Những lá thư, những trang nhật ký, hồi ức thời chiến

Lá thư đầy nước mắt của một người em gái:
Có còn ai biết chị tôi?
http://www.thanhnien.com.vn/News/PrintView.aspx?ID=108850




"Người đứng múa ở bìa trái chắc chắn là chị Tú Anh của tôi!". Ảnh tư liệu
Sau khi báo Thanh Niên ngày 22/4 đăng bài Huyền thoại suối Rụng Tóc, chị Lưu Thị Loan trú tại 120 Bùi Vương Trạch, quận Thanh Xuân (Hà Nội) đã gửi đến tòa soạn một lá thư đầy xúc động với tựa đề Theo báo Thanh Niên đi tìm chị gái bày tỏ nỗi niềm canh cánh suốt 30 năm qua của gia đình và hy vọng tìm lại được những người đồng đội của hai chị gái mình...

"Người trong ảnh có phải chị tôi?"
Thư của chị Loan viết: "Quê tôi ở huyện Đức Thọ, nhưng sống ở xã Thanh Lộc, huyện Can Lộc (Hà Tĩnh). Mẹ tôi mất năm 1956, bố tôi một mình vất vả nuôi ba người con, chị Lưu Thị Thanh Xuân (12 tuổi), Lưu Thị Tú Anh (8 tuổi) và tôi (3 tuổi). Năm 1962, lúc chị Xuân của tôi vừa bước sang tuổi 18, hưởng ứng lời kêu gọi của Tổ quốc, chị xung phong lên đường vào đặc khu Vĩnh Linh, nơi địa đầu giới tuyến để làm công nhân giao thông. Năm 1965, khi máy bay Mỹ ném bom bắn phá miền Bắc, chị Tú Anh cũng làm đơn xin đi thanh niên xung phong (TNXP) chống Mỹ cứu nước. Lúc đó chị mới tròn 16 tuổi nên bố phải ký giấy bảo lãnh cho chị lên đường (tháng 3/1965). Tôi còn nhớ, chị tôi rất xinh và hát rất hay. Tối liên hoan trước khi lên đường, chị hát rất nhiều bài cho mọi người nghe, rồi sau đó ôm tôi vào lòng và hát cho tôi nghe bài Câu hò bên bờ Hiền Lương, để bây giờ, mỗi khi nghe bài hát ấy, tôi tưởng như tiếng hát chị tôi ngày nào vẫn còn vọng lại...
Bố tôi qua đời khi tôi vừa tròn 10 tuổi, sau đó hay tin hai chị tôi cũng đã hy sinh, một mình tôi tự nuôi thân và tiếp tục học tập đến khi tốt nghiệp đại học. Tôi lập gia đình với một anh bộ đội, sau này là bệnh binh, suốt bao nhiêu năm qua tôi vừa chăm sóc anh lại vừa nuôi hai con cho đến nay chúng đã vào đại học. Tất cả nỗi truân chuyên mà số phận đã dành cho, tôi đều cố gắng vượt qua. Nhưng suốt 30 năm qua, cứ mỗi dịp đến ngày 30/4, nỗi niềm day dứt lại trỗi dậy trong lòng. Nếu không thực hiện được điều này thì đến lúc nhắm mắt, tôi cũng không dám gặp bố mẹ và hai chị dưới suối vàng.
Cả hai chị tôi đều đã lên đường theo tiếng gọi của Tổ quốc và hy sinh. Điều tôi day dứt là đến bây giờ, hai chị tôi vẫn chưa có danh phận gì cả.
Tôi chân thành cảm ơn báo Thanh Niên vì qua bài báo Huyền thoại suối Rụng Tóc, tôi biết và hiểu thêm sự vất vả, hy sinh của nữ TNXP thời đánh Mỹ, hiểu thêm tấm lòng nhân hậu của người dân nước ta trong những ngày chiến tranh khốc liệt. Trong bài báo có đăng kèm tấm hình TNXP đang biểu diễn văn nghệ tại hiện trường (ảnh tư liệu - NV). Trong tấm hình đó, tôi linh cảm người đứng múa ở bìa trái chính là chị Tú Anh của tôi. Càng nhìn kỹ, tôi càng có cảm tưởng như chị cũng đang nhìn tôi và múa cho tôi xem.Trong bài viết có nói đến chị Nguyễn Thị Kim Thinh (Chính trị viên phó Tiểu đoàn 1, Đội TNXP Hà Tĩnh mở Đường 12 qua nước bạn Lào - NV). Chị Thinh ơi! Chị có phải là đồng đội của chị Tú Anh nhà em không? Bây giờ chị ở đâu cho em biết với? Các anh, các chị ơi, ngày ấy có đến 4.000 TNXP quê Hà Tĩnh, có ai bây giờ còn sống mà biết chị Tú Anh của em?".
"Em phải làm thế nào đây?"
Liên lạc với chị Lưu Thị Loan qua điện thoại (045595495), chị Loan cho biết thêm: Chị Lưu Thị Thanh Xuân đi công nhân giao thông ở Vĩnh Linh năm 1962, đến năm 1968 chuyển đến thôn Tân Sơn, xã Trường Sơn, huyện Quảng Ninh (Quảng Bình) để phục vụ cho kho dự trữ trung chuyển ở đó, lúc ấy chị đã lập gia đình và có con nhỏ. Ngày 4/5/1968, chị hy sinh tại đây, khi đó chồng chị vẫn ở Vĩnh Linh và sau đó cũng hy sinh. Sau 35 năm tìm kiếm, năm 2004, được sự giúp đỡ của đồng đội, chị Loan cùng con trai chị Xuân mới tìm được mộ và đưa hài cốt về quê.
Chị Loan đã làm mọi thủ tục xác nhận từ xã nơi đi và nơi hy sinh, nhưng tỉnh lại đòi người xác nhận phải có trích lục hồ sơ và chứng thực được chị Xuân ở đơn vị nào, ngành nào, bộ nào... Đến đây thì chị Loan và con trai chị Xuân không có điều kiện để tiếp tục.
Chị Tú Anh vào TNXP tháng 3/1965, đến năm 1968, UBND xã Thanh Lộc, Can Lộc gọi chị Loan lên nhận quà, chị gặng hỏi nhưng không ai cho biết người gửi và lý do vì sao lại gửi cho chị. Đến năm 1969, trên đường ra Bắc an dưỡng có ghé về thăm em và cho biết: "Chị bị bom vùi, bị thương nặng phải vào viện nên không biết gì cả. Chắc các chị biết chuyện bố mất, một mình em phải nuôi thân nhưng vẫn theo học nên các chị gửi quà để động viên em đó thôi". Năm 1970, chị Loan được đơn vị chị Tú Anh cho xe đón ra thăm chị tại khoa Tâm thần Bệnh viện Quân y 105... Sau đó chị được chuyển về trại điều dưỡng ở Tam Nông (Phú Thọ), sau nữa được đưa về trại điều dưỡng ở Nho Quan (Ninh Bình) rồi mất tích từ đó đến nay.
Biết tin chị Tú Anh mất tích, chị Loan đã cất công đi tìm khắp nơi, chị được trại điều dưỡng cho biết cũng đã đăng báo để tìm nhưng không thấy. Chị Loan nói trong nước mắt: "Suốt bao nhiêu năm trời, trại điều dưỡng không tìm được chị tôi, tôi cũng trình bày rất rõ rằng, nếu thấy không tìm được thì cũng cho chị tôi một danh phận. Nhưng lãnh đạo trại điều dưỡng bảo tôi phải có giấy chứng nhận bị thương của chị Tú Anh mới có thể làm được. Thực tình mà nói, tôi làm sao có được bất kỳ loại giấy tờ nào của chị tôi?". Trong thư gửi báo Thanh Niên, chị Loan tha thiết: "Tôi là đứa con mồ côi, lại mất tiếp cả hai người chị; cháu tôi - con chị Xuân - cũng mồ côi, gia cảnh như thế làm sao có thể làm gì được. Thông qua báo Thanh Niên, tôi muốn tìm lại đồng đội của chị tôi. Các anh, các chị ơi! Có ai còn sống trở về mà biết hai chị của em, hãy cho em một lời khuyên, em phải làm như thế nào đây?".
Nguyễn Thế Thịnh

Bổ xung cho bài Có còn ai biết chị tôi?
Huyền thoại suối Rụng Tóc
http://www.thanhnien.com.vn/News/PrintView.aspx?ID=107896




Văn nghệ TNXP biểu diễn tại chiến trường - (ảnh: Tư liệu)

Chúng tôi trở lại Quảng Bình, ?omiền đất lửa? trong chiến tranh. Vùng đất tiếp giáp với giới tuyến này là nơi người dân hứng chịu nhiều bom đạn nhất của không lực Hoa Kỳ, nơi nổi tiếng với câu ?oXe chưa qua nhà không tiếc, đường chưa thông không tiếc máu xương?. Ở đó, mỗi tấc đất, mỗi con người là một trang sử sống, không chỉ ghi lại những kỳ tích mà còn thể hiện một tâm hồn người Việt Nam nhân hậu và đầy khát vọng yêu thương...


Mở đầu câu chuyện bi tráng này, tôi xin được chép ra đây bài thơ của một người lính cất dưới đáy ba lô từ năm 1966, nay mới lần đầu tiết lộ. Bài thơ có tên Suối Rụng Tóc, như sau:
Chuyện kể ngày xưa có người con gáiĐi tìm chồng lên mãi tận đâyNàng đã vượt bao chặng đường khổ ảiKhông thấy chồng đâu lệ vơi đầyLũ chúng em đi thanh niên xung phongKhông đi tìm chồng, đi mở đường đánh giặcThương người xưa qua suối đầy nước mắtVề đây dựng trại mở rừng vuiCây số 53 trở thành trọng điểmBom giặc đánh ngày, bom giặc đánh đêmBiết suối rụng tóc nhiều chúng em vẫn ởThương anh xe vượt đêm đêmQua đoạn suối này anh lại thương emĐêm thông đường rừng nhiều sương muốiMấy bận bom vùi tóc em phải gộiThùng nước đầy anh chở dưới xuôi lênMẹ gửi cho em một nắm lá chanhChị dành cho em một nhành lá sảBiết con gái thích hương cỏ lạGói bồ kết này anh hái ở rừng bênNăm hai mùa mưa nắng dãi dầuTóc em vẫn đen mượt mà óng ảTừ bấy đâu còn tên con suối lạEm ở nơi này suối có rụng tóc đâu...
Lúc viết bài thơ này, người lính ấy chỉ mới 19 tuổi, bây giờ anh ngồi đây, trước mặt tôi, mái tóc đã điểm nhiều sợi bạc. Từ người chiến sĩ, trở thành tiến sĩ Triết học, từng là Phó chủ tịch UBND, nay là Ủy viên Thường vụ, Trưởng ban Tuyên giáo Tỉnh  ủy  Quảng  Bình,  cuộc  đời  riêng, chung từng chịu nhiều truân chuyên, sóng gió... nhưng với Phan Viết Dũng - người được anh em quý mến gọi là Phan Viết tiên sinh, ký ức tuổi trẻ  vẫn vẹn nguyên. Anh kể rằng, khi đơn vị hành quân từ Nghệ An vào miền tây Quảng Bình, anh thấy trên xe nào cũng chở theo một thùng phuy nước. Hỏi mãi mới hay rằng, ở cây số 53 đường 20 (còn gọi là đường Quyết Thắng) có một đơn vị nữ TNXP đóng quân, không biết dòng suối cạnh đó có chứa chất gì mà chị em gội đầu đều bị rụng tóc. Biết chuyện, cánh lái xe thương quá nên mỗi lần có xe đi qua cây số 53, anh em đều chở thêm một thùng nước, đôi khi kèm thêm vài nhánh lá sả, quả chanh, chùm bồ kết rừng... cho chị em gội đầu. Bài thơ kể lại câu chuyện cảm động này được cất kỹ dưới đáy ba lô. Bây giờ nó đã trở thành "tài sản tinh thần" không chỉ của riêng anh.
Chị Nguyễn Thị Kim Thinh, TNXP quê Hà Tĩnh có mặt trên đường Trường Sơn từ những năm 1965 - 1969, kể lại: Hồi ấy đơn vị phát quân trang cho chị em như nam giới. Do công việc cực nhọc lại ở giữa rừng sâu nên chị em cứ mặc quần cộc, áo may-ô đi làm cho tiện. Bị muỗi, ruồi vàng đốt, lại ở rừng sâu, nước độc, bom đạn, hóa chất độc của địch rải xuống nên hầu hết chị em  mắc nhiều bệnh tật, nhất là bệnh ngoài da như ghẻ lở, hắc lào... Nhiều khi phải lấy lá rừng che một phía, quay phía kia vào đống lửa để hơ người khô cho đỡ bệnh ngoài da. Người con gái quý nhất là hàm răng, mái tóc, vì thế khổ nhất là tóc cứ bị rụng dần, trơ ra từng mảng da đầu. Có lần, Bộ trưởng Bộ Giao thông vận tải lúc bấy giờ là Phan Trọng Tuệ đến thăm, tặng cho chị em mỗi người một chiếc lược, hai cái cặp tóc và 20 ống philatop. Có cậu chiến sĩ trẻ vô ý nói đùa chị em đâu còn tóc mà cần lược. Câu nói ấy làm chị em tủi thân, đêm nằm ôm nhau khóc mãi...
Rồi bom địch rơi xuống, 24 người trong đơn vị hy sinh. Chị Thinh vẫn còn nhớ mãi cái chết của Hoa - em út của đơn vị. Sáng sớm, Hoa nằn nì xin chị Thinh ra cửa rừng mua chỉ thêu để thêu khăn vải dù tặng anh trai, thế mà...
Có những câu chuyện sau này không còn ai nhắc lại, nhưng có những câu chuyện đã trở thành huyền thoại của Trường Sơn. May mắn hơn nhiều đồng đội, anh Phan Viết Dũng đã trở về và học hành thành đạt, nhưng anh vẫn canh cánh một nỗi niềm: Một ngày nào đó, tại cây số 53 đường 20 Quyết Thắng, bên Suối Rụng Tóc có một tấm bia dựng lên ghi lại câu chuyện bi tráng này, đó là một cách để tri ân những con người hy sinh tuổi thanh xuân của mình cho đất nước, có những người không có mặt trong ngày vui đại thắng. Họ là những người hát bè trầm trong dàn đại hợp xướng của dân tộc...
Bây giờ vùng Phong Nha - Kẻ Bàng đã là di sản thiên nhiên thế giới. Tỉnh Quảng Bình có ý định mở tour du lịch dã ngoại lên đường 20, lên cây số 13, nơi có ngôi mộ cô TNXP dẫn thương binh về viện, trên đường trở lại đơn vị bị sốt rét rừng chết trên võng; qua địa danh "Hang tám cô" - nơi có 8 TNXP bị vùi trong hang đá (Km 20), sau đó lên xa hơn đến Suối Rụng Tóc ở Km 53...
Giám đốc Trung tâm Du lịch văn hóa và sinh thái Phong Nha - Kẻ Bàng Đặng Đông Hà đã rất tâm đắc với ý tưởng này. Anh bảo, chỉ cần đặt một tấm bia ở Km 53, bên bờ suối, trên bia khắc bài thơ trên để du khách, trong đó có nhiều bạn trẻ, biết đến một câu chuyện bi tráng ở Trường Sơn. Đó cũng là một tín hiệu đáng mừng.
Nguyễn Thế Thịnh

Bổ xung cho bài Có còn ai biết chị tôi?
Huyền thoại suối Rụng Tóc
http://www.thanhnien.com.vn/News/PrintView.aspx?ID=107896




Văn nghệ TNXP biểu diễn tại chiến trường - (ảnh: Tư liệu)

Chúng tôi trở lại Quảng Bình, ?omiền đất lửa? trong chiến tranh. Vùng đất tiếp giáp với giới tuyến này là nơi người dân hứng chịu nhiều bom đạn nhất của không lực Hoa Kỳ, nơi nổi tiếng với câu ?oXe chưa qua nhà không tiếc, đường chưa thông không tiếc máu xương?. Ở đó, mỗi tấc đất, mỗi con người là một trang sử sống, không chỉ ghi lại những kỳ tích mà còn thể hiện một tâm hồn người Việt Nam nhân hậu và đầy khát vọng yêu thương...


Mở đầu câu chuyện bi tráng này, tôi xin được chép ra đây bài thơ của một người lính cất dưới đáy ba lô từ năm 1966, nay mới lần đầu tiết lộ. Bài thơ có tên Suối Rụng Tóc, như sau:
Chuyện kể ngày xưa có người con gáiĐi tìm chồng lên mãi tận đâyNàng đã vượt bao chặng đường khổ ảiKhông thấy chồng đâu lệ vơi đầyLũ chúng em đi thanh niên xung phongKhông đi tìm chồng, đi mở đường đánh giặcThương người xưa qua suối đầy nước mắtVề đây dựng trại mở rừng vuiCây số 53 trở thành trọng điểmBom giặc đánh ngày, bom giặc đánh đêmBiết suối rụng tóc nhiều chúng em vẫn ởThương anh xe vượt đêm đêmQua đoạn suối này anh lại thương emĐêm thông đường rừng nhiều sương muốiMấy bận bom vùi tóc em phải gộiThùng nước đầy anh chở dưới xuôi lênMẹ gửi cho em một nắm lá chanhChị dành cho em một nhành lá sảBiết con gái thích hương cỏ lạGói bồ kết này anh hái ở rừng bênNăm hai mùa mưa nắng dãi dầuTóc em vẫn đen mượt mà óng ảTừ bấy đâu còn tên con suối lạEm ở nơi này suối có rụng tóc đâu...
Lúc viết bài thơ này, người lính ấy chỉ mới 19 tuổi, bây giờ anh ngồi đây, trước mặt tôi, mái tóc đã điểm nhiều sợi bạc. Từ người chiến sĩ, trở thành tiến sĩ Triết học, từng là Phó chủ tịch UBND, nay là Ủy viên Thường vụ, Trưởng ban Tuyên giáo Tỉnh  ủy  Quảng  Bình,  cuộc  đời  riêng, chung từng chịu nhiều truân chuyên, sóng gió... nhưng với Phan Viết Dũng - người được anh em quý mến gọi là Phan Viết tiên sinh, ký ức tuổi trẻ  vẫn vẹn nguyên. Anh kể rằng, khi đơn vị hành quân từ Nghệ An vào miền tây Quảng Bình, anh thấy trên xe nào cũng chở theo một thùng phuy nước. Hỏi mãi mới hay rằng, ở cây số 53 đường 20 (còn gọi là đường Quyết Thắng) có một đơn vị nữ TNXP đóng quân, không biết dòng suối cạnh đó có chứa chất gì mà chị em gội đầu đều bị rụng tóc. Biết chuyện, cánh lái xe thương quá nên mỗi lần có xe đi qua cây số 53, anh em đều chở thêm một thùng nước, đôi khi kèm thêm vài nhánh lá sả, quả chanh, chùm bồ kết rừng... cho chị em gội đầu. Bài thơ kể lại câu chuyện cảm động này được cất kỹ dưới đáy ba lô. Bây giờ nó đã trở thành "tài sản tinh thần" không chỉ của riêng anh.
Chị Nguyễn Thị Kim Thinh, TNXP quê Hà Tĩnh có mặt trên đường Trường Sơn từ những năm 1965 - 1969, kể lại: Hồi ấy đơn vị phát quân trang cho chị em như nam giới. Do công việc cực nhọc lại ở giữa rừng sâu nên chị em cứ mặc quần cộc, áo may-ô đi làm cho tiện. Bị muỗi, ruồi vàng đốt, lại ở rừng sâu, nước độc, bom đạn, hóa chất độc của địch rải xuống nên hầu hết chị em  mắc nhiều bệnh tật, nhất là bệnh ngoài da như ghẻ lở, hắc lào... Nhiều khi phải lấy lá rừng che một phía, quay phía kia vào đống lửa để hơ người khô cho đỡ bệnh ngoài da. Người con gái quý nhất là hàm răng, mái tóc, vì thế khổ nhất là tóc cứ bị rụng dần, trơ ra từng mảng da đầu. Có lần, Bộ trưởng Bộ Giao thông vận tải lúc bấy giờ là Phan Trọng Tuệ đến thăm, tặng cho chị em mỗi người một chiếc lược, hai cái cặp tóc và 20 ống philatop. Có cậu chiến sĩ trẻ vô ý nói đùa chị em đâu còn tóc mà cần lược. Câu nói ấy làm chị em tủi thân, đêm nằm ôm nhau khóc mãi...
Rồi bom địch rơi xuống, 24 người trong đơn vị hy sinh. Chị Thinh vẫn còn nhớ mãi cái chết của Hoa - em út của đơn vị. Sáng sớm, Hoa nằn nì xin chị Thinh ra cửa rừng mua chỉ thêu để thêu khăn vải dù tặng anh trai, thế mà...
Có những câu chuyện sau này không còn ai nhắc lại, nhưng có những câu chuyện đã trở thành huyền thoại của Trường Sơn. May mắn hơn nhiều đồng đội, anh Phan Viết Dũng đã trở về và học hành thành đạt, nhưng anh vẫn canh cánh một nỗi niềm: Một ngày nào đó, tại cây số 53 đường 20 Quyết Thắng, bên Suối Rụng Tóc có một tấm bia dựng lên ghi lại câu chuyện bi tráng này, đó là một cách để tri ân những con người hy sinh tuổi thanh xuân của mình cho đất nước, có những người không có mặt trong ngày vui đại thắng. Họ là những người hát bè trầm trong dàn đại hợp xướng của dân tộc...
Bây giờ vùng Phong Nha - Kẻ Bàng đã là di sản thiên nhiên thế giới. Tỉnh Quảng Bình có ý định mở tour du lịch dã ngoại lên đường 20, lên cây số 13, nơi có ngôi mộ cô TNXP dẫn thương binh về viện, trên đường trở lại đơn vị bị sốt rét rừng chết trên võng; qua địa danh "Hang tám cô" - nơi có 8 TNXP bị vùi trong hang đá (Km 20), sau đó lên xa hơn đến Suối Rụng Tóc ở Km 53...
Giám đốc Trung tâm Du lịch văn hóa và sinh thái Phong Nha - Kẻ Bàng Đặng Đông Hà đã rất tâm đắc với ý tưởng này. Anh bảo, chỉ cần đặt một tấm bia ở Km 53, bên bờ suối, trên bia khắc bài thơ trên để du khách, trong đó có nhiều bạn trẻ, biết đến một câu chuyện bi tráng ở Trường Sơn. Đó cũng là một tín hiệu đáng mừng.
Nguyễn Thế Thịnh

Hành trình kỳ lạ của quyển nhật ký một binh nhì
(Tiếp chuyện về chàng trai giỏi văn - Nguyễn Văn Thạc)




Chị Phạm Thị Như Anh và nhà thơ Phạm Tiến Duật
Hành trình ấy kéo dài tới hơn 30 năm. Quyển nhật ký được binh nhì Nguyễn Văn Thạc viết trong vòng 8 tháng (từ 10/1971 - 5/1972) với tên gọi ban đầu là "Chuyện đời".
Hình như linh cảm được chuyện chẳng lành, tháng 6/1972, Nguyễn Văn Thạc đã gửi quyển nhật ký về nhà để nếu sau này còn sống thì ?otôi sẽ viết nốt những gì lớn lao mà tôi đã trải qua?. Nhưng những trang nhật ký đó đã vĩnh viễn dừng lại. Một tháng sau, Nguyễn Văn Thạc anh dũng hy sinh trong một trận đánh ác liệt trên chiến trường Quảng Trị khi chưa đầy 20 tuổi.
Quyển nhật ký đã vượt qua hành trình đạn bom từ Hà Tĩnh ra Hà Nội, được gia đình, cụ thể là ông anh cả Nguyễn Văn Thục lưu giữ cẩn thận. Năm 1974, khi Phạm Thị Như Anh, bạn gái thuở thiếu thời của Nguyễn Văn Thạc đi du học ở Liên Xô (cũ) về nước, nó đã được giao cho chị.
Mặc dù chỉ là những hẹn hò ngắn ngủi, lãng mạn của tuổi mới lớn trước lúc chia tay mái trường, nhưng sau khi Thạc hy sinh, Như Anh đã tự coi mình là dâu con nhà họ Nguyễn. Về sau, Phạm Thị Như Anh sang làm việc và định cư tại CHLB Đức, cuốn sổ nhỏ, chép tay với nét chữ rất đẹp vẫn được chị luôn đem theo bên người.
Đến năm 2005, khi gia đình Nguyễn Văn Thạc với sự giúp đỡ của nhà thơ, nhà báo Đặng Vương Hưng có ý định xuất bản quyển nhật ký này, chị Như Anh đã đưa lại cuốn sổ có bút tích của Thạc gần như nguyên vẹn, được chị giữ gìn cẩn thận suốt mấy chục năm qua.



"Mãi mãi tuổi Hai mươi" của binh nhì Nguyễn Văn ThạcKhi ?oMãi mãi tuổi hai mươi? (Nhật ký của liệt sĩ Nguyễn Văn Thạc, NXB Thanh Niên, 2005) ra đời vào dịp đất nước ta kỷ niệm 30 năm ngày chiến thắng, NXB Thanh Niên đã tổ chức một cuộc gặp mặt thân mật. Thực chất đây là một buổi họp báo, nhưng tôi muốn dùng chữ ?ogặp mặt thân mật? vì hôm đó có mặt khá nhiều những nhân chứng mà Nguyễn Văn Thạc đề cập tới trong cuốn nhật ký bi tráng của mình.
Các nhà thơ Phạm Tiến Duật, Hoàng Nhuận Cầm (bạn đồng tuế và đồng ngũ với Thạc), đại diện gia đình... và đặc biệt có chị Phạm Thị Như Anh từ Đức cũng bay về. Chị Như Anh đã có gia đình và một con trai 18 tuổi. Chị nghẹn ngào nói: ?oTừ khi Thạc ra đi, tôi tự hứa với mình sẽ làm việc bằng 2, làm thay cả cho anh nữa. Tôi luôn cảm thấy Thạc vẫn ở bên tôi, giúp tôi thực hiện ý định đó?.
Bạn Như Anh ngày nào của Nguyễn Văn Thạc bây giờ là TS Phạm Thị Như Anh, một doanh nhân thành đạt, chủ công viên ?oChín con rồng? nổi tiếng của cộng đồng người Việt tại Hannover (CHLB Đức). Hoàng Nhuận Cầm nhớ Thạc luôn có nụ cười rất tươi, nụ cười ám ảnh anh đến tận bây giờ.
Nhà thơ Phạm Tiến Duật, người chưa một lần gặp Thạc và Thạc chưa gặp một lần nhưng đã là thần tượng thơ trong rất nhiều trang nhật ký của anh. Ông đọc nhật ký của Thạc và chợt cảm thấy thèm tinh thần cộng đồng của thanh niên thời bấy giờ: ?oThanh niên ngày nay hình thành nhân cách cá nhân thì nhanh, nhưng nhân cách xã hội thì lại chậm hơn rất nhiều so với thời trước.? Một đúc rút thật đáng suy nghĩ.
Nguyễn Văn Thạc đặt tên cho những ghi chép của mình là ?oChuyện đời?. Có lẽ biết đây chỉ là tên anh đặt tạm, nên khi xuất bản, nó đã được đổi lại thành ?oMãi mãi tuổi hai mươi?. Cuốn nhật ký khoảng 300 trang in (tương đương với 240 trang chép tay của tác giả).
Những dòng tuyệt bút cuối cùng để lại, Nguyễn Văn Thạc không ký tên mình mà viết ?oMột ngày cuối tháng 5/72. Hà tĩnh. Anh lính binh nhì?. Sẽ hay và chính xác hơn nếu lấy tên này đặt cho cuốn sách : ?oNhật ký của Anh lính binh nhì?.

Hành trình kỳ lạ của quyển nhật ký một binh nhì
(Tiếp chuyện về chàng trai giỏi văn - Nguyễn Văn Thạc)




Chị Phạm Thị Như Anh và nhà thơ Phạm Tiến Duật
Hành trình ấy kéo dài tới hơn 30 năm. Quyển nhật ký được binh nhì Nguyễn Văn Thạc viết trong vòng 8 tháng (từ 10/1971 - 5/1972) với tên gọi ban đầu là "Chuyện đời".
Hình như linh cảm được chuyện chẳng lành, tháng 6/1972, Nguyễn Văn Thạc đã gửi quyển nhật ký về nhà để nếu sau này còn sống thì ?otôi sẽ viết nốt những gì lớn lao mà tôi đã trải qua?. Nhưng những trang nhật ký đó đã vĩnh viễn dừng lại. Một tháng sau, Nguyễn Văn Thạc anh dũng hy sinh trong một trận đánh ác liệt trên chiến trường Quảng Trị khi chưa đầy 20 tuổi.
Quyển nhật ký đã vượt qua hành trình đạn bom từ Hà Tĩnh ra Hà Nội, được gia đình, cụ thể là ông anh cả Nguyễn Văn Thục lưu giữ cẩn thận. Năm 1974, khi Phạm Thị Như Anh, bạn gái thuở thiếu thời của Nguyễn Văn Thạc đi du học ở Liên Xô (cũ) về nước, nó đã được giao cho chị.
Mặc dù chỉ là những hẹn hò ngắn ngủi, lãng mạn của tuổi mới lớn trước lúc chia tay mái trường, nhưng sau khi Thạc hy sinh, Như Anh đã tự coi mình là dâu con nhà họ Nguyễn. Về sau, Phạm Thị Như Anh sang làm việc và định cư tại CHLB Đức, cuốn sổ nhỏ, chép tay với nét chữ rất đẹp vẫn được chị luôn đem theo bên người.
Đến năm 2005, khi gia đình Nguyễn Văn Thạc với sự giúp đỡ của nhà thơ, nhà báo Đặng Vương Hưng có ý định xuất bản quyển nhật ký này, chị Như Anh đã đưa lại cuốn sổ có bút tích của Thạc gần như nguyên vẹn, được chị giữ gìn cẩn thận suốt mấy chục năm qua.



"Mãi mãi tuổi Hai mươi" của binh nhì Nguyễn Văn ThạcKhi ?oMãi mãi tuổi hai mươi? (Nhật ký của liệt sĩ Nguyễn Văn Thạc, NXB Thanh Niên, 2005) ra đời vào dịp đất nước ta kỷ niệm 30 năm ngày chiến thắng, NXB Thanh Niên đã tổ chức một cuộc gặp mặt thân mật. Thực chất đây là một buổi họp báo, nhưng tôi muốn dùng chữ ?ogặp mặt thân mật? vì hôm đó có mặt khá nhiều những nhân chứng mà Nguyễn Văn Thạc đề cập tới trong cuốn nhật ký bi tráng của mình.
Các nhà thơ Phạm Tiến Duật, Hoàng Nhuận Cầm (bạn đồng tuế và đồng ngũ với Thạc), đại diện gia đình... và đặc biệt có chị Phạm Thị Như Anh từ Đức cũng bay về. Chị Như Anh đã có gia đình và một con trai 18 tuổi. Chị nghẹn ngào nói: ?oTừ khi Thạc ra đi, tôi tự hứa với mình sẽ làm việc bằng 2, làm thay cả cho anh nữa. Tôi luôn cảm thấy Thạc vẫn ở bên tôi, giúp tôi thực hiện ý định đó?.
Bạn Như Anh ngày nào của Nguyễn Văn Thạc bây giờ là TS Phạm Thị Như Anh, một doanh nhân thành đạt, chủ công viên ?oChín con rồng? nổi tiếng của cộng đồng người Việt tại Hannover (CHLB Đức). Hoàng Nhuận Cầm nhớ Thạc luôn có nụ cười rất tươi, nụ cười ám ảnh anh đến tận bây giờ.
Nhà thơ Phạm Tiến Duật, người chưa một lần gặp Thạc và Thạc chưa gặp một lần nhưng đã là thần tượng thơ trong rất nhiều trang nhật ký của anh. Ông đọc nhật ký của Thạc và chợt cảm thấy thèm tinh thần cộng đồng của thanh niên thời bấy giờ: ?oThanh niên ngày nay hình thành nhân cách cá nhân thì nhanh, nhưng nhân cách xã hội thì lại chậm hơn rất nhiều so với thời trước.? Một đúc rút thật đáng suy nghĩ.
Nguyễn Văn Thạc đặt tên cho những ghi chép của mình là ?oChuyện đời?. Có lẽ biết đây chỉ là tên anh đặt tạm, nên khi xuất bản, nó đã được đổi lại thành ?oMãi mãi tuổi hai mươi?. Cuốn nhật ký khoảng 300 trang in (tương đương với 240 trang chép tay của tác giả).
Những dòng tuyệt bút cuối cùng để lại, Nguyễn Văn Thạc không ký tên mình mà viết ?oMột ngày cuối tháng 5/72. Hà tĩnh. Anh lính binh nhì?. Sẽ hay và chính xác hơn nếu lấy tên này đặt cho cuốn sách : ?oNhật ký của Anh lính binh nhì?.

Huyền thoại hang Khì​

.
Trong số 33 thanh niên xung phong tổ 4 bị tên lửa Mỹ giết hại sáng 28-4-1966 ở hang Khỉ - Hoàng Mai (xã Quỳnh Thiện ?" Quỳnh Lưu ?" Nghệ An), có 1trường hợp lúc đóng nắp quan tài mọi người mới phát hiện có tiếng rên, vội đưa đi cấp cứu và sống sót.
Và sự kiện bi thảm 36 năm về trước đã được chắp nối lại qua những dòng hồi tưởng?
BUỔI SÁNG THẢM KHỐC
Thời chống Mỹ, nút Hoàng Mai tiếp giáp giữa Nghệ An và Thanh Hóa là 1 toạ độ lửa trên tuyến giao thông vận tải Khu 4. Kết thúc 2 đợt chống chiến tranh ?oleo thang? của Mỹ, khu vực này đã có 250 bộ đội và TNXP hy sinh để bảo vệ con đường.
Tổ 4 là 1 phân đội của đơn vị TNXP ?o3 sẵn sàng? tại khu vực Hoàng Mai, được thành lập tháng 4-1965. Tổ có 36 nam nữ thanh niên tuổi đời chủ yếu 18-22. Nhiều tuổi nhất là tổ phó Trần Đình Thám, 27 tuổi và tổ viên Nguyễn Ngọc Trai. Cả 2 anh đều quê ở Thừa Thiên, theo cha mẹ tập kết ra bắc, học hết phổ thông tình nguyện đi TNXP. Còn lại đa số đều quê ở Nghệ An và Nam Hà. Hằng ngày, tổ vừa khai thác đá, vừa sẵn sàng cơ động cùng các lực lượng khác khắc phục tắc đường hỏng cầu do máy bay Mỹ đánh phá.
Ngày 28-4-1966, khoảng 9 giờ, tổ đang làm việc trên mỏ đá thì kẻng báo động có máy bay vang lên dồn dập. Tổ trưởng Nguyễn Phi Dật vừa chỉ huy hướng dẫn anh em chạy vào hang Khì cạnh mỏ đá ẩn nấp thì máy bay nhào tới phóng ngay 1 quả tên lửa trúng miệng hang. Trong chớp mắt khói lửa bao trùm mù mịt. 2 tảng đá lớn đổ sập bịt kín cửa hang. Toàn tổ chỉ còn 3 người chưa kịp chạy vào hang là thoát nạn, trong đó có ông Kim phụ trách kẻng trực và tổ trưởng Nguyễn Phi Dật. Hồi đó nội quy của tổ là cán bộ bao giờ cũng phải chạy ẩn nấp sau cùng?
.
Bà Đặng Thị Doanh ?" 1 trong 3 người sống sót hồi tưởng lại:
?oNăm đó tôi 18 tuổi, nhỏ yếu nhất nên chạy chậm. Còn cách hang 1 đoạn thì bỗng nhoàng 1 phát, người mình tan biến đi đâu, chẳng còn biết trời đất gì nữa. 1 lúc sau hồi sức lại mới biết bom nổ (thật ra là hỏa tiễn) hất tôi xuống 1 hố bom mới nổ cách đó mấy hôm. Tôi cố sức bò đến trước cửa hang gọi: ?oChị Châu ơi, anh em ơi, có còn ai không??. Chỉ có những tiếng rên la trong hang vọng ra. Chị Châu là chị ruột tôi, hơn tôi 2 tuổi và đi TNXP cùng đợt. Chỉ có những tiếng rên la trong hang vọng ra. 1 lúc sau có tiếng của anh Nguyễn Ngọc Lâm, quê ở Thanh Hà, Hải Dương: ?oDoanh ơi, anh bị đá đè nát cả 2 đùi rồi, cứu anh với?. Chúng tôi chỉ còn 3 người cùng vừa mới bị bom vùi, dụng cụ chỉ có xẻng và cuốc chim mà 2 hòn đá thì nặng hàng tấn nên đành bó tay. Vả lại hôm đó máy bay đánh phá khu vực Hoàng Mai liên tục. Tiếng rên la trong hang mỗi lúc yếu dần rồi im bặt.
Chiều tối có thêm lực lượng chi viện, cạy được 1 lỗ trước hang chui vào thì 1 cảnh tượng thật đau đớn khủng khiếp: 33 xác người ngổn ngang, nhiều thi thể tan nát không còn nhận ra hình dáng. Tất cả được khâm liệm vào 33 chiếc quan tài dã chiến.
Có 1 chiếc quan tài lúc gõ đinh đóng nắp thì anh em nghe tiếng rên, mở ra áp tai nghe còn có hơi thở vội đưa đi cấp cứu? Thật tình lúc đó không kịp xác định người đó là ai, chỉ nhớ đó là 1 cô gái có mái tóc rất dài??
(Còn tiếp)
Được TLV sửa chữa / chuyển vào 19:36 ngày 10/05/2005

Huyền thoại hang Khì​

.
Trong số 33 thanh niên xung phong tổ 4 bị tên lửa Mỹ giết hại sáng 28-4-1966 ở hang Khỉ - Hoàng Mai (xã Quỳnh Thiện ?" Quỳnh Lưu ?" Nghệ An), có 1trường hợp lúc đóng nắp quan tài mọi người mới phát hiện có tiếng rên, vội đưa đi cấp cứu và sống sót.
Và sự kiện bi thảm 36 năm về trước đã được chắp nối lại qua những dòng hồi tưởng?
BUỔI SÁNG THẢM KHỐC
Thời chống Mỹ, nút Hoàng Mai tiếp giáp giữa Nghệ An và Thanh Hóa là 1 toạ độ lửa trên tuyến giao thông vận tải Khu 4. Kết thúc 2 đợt chống chiến tranh ?oleo thang? của Mỹ, khu vực này đã có 250 bộ đội và TNXP hy sinh để bảo vệ con đường.
Tổ 4 là 1 phân đội của đơn vị TNXP ?o3 sẵn sàng? tại khu vực Hoàng Mai, được thành lập tháng 4-1965. Tổ có 36 nam nữ thanh niên tuổi đời chủ yếu 18-22. Nhiều tuổi nhất là tổ phó Trần Đình Thám, 27 tuổi và tổ viên Nguyễn Ngọc Trai. Cả 2 anh đều quê ở Thừa Thiên, theo cha mẹ tập kết ra bắc, học hết phổ thông tình nguyện đi TNXP. Còn lại đa số đều quê ở Nghệ An và Nam Hà. Hằng ngày, tổ vừa khai thác đá, vừa sẵn sàng cơ động cùng các lực lượng khác khắc phục tắc đường hỏng cầu do máy bay Mỹ đánh phá.
Ngày 28-4-1966, khoảng 9 giờ, tổ đang làm việc trên mỏ đá thì kẻng báo động có máy bay vang lên dồn dập. Tổ trưởng Nguyễn Phi Dật vừa chỉ huy hướng dẫn anh em chạy vào hang Khì cạnh mỏ đá ẩn nấp thì máy bay nhào tới phóng ngay 1 quả tên lửa trúng miệng hang. Trong chớp mắt khói lửa bao trùm mù mịt. 2 tảng đá lớn đổ sập bịt kín cửa hang. Toàn tổ chỉ còn 3 người chưa kịp chạy vào hang là thoát nạn, trong đó có ông Kim phụ trách kẻng trực và tổ trưởng Nguyễn Phi Dật. Hồi đó nội quy của tổ là cán bộ bao giờ cũng phải chạy ẩn nấp sau cùng?
.
Bà Đặng Thị Doanh ?" 1 trong 3 người sống sót hồi tưởng lại:
?oNăm đó tôi 18 tuổi, nhỏ yếu nhất nên chạy chậm. Còn cách hang 1 đoạn thì bỗng nhoàng 1 phát, người mình tan biến đi đâu, chẳng còn biết trời đất gì nữa. 1 lúc sau hồi sức lại mới biết bom nổ (thật ra là hỏa tiễn) hất tôi xuống 1 hố bom mới nổ cách đó mấy hôm. Tôi cố sức bò đến trước cửa hang gọi: ?oChị Châu ơi, anh em ơi, có còn ai không??. Chỉ có những tiếng rên la trong hang vọng ra. Chị Châu là chị ruột tôi, hơn tôi 2 tuổi và đi TNXP cùng đợt. Chỉ có những tiếng rên la trong hang vọng ra. 1 lúc sau có tiếng của anh Nguyễn Ngọc Lâm, quê ở Thanh Hà, Hải Dương: ?oDoanh ơi, anh bị đá đè nát cả 2 đùi rồi, cứu anh với?. Chúng tôi chỉ còn 3 người cùng vừa mới bị bom vùi, dụng cụ chỉ có xẻng và cuốc chim mà 2 hòn đá thì nặng hàng tấn nên đành bó tay. Vả lại hôm đó máy bay đánh phá khu vực Hoàng Mai liên tục. Tiếng rên la trong hang mỗi lúc yếu dần rồi im bặt.
Chiều tối có thêm lực lượng chi viện, cạy được 1 lỗ trước hang chui vào thì 1 cảnh tượng thật đau đớn khủng khiếp: 33 xác người ngổn ngang, nhiều thi thể tan nát không còn nhận ra hình dáng. Tất cả được khâm liệm vào 33 chiếc quan tài dã chiến.
Có 1 chiếc quan tài lúc gõ đinh đóng nắp thì anh em nghe tiếng rên, mở ra áp tai nghe còn có hơi thở vội đưa đi cấp cứu? Thật tình lúc đó không kịp xác định người đó là ai, chỉ nhớ đó là 1 cô gái có mái tóc rất dài??
(Còn tiếp)
Được TLV sửa chữa / chuyển vào 19:36 ngày 10/05/2005

NGƯỜI SỐNG SÓT TỪ ? QUAN TÀI
?oCô gái có mái tóc rất dài? năm ấy chính là Ngô Thị Toán.
Năm nay bà Toán đã trên 60 tuổi, hiện ở tại thôn Bạch xá, xã Hoàng Đông, Duy Tiên, Hà Nam. Theo các giấy tờ còn lưu giữ được và lời kể của bà thì bà đi TNXP cuối năm 1965. Lúc đầu ở núi Gôi, Nam Định, sau đó được điều động vào Hoàng Mai, về tổ 4 chưa đầy tháng thì xảy ra sự kiện thảm khốc ở hang Khì kể trên. Sau khi được đưa khỏi quan tài, bà được đưa đến 1 quân y viện trong khu vực và cuối cùng đưa ra Hà Nội tiếp tục điều trị hơn 3 tháng. Ra viện, bà được bố trí giữ trẻ ở nhà trẻ mỏ đá Phủ Lý. Đến năm 1971 bà xin về quê và lấy chồng, làm ruộng, nuôi con.
Bà Toán kể lại:
Hồi còn nằm ở trạm xá tổng đội TNXP, có nghe mọi người kể chuyện tôi sắp được đóng nắp quan tài. Sau này nhiều lần chuyển viện rồi về đơn vị mới, chẳng thấy ai nhắc đến chuyện đó nữa. Nếu kể ra chắc cũng chẳng ai tin vì không có người làm chứng. Còn chuyện chế độ chính sách, năm kia nghe xã đội thông báo kê khai để làm, sau đó được giải thích giấy tờ của tôi là công nhân đường sắt chứ không phải TNXP nên không được làm thương binh?
.
VÀ CHUYỆN CHO NHỮNG NGƯỜI ĐÃ CHẾT
.
Trong số 32 người hy sinh trong hang Khì ngày 28-4-1966 hôm đó, chỉ mới có chị Nguyễn Thị Chuyên, quê ở xã Diễn Ngọc, Diễn Châu, Nghệ An được công nhận liệt sỹ. Trong cuộc toạ đàm ?oHoàng Mai ?" Một thời để nhớ? do Xí nghiệp đá Hoàng Mai tổ chức đầu tháng 4-2002, bà Phạm Thị Hường, nguyên cán bộ chính sách của tổng đội TNXP Hoàng Mai ngày ấy cho biết:
?oNgay sau sự kiện ngày 28-4-1966 tôi đã lập hồ sơ chuyển các cấp có thẩm quyền đề nghị công nhận liệt sỹ cho anh chị em. Không hiểu sao sau đó chỉ được 1 người. Hỏi thì hồi đó người ta đáp đang tiến hành. Sau này thì bảo là hồ sơ gốc thất tán, thiếu thủ tục??
Ông Nguyễn Văn Tư, nguyên tổng cục trưởng Tổng cục đường sắt, suốt 2 cuộc chống chiến tranh phá hoại đã có mặt tại cơ quan chỉ huy tiền phương của Tổng cục đường sắt đóng tại Hoàng Mai ?" đã nói trong cuộc toạ đàm trên:
?oKhông có lý do gì để họ không được công nhận là liệt sỹ. Tôi hứa sẽ trực tiếp gặp các bộ, ngành liên quan để giải quyết công bằng vấn đề này?.

NGƯỜI SỐNG SÓT TỪ ? QUAN TÀI
?oCô gái có mái tóc rất dài? năm ấy chính là Ngô Thị Toán.
Năm nay bà Toán đã trên 60 tuổi, hiện ở tại thôn Bạch xá, xã Hoàng Đông, Duy Tiên, Hà Nam. Theo các giấy tờ còn lưu giữ được và lời kể của bà thì bà đi TNXP cuối năm 1965. Lúc đầu ở núi Gôi, Nam Định, sau đó được điều động vào Hoàng Mai, về tổ 4 chưa đầy tháng thì xảy ra sự kiện thảm khốc ở hang Khì kể trên. Sau khi được đưa khỏi quan tài, bà được đưa đến 1 quân y viện trong khu vực và cuối cùng đưa ra Hà Nội tiếp tục điều trị hơn 3 tháng. Ra viện, bà được bố trí giữ trẻ ở nhà trẻ mỏ đá Phủ Lý. Đến năm 1971 bà xin về quê và lấy chồng, làm ruộng, nuôi con.
Bà Toán kể lại:
Hồi còn nằm ở trạm xá tổng đội TNXP, có nghe mọi người kể chuyện tôi sắp được đóng nắp quan tài. Sau này nhiều lần chuyển viện rồi về đơn vị mới, chẳng thấy ai nhắc đến chuyện đó nữa. Nếu kể ra chắc cũng chẳng ai tin vì không có người làm chứng. Còn chuyện chế độ chính sách, năm kia nghe xã đội thông báo kê khai để làm, sau đó được giải thích giấy tờ của tôi là công nhân đường sắt chứ không phải TNXP nên không được làm thương binh?
.
VÀ CHUYỆN CHO NHỮNG NGƯỜI ĐÃ CHẾT
.
Trong số 32 người hy sinh trong hang Khì ngày 28-4-1966 hôm đó, chỉ mới có chị Nguyễn Thị Chuyên, quê ở xã Diễn Ngọc, Diễn Châu, Nghệ An được công nhận liệt sỹ. Trong cuộc toạ đàm ?oHoàng Mai ?" Một thời để nhớ? do Xí nghiệp đá Hoàng Mai tổ chức đầu tháng 4-2002, bà Phạm Thị Hường, nguyên cán bộ chính sách của tổng đội TNXP Hoàng Mai ngày ấy cho biết:
?oNgay sau sự kiện ngày 28-4-1966 tôi đã lập hồ sơ chuyển các cấp có thẩm quyền đề nghị công nhận liệt sỹ cho anh chị em. Không hiểu sao sau đó chỉ được 1 người. Hỏi thì hồi đó người ta đáp đang tiến hành. Sau này thì bảo là hồ sơ gốc thất tán, thiếu thủ tục??
Ông Nguyễn Văn Tư, nguyên tổng cục trưởng Tổng cục đường sắt, suốt 2 cuộc chống chiến tranh phá hoại đã có mặt tại cơ quan chỉ huy tiền phương của Tổng cục đường sắt đóng tại Hoàng Mai ?" đã nói trong cuộc toạ đàm trên:
?oKhông có lý do gì để họ không được công nhận là liệt sỹ. Tôi hứa sẽ trực tiếp gặp các bộ, ngành liên quan để giải quyết công bằng vấn đề này?.

Hic , những bài này quá hay , thấy mỗi bác TVL miệt mài post mà thương quá . Xin lỗi bác , mấy bài báo cũ em chưa tìm ra mà giờ thì bận thi rồi nên em sẽ "xắn tay góp sức" với bác sau .