Những Hình ảnh xưa về Đất Nước, Con Người, Văn Hoá Việt Nam (Updated ngày 19/6/2014)

Những con tem đầu tiên xuất hiện ở Việt nam

Ngày 13/3/1863, Đô đốc Bonard mở bưu cục chánh Sài Gòn, nhưng mãi đến ngày 1/1/1864 dân chúng mới thực sự được phép sử dụng các tiện ích và dịch vụ của cơ sở Bưu điện này.


Click here to view the full size image !!!





Bưu cục chánh Sài Gòn do ông Goubeaux, một nhân viên phát ngân của ngân khố đảm nhận, mở cửa một ngày 2 lần (sáng từ 7-9 giờ, chiều từ 3 đến 5 giờ). Công việc phát thư được thực hiện một ngày 2 lần sáng và chiều. Năm 1863, con tem thư đầu tiên được phát hành ở Đông Dương ghi giá tiền bằng đồng Franc từ 0,01 đến 0,4 Franc, in hình chim phượng hoàng (l’aigle impérial ) biểu hiệu của Hoàng đế Napoleon đệ tam. Năm 1877, ngoài gửi thư từ, Bưu điện mở thêm dịch vụ bưu phiếu (Mandat Postale) trao đổi giữa nước Pháp và thuộc địa, giới hạn tới 500 Franc.








Năm 1882, các loại tem thư đã bắt đầu được in giá bằng đồng bạc Việt Nam song song với đồng Franc. Năm 1889, phát hành loại tem đặc biệt về Đông Dương. Từ 1920 đến 1927, liên tiếp nhiều loại tem mới được phát hành giá từ 0,1 đến 2 đồng như loại tem Phụ nữ Nam kỳ búi tóc (còn gọi là tem Cô Ba), Chùa Thiên Mụ, Vịnh Hạ Long, Đế Thiên Đế Thích, Tháp Luông.





























Từ tháng 1 đến tháng 3/1929 thiết lập đường hàng không bưu chính để liên lạc thư tín giữa Pháp và Đông Dương bằng máy bay. Danh từ phụ phí máy bay (Surtaxe Soorienne) xuất hiện vào thời kỳ này: Mỗi thư gửi bằng máy bay nặng tới 10 gr phải trả thêm một phụ phí là 0,8 đồng. Sau đó đường thư máy bay trong nước cũng được thiết lập do Công ty Hàng không Pháp phụ trách, với các chuyến bay Hà Nội – Sài Gòn, Nha Trang - Đà nẵng – Vinh – Hà Nội.



Từ năm 1931 trở đi, Bưu chính phát hành thêm loại “Tem công vụ” (Timbre Service) dành cho sự vận chuyển các thư từ công sở. Năm 1936 loại tem này bị bãi bỏ và thay bằng bưu phí trả khoán (Taxe forfai taire).

Từ năm 1936 đến 1939, thêm nhiều loại tem mới được phát hành như hình vua Bảo Đại, Hội chợ Triển lãm Quốc tế tại Pari, Kỷ niệm 150 Cách mạng Pháp...






Con tem đầu tiên do nước Cộng hoà xã hội chủ nghĩa Việt Nam phát hành năm 1946. Tiếp sau đó, Việt Nam liên tục phát hành những bộ tem theo chuyên đề vào dịp kỷ niệm các ngày lễ lớn của đất nước. ​

Những hoa hậu và hoa khôi đầu tiên trên đất Sài Gòn

​

Ai là người đẹp đăng quang hoa hậu đầu tiên trên đất Sài Gòn xưa? Và cuộc thi hoa hậu ấy được mở vào năm nào, ở đâu và do ai đứng ra tổ chức? Thoạt đầu, chúng tôi nghĩ câu trả lời khá đơn giản, dễ dàng, vì điều đó có ghi sẵn trong các tài liệu quá khứ. Nhưng thật ra khi đụng đến những nội dung bao gồm "những cái nhất" (như người đẹp nhất một thời) hoặc "những cái đầu tiên" (như cuộc thi hoa hậu đầu tiên của Việt Nam, hoặc của Sài Gòn) thì việc tìm hiểu đòi hỏi phải lắng nghe và động não nhiều hơn dự kiến.

Kỳ 1: Ai đã tổ chức cuộc thi hoa hậu lần thứ nhất tại Việt Nam?

Là vì trước hết có một vài sự khẳng định không giống nhau về năm tháng của sự việc. Có người nói cuộc thi hoa hậu đầu tiên mở tại Sài Gòn vào năm 1937 (nghĩa là cách đây đúng 73 năm), nhưng người khác khẳng định cái mốc "đầu tiên" ấy lùi rất xa vào năm 1864 (cách đây những 146 năm)! Lại cũng có người bảo vào năm 1865! Người thì nhớ mang máng "đâu vào thời... Ngô Đình Diệm!". Vậy ai đúng?

Để tìm biết cho rõ ràng, chúng tôi đã xin hỏi chuyện một số vị cao niên, với các tác giả, nhà nghiên cứu, hoặc được tiếp xúc với tài liệu biên soạn của các vị ấy về cuộc thi hoa hậu năm 1937 vốn được nhiều người nhắc đến gần đây. Như TS Lê Trung Hoa khi giải đáp chi tiết đã cho rằng cuộc thi đầu tiên để chọn người đẹp nhất đăng quang đã diễn ra tại vườn Ông Thượng tức vườn Tao Đàn hiện thuộc địa bàn quận 1, TP.HCM vào năm nói trên. Đứng ra tổ chức cuộc thi (gọi theo tiếng Pháp là Concours élégant Saigon) là một nhóm công chức với sự kết hợp và hỗ trợ của một số nhà kinh doanh lúc bấy giờ đang hoạt động ở Sài Gòn.

Tuy mở trên đất "Bến Nghé xưa" song phạm vi "tuyển sinh" lan đến tận những vùng xa hơn, đến các thành phố và nông thôn ngoại vi Sài Gòn, nên đã có 19 cô gái vừa là "dân Bến Nghé" vừa là hoa khôi ở lục tỉnh được chọn để bước vào tầm ngắm của làng đẹp xứ ta. Nói "xứ ta" vì có người bảo rằng đây không những là cuộc thi hoa hậu đầu tiên của Sài Gòn, của Nam Bộ, mà của cả Việt Nam nữa. Một trong những đặc điểm cuộc thi là thí sinh mặc toàn áo dài Việt Nam do nhà may Phúc Thịnh thiết kế có lẽ theo mẫu mã thời thượng lúc ấy. Vải may áo thì do ông Lê Trương Biểu sản xuất và cung cấp. Có nghĩa là cuộc thi hoa hậu này từ người đẹp đến trang phục đều là nội hóa "rất Việt Nam". Kết quả, người đẹp được nhận danh hiệu hoa hậu đầu tiên vào năm 1937 là cô gái 25 tuổi tên là Nguyễn Thị Liễu, sinh tại Hóc Môn năm 1912. Tiếc rằng đến nay chúng tôi vẫn chưa tìm ra tấm ảnh chân dung của hoa hậu Nguyễn Thị Liễu, tuy vậy cũng có một số ảnh tư liệu liên quan đến cách ăn mặc của những người đẹp Nam Bộ ngày xưa để tạm tham khảo (xem ảnh bên trên).

Cũng cùng nội dung trên, trong một tài liệu đặc biệt nhân kỷ niệm 300 năm hình thành và phát triển Sài Gòn - TP.HCM của nhiều tác giả xuất bản vào năm 1998, đã cho biết cuộc thi hoa hậu đầu tiên ở Sài Gòn theo năm tháng và kết quả như Lê Trung Hoa ghi nhận. Nhưng gần đây, khi tra cứu một tài liệu khác do NXB Trẻ mới ấn hành còn nóng hổi vào cuối tháng 3/2007 về Phụ nữ Việt Nam - những sự kiện đầu tiên và nhất, chúng tôi lại được cung cấp những chi tiết khác đi.

In offset tinh khắc - thư Indochine thực gửi từ tỉnh Thái Bình đi Hà Nội đóng dấu hủy ngày 19/12/1923 - do ông Reinert gửi cho Giám đốc L’U.C.I tại đường Paul Bert Hà Nội. Thư tem hình cô Ba (Hoa hậu Nam Kỳ) - (Chú thích của nhà sưu tập Nguyễn thanh Tùng)
​

Theo đó, người sưu tầm và biên soạn là Trần Nam Tiến cho biết cuộc thi hoa hậu đầu tiên ở Sài Gòn và cũng là ở Việt Nam được tổ chức vào tháng chạp năm 1864. Một số sĩ quan hải quân Pháp nảy ra ý định mở cuộc thi ấy với sự tham gia của những người đẹp nước ngoài đang sinh sống tại Sài Gòn, với điều lệ là các người đẹp phải ở độ tuổi từ 18 đến 20, chưa lấy chồng và là con cái của những gia đình công chức.

Lúc đầu ban tổ chức quy định ngoài áo dài quen thuộc với người Việt, các thí sinh còn phải mặc váy đầm và áo tắm để thể hiện vẻ đẹp của mình qua các trang phục khác nhau. Nhưng về sau do phản ứng bất lợi của công luận nên khoản mặc váy đầm và áo tắm theo kiểu Tây bị hủy bỏ. Bấy giờ: "một thương nhân người Hoa đã chớp lấy cơ hội này để đưa 20 cô gái Trung Quốc đang sống ở Singapore giả làm Hoa kiều để tham gia cuộc thi. Kết quả là trong số đó có một cô đoạt vương miện Hoa hậu. Danh hiệu Á hậu thì thuộc về cô gái con của một phú thương người Hoa sống ở Chợ Lớn".

Tên tuổi của các người đẹp lên ngôi không thấy nêu. Theo Trần Nam Tiến, đó là cuộc thi hoa hậu đầu tiên ở Việt Nam do người Pháp tổ chức, còn cuộc thi hoa hậu đầu tiên ở Việt Nam do người Việt Nam tổ chức thì chậm hơn một năm sau đó, tức vào năm 1865 và mang tên cuộc thi Miss Sài Gòn dành riêng cho các người đẹp Việt Nam. Lần này điều lệ được phổ biến không chỉ ở phạm vi Sài Gòn mà còn lan ra nhiều vùng phụ cận nên sau đó đã có gần 100 cô gái đăng ký dự thi với kết quả người đoạt vương miện Hoa hậu "là cô Ba, con gái của ông Chánh, làm nghề thư ký. Trước vẻ đẹp rực rỡ của cô Ba, nhiều người Pháp đã đề nghị cô chụp ảnh để đăng báo ở chính quốc. Họ rất muốn chụp cô trong trang phục áo tắm nhưng cô không đồng ý. Chân dung cô sau đó được vẽ rồi in thành tem với số lượng phát hành lớn chưa từng có. Một thời gian sau đó, cô Ba lấy chồng Việt Nam bình thường và sống giản dị, bỏ lại đằng sau ánh hào quang phù phiếm và không bị ảnh hưởng bởi lối sống ngoại lai. Đây là người đẹp Việt Nam đăng quang vương miện hoa hậu đầu tiên ở Việt Nam" (sđd. tr. 25).

Đồng thời ông Tiến cũng cho rằng có một cuộc thi hoa hậu khác mang tính quốc tế đầu tiên ở Việt Nam đã diễn ra vào năm 1957 tại Sài Gòn với sự tham gia của các thí sinh đến từ nhiều nước: Ấn Độ, Hồng Kông, Campuchia, Lào và 48 người đẹp Việt Nam khác. Áo dài truyền thống được chọn làm trang phục để dự thi, không dùng áo tắm và "kết quả chung cuộc: danh hiệu Hoa hậu Việt Nam thuộc về cô Vũ Thị Thu Minh, danh hiệu Hoa hậu quốc tế thuộc về cô Nari - người Campuchia".

Như vậy, nếu chỉ căn cứ vào các nguồn thông tin đã nêu, thì các cuộc thi nói trên tuy mở vào những năm khác nhau nhưng có thể tìm thấy ở đây những nét "đầu tiên" của từng cuộc. Điều đáng nói là “mẫu số chung” của các cuộc thi hoa hậu do người Việt tổ chức đã lấy áo dài và các tiêu chí phù hợp với nét đẹp duyên dáng Việt Nam để trao vương miện mà có lẽ câu ca dao sau đây đã nhắc đến phần nào nét đẹp tuyệt vời đó của người con gái Việt: Có ai bán cái dịu dàng. Anh mua một gánh tặng nàng làm duyên...

Hoa hậu, hoa khôi đều là... hoa của đất! Theo định nghĩa thường thấy trong các từ điển tiếng Việt hiện nay thì hoa hậu là “người con gái chiếm giải nhất trong một cuộc thi người đẹp quy mô lớn”. Còn hoa khôi là “hoa đẹp nhất trong các thứ hoa; dùng ví người con gái chiếm giải nhất trong một cuộc thi người đẹp hoặc người phụ nữ được coi là đẹp nhất trong một vùng, một lĩnh vực”. Ví dụ nói “Mai Phương Thúy là hoa hậu Việt Nam thời nay đã tham gia cuộc thi hoa hậu thế giới gần đây nhất”. Hoặc bảo rằng: “Cô X. từng là hoa khôi trong những người đẹp miền Đông thuở trước. Cô Y. là hoa khôi của trường Áo Tím ngày xưa”. Nói bóng bẩy vui vui như nhà văn Sơn Nam trong một bữa tiệc tại Hội quán Văn nghệ TP.HCM, thì “hoa hậu hoặc hoa khôi, hoa nào cũng là... hoa của đất. Dĩ nhiên loài hoa đặc biệt này có tâm hồn và biết nói tiếng... Việt”.

(Theo Thanh Niên)​

​

​

Người Pháp nổi tiếng lẳng lơ - vụ IMF vừa rồi chỉ là một ví dụ. Vì vậy nếu cô Ba trong câu chuyện trên mà xuất hiện nhiều trên tem thì cũng chẳng phải chuyện lạ. Theo Scott, trong 17 năm từ 1907 tới 1923, cô Ba xuất hiện trên khoảng 30 tem khác nhau, chưa kể các loại in đè màu đỏ hay đen:

​

​

Boulevard de la Somme
Pachod Frères

Cette compagnie importait en Indochine les pneus Englebert, les matelas Simmons, les bicyclettes Mercier, les dérailleurs Simplex, le Cognac Exshaw, du Tissu et des articles de bazar !
"Pachod Frères et Compagnie d'Indochine Import-Export"
22, boulevard de la Somme
Saïgon
&
40, boulevard Henri d'Orléans
Hanoï

CÔ-BA Pachod Frères et Cie d'Indochine (…)

CÔ-BA Pachod Frères et Cie d'Indochine (…)
Présentation publicitaire en couleurs illustrée avec éphéméride des produits de parfumerie d'Indochine distribués par F. Moreau et fils Lyon-Paris.
[années 1920]Auteur :AnonymeImprimeur :Rama, RomansE***eur :Moreau (F.) et fils, Lyon-ParisTerritoire :IndochineType de document :AfficheSupport et dimensions :Glaçoïde. 22x20