Những Hình ảnh xưa về Đất Nước, Con Người, Văn Hoá Việt Nam (Updated ngày 19/6/2014)

vaputin · 12/05/2012

THÁP PHAN THANH GIẢN

Trước năm 1975 khi bắt đầu vào trung tâm thành phố Vĩnh Long, du khách bắt gặp ngay ngọn tháp nằm sừng sững ở ngả ba Nguyễn Huệ, tục gọi là ngả ba Cần Thơ. Trên ngọn tháp bốn mặt du khách đều nhìn thấy một hàng chữ Hán, nằm dọc từ trên xuống dưới:
“Tiền Triều Đại Thần Phan Thanh Giản”
Tên một vị quan Kinh Lược Sứ đất Nam Kỳ của triều Nguyễn, luôn luôn trung thành với chủ nghĩa: “Trung Thần Bất Sự Nhị Quân”, thành mất uống thuốc độc tự tử theo thành. Đó là tháp Phan Thanh Giản. (H)

Trước kia tại ngã ba trên đường Phan Thanh Giản và phía trước mặt Tòa Hành Chánh tỉnh Vĩnh Long, có một bức tượng bằng đồng đen, được dựng lên để dân chúng ngưởng mộ. Đó là di ảnh bán thân của quan Kinh Lược Sứ Nam Kỳ Phan Thanh Giản. Bức tượng nầy hình một cụ già với gương mặt xương xương, đầu đội mảo cánh chuồn, râu dài, mình mặc áo đại triều đang vui vẻ nhìn cảnh sinh hoạt tấp nập của đàn cháu hậu sinh. Hình ảnh đó đã tượng trưng cho tinh thần bất khuất trước kẻ xâm lăng của người dân đất vĩnh nói riêng, và dân tộc Việt Nam nói chung.

Sau biến cố Tết Mậu Thân, bức tượng đồng đen đó đã được di chuyển về thờ tại Văn Thánh Miếu, nằm trên đường Vĩnh Long sang Vĩnh Bình. Thay vào đó bằng một ngọn tháp được dựng lên tại ngã ba Nguyễn Huệ, nằm trên quốc lộ 4.

Tháp Phan Thanh Giản từng là một danh lam thắng cảnh của miền quê hương đất Vĩnh. Ngọn tháp hình khối tháp tứ diện: Đáy to đỉnh nhỏ, kiến trúc theo lối những kim tự tháp của Cổ Ai Cập. Bốn mặt đều quay ra đường lộ. Từ đàng xa phía cầu Tân Hữu, cầu Tân Bình hoặc dốc cầu Lộ mọi người đều nhìn thấy bóng dáng của ngọn tháp. Mặt tháp về phía đại lộ Nguyễn Huệ có gắng hai tấm bia bằng đá cẩm thạch vân trắng. Một tấm ghi chức tước, một tấm ghi sơ lược về tiểu sử cụ Phan Thanh Giản. Quanh ngọn tháp có một vòng rào bằng những trụ xi măng màu xám xịt, hình những khẩu đại bác thuở xưa. Kiểu súng nầy hiện nay còn hai khẩu để tại Văn Thánh Miếu Vĩnh long. Một di tích vũ khí của triều Nguyễn còn sót lại.

Tháp Phan Thanh Giản bị đập bỏ vào tháng 5-1975

vaputin · 14/05/2012

Những hình ảnh lạ về Việt Nam thời thuộc địa

Khoảnh khắc lịch sử Đăng ngày Thứ ba, 08 Tháng 5 2012 08:55
Hồ Hoàn Kiếm có đến hai cây cầu, trẻ em tập đánh bốc, sơn nữ bán khoả thân... là những hình ảnh độc đáo về Việt Nam thời Pháp thuộc, được tập hợp trong cuốn sách có tựa đề "Đông Dương sâu kín" (L'Indochine Profonde) của tác giả. J. P. Dannaud.
Cuốn sách xuất bản năm 1962 được minh hoạ bằng những bức ảnh do các tay máy người Pháp như Raoul Coutard, Jean Lhuissier, Kim Khánh, Pierre Ferrari, Guy Defive... thực hiện trước năm 1954 tại nhiều địa điểm khác nhau ở Đông Dương. Các hình ảnh này được giới thiệu trên trang BELLE INDOCHINE của Pháp.

Vẻ nhộn nhịp trên đường phố Hà Nội.

Bức ảnh này cho thấy có thời điểm hồ Hoàn Kiếm (Hà Nội) có tới hai chiếc cầu dẫn vào đền Ngọc Sơn. Cây cầu bên trái là cầu Thê Húc, cây cầu bên phải nhỏ hơn, được dựng sơ sài bằng các thân tre.

Gánh hàng tào phớ trên đường phố.

Dịch vụ cà trắng răng ngay trên vỉa hè.

Nhiều cư dân Hà Nội thời thuộc Pháp đến từ các vùng nông thôn lân cận.

Người đàn ông theo Công giáo và những bức tượng nhỏ.

Chiếu bạc ven đường. Các bộ bài Tây đã du nhập vào Việt Nam từ nước Pháp.

Xem bói ở phía ngoài một ngôi đình.

Những đứa trẻ tập đánh bốc. Môn thể thao này cũng được đưa vào Việt Nam từ nước Pháp.

Người nông dân lỉnh kỉnh đồ nghề đi đánh giậm.

Những chiếc hũ dùng để đựng nước mắm chất thành đống cao tại một tỉnh Nam Kỳ.

Mùa nước nổi trên lưu vực sông Mekong.

Lễ hội đua thuyền.

Một cô gái thuộc gia đình quý tộc người H'Mông ở miền núi phía Bắc.

Phụ nữ H'Mông trên một cánh đồng thuốc phiện. Nghề trồng và chế biến thuốc phiện đem lại cho họ các khoản tiền mặt lớn cũng như nhiều thứ hàng hoá của miền xuôi.

Bên cạnh đó, người H'Mông cũng trồng lúa, ngô trên nương rẫy để bảo đảm nguồn lương thực.

Trẻ em H'Mông đã biết lao động từ khi còn rất nhỏ.

Phụ nữ thuộc một bộ tộc ở Lào.

Phụ nữ thuộc một bộ tộc ở Lào.

Một đội voi của người Lào.
V.A (dịch từ BELLE INDOCHINE)

vaputin · 14/05/2012

Những hình ảnh màu tuyệt đẹp về Việt Nam năm 1903

Khoảnh khắc lịch sử Đăng ngày Thứ sáu, 04 Tháng 5 2012 08:51
(REDS.VN) Sông Sài Gòn nhộn nhịp, bờ hồ Hoàn Kiếm thanh vắng, các vũ công ở Vinh… là những khung hình ấn tượng được ghi lại trên đất nước Việt Nam cách đây 110 năm.
Những hình ảnh dưới đây được vẽ lại từ những bức ảnh chụp trong các năm 1901 - 1903 tại nhiều địa điểm khác nhau trên thuộc địa Đông Dương của Pháp. Chúng được sử dụng để minh họa cho cuốn sách "Các thuộc địa Pháp" của tác giả Brossard, được đăng tải trên Thư viện điện tử Gallica (Gallica BNF) của Pháp.

Kênh Bãi Sậy ở khu vực Chợ Lớn, Sài Gòn.

Sông Sài Gòn, đoạn giao với kênh Bến Nghé.

Bờ biển Vũng Tàu.

Đền Ngọc Sơn và cầu Thê Húc ở hồ Hoàn Kiếm, Hà Nội.

Phố Hàng Nón, Hà Nội.

Phố Paul Bert (ngày nay là phố Tràng Tiền), Hà Nội.

Thị trấn Hòn Gai nằm bên vịnh Hạ Long, tỉnh Quảng Ninh.

Cảng Hải Phòng.

Một ngôi chùa ở thành phố Vinh, Nghệ An.

Những người đàn ông hút thuốc phiện ở Hòn Gai.

Chùa Cầu ở đô thị Hội An.

Ban thờ phía trong lăng Gia Long, kinh thành Huế.

Các vũ công ở Vinh.

Đàn voi diễu hành qua cầu Nagas, Phnom Penh, Cao Miên.

Một ngôi chùa ở Phnom Penh.
V.A

vaputin · 14/05/2012

Chùm ảnh quý hiếm: Quảng Bình năm 1973

Cụ Nguyễn Xuân Liên, người làm ra Vực Quành đang ở Hà Nội xạ trị nhắn tin: Vào Cu Làng Cát hấy hình ảnh Hà Nội 1973 qua ảnh. Mình tặng Cu serie ảnh Quảng Bình đầu năm 1973 (ảnh độc đấy vì không có trên mạng đâu). Các ảnh này được scane từ cuốn sách ảnh nhân dân Nhật Bản tặng nhân dân Việt Nam, do các phóng viên chiến trường Nhật Bản chụp vào đầu năm 1973 tại Quảng Bình.
Thiệt tình cảm ơn cụ Liên. Một bộ ảnh rất quý, mời bà con.

Đại tướng Võ Nguyên Giáp thăm Quảng Bình năm 1973

Bom đạn được sử dụng làm nền cho khẩu hiệu chiến thắng

Hình ảnh của năm 1973 được nói chụp ở Quảng Sơn

Phóng viên Nhật Bản chú thích: Những chị em phụ nữ của hợp tác xã nông nghiệp thôn Lộc Ninh đang chia cá. Kể cả lúc còn chiến tranh phá hoại, họ đã tổ chức đội ngư dân xung phong ra khơi vào ban đêm kể cả giữa khi Mỹ ném bom.
Con cu thấy: Mấy o hổng có đôi dép nào tội nghiệp quá à. Chân trần lội cát.

Một góc hợp tác xã làm mắm trên cát, Quảng Bình

Phóng viên Nhựt Bản chú thích: Bom cỡ lớn không nổ được biến thành cột cổng vào làng, vừa là trang trí đặc biệt vừa là nơi trẻ em vui chơi trò đánh Mỹ

Người Nhựt chú thích: Hố bom lớn biến thành ao, thành nơi thả cá, chăn vịt, trẻ em vui đùa, tắm rửa với đàn trâu.

Một cửa hàng tạp hoá ở Quảng Bình 1973

Hải sản Quảng Bình năm 1973

Phóng viên Nhựt chú thích: Nhà làm nửa nổi nửa chìm trên mặt đất, xung quanh có đắp tường đất dầy bao bọc

Người ta chú thích rằng: Phòng ngủ, nơi ăn uống thì ở trong nhà làm nửa chìm nửa nổi. bếp, chuồng nuôi gia súc, nhà vệ sinh thì ở bên ngoài.

Phóng viên Nhật chú thích: Trung đội phụ nữ bảo vệ đường. Các chị tuổi từ 26 đến 36 đều có con nhỏ. Quảng Bình là nơi có đường số 1 chạy qua, thường xuyên bị ném bom ác liệt. Các chị vừa nuôi em nhỏ vừa xông pha trong lửa đạn bảo đảm giao thông.

Chị em Quảng Bình 1973

Nếu phóng viên Nhật không chú thích thì không biết là cái gì, họ chú thích: "Xưởng sửa chữa xe vận tải làm nửa chìm nửa nổi. Trong lòng đất có hầm để máy móc, phụ tùng, có phòng ngủ ăn thông nhau bằng nhưng giao thông hào chằng chịt ở Quảng Bình.
Nguồn ảnh: Do cụ Nguyễn Xuân Liên gửi qua email.
(Mọi dẫn lại đề nghị ghi rõ nguồn ảnh)

vaputin · 14/05/2012

Ảnh nude - nổi chìm trong định kiến
Tranh cãi ảnh nude thời Pháp thuộc

14/05/2012 4:02

Sống buông thả, đạo đức có vấn đề, dễ gây ảnh hưởng xấu cho xã hội là những thành kiến về người chụp cũng như người mẫu ảnh nude. Cơ quan quản lý cũng không tránh khỏi e ngại này.

“Chất lượng ảnh đã giảm sút do bị chụp lại nhiều lần, song những gì còn lại vẫn cho thấy bản gốc rất đẹp” - nhà nhiếp ảnh Hữu Bảo nói về những bức ảnh nude thời Pháp thuộc.

Một bức ảnh nude thời Pháp thuộc chụp phụ nữ Việt Nam
đã được in thành bưu thiếp ảnh - Tư liệu do ông Hữu Bảo cung cấp
Không phải nhân học hình ảnh
Những bức ảnh phụ nữ Việt khỏa thân này nằm trong số hàng nghìn bức ảnh về Việt Nam dưới thời Pháp thuộc của nhà nhiếp ảnh nổi tiếng người Pháp Pierre Dieulefils (1862-1937). Sau đó, chúng được nhà sưu tập bưu ảnh nổi tiếng người Pháp Philippe Chaplain mua và lưu giữ. Ông Philippe Chaplain đã cho Tạp chí Xưa và Nay mượn bộ sưu tập của mình.
Theo quan điểm của ông Hữu Bảo, những bức hình đó rất chuẩn về bố cục lẫn ánh sáng, đường nét, đồng thời sinh động. Các ảnh này đã được trưng bày trong triển lãm Để hiểu hơn về một Hà Nội xưa do Tạp chí Xưa và Nay phối hợp với Thư viện Hà Nội tổ chức hồi đầu năm 2010.
Tuy nhiên, những ảnh nude này cũng gây tranh cãi. Những tranh luận về nhóm ảnh khỏa thân chủ yếu xoay quanh việc các nhân vật trong ảnh liệu có bị ép buộc cởi đồ để chụp những bức hình hở hang như thế hay không. Thậm chí, có ý kiến còn cho rằng đó là những tấm hình dàn dựng phi thực tế trong chủ ý dã tâm của người Pháp. Người dân do đó phải tuân thủ mệnh lệnh “bắt cởi phải cởi, bắt chết phải chết” của chủ.
Ý kiến ngược lại cho rằng những bức ảnh đó chỉ là tác phẩm của những người muốn Á Đông hóa, An Nam hóa đề tài nude - một đề tài mỹ thuật hàn lâm vốn luôn được mến chuộng. Bố cục của các tác phẩm cũng được phân tích là quen thuộc và nhan nhản trong nghệ thuật cổ điển.
TS Đào Thế Đức - thư ký tòa soạn Tạp chí Xưa và Nay, nói: “Giờ đây, nếu nhìn tổng thể những bức ảnh đó, chúng ta cũng không thể nói đích xác chúng được bố trí hay không và bố trí đến đâu”.
Tuy nhiên, theo TS Đức, đó chắc chắn không phải là những tư liệu nhân học hình ảnh. Ông cho biết: “Nhân học hình ảnh phải do người dân tự thể hiện. Nhờ đó, những bức ảnh, thước phim cho thấy rõ người dân thực sự muốn thể hiện mình ra sao. Nó hoàn toàn không phải cái nhìn của người ngoài cuộc. Trong khi điều thấy rõ trong những bức ảnh này chính là cái nhìn của phương Tây về phương Đông. Qua cái nhìn đó, phương Đông trở nên hơi kỳ quặc, lạ lẫm, thậm chí có phần nào lạc hậu”.
TS Đức cho rằng những tác phẩm này không chỉ không do người dân tự chụp mà còn ít khả năng do người Việt chụp. Nó chính là những bức ảnh do người Pháp chụp với tinh thần Tây phương dễ nhận thấy. “Thời đó, chắc chỉ có mấy ông Tây mới bắt đàn bà con gái lột trần ra chụp ảnh như vậy thôi”.
Hoàn toàn không gợi dục
Song, điều kỳ lạ là những bức nude trên hoàn toàn không có tính gợi dục. “Tôi đã nói chuyện với một số người trong triển lãm, nhưng không ai cho rằng những tác phẩm này dung tục cả”, ông Hữu Bảo cho biết. Tuy nhiên, những tạo hình khó có thể coi là như trong cuộc sống thông thường. Một người mẫu gánh nước nhưng yếm lại trật ra hở ngực. Mấy phụ nữ cùng ngồi quanh tẩu thuốc và cũng hở ngực một cách lạ thường.

Những bức ảnh này chính là cái nhìn của phương Tây về phương Đông. Qua cái nhìn đó, phương Đông trở nên hơi kỳ quặc, lạ lẫm, thậm chí có phần nào lạc hậu.

TS Đào Thế Đức

Bản thân TS Đào Thế Đức cũng khá ngạc nhiên vì sự “cởi trói” của những mẫu nữ trong khuôn hình. “Chúng ta có văn hóa phồn thực. Nhưng sự phồn thực này nằm trong các nghi lễ, mà phần nhiều được nhà nghiên cứu Toan Ánh ghi lại thành sách. Tuy nhiên, nếu ngoài nghi lễ phồn thực thì mọi chuyện lại rất khe khắt. Chính vì thế, nếu người phụ nữ có thai sau lễ hội phồn thực làng La thì không sao, thậm chí còn được coi là may mắn. Nhưng nếu bình thường, người phụ nữ đó chắc chắn khó thoát khỏi hình phạt gọt đầu bôi vôi”.
Một vài khuôn mặt lặp lại của thiếu nữ nude tại một số bức ảnh dạng tư liệu khác khiến nhà nhiếp ảnh Hữu Bảo nghĩ đến việc đây chính là người mẫu. Tuy nhiên, tại sao họ lại dám chụp những bức ảnh không có điểm gì chung với Nho giáo như vậy, điều này cũng còn bí ẩn. Nhưng dù sao đi nữa, những ảnh nude này vẫn mang giá trị tư liệu đặc biệt. Nhất là khi chúng còn được người Pháp dùng làm bưu thiếp - một phương tiện truyền tải thông tin, quảng bá nghệ thuật và tuyên truyền tư tưởng vào thời thuộc địa.
“Rõ ràng đây là những hình tư liệu quý. Giờ đây, điều dễ thấy nhất là về nhân chủng học người Việt đã thay đổi quá nhiều”, ông Hữu Bảo đánh giá. Cũng theo nhiếp ảnh gia này, “trong những bức hình nude thời đó những khuôn mặt người Việt to và bè hơn chứ không thanh thoát như bây giờ. Ở một vài khuôn hình, chúng ta còn thấy khuôn mặt họ hơi nhô ra và có nét gãy. Căn cứ vào các đồ vật để so sánh, chiều cao của họ cũng chỉ khoảng 1 m 50. Rõ ràng nếu đặt trong tương quan với chúng ta bây giờ, những bức nude này cho thấy sự khác biệt thú vị. Và cũng vì thế, tôi rất thích cách thể hiện của tác phẩm. Bằng cách chọn những phụ nữ rất dung dị, họ không vệ nữ hóa ảnh nude mà chọn cách thể hiện đúng người Việt, theo tinh thần Việt, theo đúng tỷ lệ của người Việt. Đây chính là cách mà danh họa Nguyễn Phan Chánh vẽ Tiên Dung - Chử Đồng Tử sau này. Nếu nói đến eo thon, tỷ lệ vàng thì không phải. Nhưng toàn bộ tác phẩm nói lên được một tinh thần Việt Nam và dễ được chấp nhận”.
Trong những bức ảnh đó, các thiếu nữ nhìn thẳng không e ngại. Nhưng họ cũng không hề có các tạo dáng khó, phô diễn đường cong lựa theo ánh sáng. Chúng gợi một cảm giác mộc mạc, chân phương, dễ mến. “Đây là phong cách chụp rất phổ biến của những bức ảnh nude chụp vào thế kỷ 19”, nhiếp ảnh gia Ngô Xuân Phú - cũng là người đã theo học nhiếp ảnh tại Hà Lan trong 2 năm, cho biết.
Trinh Nguyễn