Những giai thoại..."trời ơi" trong lịch sử

Giai thoại về "cô Ba xà bông"

Bưu ảnh cái lư của Dieulefils



Bưu ảnh cái lư của Dieulefils 1400



Bưu ảnh cái lư của Dieulefils 1401


Bưu ảnh cái lư của Dieulefils 1402




Bưu ảnh này có nhật ấn 1905




Bưu ảnh số 300

Giai thoại về "cô Ba xà bông"

Các bưu ảnh dưới đây thuộc bộ sưu tập Collection Poujade de Ladevere

Bưu ảnh số 31



Bưu ảnh số 49


Bưu ảnh 50




Bưu ảnh số 1401 nhưng thuộc bộ sưu tập Collection Poujade de Ladevere
Click here to view the full size image !!!

Giai thoại về "cô Ba xà bông"

Một bưu ảnh chú thích "Femme saigonnaise""Một phụ nữ người Sài gòn"

Giai thoại về "cô Ba xà bông"


Vậy ai là người chụp những ảnh trên?

Những bưu ảnh trên thuộc về hai bộ sưu tập: bộ sưu tập Dieulefils và bô sưu tập Poujade de Ladeveze. Ta xem xét từng ông một.

Ông Pierre Dieulefils là người đầu tiên chụp ảnh phong cảnh, con người, chùa chiền... ở Hà Nội. Trong một cuốn sách ông đã viết: “Tôi chụp Hà Nội mỏi tay mà vẫn muốn chụp”. P.Dieulefils sinh ngày 21-1-1862 ở Malestroit, một ngôi làng nhỏ xứ Bretagne miền Bắc nước Pháp. Năm 1883, ông đăng lính và đến Bắc kỳ vào năm 1885. P.Dieulefils đóng quân ở Hà Nội nhưng cũng tham gia các chiến dịch của quân Pháp ở Bắc kỳ và chính trong khoảng thời gian này, ông bắt đầu chụp ảnh. Sau 2 năm ở Bắc kỳ, ông về Pháp nghỉ phép, lấy vợ rồi trở lại Hà Nội vào tháng 7-1888, mở một hiệu ảnh. Ông đã gửi những bức ảnh chụp Hà Nội và xứ Bắc kỳ tham dự Triển lãm Ảnh quốc tế tổ chức tại Paris vào tháng 4-1889 và được ban tổ chức trao huy chương đồng. Năm 1894, ông dọn về số nhà 53 phố Jules Ferry (phố Hàng Trống ngày nay). Cho đến nay, nhiều tấm ảnh đóng dấu địa chỉ 53 phố Jules Ferry vẫn thấy bán ở các cửa hàng dành cho các nhà sưu tập ở Pháp. Cũng năm 1894, ông đã trúng thầu chụp ảnh căn cước dán trên thẻ lưu trú của người nước ngoài sống tại Bắc kỳ và Trung kỳ (chủ yếu là người Trung Quốc). Việc đó đã tạo cho ông cơ hội đi nhiều nơi hơn để sáng tác. Tại Triển lãm Ảnh quốc tế Paris năm 1900, ông nhận được huy chương vàng cho những bức ảnh chụp Hà Nội và Đông Dương. Từ khoảng năm 1900, thế giới bùng nổ phong trào bưu ảnh, không chậm trễ với trào lưu này, năm 1901, ông bắt đầu phát hành bưu ảnh. Thiết bị nhiếp ảnh hồi đó rất nặng, cồng kềnh, dễ hư hỏng trong khi đường sá ở Bắc kỳ không hề dễ dàng cho việc đi lại và đi chụp ảnh cũng đồng nghĩa là thám hiểm, đã thế còn rất nguy hiểm nhưng lòng đam mê quá lớn khiến ông vượt qua tất cả. P.Dieulefils đã tham gia Triển lãm Ảnh quốc tế tổ chức tại Hà Nội năm 1902. Không chỉ trưng bày ảnh, ông còn đưa ra những bưu ảnh đầu tiên, vì thế người ta đã gọi ông là “Nhà nhiếp ảnh thám hiểm và sản xuất bưu ảnh”. Khách du lịch Châu Âu đến Hà Nội không thể bỏ qua cửa hàng bưu ảnh của ông và trong món quà mang từ xứ Đông Dương về bao giờ cũng có những tấm bưu thiếp chụp Nhà hát Lớn, Hồ Gươm, Dinh Toàn quyền, chùa Một Cột, phố Tràng Tiền, chùa Quán Sứ... Bị ốm nặng năm 1904, ông phải trở về Pháp an dưỡng nhưng khỏi bệnh, ông quyết định đi Campuchia. Trở lại Hà Nội, ông mở một cửa hàng mới tại số 42 và 44 phố Paul Bert (nay là phố Tràng Tiền) rồi lại xuống tàu thủy về Pháp để tham gia Triển lãm Thuộc địa ở Marseille (từ ngày 15-4 cho đến tháng 11-1906). Những bức ảnh của ông về Đông Dương lại được trao huy chương vàng. Năm 1909, ông xuất bản cuốn sách ảnh “Đông Dương tráng lệ và kỳ vĩ: Bắc kỳ, Trung kỳ” trưng bày tại Triển lãm Quốc tế ở Bruxelles năm 1910 và lại thêm lần nữa ông được ban tổ chức trao huy chương vàng.

Sau Chiến tranh thế giới lần thứ nhất, P.Dieulefils đều đặn trở lại Đông Dương tiếp tục sáng tác. Ông là nhà nhiếp ảnh thành công nhờ chụp con người, cảnh vật ở Đông Dương và điều đó cũng có nghĩa là ông đã quảng bá Đông Dương với thế giới. Người ta ước tính số phim ảnh và bưu ảnh của Pierre Dieulefils lên đến 5.000 bản, phản ánh mọi mặt của đời sống thường ngày ở Đông Dương thời đó. Nó giúp cho các nhà nghiên cứu lịch sử, văn hóa, tôn giáo khám phá Bắc kỳ, Trung kỳ, Nam kỳ, Vân Nam (Trung Quốc) và Campuchia trong giai đoạn 1885 và 1925.

Còn ông Poujade de Ladevèze được biết đến qua các hình ảnh Saigon từ 1908-1922 với bộ sưu tập "Collection Poujade de Ladevèze". Poujade de Ladevèze có tên trong niên giám các địa chỉ thương mại ởSaigon năm 1922, kế tục thương gia C. David, sản xuất ảnh cartes postales rất sớm và đặc biệt bằng màu. Ông Poujade de Ladevèze chắc chắn cũng không phải là nhà nhiếp ảnh; ông thâu thập nhiều ảnh mà ông in ra nhưng không bao giờ ghi tên tác giả thực sự của các ảnh này

Như vậy ta có thể cho rằng chính P.Dieulefils là người chụp những bức ảnh "cô Ba" nói trên còn ông Poujade de Ladevèze mua lại bản quyền của ông P.Dieulefils từ sau năm 1908, tức là sau khi con tem "cô Ba được in ra. Thực tế nhật ấn trên bưu thiếp cũng cho thấy điều này.

Giai thoại về "cô Ba xà bông"

Vài dòng về cụ Dieulefils (theo các diễn đàn tem)
Xuất thân cựu sĩ quan trong đoàn quân viễn chinh Pháp, Pierre Dieulefils mở cơ sở nhiếp ảnh tại Hà Nội năm 1887 sau khi được giải ngũ. Ðến năm 1902, Dieulefils bắt đầu làm bưu thiếp với hình ảnh phong cảnh, đền đài, cổ tích, nhân vật, thời sự và sinh hoạt của các xứ Bắc Kỳ, Trung kỳ, Nam kỳ, Cam Bốt, Lào, và Vân Nam bên Trung Quốc do chính ông chụp. Công trình này được Dieulefils tiếp tục cho mãi đến giữa thập niên 1920, với tổng số hơn 5,000 bưu thiếp.

Hình Dieulefils​

​

Dĩ nhiên là những bưu thiếp này là một cách quảng cáo công trình «khai hóa» của nước «Ðại Pháp» tại Ðông Dương. Nhưng ngày nay, nhờ nghệ thuật nhiếp ảnh của «Ðứa Con Trời » (Dieulefils) này mà chúng ta biết được một cách cụ thể hình ảnh của nước ta và dân ta đúng một thế kỷ trước đây, nhất là những hình ảnh lịch sử của cuộc khởi nghĩa Yên Thế với một bộ bưu thiếp phong phú tới 56 chiếc.

Dieulefils lấy cái lư làm dấu hiệu trên các bưu thiếp của ông. Hình ảnh mỗi địa phương nước ta được Dieulefils giới thiệu tổng quát trước tiên bằng một bưu thiếp tổng hợp như bốn bưu thiếp Quảng Yên, Hòn Gai (Gay), Móng Cái (Cáy), An Nam dưới đây.

​

​

Hình phong cảnh Hạ Long​

​

Hình người dân giúp chúng ta biết y phục cổ truyền miền Bắc đầu thế kỷ XX ​

​

Cuộc khởi nghĩa Yên Bái: nhạc phụ của Hùm Thiêng Yên Thế đã bị giặc Pháp bắt​

​

Cuộc khời nghĩa Yên Bái: một nghĩa quân bị bắt đang bị hỏi cung. Nhưng nhìn hình ảnh này, chúng ta phải đặt ngay nghi vấn: có thật cuộc hỏi cung nhân đạo và văn minh như thế này không, hay đây chỉ là dàn cảnh chụp hình để tuyên truyền? Bọn Pháp bắt được nghĩa quân thường chặt đầu bêu ngoài chợ (chính Dieulefils đã chụp làm bưu thiếp) mà lịch sự như thế này sao?

​

Cuộc khời nghĩa Yên Bái: Lê Hoan, Khâm Sai của Triều đình Huế, người đem quân đánh Ðề Thám​

​

Hình ảnh Huế: Cửu Ðỉnh, tượng trưng chín vua đầu triều Nguyễn ​

​

Hình ảnh Huế: một cảnh của lăng Minh Mạng ​

​

Hình ảnh Huế: Ðại Nam Thành Thái​

​

Năm 1997, một tác gỉa Pháp tên Thierry Vincent đã thực hiện được công trình nghiên cứu tổng hợp về bộ bưu thiếp Pierre Dieuleflis tựa đề Pierre Dieulefils, Photographe-É***eur de Cartes Postales d’ Indochine (1997, 255 tr.). Anh chị em nào muốn biết thêm về Pierre Dieulefils và bộ bưu thiếp hơn 5,000 chiếc do công khó của tay nhiếp ảnh chuyên nghiệp này có thể tìm mua hay nhờ người mua sách tại Pháp. Ðây là trang bìa sách về Pierre Dieulefils

​

Hình một trang sách có chữ ký cùa tác giả Thierry Vincent​

Giai thoại về "cô Ba xà bông"

Vài dòng về cụ Dieulefils (theo các diễn đàn tem)

Cửa hàng đầu tiên của Dieulefils ở Hà Nội là:

​

Tức là 53 phố Hàng Trống (phố Lê Thái Tổ ngày nay trước cũng thuộc phố Jules Ferry, nhưng không có số lẻ). Dường như không có tấm bưu thiếp nào có hình cửa hiệu này!?

Theo thông tin tại trang http://www.pierre-dieulefils.com/PBC....asp?ID=109481, sau năm 1904 Dieulefils thuê cửa hiệu ở 42-44 phố Paul Bert. Nếu thông tin này đúng, cửa hiệu này phải ở đây:

​

Paul Bert là phố có nhiều bưu thiếp nhất, do đó tìm vị trí này thế nào cũng phải thấy!

Đây là góc nhìn từ phố Ngô Quyền:

​

Từ góc này chỉ biết có một ngôi nhà cạnh Hotel du Coq (có hình con gà trống ở trên).

Cũng từ góc trên, nhưng lùi ra xa thêm, thấy ngôi nhà trên rõ hơn:

​

Còn đây là góc nhìn theo chiều ngược lại, ảnh chụp từ phía khách sạn Metropole. Ngôi nhà cần tìm đã thấy khá rõ:

​

Ảnh chụp trực diện ngôi nhà dường như không thấy? Nhưng may có một tấm chụp phố Paul Bert từ phía Nhà Hát Lớn nhìn lại tại chính ngã tư này:

​

Phóng to hình một chút, thấy khá rõ chữ DIEULEFILS (có người bán trên delcampe đã đưa thông tin này từ lâu!):

​

Đặc biệt, cửa hàng có gắn thêm biển "Cartes Postales"!

Sau khi gia đình Dieulefils rời Hà Nội về Pháp năm 1913 (và rơi vào cảnh khó khăn do Thế chiến I), ngôi nhà trên dường như đã được Hotels du Coq mua lại để vươn ra mặt phố Paul Bert:

​

__________________
-

Giai thoại về "cô Ba xà bông"




Vậy cụ Dieulefils đã chụp bức ảnh "cô Ba" trong thời gian nào, ở đâu?
Liệu người trong ảnh có phải là cô Ba con thầy thông Chánh?

Theo như tài liệu trên thì câu hỏi "chụp bao giờ" thì ta chưa thể trả lời chính xác, chỉ biết trong khoảng từ 1988 đến 1902 hay 1903. Nếu bạn nào sưu tập được bưu ảnh nói trên sớm hơn 1903 thì up lên nhé.

Còn địa điểm thì nhiều khả năng ở tại một hiệu chụp ảnh nào đó với phông màn, chiếc bàn, lọ lục bình, chiếc dù...đã được chuẩn bị sẵn cho khách đến chụp hình theo phong cách thời đó. Do đó người được chụp trong ảnh vừa có thể là người mẫu được cụ Dieulefils mời đến chụp hay chỉ là một khách hàng của cụ Dieulefils, một người phụ nữ nào đó muốn lưu giữ hình ảnh trẻ trung của mình cho hậu thế chứ không đến hiệu ảnh vì mục đích làm bưu thiếp.

Nếu tấm ảnh này được chụp ở Hà nội thì hẳn địa điểm phải là hiệu ảnh của cụ Dieulefils ở 53 phố Jules Ferry (phố Hàng Trống )

Giai thoại về "cô Ba xà bông"

Năm 1907 chính quyền Pháp ở Đông Dương phát hành những mẫu tem có hình ảnh liên quan đến các nước Đông Dương thuộc địa như sau:

41-58

Mã số :41Tên :Cô gái An NamGiá mặt (VNĐ) :1 CKích thước (mm) :
Số lượng :


Mã số :42Tên :Cô gái An NamGiá mặt (VNĐ) :2 CKích thước (mm) :
Số lượng :


Mã số :43Tên :Cô gái An NamGiá mặt (VNĐ) :4 CKích thước (mm) :
Số lượng :


Mã số :44Tên :Cô gái An NamGiá mặt (VNĐ) :5 CKích thước (mm) :
Số lượng :


Mã số :45Tên :Cô gái An NamGiá mặt (VNĐ) :10 CKích thước (mm) :
Số lượng :


Mã số :46Tên :Cô gái An NamGiá mặt (VNĐ) :15 CKích thước (mm) :
Số lượng :


Mã số :47Tên :Cô gái CampuchiaGiá mặt (VNĐ) :20 CKích thước (mm) :
Số lượng :


Mã số :48Tên :Cô gái CampuchiaGiá mặt (VNĐ) :25 CKích thước (mm) :
Số lượng :


Mã số :49Tên :Cô gái CampuchiaGiá mặt (VNĐ) :30 CKích thước (mm) :
Số lượng :


Mã số :50Tên :Cô gái CampuchiaGiá mặt (VNĐ) :35 CKích thước (mm) :
Số lượng :


Mã số :51Tên :Cô gái CampuchiaGiá mặt (VNĐ) :40 CKích thước (mm) :
Số lượng :


Mã số :52Tên :Cô gái Campuchia
Giá mặt (VNĐ) :45 C
Kích thước (mm) :
Số lượng :


Mã số :53Tên :Cô gái CampuchiaGiá mặt (VNĐ) :50 CKích thước (mm) :
Số lượng :


Mã số :54
Tên Phụ nữ Campuchia
Giá mặt (VNĐ) :75 C
Kích thước (mm) :
Số lượng :


Mã số :55
Tên Phụ nữ An Nam
Giá mặt (VNĐ) :1 Fr
Kích thước (mm) :
Số lượng :


Mã số :56
Tên Phụ nữ Mường
Giá mặt (VNĐ) :2 Fr
Kích thước (mm) :
Số lượng :


Mã số :57
Tên Phụ nữ Lào
Giá mặt (VNĐ) :5 Fr
Kích thước (mm) :
Số lượng :


Mã số :58
Tên Phụ nữ Bắc Kỳ
Giá mặt (VNĐ) :10 Fr
Kích thước (mm) :
Số lượng :

Mẫu số 41-43 phát hành tháng 10-1907
Tên bộ tem :41-58
Mã số bộ tem :I06
Danh mục Viet Stamp :41-58
Scott :41-58
Michel :41-58
Loại tem Phổ thông
Số mẫu :18
Ngày phát hành :??-07-1907, ??-10-1907
Số răng tem :14 x 13,5 (41-53), 13,5 x 14 (54-58)
Nơi in Pháp

Theo http://www.vietstamp.net.vn/Product/2088/
-----------------
Va mỗ thấy dùng từ "cô gái" ở đây có thể không chính xác. Người Pháp người ta dùng từ femme không phải chỉ các cô gái mà chỉ phụ nữ nói chung

Giai thoại về "cô Ba xà bông"




Số tem trên được chế bản và in ấn tại Pháp.
Ta có thể hình dung công việc in bộ tem này được tiến hành như sau:
Người ta đã gửi một số hình ảnh phụ nữ Đông Dương đến xưởng in tem của chính phủ Pháp. Ở đó nghệ sĩ khắc bản in đồng Puyplat sẽ chọn ra một số hình ảnh tiêu biểu rồi ông vẽ phác thảo các mẫu tem. Sau khi trình duyệt...ông sẽ bắt tay tạo khuôn in bằng đồng.
(Va mỗ không phải là dân chơi tem thứ thiệt, trong bài này nếu có sai sót chổ nào thì xin các bạn cứ tận tình chỉ bảo)

Ngoài bức ảnh thể hiện trên con tem "cô Ba", Dieulefils còn được Puyplat chọn một ảnh khác:

Ảnh người phụ nữ Mường ở Bắc Hà

Người phụ nữ Mường này có là nhân vật đặc biệt gì không ta chưa biết nhưng có lẽ Puyplat đã chọn ảnh một cách ngẫu nhiên theo sở thích của ông< Tại sao ông không chọn ảnh một thiếu nữ Tày hay H Mông?






:



Con tem trên cũng được đóng dấu đè dùng ở Quảng Châu Loan

Giai thoại về "cô Ba xà bông"

Quay lại tấm ảnh "cô Ba"





Người trong ảnh ăn mặc theo phong cách phụ nữ nhà giàu Nam bộ thời đó: áo dài, hài thêu, tay đeo nhẫn vàng, xuyến vàng, cổ đeo hơn chục sợi dây chuyền vàng, đầu tóc búi tó.

Ảnh dưới đây là một phụ nữ Sài gòn khác cùng thời với người phụ nữ ảnh trên




Bạn có thể đoán bà trong bưu ảnh "cô Ba" bao nhiêu tuổi? 16, 18, 20, 22...? Theo một khảo sát mini của Va mỗ thì hầu hết mọi người cho rằng người trong ảnh ở độ tuổi 18-20. Tuy vậy theo ngôn từ chú thích của cụ Dieulefils trên bưu ảnh, (có thể cụ Dieulefils quen biết khá thân với người phụ nữ này) thì dường như người phụ nữ trong bưu ảnh nhìn trẻ hơn tuổi. Người phụ nữ này có tuổi đủ để cụ không dám thêm vào chữ Jeune (trẻ) trong chú thích. Bà này có tuổi từ 25 trở lên theo chuẩn mực xếp loại tuổi tác phụ nữ thời đó. (thời nay dưới băm thì được xem là trẻ, phải ko?)





Một bưu ảnh chú thích "người phụ nữ trẻ" thời đó



Một phụ nữ "trẻ" khác.