỉ huy tiểu khu tỉnh Đắc Lắc.
Sau khi giải quyết xong sở chỉ huy tiểu khu, ta tách một lực lượng phát triển sang khu hành chính, đầu não chính quyền địch, tiêu diệt và bắt sống nhiều tên đầu não ngụy quyền, tiếp đó thừa thắng phát triển đánh chiếm khu quân cảnh và tiêu diệt gọn 1 đại đội địch ở đông bắc sân bay thị xã.
Phối hợp với hướng đông bắc, cánh quân tây bắc nhanh chóng chiếm điểm cao Chư- Bua, một vị trí khống chế và tiền tiêu ngoài thị xã, tiếp đó dùng bộ binh phối hợp với xa tăng tiến công đánh chiếm khu thiết giáp, khu pháo binh và hậu cứ tiểu đoàn 1 trung đoàn 45 ngụy.
Đến 15 giờ ta hoàn toàn làm chủ các mục tiêu nói trên. Quân địch gần như bị tiêu diệt toàn bộ, còn lại một số rất ít chạy về sư đoàn bộ binh 23. Ở hướng tây nam, mũi thọc sâu lợi hại của ta gồm bộ binh và xe tăng nhân lúc địch đang choáng váng đã nhanh chóng vượt qua kho Mai Hắc Đế thọc vào chiếm khu trung tâm thông tin và áp sát sư đoàn bộ binh 23 từ phía tây. Địch dùng máy bay oanh tạc ta và tổ chức phản kích nhiều đợt. Ở đây đã diễn ra cuộc chiến đấu giằng co giữa ta và địch, giành nhau từng căn nhà, từng góc phố.
Trong ngày ta chiếm được phần lớn thị xã, trừ khu vực sư 23 ngụy và một số mục tiêu phía đông tiểu khu. Địch bị đánh bất ngờ, đối phó lúng túng. Pháo binh và thiết giáp địch hoàn toàn bị tê liệt ngay từ đầu. Tuy nhiên chúng vẫn ngoan cố dùng 80 lần chiếc máy bay oanh tạc, ngăn chặn ta và tìm mọi cơ hội phản kích quyết liệt. Nhưng hầu hết các cuộc phản kích của địch đều thất bại và chúng buộc phải co về giữ sư bộ binh 23.
Thua đau nhưng địch vẫn chưa hết chủ quan. Chúng cho rằng ta tiến công cũng chỉ đến mức như Mậu Thân ''''68. Nếu chúng giữ được 3- 4 ngày thì có khả năng khôi phục lại tình thế cũ. Ngoài liên đoàn 21 biệt động quân đã điều vào thị xã từ chiều 10/3, chúng còn dự địch điều động thêm trung đoàn 45 từ Plây- Cu xuống để tiếp tục phản kích.
Sáng 11/3, chúng tôi nhận được báo cáo:
7h20 pháo binh hạng nặng của ta bắn vào sư 23, xe tăng và bộ binh của ta đang trên đường tiến vào. Địch nguy khốn. 30 phút sau, xe tăng và bộ binh của ta tràn vào sư 23 từ 4 phía. Địch được lệnh cố thủ đến cùng.
8h15 được tin tên sư phó sư 23 và bộ phận tham mưu của hắn đã bỏ chạy khỏi đó. ta đánh tiếp, trận đánh hết sức khẩn trương và quyết liệt. Ta tìm được 2 hầm ngầm, bắt được tên đại tá Nguyễn Trọng Luật, tỉnh trưởng kiêm tiểu khu Đắc Lắc và tên cần vụ của sư phó sư 23. Đánh chiếm nốt một số hầm ngầm còn lại, bắt thêm 13 tên trong đó có 4 đại uý và tên đại tá Vũ Thế Quang. Tên này bị bắt ngoài đồn điền cà phê. Lúc này nhiều nơi địch kéo cờ trắng.
10h30 liên đoàn 21 biệt động quân ngụy điện cho cấp trên của nó như sau "Hiện nay ban chỉ huy liên đoàn, đại đội 23 trinh sát và pháo đang ở tình trạng rất căng thẳng, tiểu khu Đắc Lắc mất rồi, bộ tư lệnh sư đoàn 23 mất luôn rồi. Hậu cứ của liên đoàn 21 mất, tiền cứ của tiểu đoàn 24 cũng mất nốt. Tiểu đoàn 72 và tiểu đoàn 96 hiện nằm ở phía sau ban chỉ huy tiểu khu, nay ở đó có rất nhiều tăng của *********. Liên đoàn 21 đã bất lực, không thể cứu được sư đoàn 23. Đạn lại gần hết. Pháo chỉ còn 2 khẩu và 100 viên đạn nếu không tiếp tế thì nguy mất "
Sau khi chiếm sở chỉ huy sư 23, ta tràn qua hậu cứ trung đoàn 45. Tiếp đó giải quyết xong các khu quân cảnh, cảnh sát, truyền tin, trường huấn luyện địa phương quân. Quân ta từ các hướng gặp nhau ở sư 23. Đội vũ trang công tác đã vào Ban Mê Thuột. Về cơ bản, ta đã giải quyết xong Ban Mê Thuột từ 10h30 ngày 11/3.
Chúng tôi mừng rỡ không sao kể xiết. Bộ đội hết sức phấn chấn. Một thị xã to như vậy mà đánh trong hơn 32 giờ đã xong. Đúng là với sức mạnh của ta bây giờ quân địch không tài nào chống đỡ nổi. Tôi gửi bức điện cho đồng chí Võ Nguyên Giáp.
"Gửi đồng chí Chiến,
1- Ta đã hoàn toàn làm chủ thị xã Ban Mê Thuột. Ta đã chiếm giữ các mục tiêu lớn như sư 23, tiểu khu Đắc Lắc, khu thiết giáp và khu sân bay thị xã. Đang truy kích tàn quân lẩn trốn trong thị xã.
Sơ bộ: bắt gần 1. 000 tù binh. Thu một số lượng lớn chiến lợi phẩm.
Ta đã làm chủ từ Đức Lập đến Đắc Soong, thu 12 pháo và gần 100 tấn đạn pháo.
2- Đang tiếp tục phát triển để tiêu diệt các mục tiêu chung quanh thị xã:căn cứ trung đoàn 45, hậu cứ trung đoàn 53, Buôn Hồ, Bản Đôn và tăng thêm lực lượng để chiếm giữ vững chắc sân bay Hoà Bình.
3- Ngày 11/3, Uỷ ban quân quản Đắc Lắc sẽ triển khai công tác. Đề nghị đề bạt quân hàm đại tá cho đồng chí Y- Blốc và cử làm chủ tịch uỷ ban quân quản.
4- Căn cứ vào tình hình: địch ở Tây Nguyên tinh thần sa sút, khả năng yếu, cô lập, xét đến lượng lượng ta còn sung sức và phấn khởi, hậu cần có khả năng đảm bảo và thời tiết còn thuận lợi, chúng tôi có ý định sơ bộ:
Vừa củng cố vững chắc Ban Mê Thuột, sẵng sàng đánh phản kích địch, vừa phát triển ra chung quanh để hoàn toàn làm chủ Đắc Lắc.
Phát triển về phía đông Phú Bổn (có thể tiêu diệt hoặc bao vây)rồi từ đây phát triển ngược lên nhằm bao vây tiêu diệt Plây- Cu, cô lập Công- Tum để giải quyết sau. Hướng phát triển về phía nam có thể để chậm lại. Tôi đã trao đổi với các đồng chí Đinh Đức Thiện, Lê Ngọc Hiền. Các đồng chí rất nhất trí.
Đề nghị các đồng chí trong quân ủy trao đổi ý kiến và báo cáo với Bộ chính trị. Sau đó hướng dẫn cụ thể cho chúng tôi. ?o
Chiều ngày 11/3, đồng chí Hoàng Minh Thảo ra lệnh cho các đơn vị làm ngay một số việc gấp như diệt nốt các hầm ngầm còn sót lại trong thị xã, tìm kiếm và cứu các anh em của ta bị địch giam trong nhà lao Ban Mê Thuột, tiêu diệt các vị trí xung quanh thị xã và xa hơn 1 chút như Buôn Hồ, Sê- rê- pốc, Lạc Thiện, Bản Đôn, Đức Xuyên, Khánh Dương và đặc biệt là nhanh chóng bố trí lực lượng sẵng sàng đánh quân viện của địch từ phía đông thị xã tới. Đồng thời tranh thủ thời gian củng cố tổ chức, bổ sung binh khí kĩ thuật để sẵng sàng làm nhiệm vụ phát triển xa hơn, rộng hơn nữa.

Sư đoàn 316 giải phóng thị xã Buôn Ma Thuột
(Nguồn: hồi ức của Trung tướng PGS-TS Nguyễn Hải Bằng - nguyên phó tư lệnh sư đoàn 316)
Đầu năm 1975, từ miền Bắc, sau gần hai chục ngày hành quân - cuộc hành quân đầu tiên hoàn toàn bằng cơ giới cỡ sư đoàn của quân đội ta - Sư đoàn 316 tới địa điểm tập kết chiến dịch tại khu vực Đắk Đam (tỉnh Đắk Lắk), chuẩn bị tiến công thị xã Buôn Ma Thuột.
Khi tiến hành xây dựng kế hoạch tiến công thị xã Buôn Ma Thuột, ta chọn hướng tây nam làm hướng chủ yếu. Ở hướng này, hệ thống phòng ngự vòng ngoài của địch mỏng, dễ vượt qua để có thể chọc thẳng vào mục tiêu chính: Sở chỉ huy sư đoàn 23 ngụy. Mặc khác, khu vực này không có đường giao thông, chỉ có đường kiểm lâm, khó triển khai lực lượng lớn. Vì vậy địch khó có thể ngờ là chúng ta lại vượt qua sông Sê-rê-pốc rồi luồn rừng tiến vào. Đây chính là "gót chân A-sin" của chúng.
Ngày 28/2/1975, Bộ Tư lệnh chiến dịch thông qua quyết tâm chiến đấu của Sư đoàn 316. Là đơn vị chủ công đánh Buôn Ma Thuột, Sư đoàn 316 phải tiêu diệt cho được 5 mục tiêu: Sở chỉ huy sư đoàn 23 ngụy; Căn cứ thiết giáp và pháo binh địch; Tiểu khu Đắk Lắk, sân bay thị xã; Sân bay Hòa Bình; Chi khu Hòa Bình và khu kho Mai Hắc Đế. Anh Đàm Văn Ngụy, Sư đoàn trưởng, được Bộ Tư lệnh chiến dịch chỉ định đốc chiến Trung đoàn 98, đơn vị phải vu hồi xa, có nhiều khó khăn. Sở chỉ huy cơ bản của Sư đoàn do tôi, Sư đoàn phó, chỉ huy chung, cùng với Chính ủy Hà Quốc Toản, Tham mưu trưởng Nguyễn Xuân Khoát và Chủ nhiệm chính trị Trần An, triển khai phía sau trung đoàn 174.
1 giờ 30 phút sáng 10/3/1975, một bộ phận của Trung đoàn đặc công 198 nổ súng tiến công khu kho Mai Hắc Đế, mở đầu trận Buôn Ma Thuột. Đến 2 giờ, các cụm pháo binh chiến dịch bắt đầu bắn vào những mục tiêu đã định trong thị xã. Ngay từ đầu, mũi đặc công đánh sân bay thị xã đã chiếm được đài chỉ huy và khu cảnh sát. Đến 4 giờ 30 phút đánh sân bay thị xã, chiếm lĩnh mục tiêu và bắt liên lạc được với Trung đoàn 95B. Địch phản kích từ Sở chỉ huy Sư đoàn 23 ngụy ra, Trung đoàn 174 phải sử dụng tiểu đoàn bộ binh 1 đến chi viện đánh phản kích và phát triển đánh chiếm khu kho. Đến 11 giờ Tiểu đoàn 1 mới chiếm được khu kho Mai Hắc Đế.
Mũi đặc công đánh sân bay Hòa Bình mãi 5 giờ sáng mới nổ súng. 11 giờ, Tiểu đoàn 9 của Trung đoàn 98 cơ động tới, cùng đặc công đánh vào chi khu Hòa Bình và sân bay Hòa Bình. 17 giờ giải quyết xong chi khu, sau đó phát triển vào sân bay Hòa Bình, bắt liên lạc được với Trung đoàn đặc công 198, hiệp đồng cùng đánh địch phản kích chiếm lại sân bay và kết thúc lúc 19 giờ trong ngày.
Trên hướng Trung đoàn 98, Tiểu đoàn 8 tiến công vào khu tiếp vận, thú y, ngân khố. Đến 11 giờ tiến sát tiểu khu Đắk Lắk. Địch liên tục phản kích, chiến đấu kéo dài. Đến 15 giờ mới bắt liên lạc được với Trung đoàn 95B, cùng hiệp đồng đánh chiếm tiểu khu Đắk Lắk. 18 giờ, Sư đoàn lệnh cho Trung đoàn dừng lại củng cố nơi đã chiếm, chấn chỉnh lực lượng để chuẩn bị sang ngày 11/3 tổ chức thành một mũi phối hợp với E174 tiến công đánh chiếm khu Trung tâm Sư đoàn 23 ngụy.
Đối với trên hướng chủ yếu, khoảng 7 giờ ngày 10/3, Trung đoàn 174 bắt đầu tiến công sở chỉ huy Sư đoàn 23. Đến 12 giờ, Trung đoàn báo cáo giải quyết xong mục tiêu và dừng lại củng cố chiếm lĩnh. Cũng khoảng 12 giờ, Trung đoàn 148 đã đánh chiếm hậu cứ pháo binh và thiết giáp địch, tiếp tục phát triển vào Ngã Sáu - Trung tâm thị xã. Tại đây, Trung đoàn 148 đã bắt liên lạc được với Trung đoàn 95B. 18 giờ, Trung đoàn chuyển sang chốt giữ khu vực đã chiếm. 15 giờ cùng ngày, Trung đoàn 95 đánh chiếm xong tiểu khu Đắk Lắk, dừng lại củng cố nơi chiếm lĩnh.
13 giờ ngày 10/3, nghe tổng hợp tình hình mọi mặt, tôi chú ý đặc biệt những thông tin nhận được hoàn toàn trái ngược nhau: Trung đoàn 174 báo cáo đã giải quyết xong sở chỉ huy Sư đoàn 23 ngụy. Trong khi đó, Cơ quan tham mưu chiến dịch phát hiện thấy Sở chỉ huy sư đoàn 23 ngụy vẫn còn liên lạc với các đơn vị ở vòng ngoài, gọi Liên đoàn biệt động quân 21 từ sân bay Hòa Bình về gấp để bảo vệ đồng thời gọi máy bay đến đánh phá để cố thủ, chờ viện binh phản kích. Tên Nguyễn Trọng Luật, Chỉ huy tiểu khu Đắk Lắk đã bỏ nhiệm sở chạy về sở chỉ huy Sư đoàn 23 ngụy cùng với tên Vũ Thế Quang, Phó sư đoàn trưởng 23 tổ chức cố thủ để chờ viện binh.
Trước tình hình ấy, tôi trao đổi với Thường vụ Đảng ủy sư đoàn rồi báo cáo về Sở chỉ huy chiến dịch đề đạt ý kiến để tôi trực tiếp vào thị xã nắm tình hình xem thực tế ra sao mà bọn đầu não Sư đoàn 23 ngụy vẫn còn chưa bị tiêu diệt. Tư lệnh chiến dịch đồng ý.
Sau khi nghe Trung đoàn trưởng 174 Đào Trọng Lịch và Chính ủy trung đoàn Nguyễn Sướng báo cáo tình hình, tôi trao đổi: Theo các nguồn tin, ta chưa diệt được sở chỉ huy Sư đoàn 23 ngụy. Vì vậy anh Lịch cùng tôi vào thị xã nắm tình hình và tổ chức chiến đấu để tiến công dứt điểm Sư đoàn 23 ngụy trong ngày.
Vào tới khu vực sở chỉ huy Sư đoàn 23 ngụy, tại thực địa chúng tôi phát hiện một khu nhà biệt lập phía trái cách đó khoảng 400-500m, có hàng rào thép gai bao bọc và nhiều công sự, lô cốt. Đối chiếu với bản đồ do chiến dịch cung cấp thì không có khu vực này. Tôi cho gọi tên sĩ quan mới bị bắt trong khi hắn chỉ huy địch để khai thác. Tên tù binh cho biết bên này - trong bản đồ chiến dịch cấp ghi là Sở chỉ huy - thì chỉ là hậu cứ, gồm có hậu cần, tiếp vận, thông tin và gia binh. Bên kia mới chính là khu sở chỉ huy Sư đoàn 23 ngụy hiện tại, có hệ thống hầm và giao thông hào ngầm, nhà cố vấn, trung tâm chỉ huy và trung tâm liên lạc, có xe tăng và pháo trực tiếp bảo vệ... Thế là đã rõ. Ngay tối 10/3, tôi triệu tập Trung đoàn trưởng Trung đoàn 174, Tiểu đoàn pháo binh 187, các tiểu đoàn trưởng và các đại đội trưởng tiểu đoàn 2 thuộc Lữ đoàn tăng 273, cụm pháo binh chiến dịch, Tiểu đoàn 4, Trung đoàn 24, Sư đoàn 10 cùng đi trinh sát tiếp cận mục tiêu, nghiên cứu từng hướng tiến công và hiệp đồng cụ thể các binh chủng ngay tại thực địa.
5 giờ 30 phút ngày 11/3, các cụm pháo binh chiến dịch và sư đoàn tập trung hỏa lực bắn mạnh vào khu trung tâm sở chỉ huy Sư đoàn 23 ngụy cùng các mục tiêu kề cận. Pháo bắn thẳng và xe tăng tiến hành bắn phá hoại các hỏa điểm địch trên đoạn cửa mở và cổng chính của căn cứ địch. 6 giờ 30 phút, các mũi bộ binh và xe tăng đồng loạt mở cửa.
10 giờ 30 phút ngày 11/3/1975, ta đã giải quyết xong căn cứ sở chỉ huy Sư đoàn 23 ngụy. Quân ngụy như rắn mất đầu, các đồn bốt trong thị xã đều tan rã, bỏ chạy ra vòng ngoài. Thị xã Buôn Ma Thuột hoàn toàn giải phóng.

Trận đánh tiêu diệt căn cứ trung đoàn 53
(Nguồn: Báo QĐND)
Sau 32 giờ tiến công mãnh liệt, Sư đoàn 316 đã cùng các đơn vị bạn hoàn thành về cơ bản nhiệm vụ trận đánh then chốt của chiến dịch. Chung quanh Buôn Ma Thuột địch vẫn còn kiểm soát sân bay Hòa Bình, căn cứ trung đoàn 53, trung đoàn 45 cùng các khu huấn luyện Lê Lai, Đạt Lý, Châu Sơn, Chư Nga, Bản Bôn.
Ở sân bay Hoà Bình, trận chiến đấu kéo dài suốt cả một tuần lễ. Trong khu vực này có nhiều cứ điểm. Bên cạnh sân bay là các hậu cứ của các trung đoàn 44 và 53. Trước kia, đây là một trại lực lượng đặc biệt của Mỹ. Tất cả đều xây dựng trên địa hình bằng phẳng, trống trải, chung quanh có ba lớp dây thép gai, bên trong có một vành đai ụ đất, cách 15 thước có một hay hai cái hầm có bao cát chung quanh. Trong căn cứ của trung đoàn 53 lại có 10 chiếc hầm lớn, giành cho ban chỉ huy, có thể chống lại được các loại pháo cỡ lớn. Lực lượng địch tại căn cứ 53 do tên đại tá Võ Ân chỉ huy được trang bị và bố phòng rất vững chắc. Nơi đây quân địch hy vọng biến thành một bàn đạp chủ yếu cho cuộc phản kích lớn từ trong lòng Buôn Ma Thuột. Đó cũng là nơi các cánh phản kích phía nam của sư đoàn 23 ngụy đang cố gắng liên tục.
Ngày 10 tháng 3, sau khi ta nổ súng đánh vào sân bay thị xã, thì trung đoàn đặc công 198 đánh vào sân bay Hoà Bình. Ngay phút đầu, căn cứ trung đoàn 44, 53 bị tê liệt hoàn toàn. Ta làm chủ trận địa. Nhưng đến sáng, đặc công rút ra, thì địch hồi phục lại được và bắt đầu chống cự có tổ chức.
Ngày 14-4, hồi 5 giờ 35 phút, trung đoàn 149 sư đoàn 316 được xe tăng, pháo binh yểm trợ, tăng cường lại tiến công căn cứ trung đoàn 53. Sau gần 30 phút pháo bắn cấp tập, bộ binh và xe tăng xung phong đánh vào căn cứ. Địch dùng phi pháo đánh trả, đồng thời huy động các lực lượng bộ binh phản kích liên tiếp.
Cuộc chiến đấu mỗi lúc một quyết liệt, giằng co đến chiều tối. Các loại đạn AK, B40, B41, pháo 105, 155, 120 mm và đạn chống tăng cạn dần. Sau khi nắm lại tình hình, sư đoàn thấy quân địch ở đây có khoảng hơn 1.000 tên, được tổ chức và chỉ huy chặt chẽ, công sự phòng thủ kiên cố, có nhiều hầm cố thủ lớn, hỏa lực pháo binh và xe tăng của chúng còn rất mạnh. Nếu chỉ dùng lực lượng trung đoàn 149 thì không thể bảo đảm tiến công thắng lợi. Sư đoàn 316 báo cáo lên mặt trận đề nghị thêm lực lượng và thời gian để tổ chức đợt tiến công mới. Đề nghị của sư đoàn không được chấp nhận. Bộ tư lệnh mặt trận ra lệnh phải nhanh chóng sử dụng trung đoàn 149 giải quyết bằng được căn cứ này trong ngày.
Hồi 17 giờ ngày 15-3, sau khi bổ sung gấp đạn dược, củng cố, chấn chỉnh đội hình, trung đoàn 149 tiếp tục tổ chức tiến công. Tiểu đoàn 9 cùng hai xe tăng từ trận địa pháo dã chiến tiến vào phá hàng rào khu tây cứ điểm. Địch bắn ra mãnh liệt. Đồng chí Hồ Đức Bảy, đại đội trưởng đại đội 9, từ sáng đã hai lần bị thương. Anh vẫn dũng cảm chỉ huy đơn vị tiến công địch. Khi tiến qua hàng rào cuối cùng của địch, Bảy lại bị thương lần thứ ba vào bụng. Tay giữ chặt vết thương ở bụng, tay cầm súng, Bảy dẫn đầu đại đội xông vào căn cứ. Do vết thương quá nặng, máu mất nhiều, anh ngã xuống giữa đợt tiến công gần lô cốt đầu cầu, nơi đơn vị vừa mới chiếm được và đang trụ lại để đánh địch phản kích. Ở mũi tiểu đoàn 8, xe tăng vướng vật chướng ngại không lên được, bộ binh phải tiến hành đột phá để kịp hiệp đồng với mũi tiến công của tiểu đoàn 9. Lần mở cửa thứ nhất và thứ hai đều bị xe tăng địch bịt mất cửa mở. Khi mở cửa lần thứ ba, số bộc phá mang theo không đủ. Tiểu đoàn dừng lại. Trời tối mịt. Cả hai mũi lớn bám được phía ngoài căn cứ địch.
Vậy là đợt tiến công lần thứ hai của trung đoàn 149 không thành. Mặt trận ra lệnh rút trung đoàn 149 ra ngoài, chuẩn bị cho đợt tiến công tiếp sau, dự định sẽ tiến hành vào ngày 16-3.
Trước tình hình ấy, mặt trận điều thêm trung đoàn 66 Sư đoàn 10 tới hiệp đồng chiến đấu với trung đoàn 149. Ngoài hỏa lực các đơn vị được tăng cường từ trước, lần này có thêm chín xe tăng, hai pháo 155mm, tám pháo 122mm, hai pháo 105mm, bốn pháo cao xạ 57mm, tám pháo cao xạ 37mm cùng hai súng phun lửa và hai cơ số B72 đến tham gia trận đánh. Hai trung đoàn tổ chức thành bốn mũi tiến công. Hai mũi ở hướng bắc và đông-bắc do trung đoàn 66 đảm nhiệm. Hai mũi ở hướng nam và tây-nam do trung đoàn 149 đảm nhiệm.
16 giờ ngày 16-3, pháo binh ta phát hỏa. Sau đó một giờ, xe tăng ta trên các hướng ngắm bắn trực tiếp tiêu diệt lần lượt các hỏa điểm, chi viện cho bộ binh mở cửa. Máy bay và pháo địch đánh trả quyết liệt vào đội hình quân ta. Mỗi khi phát hiện cửa mở của ta ở hướng nào, địch điều ngay xe tăng và bộ binh ra ngăn chặn, buộc ta không những phải xung phong chiếm đầu cầu và phát triển nhanh mà còn phải tổ chức bảo vệ cửa mở một cách vững chắc mới không bị chia cắt và có đủ sức mạnh đánh sâu vào căn cứ của chúng. Đến 20 giờ, trung đoàn 66 cùng trung đoàn 149 mở xong cửa mở cho hai mũi. Từ 22 giờ, trên cả bốn mũi của hai trung đoàn, bộ binh và xe tăng ta đồng loạt tiến công vào căn cứ địch, chiếm các bàn đạp đầu cầu rồi phát triển nhanh vào tung thâm. Địch chống trả quyết liệt. Trận đánh kéo dài suốt đêm tới sáng 17-3. Các mũi của ta lợi dụng khi trời vừa sáng, tổ chức hiệp đồng, tiến công đánh thẳng vào sở chỉ huy trung đoàn 53. Quân địch ra sức kháng cự. Nhưng do bị đánh cùng một lúc từ bốn phía, chúng buộc phải phân tán lực lượng ra từng hướng để đối phó. Các mũi bộ binh, xe tăng ta được hỏa lực của pháo binh chi viện, ép dần địch vào trung tâm căn cứ. Lợi dụng các hỏa điểm địch bị pháo ta tiêu diệt chưa kịp củng cố, quân ta tập trung lực lượng đánh rất mạnh, tạo thành các lỗ thủng thọc sâu vào lòng địch, lần lượt chiếm các khu để xe, nhà kho, câu lạc bộ sĩ quan rồi tiến thẳng vào hầm chỉ huy trung đoàn. Bị dồn chặt vào một khu, lại bị cắt ra từng khoảnh nhỏ, đội hình địch trở nên hỗn loạn, sức chống đỡ yếu dần.
Đến 8 giờ ngày 17-3, một số quân địch tháo chạy. Ta xung phong chiếm hoàn toàn sở chỉ huy trung đoàn 53. Căn cứ còn lại mạnh nhất của địch ở Buôn Ma Thuột bị tiêu diệt. Thừa thắng, quân ta phát triển chiếm tiếp sân bay Hòa Bình, căn cứ thiết giáp, căn cứ pháo binh. Trong lúc quân địch bỏ chạy hỗn loạn, tên Võ Ân bị thương được bọn tàn quân dìu thoát. Quân địch bị tiêu diệt phần lớn, số còn lại tháo chạy về phía đông.
Căn cứ 53 bị tiêu diệt, bàn đạp triển khai phản kích của sư 23 đã bị mất. Niềm hy vọng tái chiếm thị xã Buôn Ma Thuột của địch bị tắt ngấm.
Được quyenlinh66 sửa chữa / chuyển vào 00:05 ngày 12/01/2006

Đập tan lực lượng phản kích của Quân đoàn 2 ngụy
(Nguồn: theo Tóm tắt các chiến dịch trong kháng chiến chống Mỹ, cứu nước)
Sau khi bị ta chiếm Buôn Ma Thuột, địch vội vã điều động sư đoàn 23 quay trở lại tổ chức phản kích hòng chiếm lại.
Tất cả các ngả đường đều bị khóa chặt. Phương tiện duy nhất mà địch có thể đưa quân đến đây là trực thăng. Dù chúng có đông đến bao nhiêu, thì cũng chỉ là bộ binh đơn thuần với những vũ khí mang vác, nhiều lắm là mấy khẩu súng cối, súng không giật và nhất định phải nhỏ giọt đợt một. Chiều 12 và sáng 13, địch sử dụng 81 lần chiếc máy bay phản lực đánh phá khu vực đông bắc thị xã dọn bãi, sau đó dùng 145 lần chiếc máy bay lên thẳng đổ trung đoàn 45 và pháo đội 232 xuống khu vực điểm cao 581, nằm trên đường 21, phía đông thị xã, nơi đây đang có tàn binh của liên đoàn bảo an 21.
Có một điều mà các tướng tá nguỵ không bao giờ nghĩ ra: trên địa bàn Buôn Ma Thuột vốn có các hậu cứ, các trung đoàn của sư đoàn 23, cho nên, mỗi lần trực thăng đến đổ quân, thì một số lính vội vứt bỏ súng ống, cởi áo, cải trang làm thường dân, tìm cách móc nối, đưa cho được vợ con ra ngoài vòng lửa đạn.
Về phần ta, thì sau khi giải phóng Đức Lập, sư đoàn 10 bàn giao toàn bộ chiến trường lại cho bộ đội địa phương và các lực lượng bảo vệ đường dây của đoàn Trường Sơn, kéo đến Buôn Ma Thuột. Do có chuẩn bị trước, ngay trong đêm 13, trung đoàn 24 của sư đoàn 10, được phối thuộc 1 đại đội xe tăng đã triển khai lực lượng áp sát địch. Từ 7 giờ ngày 14, được sự chi viện của pháo binh, trung đoàn 24 đã tiến công vào tiểu đoàn 2 của trung đoàn 45 ngụy ở chân điểm cao 581. Tiểu đoàn 2 bị thiệt hại nặng, trung đoàn 45 cùng liên đoàn 21 địch buộc phải co cụm ở đồn điền cà phê ở ngã ba Nông Trại, đông điểm cao 581. Ngày 15 và 16, địch đổ nốt trung đoàn 44 và sở chỉ huy nhẹ sư đoàn 23 xuống Phước An. Như vậy toàn bộ sư đoàn 23 đã quay trở về Đắc Lắc, tổng lực lượng của địch trong khu vực Nông Trị - Phước An lên tới 5.600 tên.
Thời cơ tiêu diệt lớn quân địch đã tới, Bộ Tư lệnh yêu cầu sư đoàn 10 tập trung lực lượng quyết tâm tiêu diệt toàn bộ quân địch ở Nông Trại - Phước An. Kế hoạch đánh địch của sư đoàn nhanh chóng được vạch ra. Trung đoàn 24 (thiếu) được tăng cường tiểu đoàn 8 của trung đoàn 66 tiến công vào Phước An từ hai hướng tây và nam; trung đoàn 28 tiến công vào Phước An từ hai hướng bắc và đông bắc; tiểu đoàn 6 thuộc trung đoàn 24 cùng xe tăng, xe thiết giáp tiến công vào Nông Trại. Sáng ngày 16 tháng 3, tiểu đoàn 6 cùng xe tăng tiến công tiêu diệt cụm quân địch ở Nông Trại, tàn binh địch còn lại chạy về Phước An. Ngày 17, trung đoàn 24 và trung đoàn 28 tiến công làm chủ Phước An, loại khỏi vòng chiến đấu tiểu đoàn 1 của trung đoàn 44 ngụy. Địch thu nhặt tàn binh, tổ chức co cụm ở Chư Cúc, đồng thời dùng phi pháo bắn chặn, ném bom phá cầu trên đường 21, ngăn chặn ta truy kích.
Bộ đội ta nhanh chóng khắc phục cầu đường, kiên quyết truy kích đập tan cụm quân địch ở Chư Cúc. 12 giờ ngày 18 tháng 3, được sự chi viện của pháo binh, trung đoàn 28 cùng xe tăng của trung đoàn 273 tiến đánh thẳng vào căn cứ Chư Cúc. Trước sức tiến công áp đảo của ta, 1.500 tên địch buộc phải đầu hàng, số còn lại chạy về hướng đông bị trung đoàn 25 đang chuẩn bị đánh Khánh Dương đón đánh, tiêu diệt và bắt sống 500 tên. Cũng trong đêm 16 rạng ngày 17 tháng 3, được sự chi viện đắc lực của cụm pháo binh chiến dịch, trung đoàn 66 và 149 từ hai hướng đột phá tiêu diệt phần lớn quân địch tại căn cứ trung đoàn 53, làm chủ căn cứ này, sau đó phát triển tiêu diệt cứ điểm B50 của địch. Như vậy, toàn bộ lực lượng của sư đoàn 23 và liên đoàn 21 biệt động quân bị tiêu diệt và tan rã, kế hoạch phản kích chiếm lại Buôn Ma Thuột của địch bị thất bại hoàn toàn.
Được quyenlinh66 sửa chữa / chuyển vào 00:18 ngày 12/01/2006