Những người hái rong biển - Anatoli Kim

Nơi chôn giấu vĩnh viễn những bí mật của con người
Một hôm Đô Khôcrô đang ngồi trên đụn cát và lôi cái gai ở gót chân ra. Biển hôm đó xanh, phẳng lì, những con sóng nhỏ trộn cát với những thứ trôi lềnh bềnh ven bờ. Bầu trời không mây hiện ra như bức tường màu xanh nhưng gió thì lạnh buốt. Đoạn bờ từ biển vào đến sát thị trấn vắng ngắt. Chỉ có một kẻ điên khùng đang tắm và đầu một con hải cẩu tò mò nhấp nhô trên mặt nước. Bỗng đằng sau con hải cẩu có một vật gì rất to và đen chũi nổi lên, nước rẽ ra hai bên, và một chiếc tàu ngầm phun ra những dòng nước trắng, khẽ lắc lư, sau đó dừng hẳn lại ngay gần bờ. Con hải cẩu biến mất. Đô Khôcrô ngạc nhiên khi thấy người khách lạ đến gần và ngồi xuống cạnh lão. Chân đi giầy, anh ta len lỏi vào giữa các bụi dã tường vi gai góc và đã hái được một xô những quả ngon nhất, còn Đô Khôcrô thì đi đất nên chỉ dám men theo rìa đụn cát và gặp gì thì hái nấy cho vào túi lưới.
Người khách lạ và ông lão im lặng ngồi nhìn con tàu rất lâu. Trên chiếc tầu ngầm xuất hiện một người. Anh ta chậm rãi đi đến sát đuôi tàu - như đi trên cái thân cây dài - rồi quay lại mũi tàu. Đến mũi tàu anh ta dừng lại, châm thuốc hút, và có thể nhìn thấy rõ khói thuốc lá hiện ra rồi tan đi bên cạnh đầu anh ta. Sau đó người ấy ném mẩu thuốc xuống nước và chui vào trong, từ lúc ấy không thấy ai ở trong tàu chui ra nữa.
Đô Khôcrô suy nghĩ về những công việc bí ẩn đang được tiến hành trên trái đất này, nhưng ý nghĩ của lão bỗng bị người khách lạ cắt đứt. Anh ta nói cái gì rất nhiều và nhanh, vừa nói vừa chỉ vào chiếc tàu ngầm, mắt và miệng anh ta tròn lại một cách giận dữ. Giọng nói anh ta có một vẻ gì xúc động nghẹn ngào khác thường mà Đô Khôcrô không sao hiểu nổi. Con người đó dang hai tay ra, rồi lại ghì vào ngực thở hổn hển. Và ông lão không hiểu gì cả, trừ một điều : anh ta đang tức tối chiếc tàu ngầm kia vì chuyện gì đó, hoặc với anh lính thủy vừa bước ra hút thuốc. Và cái bí ẩn của cuộc sống chung quanh lại càng có vẻ khó hiểu hơn, Đô Khôcrô bỗng thấy đau nhói trong tim. Mọi người ai cũng hiểu biết được điều này điều nọ, và trong cuộc sống họ phân biệt được tất cả, duy có lão, Đô Khôcrô, sống đến bạc đầu mà vẫn hiểu biết rất ít những chuyện xung quanh. Chẳng hạn những chiếc máy bay đang bay sát trên trời kia - những vị thần táo tợn nào dám bay cao như vậy ? Mà chúng cứ nhả khói ra khắp trời như thế làm gì - để chơi thế thôi hay vì bắt buộc phải làm như vậy ? Hay như con người này nữa - anh ta có liên quan gì đến cái tàu ngầm kia ?
Còn lúc này con người đó vẫn nói, nói rất nhiều, và Đô Khôcrô cố suy nghĩ nhưng vẫn không hiểu nổi anh ta. Đang đứng trên đụn cát, người lạ mặt bỗng chạy xuống biển, đến chỗ cát ẩm, đào đào một lúc, rồi lại chạy đến chìa cho ông lão xem con bọ biển anh ta vừa bắt được. Con bọ ngọ nguậy những cái cẳng trong suốt, người đó đặt nó vào một lòng bàn tay, rồi giơ lòng bàn tay kia lên đập đánh bốp vào nó. Con bọ bị vỡ óc chết ngay, người khách lạ mới đưa ngón tay chỉ vào nó, rồi chỉ vào ngực mình - và nhắm mắt lại. Đô Khôcrô đã hiểu : những lời nói và điệu bộ của người đó muốn bảo rằng : khi nào tôi chết ? Người khách lạ đào một cái hố trong cát, đặt con bọ vào đấy, rồi lấp đi, sau đó anh ta lấy ngón tay dí vào vai Đô Khôcrô, rồi lại chỉ vào mình - như thế có nghĩa là : : lão hãy chôn tôi.
Đô Khôcrô im lặng, lão nghĩ là lão sẽ không làm được chuyện đó, nếu quả thực người bệnh kia sắp chết. "Lấy đâu ra quan tài, xe ngựa để đưa anh ra nghĩa địa ?" - ông lão nhìn bộ ngực xanh rớt và gầy giơ xương của người khách lạ đang thở phập phồng sau cái áo sơ mi mở phanh ngực và nghĩ như vậy. Có lẽ hiểu ông lão đang nghĩ gì, người đó đứng dậy và đi rất xa khoảng ba mươi bước. Anh ta dừng lại trên một khoảnh đất nhỏ bằng phẳng bên cạnh đụn cát, nơi mọc toàn thứ cỏ mềm, nhỏ, không có bụi. Đoạn cứ đứng từ đó, anh ta nhìn về phía Đô Khôcrô, tay chỉ chỉ xuống dưới chân, như muốn bảo lão hãy chôn tôi ở chỗ này này.
Ừ, Đô Khôcrô thầm khen : cái chỗ anh chọn được lắm ? Ở đó cát lúc nào cũng khô, và xương sẽ được thở, chúng không bị đen đi như trong chỗ đất chắc và ẩm, mà mãi mãi sẽ hồng hào, sạch sẽ và không bị rữa. Phải, được nằm ở một chỗ như thế thì không có người chết nào lại không muốn cả. Nhưng đến lượt lão, Đô Khôcrô, lão biết nhờ ai ?
Biển, xanh và lạnh, đang trải ra rất xa phía trước bờ - đến mãi tận cái mép rõ nét của nó - một sự im lặng mông mênh. Dọc theo chiều ngang của biển thấp thoáng bóng đen của chiếc tàu ngầm dài ngoẵng - nơi cất dấu điều bí ẩn của người khách lạ, và chính nó - cũng là một điều bí ẩn. Thường thường trong một ngày ông lão chỉ thoáng nhìn người khách lạ độ vài ba lần, lúc hai người đi dọc bờ biển, hay trên núi, nhưng lúc này, lão nhìn anh ta rất lâu với vẻ tò mò rụt rè. Đô Khôcrô cảm thấy ngay đến cái bóng đen đen của con hải cẩu bên cạnh chiếc tàu ngầm, hình như cũng là một bộ phận nhỏ bé của điều bí ẩn to lớn đang bao quanh số phận người khách lạ kia. Con hải cẩu cứ ngụp xuống rồi lại nhô lên trên biển, như những câu hỏi cứ hiện lên rồi lại biến đi rất khó hiểu trong đầu ông lão.
Anh ta là ai vậy, cái con người đó ấy ? Anh ta ở đâu đến ? Tại sao lại chịu ở trong túp nhà hoang, ngủ trên tấm phản cứng, và ăn thức ăn của người khác ? Cái sức mạnh hắc ám nào đang hành hạ anh ta, bệnh cả anh ta là bệnh gì vậy ? Tại sao anh ta lại không muốn gặp bác sĩ, nếu như anh ta mắc bệnh ? Và anh ta có lỗi gì trước Thượng đế ?
Con tàu đen dài ngoẵng nằm trên mặt nước phẳng lặng như một điều bí ẩn của tất cả mọi bí ẩn. Người kia đã lại đang sột soạt quần áo và loảng xoảng cái xô trong bụi tường vi rậm rạp để hái những quả rừng sạch bóng đang bắt đầu chín đỏ.
Chiếc tàu ngầm cứ đỗ trên biển mãi đến tận chiều. Lúc về đến nhà, ông lão bước vào trong nhà rồi không biết có việc gì lại đi ra ngoài và lúc nào cũng nhìn thấy cái phần thân hiện ra rất thấp trên mặt nước của nó với một chỗ lồi ra gần một bên mép tàu. Người hút thuốc không thấy chui ra khỏi tàu, còn người khách lạ vẫn nằm chỗ cũ, hai tay để dưới gáy, và không đi ra xem tàu ngầm nữa. Đô Khôcrô đi vòng quanh nhà, tìm dưới đất xem có sợi dây nào để buộc cái để ủng bị long, và khi quành ra góc nhà, nhìn ra biển lão thấy con tàu không còn đấy nữa. Bấy giờ Đô Khôcrô mới cho rằng có lẽ con tàu đến đây để đón người khách lạ kia ?chắc hẳn anh ta và cái người trên tàu kia trước đây có cái nhau, hay thậm chí còn đánh nhau nữa. Anh khách lạ này lúc đó giận quá, bỏ đi nơi khác sống xa lánh mọi người và sau đó bị ốm một trận nguy kịch. Anh kia biết tin đó và quyết định làm lành. Nhưng lòng tự ái không cho phép anh ta nói trước lời giảng hòa, vì thế anh ta chỉ đi lại trên con tàu, chỉ ló mặt ra thôi, ý muốn bảo : đấy, tôi đã đến đây này, anh thấy chưa ? Nhưng anh này không muốn giảng hòa - sự căm giận của anh ta chắc phải lớn lắm - Phải, Đô Khôcrô thế là đã hiểu được một điều : lòng hận thù quả thực còn đáng sợ hơn cái chết.

Một lần khác, vào một buổi trưa oi bức, Đô Khôcrô và người khách lạ đang đi trên núi, vai khoác những bao cỏ vừa hái được. Trời nắng chang chang, cỏ tốc lên một mùi hăng hắc. Đô Khôcrô đi trước, nắng quá, lão cố đi thật nhanh. Vì vách núi dựng đứng, đến dê cũng không dám đi, nên cả hai phải đi theo đường vòng, qua nghĩa địa, mặc dù Camarôn nằm rất gần, ngay dưới chân núi. Trên bờ biển thấp thoáng những đống lửa, có mùi khói bốc lên tận đỉnh núi và cao hơn nữa, nhưng còn phải đi lâu mới tới những đống lửa đó. May là ở dưới kia, gần thị trấn, nơi sườn núi bắt đầu thoai thoải dần đến chân, có một giếng nước mát đang chờ họ. Trên lưng ông lão, dưới cái bao, mồ hôi chảy ướt đẫm chiếc áo vét, cái mũ cát trên đầu lão cũng ướt sũng phía vành trán. Đứng trên cao trông xuống biển, trông xuống cái mép trắng uốn khúc của con sóng vỗ bờ, ông lão tưởng tượng ra cái chất muối nóng bỏng chứa đầy trong khắp cả khối nước mênh mông ấy, và vì thế càng thấy khát cháy họng. Và khi nhìn thấy những người thợ rừng ngồi giữa đám mộ chơi bài, lão cũng chả buồn đi đến chỗ họ.
Nhưng đám thợ rừng đã cất tiếng gọi lão :
-Ê ! Khôcrô ! Lại đây. Lại đây ngồi với chúng tớ, Khôcrô ! - Lão Pagê béo phị cứ khua khua lòng bàn tay trên đầu hét lên re ré.
Đô Khôcrô đành phải rẽ vào chỗ họ. May ra họ có nước cũng nên. Té ra, ông già Yu, cuối cùng đã chết vì bệnh ho và những người thợ rừng bỏ việc, kéo nhau vào thị trấn để đi đưa đám ông già. Nghe tin ấy, Đô Khôcrô lần ngay ra cạnh ngôi mộ mới đắp, tay đấm đấm xuống đất than khóc. Vì lão chịu ơn ông già Yu này rất nhiều ! Sau đó Đô Khôcrô hỏi xin nước uống. Pagê rót rượu vôtca vào cốc cho lão, vì họ không có thứ nước uống nào khác, và ông lão uống hết cốc rượu. Một phút sau lão đã bắt đầu say.
Đám thợ rừng lại tiếp tục chơi bài. Lão Pagê béo ị ăn gian và ông đội trưởng Khê giơ cái lòng bàn tay hộ pháp đập đập vào chỗ hói sau gáy lão ta. Pagê giơ những quân bài lên che gáy, cái bụng phệ ẩn sau chiếc may ô màu xanh của lão cứ rung lên vì cười. Bên cạnh đó, trên đám cỏ mềm, Trêsan đang nằm, chân đi đôi ủng mới dạng ra hai bên, một tay đặt trên bụng. Anh ta đang ngủ - cái mũi bóng lên như quả ớt đỏ, miệng há hốc, từ miệng phát ra tiếng khò khò, như tiếng xúp đang sôi. Anh chàng Trêsan này uống rượu như trẻ con, cái bụng anh ta chỉ bằng cái chén bé xíu, những người thợ rừng nói đùa như vậy. Trong bóng râm của một ngôi mộ lớn không biết của ai, Ivômôtô đang ngồi, anh ta mặc bộ comlê màu tím sẫm may cách đây bốn năm nhưng hãy còn mới. Mặt anh ta cạo nhẵn nhụi, chiếc mũ lưỡi trai có núm trên đỉnh nằm ngay ngắn trên cái đầu bé choắt của anh ta.
-Đô Khôcrô - lão Pagê chơi bài gian lận nói - lão kiếm đâu ra ông bạn như vậy thế ? - Pagê muốn ám chỉ người lạ mặt đang ngồi cách Ivamôtô không xa.
-Ồ, đó là một con người không bình thường đâu - Đô Khôcrô vừa gật đầu với mình, vừa làm ra vẻ quan trọng bảo : - Anh ta bị ốm, đang nghỉ phép ? Anh ta đến đây để hít khí biển ? chữa bệnh.
-Lão rót rượu cho anh ta uống đi. Khôcrô - Pagê nói - Trông biết ngay là một thủ trưởng lớn - Rồi lão ta lại há ngoác cái miệng rộng vui vẻ ra, cười rung hết cả bụng.
-Tôi sẽ rót ? nếu các vị trong đội ? - Đô Khôcrô đang định nói tiếp thì ông đội trưởng Khê đã bảo :
-Rót đi ! Rót đi ! Hôm nay người chết đãi tất cả, mà ông cụ giàu lắm. Bây giờ tất cả chúng ta đều là người thừa kế của ông ấy.
-Không hiểu sao tôi đen quá - Pagê nói - Tôi phải ra khấn ông cụ mới được.
Nói rồi Pagê bò bốn chân đến ngôi mộ nhỏ tôi tối, rồi cứ thế đập đầu vào đấy - Lão ta khấn :
-Ông Yu ơi, xin ông phù hộ cho tôi thắng mấy cái tên già gian giảo này - Lão khấn một cách bông đùa như vậy rồi lại bò về chỗ cũ.
Đô Khôcrô rót rượu vào cốc tràn cả ra ngoài, rồi gật gật đầu, nháy một mắt ra hiệu gọi người bạn đường lại. Người đó nghĩ ngợi một chút, rồi đứng dậy đi đến. Anh ta uống như một người rất có ý tứ - ngồi xuống đất và khiêm tốn xoay người khỏi phía những người nhiều tuổi.
-Khá lắm, anh bạn trẻ - ông đội trưởng Khê khẽ liếc mắt theo dõi người lạ mặt, khen - Ăn đi, ăn đi ! - ông ta dịu dàng mời bằng cái giọng ồm ồm rất khỏe, hất đầu chỉ những bát thức ăn bầy ngay trên cỏ. Trong bát có thịt và cá.
Đô Khôcrô đã chuếnh choáng bỗng cao hứng muốn hát. Dường như đoán được ý định của lão, một người trong bọn thợ rừng cất tiếng hát trước :
"Chiếc áo khoác trắng, chiếc quần dài trắng - tôi là người nông dân tốt bụng hay hát"
"Chiếc váy dài vàng, chiếc áo cánh đỏ - tôi là người đàn bà nông dân tốt bụng hay hát" - Đô Khôcrô vừa họa theo, vừa lắc lư đầu đánh nhịp.
-Thôi im lặng nào ! Này, Đô Khôcrô ! - ông đội trưởng bỗng kêu - Hãy tưởng nhớ đến người đã khuất cho phải đạo. Không có gì đáng ầm ĩ cả, chúng ta không phải là trẻ con !
Mọi người lặng đi một phút. Trên đầu họ một con chim cánh lốm đốm lặng lẽ bay qua một cách rất lạ - cứ nhảy hai bước một. Trêsan vẫn đang ngáy khò khò. Đô Khôcrô ngồi trên một ngôi mộ hoang không biết của ai, cây thánh giá đổ gục xuống : mặc dù say, lão vẫn sợ cái ông Khê lực lưỡng và nghiêm khắc ấy. Người lạ mặt mỉm cười nhìn mọi người.
-Có người chết, chúng tôi đem chôn - ông đội trưởng chỉ vào ngôi mộ, giải thích.
-Thế sao các bác lại vui ? Lại chơi bài ? - người khách lạ hỏi.
-Ê, mọi người ơi ! - bỗng Đô Khôcrô kêu lên - Tôi biết anh ta từ lâu rồi ! Anh ta không phải là người bình thường đâu ? Các bạn cứ tin tôi !
-Đánh thức Trêsan dậy đi, để hắn nói chuyện với anh ta - ông đội trưởng ra lệnh. Anh chàng Trêsan nói tiếng Nga tốt hơn những người khác, nên không phải ngẫu nhiên anh ta đã cưới rất nhiều người đàn bà góa Nga.
Một người trong bọn họ bèn nhoài người lay lay chân chàng thanh niên đang ngủ - cái chân anh ta xoạc trên đất dài như cái sào, một chiếc giày mới tuột khỏi chân Trêsan nằm lại trong tay người kia, và lập tức mọi người nhìn thấy đôi tất đã sờn hết, thủng hai chỗ ở gót chân anh ta.
-Hô ! Bây giờ thì Trêsan chả cần đến cả đàn bà nữa. Pagê cười hô hố.
-Người già chết - tốt. Người già hơn chết - càng tốt hơn - ông đội trưởng cố tìm cách giải thích.
-Tôi hiểu - người khách lạ nói - Thế người trẻ chết thì sao ?
-Người trẻ chết rất xấu - ông Khê đáp, ông là một người lúc nào cũng bình tĩnh và tốt bụng bởi ông có một sức lực mạnh mẽ ẩn chứa trong thân hình cao lớn chưa từng thấy của ông, cái sức mạnh mà chưa có ai đo được.
Đô Khôcrô đang bắt đầu gà gật bỗng cảm thấy như sắp ngã. Và thực ra thân lão đã ngã rồi, chỉ có cái đầu vẫn bướng bỉnh chưa chịu gục xuống, và rán nhìn ra biển như muốn hiểu điều gì đó. Mà kể cũng kỳ quặc thật : chiếc tàu thủy đen ngòm đang bò từ biển xanh lên trời xanh hệt như một con ruồi. Đô Khôcrô dang hai tay ra phía trước - lão muốn giơ ngón tay hất chiếc tàu bé đó trở lại biển - nhưng lão đứng không nổi và ngã sấp vào giấc mơ.
Lúc tỉnh dậy lão thấy khát cháy họng, lão mở mắt ra và nhìn thấy từng chùm, từng chùm nhiều vô kể các đốm lửa đang cháy sáng và nhấp nhánh. A, các vì sao, lão đoán, nhưng sao lão nhìn thấy nhiều sao như vậy ? Chưa bao giờ lão nghĩ là trên thế giới này có nhiều sao đến thế. A, té ra lão đang nằm ngửa, và mặt lão ngẩng lên bầu trời đêm. Nhưng tại sao lão lại nằm quay mặt lên trời nhỉ ? Đô Khôcrô ngồi nhỏm dậy, ngó xung quanh - cha mẹ ôi, hình như lão đang nằm trong nghĩa địa. Đằng sau lão mặt trăng tròn nặng đang chiếu sáng.
Bỗng Đô Khôcrô nhìn thấy trước mặt một con quỷ. Nó đang lắc lư người bên cạnh ngôi mộ, mũi khịt khịt nghe rất quen thuộc, và hình như đang khóc. Ôi, ngay từ lúc đầu ông lão đã nghi ngờ hắn là một con quỷ dữ được phái đến tìm lão và đưa lão đến nghĩa địa. Cái điều bí ẩn hóa ra nằm trong con quỷ được phái đến này và cuối cùng, bây giờ, đã được phát hiện ra - ở đây, trong đêm khuya, giữa những nấm mộ. Con quỷ đứng dậy tiến về phía lão, mắt lóe lên ánh lửa đỏ, và Đô Khôcrô không cần lấy tay che mặt nữa, vì có sợ lão cũng chẳng làm gì được nữa rồi - Thôi cứ mặc nó muốn giở trò gì thì làm nhanh cho xong. Nhưng bóng người lạ mặt chỉ khẽ sột soạt đi qua, nó mang sau lưng cái bao và cái bao quệt vào mặt lão. Bấy giờ Đô Khôcrô cũng xách cái bao cỏ để cạnh chân lên và vội vã đi theo người lạ mặt - ngồi lại một mình trong nghĩa địa còn sợ hơn là đi theo hắn, dù hắn là ai đi nữa.
Nhưng lát sau ông lão nhận ra cái bóng đó không dẫn lão đi về phía kia - mà đi sâu vào trong núi, nơi không có lối nào ra cả. Vậy nó đúng là con quỷ rồi. Thôi, mặc kệ, Đô Khôcrô vừa nghĩ vừa lẳng lặng đi theo bóng đen, muốn ra sao thì ra, vì đằng nào cũng không chạy thoát được nó, nó muốn thì nó đuổi được ngay. Lão cứ đi theo bóng đó một lúc, bỗng người lạ mặt dừng lại và chửi đổng một câu trong bóng tối. Người đó quay lại và đi ngang qua mặt Đô Khôcrô. Lão thở phào nhẹ nhõm - bây giờ thì họ đã đi đúng đường, đi về phía con đường dẫn xuống chân núi, nơi có giếng nước trong mát.
Lúc này Đô Khôcrô mới tỉnh hẳn khỏi mê và say, và nhớ lại việc ông già Yu đã chết, người ta đem chôn ông ta, và lão, Đô Khôcrô, đã uống rượu say rồi thiếp đi trên nghĩa địa. Đám thợ rừng có chín người cả thảy, nghĩa là bây giờ còn lại tám. Ông già Yu đã chết, căn buồng của ông ấy chắc người ta sẽ đưa người khác đến ở, vậy thì mùa đông này lão Đô Khôcrô sẽ chui vào đâu bây giờ ? Có thể đám thợ rừng nhận lão vào đội của họ chăng ? Nếu thế thì ban lãnh đạo sẽ phải thu xếp chỗ ở cho cả lão. Nhưng liệu những người thợ rừng có nhận không ? Vì nhận lão vào cũng chả được việc gì, sức lão yếu lắm rồi. Và nếu bọn họ còn giữ ông già ốm yếu Yu trong đội thì chẳng qua cũng vì ông già một hồi đã là đội trưởng của họ, cách đây chừng mười năm, mà thôi !
Đô Khôcrô nhìn cái bóng người đang đi phía trước, chân kêu lạo xạo trên đường - "Sẽ ra sao đây - ông lão lo lắng - mùa đông tới mình sẽ ra sao đây ?" Nhưng nghĩ tới mùa đông làm gì - ngay đêm nay đây, cái đêm đang ngưng đọng trên biển và đất, dưới những tia sáng vàng của các vì sao kia, cũng còn chưa biết điều gì sẽ xảy ra với lão.

Giấc mơ của tuổi trẻ vào tiết mưa sao tháng bảy
Những đêm sâu vô tận ấy ! Đêm muốn phơi bày cho con người thấy hết sự thật của nó, những trái tim con người không chấp nhận. Ngoảnh mặt lại bóng tối, con người dõi theo vòng quay chậm chạp rực lửa của các vì sao và hành tinh. Sau đó anh ta nhắm cặp mắt mệt mỏi lại, thiếp đi, và bấy giờ, đêm mới lọt vào đôi mí mắt của anh ta, đưa vào cái khoảng trống nóng rực của bộ óc không còn ý thức một chú bé hầu lễ, một chú tiểu biết bay có tên là GIẤC MƠ. Giấc mơ khẽ vung cây đèn chiếu lên - và ông già đang nằm co quắp trên giường bỗng mơ thấy mình là một hiệp sĩ cường tráng, vừa giết chết con sư tử, và trong mơ ông lão mỉm cười vui vẻ và nghĩ : "Không, không ai có thể thắng được ta, ta vẫn là nhà vô địch". Nhưng chỉ khoảnh khắc sau ông già lại thấy mình là một lão già yếu đuối, nhưng rất hạnh phúc vì được nằm trên chiếc chiếu sạch, có chăn đắp tử tế, và bên cạnh có một cái ống nhổ bằng đồng rất tiện, có thể nằm nguyên một chỗ mà nhổ vào đó.
Người thiếu phụ thì mơ thấy một niềm khao khát, một tia nước âm ấm rớt ra từ cái miệng mũm mĩm và chảy xuống chiếc gối bị cái đầu xinh đẹp của cô ta dí nát. Trong mơ người thiếu phụ không nhớ mình tên là gì, những lại nhớ ra lúc này cô ta là con sò vàng dưới đáy biển, được cơn mưa mặt trời chảy từ trên xuống mơn trớn vuốt ve ; rồi đôi môi của cô ta bỗng rung lên như đôi cánh ****, và mở ra đón ánh mặt trời - để sung sướng hiểu được hết cái chiều sâu và sức mạnh của sự sống.
Còn trên bờ biển, sóng vẫn gầm rú trong bóng tối, có thể nhìn rõ lớp bọt của nó bay lên một cách huyền ảo và có cảm tưởng như những người khổng lồ đen sẫm sắp sửa từ dưới biển chui lên, vươn rộng đôi vai và lắc lắc những cái đầu bù xù, làm những giọt nước lớn bắn tung tóe khắp bờ và rơi lộp bộp xuống những cái mái đang ngủ của những ngôi nhà bên bờ biển. Trong giấc mơ Đô Khôcrô nhìn thấy hai người thợ mặc quần áo công nhân đang lấy kìm nhổ những cái đinh gỉ ra khỏi bụng ông giám đốc Sin. Ông giám đốc đang nằm, như say rượu, hoặc bị ngất, còn hai người thợ cứ loay hoay phía trên đầu ông ta, kéo ông ta nằm vào giữa đôi chân đứng dạng của mình. Mỗi khi cái đinh được rút ra khỏi bụng ông giám đốc, Đô Khôcrô lại nghe thấy tiếng ken két rợn người, và mãi lúc này ông lão mới hiểu ra cái bụng ông giám đốc đẽo bằng gỗ, bên ngoài bọc một lớp da người thật trăng trắng để đánh lừa mọi người.
Người thiếu phụ thì mơ thấy tình yêu, ông lão thì mơ thấy đủ mọi chuyện lẩn thẩn, còn con người đang ngồi cô đơn bên bờ biển tối đen, thì không ngủ, nhưng trông anh ta vẫn có vẻ như đang mơ, anh ta thầm sung sướng một mình, và lòng anh ta thoáng rung động và reo lên bởi nỗi sung sướng đó. Anh ta tìm thấy niềm vui ấy ở đêm sâu chẳng qua vì trái tim ấm áp của anh ta có một sức manh, vì đêm vẫn im lặng và không có thần thánh nào cả - và trí tuệ đang trống rỗng dần khi cái giới hạn của đời người đang đến sát bên anh ta. Và tất cả những người khác đang ngày một đi xa khỏi anh ta. "Ôi, tay ta hình như đang đen dần ?". Cánh tay anh ta, nằm trên cát, trông đen như ngâm dầu ma dút. Những người khổng lồ biến đi, tiếng chân kêu bì bõm trong nước, những mớ tóc trắng rối bù bay phất phơ trên mặt biển.
Được Larra sửa chữa / chuyển vào 21:00 ngày 29/07/2003

*****​

Maxicô đang nằm trên giường bỗng giật mình, chị cảm thấy một nỗi sợ hãi mơ hồ, nửa tỉnh nửa mê, nhấc đầu dậy. Mớ tóc đen của chị xổ khỏi đầu, Maxicô giữ nó lại, rồi lấy tay che ngực.
-Ai đấy ? - chị quát lên, giọng khàn khàn.
-Tôi đây. Khẽ chứ ! - bóng tối đáp.
-Anh làm gì thế, Ây ti ? - Maxicô tức giận hỏi.
Và bỗng một vật gì to lớn, cưng cứng, sặc mùi mồ hôi đàn ông, đè lên người chị, chị chống cự lại và ghê tởm gạt mạnh cái thân hình hết sức xa lạ đang bò vào người mình ra. Chị hét lên giận dữ, lấy chân đá túi bụi, và cái thân hình kêu ối lên một tiếng, co rúm lại, và rời ra, người đàn bà vẫn nghiến răng đá thêm mấy cái nữa.
Âyti bị hất từ trên giường xuống đất, nhìn thấy một tấm thân thon thả lờ mờ bên cạnh bức tường trắng, sau đó, bị chói mắt trước ánh sáng vừa bùng lên, và trước nỗi xấu hổ của chính mình, co rúm người trên sàn. Âyti nhìn thấy người đàn bà mà anh ta thèm muốn, ngực hở một nửa, đôi chân cân đối, mềm mại để trần, vẫn đang đứng bên cạnh tường, tay vẫn giữ cái núm công tắc đèn màu đen. Và anh ta bò bằng đầu gối lại phía chị, ôm lấy đôi chân chị, rên rỉ :
-Maxicô, ôi Maxicô ? Tôi muốn .. - anh ta khẽ thì thào - Xin chị đừng hét lên như thế.
-Cút ngay, không tôi hét to nữa bây giờ, tôi sẽ bêu xấu anh trước mặt vợ anh - Maxicô cười khẩy, hai lỗ mũi cứ phập phồng, và chị nắm tóc kéo cái đầu đàn ông đang bám vào chân chị ra.
-Maxicô, khoan đã ? sao chị lại làm thế - Âyti thều thào, anh ta giằng được tóc ra khỏi tay Maxicô, lắc lắc mạnh cái đầu, rồi lại áp mặt vào hôn bắp chân nóng hổi, và cảm thấy bắp chăn áy bỗng cứng lên dưới đôi môi.
Maxicô đấm túi bụi vào anh ta, đấm đến chảy máu mũi, nhìn anh ta đầy vẻ căm thù, rồi hét lên, giọng nghẹn ngào :
-Mày muốn hả, đồ chó ?! Thế còn tao, tao có muốn không ? Mày đã hỏi tao chưa ? Cút ngay khỏi đây, và đừng bao giờ vác mặt đến nữa, ta không cho mày chơi đàn nữa, đến câu lạc bộ mà học. Cút ngay, Âyti, không tao đập tường kêu hàng xóm bây giờ.
Và Âyti đi ra, tay ôm chặt cái mũi bị vỡ, và một vết máu đỏ âm ấm chảy vào tay anh ta. Anh ta bước qua bậu cửa sổ thấp đang mở và biến vào trong đêm đen, nơi anh ta từ đó đến. Maxicô tắt đèn và kiệt sức ngồi phịch xuống chân tường, áp má vào vách gỗ sơn nhẵn, thều thào :
-Đồ chó ! Sao hắn lại đến đây làm gì ? Như một thằng ăn trộm, leo qua cửa sổ. Có lẽ bây giờ mình phải cho hắn cái đàn - Rồi cứ nằm trên nền nhà lạnh, chị khóc mãi, khóc tức tưởi.
Sau đó chị đứng dậy, khoác cái áo mỏng và đi vào buồng trong, nơi đứa con gái nhỏ của chị, mặc bộ quần áo ngủ rất xinh, đang nằm dang tay dang chân ngủ trên giường, Maxicô đứng cạnh giường nó một lúc lâu, cúi xuống con gái tựa hồ như muốn cầu nguyện nó bảo vệ chị.
Nhưng một đứa trẻ yếu đuối có thể bảo vệ được gì ? Hôm qua con gái chị bị sốt, không biết nó ngộ độc cái gì nôn thốc nôn tháo, rồi co giật cả người, cái thân hình bé nhỏ mềm mại cứ nóng rực như hòn than. Ở nhà trẻ người ta định gửi ngay nó vào bệnh viện, nhưng Maxicô không cho. Vì đứa con gái bệnh như thế có thể bị người ta bắt nằm rất lâu, lúc đó Maxicô sẽ ở nhà với ai ? Chao ôi, những buổi tối dài đằng đẵng và những cái đêm cô đơn vắng vẻ này ? Rồi chị ôm ghì đứa con vào người và nguôi dần. Bây giờ đứa bé đang ngủ, đầu nó hãy còn nóng, khô, nhưng nó đã ngủ ngon, thậm chí tiếng động cũng không làm thức giấc ?
Trong lòng của cánh đồng tối sẫm chỉ có đất và cát, nhưng ở đó vẫn nảy sinh điều kỳ diệu, khi các hạt giống rơi vào - và mảnh đất ẩm ướt hồi hộp chờ đợi điều kỳ diệu ấy. Còn đôi mắt người phụ nữ kia khóc than phẫn uất, bởi cánh đồng của đời chị nhớ cái hơi ấm tinh khiết của mặt trời vf cái bóng của người chủ nằm trên. Maxicô lấy đôi răng sắc cắn vào đôi môi mềm, chị cầm lấy cái áo cánh và cũng bước qua bậu cửa sổ. Đấy là mảnh vườn nhỏ của chị - hành và củ cải. Maxicô khép cửa sổ lại và rón rén chui qua hàng giậu.
Cỏ mát lạnh chạm vào chân Maxicô. Trong cỏ, những ánh đèn xanh của đom đóm cứ lập lòe như những đốm sao trên trời. Maxicô chỉ nhìn thấy cái bầu trời rơi xuống đất và chan có thể dẫm lên được ấy thôi, chứ không đủ sức ngẩng đầu lên nhìn bầu trời thật, sáng lấp lánh trên cao. Ra đến đường sắt, Maxicô bỗng run hết cả người, chị mặc áo vào. Bên cạnh đường, những súc gỗ chất đống như bức tường cao sáng mờ mờ dưới ánh đèn xa hắt lại. Maxicô đi dọc theo đống gỗ về phía bên phải. Đi đôi dép trong nhà bước trên đá dăm và những thanh tà vẹt rất khó, nên Maxicô bị tụt một chiếc dép, chị cứ cúi lom khom trong bóng tối tìm, tay chạm phải những hòn đá dài và lạnh. Chị cũng chẳng biết mình đang đi đâu, nhưng cảm thấy đó không phải là những thanh tà vẹt của đường sắt mà là những bậc thang dẫn bầu trời cao lấp lánh. Và leo lên đến hết thang, Maxicô nghĩ chị sẽ nhảy từ đó xuống biển.
Maxicô đang đi về phía biển, nơi chị sẽ nằm trong đáy của nó, như trong đáy giếng sâu. Ánh sáng của cuộc sống phía trên sẽ rất xa, nhưng con gái hoặc ông già Đô Khôcrô vẫn đang cần đến chị, họ sẽ đến, đưa cặp mắt sợ hãi nhìn qua mép biển. "Và ta sẽ từ trong tối chìa đôi tay dài ra và ban cho họ hạnh phúc. Cho con gái tất cả những gì nó muốn, còn cho ông lão Đô Khôcrô thật nhiều tiền, lão chỉ thích tiền, mọi người đang ngủ, còn ta thì thức." Sóng vẫn gầm rú - những con sóng đáng sợ ! Nhìn thấy rõ cả lớp bọt trắng.
Ba đốm lửa bay ra từ cùng một điểm trên trời, tách thành ba vệt lửa và rơi xuống biển sâu. Maxicô rùng mình : ba linh hồn người bị va vào cùng một chỗ, như thép va vào đá, và bốc cháy. Cái gì đã xảy ra vậy ? Có thể là một tai nạn trong mỏ hoặc một chiếc ôtô bị đâm nát trên đường, và trong ôtô có ba người chăng ?
Nhưng bỗng Maxicô nhìn thấy một bóng người cao và đen, đang đứng trên bờ và giơ một cánh tay ra biển, như Maxicô đau khổ vừa làm lúc nãy.

-Ê ! - chị gọi to, vì đã nhận ra cái bóng ấy - tại sao chị lại có thể quên khuấy mất là còn có một con người lạ lùng bất hạnh này đang đau khổ ! Ba ngôi sao băng kia - chính là chị, Maxicô, ông lão Đô Khôcrô, cũng không còn sống được bao lâu, và con người bệnh tật này. Thế mà chị không đoán ra ngay ! Ba kiếp người bị vỡ tan và rơi vào vịnh Camarôn hoang vắng, vào doi cát dài trên biển.
-Ai đấy ? Chị đấy à, Masenca ? - cái bóng người hỏi, giọng ngạc nhiên và sung sướng, rồi tiến về phía chị.
Sóng đập vào bờ, và cái bờ cát thoai thoải rung lên, kêu xèo xèo một lúc.
-Sao anh lang thang ở đây ? - Maxicô hỏi, chị quẳng đôi dép xuống đất, mò mẫm xỏ chân vào từng chiếc một, hất mớ tóc xòa trước ngực ra đằng sau, và hai mép áo khoác bị phanh ra, để mặc cho cặp vú tròn trĩnh được tự do nhún nhẩy.
-Tôi đợi chị, Masenca ạ - người kia mỉm cười, hàm răng lóe sáng trong bóng tối.
-Đừng có xạo ! Anh có biết tôi đến đâu - Masenca nghiêm mặt nói : vai chị thoáng run lên và một dòng hơi lạnh bò khắp sống lưng chị.
-Tôi không biết, vậy mà chị vẫn đến - người kia sung sướng nói, rồi ngẩng mặt, nhìn lên trời.
Phải, tôi đến, Maxicô nghĩ thầm, để chết trong biển. Cái hôn của Âyti vẫn còn rát bỏng trên chân chị như một vết loét nhục nhã. Nếu người phụ nữ sống một mình, Maxicô nghĩ, bất cứ gã đàn ông nào có mùi thú vật, đều nhìn cô ta bằng cặp mắt thèm muốn thầm kín. Và từ nay sẽ mãi mãi như thế : chồng chị bị đi tù tám năm, và anh ta có lẽ sẽ không quay về với chị nữa, vì hai năm đã trôi qua mà không có thư từ gì của anh ta. "Nếu đúng như vậy, thì mình chẳng cần gì hết, mặc cho mọi thứ tiêu tan hết. Hỡi con người lang thang xứ Xakhalin ! Số phận của tôi và anh phũ phàng, tồi tệ lắm, nhưng chúng ta sẽ làm cho nó tồi tệ hơn cho bõ tức".
-Ê, lại đây ? - chị ra lệnh cho anh ta, giọng như vướng trong cổ - Tại sao anh cứ nhìn lên trời như người lẩn thẩn thế ? Nào, hôn tôi đi !
Anh ta hôn chị, cặp môi anh ta mát lạnh, dường như anh ta vừa uống nước trong cái mạch nước băng giá, Maxicô ôm lấy thân hình to ngang của người đàn ông và áp mặt vào bộ ngực ấm áp. Bỗng chị nghe thấy ở sâu trong ***g ngực của người lạ mặt có những tiếng đập thình thịch, mạnh mẽ và quen thuộc. Nhưng có phải bất cứ cái bóng nào rơi xuống cánh đồng cũng đều như nhau cả không ? Bóng người làm ruộng đi sau cái cày, trông xa bao giờ cũng giống nhau - nhẫn nại, đăm chiêu cúi xuống trên đôi tay cày. Và lúc này Maxicô bỗng như nhìn thấy mình, cuộc sống của mình từ xa. Và trong cái khoảng cách xa xôi ấy có một nỗi buồn côi cút, mơ hồ không sao chịu nổi, khiến Maxicô bật lên khóc trên ngực người khách lạ, như trên một thân cây câm lặng. Sau đó, ngẩng mặt lên phía ngọn cây, Maxicô muốn nói điều gì - nhưng bỗng chị ngã vật xuống cát, người co rúm lại. Chị bị kiệt sức, như một người vừa thiếp đi trong một giấc ngủ say ngắn ngủi, và không còn cảm thấy đất dưới chân nữa.
Cát lạnh dưới cánh tay, những lớp cát mịn màng. Bên cạnh là bóng đen của biển, từ đó những người khổng lồ chui ra, tay để lên vai nhau, lắc lư những cái đầu tóc trắng bù xù, rồi lại chui xuống, vào cái bóng tối, rít lên một hồi những âm thanh bí ẩn : s-s-s-s-s-s-s ! Sau đó chúng nối đuôi nhau đi lên mặt đất, thân hình đen sẫm và to như những quả núi, treo lơ lửng, đầu ngẩng lên trời, người lắc lư và nhảy nhót, chân giẫm bước nặng nhọc trên bờ. Nhưng bỗng chúng sững người, đứng ngây ra, giương những cặp mắt tối om bất động - và sau khi đem đến cho sự yên tĩnh ban đêm một khoảnh khắc kỳ lạ ấy, những người khổng lồ lại nhảy múa trong những đốm lửa sao, và sau đó lại bỏ ra biển. Và lúc đó, những con sóng khổng lồ dựng đứng, như tràn ra khỏi bờ, gầm thét, nhưng sóng rơi vào chỗ cát ẩm, vỡ ra và lặng đi, và lúc đó có thể nghe thấy gần đâu đây có tiếng mảnh giấy khô vứt trên bờ kêu sột soạt trong gió cát.
Không. Cái đó chỉ có thể có một lần thôi. Sự chung thủy không phải là điều bịa đặt, Maxicô biết rõ như vậy. Có những cái mà con người chỉ được nhận có một lần thôi. Một lần sinh và một lần chết, và giữa hai lần ấy - chỉ có một cuộc sống mà thôi. Tuổi trẻ trôi qua - chỉ có một, và tình yêu cũng chỉ có một mà thôi. Không thể có một tình yêu khác, cái khác - chỉ là đau khổ, là nhục nhã, là cái đau của sự đánh tráo mà thôi. Không, nếu như anh đã có cái của mình, thì anh không cần gì nữa, Maxicô nghĩ. Khi nào anh mất tình yêu, thì cái chết sẽ đến thay chỗ nó. Và nếu anh sợ chết, không muốn chết, thì anh sẽ đi tìm sự đánh tráo. Và anh sẽ biết cách cắn ngón tay và khóc, khi không ai nhìn thấy anh làm điều đó, và anh sẽ thích những giấc mơ xa xôi của tuổi trẻ như người say thích rượu.
"Mình thật là bất hạnh - Maxicô nghĩ - Trời ơi, chả lẽ cái mà mỗi người chỉ được một lần mình đã đánh mất rồi ư ? Sao nhanh quá vậy ? ? "
-Ngồi xuống đây - Maxicô ra lệnh cho người đang đứng bên cạnh chị - Ta nói chuyện với nhau. Anh nói đi, có phải anh là lái xe không ? Anh làm thế nào mà chữa được mô tơ ?
-Không, tôi không phải lái xe. Nhưng tôi có một cái ô tô, Masenca ạ. Có lẽ lúc nãy nó vẫn còn ở đó, trong nhà đổ xe ?
-Nghĩa là anh giàu lắm. Tôi vẫn đoán anh không phải là một người bình thường. Thế anh có vợ chưa ?
-Chưa, Masenca ạ ?
-Tôi không tin ! - Maxicô giơ ngón tay lên đe - Anh lúc nào cũng nói "không". Nhưng tôi không tin - có thế thôi. Thế anh cho tôi biết, làm sao anh lạc đến đây ? Mà thôi, bây giờ hãy nói thật đi !
Anh ta nhìn xung quanh - như thể trông thấy những cái vùng mờ ảo ở gần giấc mơ của mình, trong đó có một cái đêm tháng bảy đầy sao, những người khổng lồ lội bì bõm trong biển, và ngồi trên bờ là một người phụ nữ có mớ tóc đen rủ trên vai, người phụ nữ mà tự dưng muốn anh ta hôn, rồi lập tức dường như quên ngay cái hôn ấy. Anh ta biết kể cho chị nghe sự thật gì bây giờ ?
Es tan miserable en su soledad que trata de terminar la vida, pero su destino no es la muerte sino el aislamiento. La frialdad de la soledad es como la frialdad del sepulcro.

-Thôi, anh không muốn nói thì thôi - chị nói khi thấy anh vẫn im lặng ?" Có điều là dù sao tôi vẫn biết anh là ai rồi.
-Là ai ?
-Anh cũng là người bất hạnh.
-Tôi là bác sĩ ... Trước kia là bác sĩ ?" người lạ mặt nói sau một lúc im lặng - Chị đoán đúng, trước kia tôi đã có vợ. Nhưng hiện giờ thì không.
-Bỏ nhau à ?
-Không. Tôi lẳng lặng bỏ đi, thế thôi. Chị có biết không, Masenca, tôi chữa bệnh cũng không đến nỗi tồi. Tôi có nhiều loại thuốc riêng của mình, có một thứ tôi chế từ loại rong mà hiện giờ tôi và ông già đang hái cho chị ấy. Tôi là một bác sĩ giỏi, thế đấy, tôi biết nhiều cách chữa, thậm chí còn học được cách nói năng quan trọng, nói bằng cái giọng trầm trầm nữa. Người ta cúi rạp người chào tôi, mặc dù tôi chữa bệnh vẫn lấy tiền, có khi còn lấy khá đắt nữa là đằng khác. Vợ tôi là nhà báo, xinh lắm, tôi và cô ấy sống với nhau được tám năm.
-Thế có con không ?
-Không. Mọi người đều cho chúng tôi là đẹp đôi. Và tôi cũng nghĩ thế. Tôi nghĩ rằng : tôi có một người vợ xinh, một cuộc sống tươi đẹp, và có tiền ?" và tất cả chẳng qua vì tôi là một người đặc biệt, tôi có tài. Nhưng, Masenca ạ, ở đời có một quy luật bất di bất dịch : anh đối xử với mọi người thế nào, thì người ta sẽ đối xử lại như thế. Và dù anh có khôn ngoan láu cá đến đâu chăng nữa, dù anh có khéo lừa dối để che đậy cái thái độ thực của mình đối với mọi người như thế nào đi nữa, thì cuối cùng anh vẫn lĩnh đủ. Điều này mãi về sau tôi mới hiểu ra, khi tôi bị mắc bệnh và phải vào nằm nhà thương. Vợ tôi đến thăm tôi, nhưng qua ánh mắt cô ấy tôi biết cô ấy cảm thấy nặng nề, khó chịu khi ở bên tôi ! Tất nhiên cô ta đã biết hết về bệnh tình của tôi. Và bấy giờ tôi mới hiểu ra rằng, vợ tôi cũng là một người giống hệt tôi mà thôi. Nghĩa là cô ấy cũng nghĩ rằng, cô ấy có một người chồng đẹp trai, một cuộc sống vui vẻ, có ô tô và nhiều thứ khác nữa chẳng qua vì cô ấy hoàn toàn xứng đáng được hưởng tất cả những thứ đó. Tôi cứ nghĩ rằng cô ấy là cái phần thưởng mà tôi xứng đáng được hưởng, còn cô ấy, có ngờ đâu, cũng nghĩ về tôi đúng như thế. Nói tóm lại là cả hai chúng tôi đều xứng đáng với nhau. Khi cô ấy biết tôi không còn hy vọng gì sống nữa, thì Masenca ạ, tôi bắt đầu trở nên thừa đối với cô ấy. Có thể tôi có hơi cuồng điệu đôi chút, nhưng lúc đó tôi suy nghĩ đúng như vậy. Và thế là tôi quyết định bỏ cô ấy, ra đi ...
-Hoá ra anh là người như thế ! ?" Maxico thốt lên ?" Anh có biết không, về loại người như anh ấy mà, tôi có biết một câu chuyện cổ tích. Để lúc nào tôi kể cho anh nghe ....
-Ở bệnh viện người ta nhồi cho tôi mọi thứ thuốc rồi cho ra. Nhưng tôi biết, chỉ một tháng sau thế nào tôi cũng sẽ trở lại, và lúc đó chẳng còn thứ thuốc nào chữa nổi nữa ... Và thế là tôi đang ngồi đây, bên cạnh chị. Tôi cũng chẳng hiểu thế nào nữa ! Một tháng đã qua rồi, và nói chung tôi vẫn cảm thấy bình thường, và không sao duỗi thẳng chân ra được. Tôi có một cảm giác như tôi đã lừa dối ai vậy, thậm chí đôi lúc còn cảm thấy xấu hổ nữa : vì lúc đi đến đây, trong lòng tôi đắc thắng. Ha ha ! ?" Anh ta ngửa người ra sau, hai tay chống đất, mặt ngửa lên trời, cười ha hả - Masenca ạ, tôi là bác sĩ, nên tôi biết, bị mắc cái bệnh này, máu không thể kéo dài lâu đến thế được.
-Này, bác sĩ ! ?" Maxico bỗng hoạt bát hẳn lên. ?" Thế anh có thể chữa bệnh cho con gái tôi được không ?
-Cháu nó bị làm sao ?
Maxico kể cho anh biết. Người đó chăm chú nghe, rồi lặng lẽ đi nhặt một ít cành cây khô và thanh gỗ vụn trên bờ mang về, đánh diêm, nhóm một đống lửa. Khi ngọn lửa đã bắt đầu cháy, anh ta cầm lấy một cái cành có nhựa thông đang cháy.
-Chị chờ đây nhé ! ?" anh ta bảo - để tôi đi hái một ít cỏ. Rồi về chị làm thuốc cho cháu.
-Nhưng mà nhanh lên nhé ! ?" Maxico sốt ruột ?" Không có con gái tôi thức dậy mất.
-Tôi đi một tí thôi.
Rồi anh ta đi vào bóng tối, men theo bờ biển, và Maxico nhìn thấy ánh đuốc của anh đi xa dần, vẽ ra trong không khí những vòng cung và hình chữ chi. Lát sau anh quay lại và chìa cho Maxico một nắm cỏ. Trong đó chị thấy có loại mẫu thảo, cỏ thi và mấy cái chuỳ cỏ chút chít. Anh ta hướng dẫn cho chị cách làm thuốc.
-Bác sĩ ơi, sao bác sĩ cứ lang thang ở đây thế ? ?" Maxico nói. Bác sĩ phải chữa bệnh cho mọi người chứ !
-Thì tôi chữa bệnh cho con gái chị đấy thôi, - anh ta mỉm cười đáp.
Sau đó anh tiễn chị vào thị trấn, đưa chị về đến tận nhà. Trong lúc đi, Maxico đã kể cho anh ta nghe câu chuyện cổ tích của chị, chuyện về một người vợ chung thuỷ và một người chồng không xứng đáng, và sao trên trời cứ rơi xuống rất nhiều, và những con rắn lửa trên đống lửa bỏ lại cứ bay ngược lên trời, và trong cái giấc mơ đưa lão về với giấc mơ xa xôi của tuổi trẻ, ông già Đô Khôcrô cứ cười khanh khách, và biển với biết bao người khổng lồ da đen đang đi vào bóng tối, và Maxico im lặng khi kể xong câu chuyện, còn người kia thì lên tiếng nói nhỏ :
-Câu chuyện lạ lùng và buồn quá.
-Anh có thích không ? ?" Maxico hỏi.
-Chị ạ, nếu ta quan sát kỹ một chút, thì bất cứ cuộc sống nào cũng đều là một câu chuyện cổ tích cả.
-Không đúng, - Maxico khẽ phản đối. - Rất giống như thế, nhưng thực ra lại không phải.
?zCũng có thể là không phải ?" người kia nghĩ ?" nhưng trong chuyện cổ tích ta giấu giếm tất cả những gì ta không dám mơ ước đến một cách thực sự. Ta đang chiến thắng những con quái vật, đang giành lấy những giọt nước sống và nước chết.?o
Đô Khôcrô mơ thấy mình là một người trai trẻ, có đôi chân rắn chắc, nhanh nhẹn, và đôi tay khéo léo. Anh đang lấy bào bào một tấm gỗ đoạn thơm phức. Ở ngoại ô Ôxaca, nơi anh từ Triều Tiên đến kiếm ăn, dưới chân cầu đường sắt, có một cái xưởng chuyên đóng những tủ đồ chơi bé xíu và những con búp bê bằng gỗ. Người chủ hiểu rõ và rất quý một người thợ giỏi như anh, và đặt cho anh một cái tên mới ?" Maxumôtô. Và anh, Maxumôtô, hay Đô Khôcrô, cứ cặm cụi cầm lưỡi bào sắc ngồi bào thanh gỗ kêu rin rít cho đến khi máu từ trong tấm gỗ bỗng toé ra. Thế là anh sợ quá : ông chủ mà biết chắc sẽ giận lắm ?" Nhưng không có chuyện ấy, thì ông chủ cũng đã rất tức giận vì Maxumôtô ?" Đô Khôcrô đã dám nhìn cô thợ dán hồ trẻ mà tên đã bị quên từ lâu. Đó là một cô gái răng to, người gầy đét, tóc quăn, một người họ hàng rất nghèo của ông chủ. Có lẽ thấy anh thợ vô gia cư có vẻ thích cô ta, nên ông chủ không biết làm cách nào, đã đóng cô ta vào trong một tấm gỗ, rồi đặt tấm gỗ ấy vào góc xưởng, và anh, do không biết, đã mang tấm gỗ ấy ra bào. Bỗng một viên cảnh sát to béo xuất hiện. ?zVâng, thưa ngài?o. ?" ?zMaxumôtô, anh phải đi lính, ra mặt trận !?o ?" ?zNhưng bẩm ngài tôi già rồi ạ?o ?" Khôcrô đáp và khóc thút thít. Quả thật anh ta đã già, da nhăn nheo hết cả, và anh ta đứng lấy lưng áp chặt tấm gỗ đoạn vào tường. Anh cảm thấy lúng túng và sợ hãi : đáng lẽ phải quỳ xuống van xin viên cảnh sát, nhưng anh không thể quỳ được, vì như thế tấm gỗ sẽ rơi xuống và mọi chuyện sẽ bại lộ hết. ?zNhưng tôi là một lão già !?o - bỗng lão lại nhớ ra, và bấy giờ lão thấy hoàn toàn không lo sợ gì nữa, mặc cho tấm gỗ rơi hay không rơi lão cũng chẳng cần. Rồi lão khẽ nhích lưng ra khỏi tường. Tấm gỗ rơi xuống.
Đô Khôcrô tỉnh dậy, đảo mắt nhìn quanh trong bóng tối, nhưng không nhìn thấy gì xung quanh, và lại khóc thút thít. Lão đã nhớ ra tên cô thợ dán hồ ấy là Têrukô, một hôm cô ta bị một cái dằm đâm vào tay, và lão chạy đến giúp, nhưng không tài nào rút được cái dằm ra khỏi chỗ da đã sưng tím. Thế là lão bèn cúi xuống tay cô ta, lấy răng lôi cái dằm ra. Mãi bấy giờ máu từ vết thương mới toé ra. Têrukô lấy tay bịt chỗ vết thương lại và nhìn Đô Khôcrô với cái vẻ mà về sau không bao giờ có người nào nhìn lão như thế nữa. Và lão đã khóc vì nhớ lại đám cưới của Têrukô. Ông chủ gả cô ta cho một anh chàng đánh cá, đám cưới của họ rất vui vẻ. Cả Đô Khôcrô cũng rất vui, lão bận rộn sốt sắng hơn tất cả mọi người. Khá lâu sau khi cưới, một hôm cô ta đến chơi gia đình nhà chủ. Lúc sửa soạn ra về thì trời mưa, bà chủ sai Đô Khôcrô cầm ô đưa cô ta về. Và họ đi trên đường phố sũng nước, lão cầm cái ô mở rộng che đầu cho cô ta. ?zMaxumôtô ?" cô ta nói - thế thì anh ướt hết.?o ?" ?zKhông sao, thưa bà.?o ?" Maxumôtô đáp, rồi họ tiếp tục đi không nói một lời. Cô ta mặc bộ kimônô sặc sỡ rất đẹp, chân đi đôi dép cao gót, Đô Khôcrô thì đi đất, quần xắn đến tận đầu gối ... Từ đó đến nay có lẽ đã ngót nửa thế kỷ, và lão đã nhiều lần quên tên cô ta, rồi lại nhớ lại, giống như đêm hôm nay.
Nhưng rất có thể cái đó cũng chỉ là do lão mơ thấy thôi : chuyện lão nhớ ra tên Têrukô và khóc sướt mướt ấy. Bởi vì đêm rất tối và yên tĩnh, và không biết lão đã tỉnh thực hay còn đang mơ. Chỉ một lát nữa thôi, là lão lại không còn phân biệt được đâu là mơ, đâu là thực và lại quên đi khuôn mặt cùng cái tên của Têrukô, và thay vào đó, sẽ nhìn thấy hai con ếch, đang nhảy trên đầu những ngọn cọc ở gần một vũng nước, hoặc một con rùa gớm ghiếc nào đó.
Sáng ra, cảnh cửa bỗng kêu lên kèn kẹt, sau đó có tiếng gõ, và Đô Khôcrô lại tỉnh dậy và lần này lão nhìn thấy trong bóng tối mờ xám một dáng người cao cao lờ mờ mà thoạt tiên lão không nhận ra ngay : ai thế nhỉ ? Trí nhớ của lão, bị trống rỗng mất một lúc sau quá nhiều cảnh chiêm bao, phút chốc biến thành tiếng gõ cửa nhè nhẹ. Mãi sau lão mới dần dần nhớ ra lão là ai, đang ở đâu, ngủ trên cái gì ... Lão tên là Đô Khôcrô. Lão là một ông già, hồi trẻ đã sống ở Nhật một thời gian, ở đó người ta gọi lão là Maxumôtô, bây giờ lão đang sống trong căn nhà bỏ hoang, trên doi cát. Bên cạnh đó là một bãi cát rộng màu xám sáng, vào những ngày nóng bức hàng trăm người từ thị trấn đổ ra đấy, nhưng lão không biết một người nào trong số họ, mà dù có biết thì cũng chẳng để làm gì, bởi lão đi giữa họ nhưng không bao giờ nhìn ai, bao giờ lão cũng chỉ nhìn xuống chân. Và cái người vừa bước vào là một trong số những người đó.

Trở thành thế nào được. Đừng cố.

Hòn đảo xanh trên đường chân biển
Hôm đó Maxico đến sớm - mọi người đang bắt đầu kéo ra bãi tắm. Chị rút trong túi ra cái khăn bông sạch và cái gương, rồi đến cái cạo râu và cái kéo gói chung trong một tờ giấy, và đặt tất cả những thứ đó cạnh người đang ngồi trên giường.
-Này, cầm lấy, cạo râu đi. Sao cứ để râu như ông già thế ? - chị vừa nói, vừa chỉ vào bộ râu bờm xờm của anh ta. ?" Còn bác Đô Khôcrô, bác cởi áo ra tôi giặt cho ?" Và chị đặt lên gương một bánh xà phòng màu vàng - thế là bánh xà phòng lại nằm trên bánh xà phòng.
-Tôi sắp đi rồi - chị nói tiếp và mỉm cười. Phải, các người ạ, chị sắp đi, đi đến chỗ chồng. Và mặc cho các cô bạn gái trong xưởng may muốn nói gì thì nói, chị không nghe ai cả. Chị vừa nhận được một lá thư, cuối cùng thư đã đến ! Chị tổ trưởng không chịu cho chị thôi việc ngay - cứ tạm nghỉ phép và đi đến đó đã, phải biết chắc chắn là anh ta đang đợi, thì hẵng xin thôi việc, nếu đến lúc đó chị vẫn còn giữ cái ý định ngu ngốc ấy. ?zKhông, Marina Xecgâyepna ạ, chị cứ cho thôi việc đi, đằng nào tôi cũng sẽ đi mà ...?o
?zMaxico yêu quý, người vợ hết sức đáng kính của anh - bức thư nói, bằng cái giọng của chồng chị, và nghe giọng nói ấy có thể hiểu được rằng người chồng đẹp trai có đôi lông mày đen rậm của chị đã thấm mùi khổ cực ?" Em yêu quý ... Cứ sáng sáng, tiếng réo buồn tẻ của hồi chuông báo hiệu lại đánh thức bọn anh dậy, và anh tỉnh dậy giữa gian nhà lạnh lẽo, và không biết là sương rơi xuống chiếc gối nhà tù của anh, hay là nước mắt thấm ướt nó ?" những giọt nước mắt ân hận, vợ Maxico đáng quý của anh ạ ! Bởi ngay trong lúc ngủ anh vẫn không thôi dằn vặt nguyền rủa mình đã hành động một cách hèn hạ để gây cho em và con bao nỗi đau khổ - chính vì thế mà anh không viết thư, anh không dám viết. Anh đã bị trừng phạt rất xứng đáng và không hề thương xót bản thân mình chút nào ?" anh chỉ thương em phải đau khổ tủi nhục và phải một mình nuôi con gái của chúng ta, không có sự giúp đỡ của đàn ông ... Mà biết đâu, Maxico đã gặp người khác xứng đáng hơn, và bây giờ đang nghe những lời khuyên của người ấy ??o. Và trong giọng nói của người chồng nghe thấy cả nỗi lo lắng, sự giận dỗi ngấm ngầm và lòng ghen tuông, ôi lòng ghen tuông. Những mùa đông lạnh thấu xương, còn mùa hè thì mồ hôi chảy mờ cả mắt, ruồi muỗi đốt khắp người khi làm việc trong rừng. Bữa ăn của người tù lại kham khổ, bánh mỳ thì bao giờ cũng khô cứng, nhưng không phải cái đói hành hạ anh ta, cũng không phải cái giá buốt hay nắng cháy, mà là nỗi ân hận muộn mằn cắn rứt, nỗi ân hận mà có lẽ giờ đây chẳng cần đến nữa ... Đội lính áp tải canh phòng họ rất nghiêm ngặt, suốt đêm ngày trên các chòi cao lúc nào cũng có lính gác cầm súng đứng, ngoài hàng rào dây thép gai thì một đàn chó dữ chạy đi chạy lại, tiếng xích kêu loảng xoảng. Khi đoàn người tù xếp hàng năm đi qua xóm thợ - những người phụ nữ buồn bã nhìn theo họ, nhưng trong số đó không có cặp mắt quen thuộc thân thiết mà chỉ chúng mới có thể an ủi được anh. Anh còn sáu năm nữa, và anh không biết sẽ chịu đựng sáu năm đó ra sao ... Nhưng chị thì chị biết cách sống sáu năm ấy ! Ngày ngày, mùa đông cũng như mùa hè, mưa cũng như tuyết, chị sẽ đứng bên cạnh con đường nơi họ bị giải đi qua. Chị sẽ đứng và nhìn anh, hôm nào trời đẹp chị sẽ dẫn cả con gái theo. Chị mặc cái váy đẹp nhất và đứa con gái chị cũng cho ăn mặc chỉnh tề - để người bố nhìn thấy vợ con của anh ta sống ra sao. Chị sẽ xin vào làm thợ may trong cái thị trấn đó, và nếu không có công việc này thì chị sẽ làm bất cứ việc gì ... Chị sẽ bán hết đồ đạc và ra đi, chỉ mang theo chiếc đàn accoocđêông. Họ sẽ không bao giờ quay lại thị trấn này nữa ?" ngày nào anh ấy mãn hạn tù, cả ba người sẽ lại đi đến một nơi thật xa. Và ở đó, nơi xa cách tất cả những ai biết nỗi đau khổ tủi nhục của họ, họ sẽ ở lại vĩnh viễn và tạo nên câu chuyện cổ tích tốt đẹp của mình. Kỷ niệm của tất cả những năm tháng đáng buồn kia sẽ là cây đàn phong cầm bóng nhoáng, tiếng rất hay của anh ta, cây đàn mà cả đứa con gái sau này cũng được bố dạy chơi ; con bé có cái tai rất tinh, ngay bây giờ nó đã biết hát nhiều bài rất duyên dáng khiến mọi người phải kinh ngạc.
Người khách lạ bỗng cười vang, kéo cái gương lại sát mặt.
-Masenca này, có lẽ tôi không cạo râu đâu ?" anh ta nói ?" Vì đằng nào chị cũng sắp đi rồi.
-Sao lại thế ?! ?" Maxico có vẻ bực ?" Anh không biết ngượng sao ?
-Không, không, tôi thích thế - người đó vẫn bướng bỉnh ?" tôi chỉ sửa qua một chút thôi ?" Nói rồi anh ta khua kéo lách cách xung quanh mặt, mắt liếc vào gương, xén bớt bộ râu. - Thế nào, trông có được không ? ?" sau đó anh hỏi, đầu đưa sang hai bên trước mặt chị, mỉm cười.
-Trông như tướng cướp ấy, - Maxico bật cười.
Chị mở cúc áo, cởi chiếc váy trên người ra, chỉ còn bộ áo tắm màu xanh trên người, rồi nhìn quanh tìm chỗ treo váy, và chị treo nó lên cái đinh trên tường ngay gần cửa.
Sau khi Đô Khôcrô loay hoay bên cạnh chiếc lò sưởi một lúc mới cởi xong áo đưa cho chị, chị quay sang bảo người kia :
-Anh cũng cởi áo ra đưa cho tôi.
Và bây giờ cả hai, ông lão và người lạ mặt, đang ngồi trên bờ tường, giơ vai ra sưởi nắng, tay tì lên những tấm ván ấm, và bên cạnh con suối bắt nguồn từ chỗ thác nước và đổ vào biển chỗ gần mũi cát, thấp thoáng cái đầu đen đen và đôi cánh tay của Maxico. Bầu trời xanh cùng mấy đám mây trắng trên đầu họ đang lặng lẽ quay tròn. Trên mặt biển, ngày hôm đó có màu tối đục, một con hải âu đang bay, và nó có vẻ là một sinh vật quan trọng trong cái thế giới hoang vắng này, bởi vì ngoài nó ra, trên nền trời không có con vật nào khác. Người lạ mặt cúi cái cằm đầy râu chạm sát vai, nhìn ông lão, còn ông lão thì nheo nheo cặp mắt dưới cái mũ lưỡi trai nhìn lên con chim. Con hải âu vỗ cánh đều đều, kêu lên những tiếng yếu ớt, buồn bã và da diết. Người lạ mặt quan sát thân hình khẳng khiu tiều tuỵ của ông lão, với bộ ngực lép kẹp như ngực đứa trẻ, có mấy dúm lông bạc cạnh hai cái núm vú không cần thiết của người đàn ông. Người đó nghĩ : bên cạnh anh ta đây cũng là một điều kỳ diệu, một cuộc sống của người nào đó, đang chảy qua cái cơ thể khốn khổ này, như con suối chảy qua cái dòng của nó, còn ở đằng kia, nơi con suối toả rộng ra trên bờ cát, và đổ vào biển là đôi vai phẳng phiu nhẵn bóng đang ánh lên trong nắng, là cánh tay đang vui vẻ giơ lên, là cái gậy đập đập vào quần áo, và từ xa vẳng lại những âm thanh ?" păc ! păc ! păc ! ... ?" những cử động và những âm thanh gắn liền với nhau. Ông lão mặc chiếc quần rộng thùng thình màu xám, gấu rách tua tủa, để hở hai bàn chân nứt nẻ với những ngón chân quặp vào nhau trông rất tội nghiệp.
Trông ông lão như thiu ngủ, cái lưỡi trai bị tụt xuống sát đôi lông mày gãy khúc một cách đau khổ. Vẻ mặt ông lão trông thật kỳ dị, thân thể gày mòn khô héo, còn người phụ nữ kia thì khoẻ mạnh, đẹp đẽ, khuôn mặt chị sao mà giống tâm hồn chị đến thế. Chị có ba cái tên - một tên Nga, một tên Nhật và một tên Triều Tiên, - nhưng không cái tên nào trong cả ba cái tên đẹp ấy mô tả đúng được chị - tất cả những cái tên ấy chỉ là gợi một cách ngẫu nhiên. Tên người ?" nó chỉ là cái từ ghép bằng mấy âm thanh. Chị có lần hỏi anh tên là gì và anh đã nói một từ không dài lắm. Chị hài lòng gật đầu rồi nhắc lại cái tên ấy để nhớ, còn anh thì cảm thấy buồn, vì khi phát âm cái tên ấy lên, dường như chị đã nhấn mạnh đến một cái rất không quan trọng và rất nhỏ bé, vì tưởng rằng đó là cái chính yếu, và do đó đã tách cái chính yếu đó ra khỏi cuộc sống lớn lao, thường xuyên không bao giờ thay đổi - mặt khác lại cũng thay đổi từng khoảnh khắc một - của biển cả, trời, đất, mặt trời mà lúc nào anh cũng ao ước cảm thấy mình là một bộ phận của nó trong những ngày cuối cùng này của anh. Khi bắt cái tên ấy phải vang lên, người phụ nữ lại kéo ra ánh sáng cái sắp sửa phải biến đi, phải vĩnh viễn rời bỏ cái thế giới dễ hiểu xung quanh và cái ấm áp giản dị của lòng nhân đạo hết sức con người mà chị mang trong mình một cách vô tư vui vẻ : như những con chim mang trong họng chúng các bài ca. Con người gắn với bản thân anh ta bởi cái tên, chứ không phải gắn với cuộc sống bởi cái tên. Trong cõi lòng thầm kín, con người đó lúc nào cũng thấy buồn, vì con người anh ta - một con người đầy đủ - chưa có, và lúc nào anh cũng cảm thấy hình như con người ấy của anh phải có. Đó là vì cái trí nhớ lâu đời của anh lo lắng, cái trí nhớ mà khi ra đời anh đã mang theo, và mặc dù anh dã cố hết sức vắt óc, nó vẫn không sáng ra được chút nào. Thế rồi anh đi tìm kiếm anh ?" trên mặt đất, trong đêm tối và trong ánh sáng, trong thị trấn ồn ào náo nhiệt và trong rừng rậm hoang vu ?" và anh sáng tác ra những huyền thoại về mình, anh không chấp nhận anh chỉ là một người con bình thường của đất, người anh em giản dị của cỏ cây và muông thú. Ngỡ ngàng, anh dừng lại trước vực thẳm, và thật may mắn, nếu trên bờ vực ấy anh gặp được một con người, dù chỉ là một lão già khốn khổ, ngày ngày đi nhẫn nại đi nhặt sò, ốc ở ven biển. Và cũng rất may, nếu anh kịp thời nhớ lại rằng đã lâu lắm, hồi anh còn bé, anh đã sống cạnh biển ngay trên bờ của nó, trong một túp lều gỗ tồi tàn kiểu Nhật, gần một đồn biên phòng hải đảo. Vào những ngày biển lặng, những người lính trần truồng lại lùa ngựa xuống biển, cạnh chỗ cửa sông, để tắm cho chúng ?" Con ngựa chùn lại không dám xuống nước vì sợ con sóng nhỏ, và người lính giật giật dây cương, lấy gót chân thúc vào bụng nó. Xa xa ngoài chân trời, xuất hiện một chiếc tàu thuỷ dưới một cột khói cao, chú bé tưởng như nó cũng là một bộ phận bình thường của biển, tựa như những con hải âu, con cá, doi cát và những tảng đá trên bờ, tựa như những người phụ nữ Triều Tiên váy giắt cao trên chân, cúi gập nửa người trên mặt biển lấp lánh chỗ bãi cạn, để mò ốc, trông như những cái xuồng cũ bị mắc kẹt mãi mãi trên đám cát ven bờ, tựa như mùi rong biển và mùi nước mặn, và nhất là cái mùi không gì so sánh của những con cầu gai mà cậu bé đi nhặt trên bãi cạn rồi đem rải chúng trên cát cạnh chiếc xuồng cũ.

* * * * *​

-Ông chủ ơi, ta đi ra xem cá đi, - anh ta nói với ông lão.
Cá hả ? Đô Khôcrô gật đầu bằng lòng, đi vào nhà khoác cái áo vét rồi bước ra ?" lão không quen đi cởi trần. Còn người lạ mặt thì cởi quần, quẳng xuống bờ tường và chỉ mặc một chiếc quần đùi xanh bạc phếch đi ra biển. Trên bờ, những con sóng ào ào chạy lên cát, như những người đàn bà to béo, nhảy xuống nước, và lớp cát ẩm lúc đó, khi nước trôi đi, nó lại trở nên tối mờ. Trên chỗ cát đặc và ướt có cắm một cái cọc ngắn, thân cọc buộc một sợi dây câu. Người lạ mặt lấy tay cuộn sợi dây kéo lên khỏi nước, còn ông lão thì tay chắp sau lưng, đứng bên cạnh nhìn sợi dây đang cắt sóng và từ từ đi ngược về phía tay người lạ mặt, dọc theo sợi dây, những giọt nước trong cứ chạy chạy rồi văng xa. Trong bốn lưỡi câu có gắn mồi, có ba lưỡi câu có cá. Một con cămbala to, có cái lưng màu xám bẩn và cái bụng trắng mịn thỉnh thoảng lại bám chặt xuống đáy, theo sau nó là hai con nagava mình óng ánh đang giãy giụa trên sóng. Người lạ mặt giơ cao sợi dây có cá, lắc một cái rồi ném xuống chân ông lão, ông lão ngồi xuống và bắt đầu gỡ con cá cămbala to mập đang quẫy ra khỏi lưỡi câu. Ở chỗ quăng thứ hai, cách chỗ thứ nhất không xa, hòn chì không biết bị vướng vào cái gì, và người lạ mặt phải lội xuống để gỡ. Anh lội ngập đến thắt lưng, giơ cao hai khuỷu tay nhảy nghiêng người đi mỗi khi có con sóng ập tới. Bỗng anh kêu ré lên, cười sằng sặc rồi ngụp xuống nước, làm bọt bắn tung toé xung quanh. Sau đó anh cứ đưa hai tay mò dưới đáy, tìm kiếm một hồi, trên mặt nước chỉ thấy cái đầu anh nhô lên lúc thì quay mặt, lúc thì quay gáy vào bờ. Còn ông lão cứ ngồi xổm nhìn và đợi, tay giữ cái túi cá lủng lẳng giữa hai đầu gối. Con cămbala to mập cứ giãy giụa làm cái túi đung đưa. Người lạ mặt đang đứng dưới nước bỗng nhảy lên cao gần đến đầu gối, giơ cao cánh tay trên đầu, và trên sợi dây câu không nhìn thấy trước mặt anh ta có hai con cá đang quẫy - một con là cămbala, còn con cá khác như con navaga không to lắm, vừa giống con cá hồng. Nhưng đó là cá hồng, và ông lão vui lắm, vì sẽ có món thết Maxicô. Canh cá nấu bằng cá hồng thì không có gì tuyệt bằng.
Sau khi gõ nốt chỗ cá ở sợi dây thứ ba, cuối cùng ông lão đi về nhà, còn người khách lạ ở lại mắc mồi mới vào lưỡi câu. Đô Khôcrô vừa xách cái túi lưới nặng trĩu vừa khoan khoái ngắm từ miệng đến đáy túi. Lão suýt vấp phải cái đầu cắt ngắn không biết của anh chàng nào đang nằm trên đất.
Ở cạnh nhà ông lão nhìn thấy Maxicô đang đứng bên một người tay xách một nắm cần câu, chân đi đôi ủng đánh cá dài. Hai ống của đôi ủng đã bị sờn hết, trên một ống lớp cao su bong cả ra, lủng lẳng như cái tai chó. Người đánh cá và Maxico đứng cách xa nhau đang nói chuyện, Maxico đang phơi những chiếc áo đã giặt lên những cành ngưu bàng chắc, ngoái nhìn qua vai. Người đánh cá đó là người Triều Tiên, nhưng lại mang họ Nga ?" Cudơnhetxôp. ?zNgày mai có lẽ mưa đấy nhỉ ? ?" Maxico hỏi, đưa tay chỉ về phía hòn đảo xa ngoài biển - từ sáng sớm đã thấy hiện rõ trên nền trời, cũng tối sẫm như biển. ?zNào biết được, - Cudơnhetxôp vừa lấy ngón tay gãi gãi cổ vừa trả lời. ?" Không phải lúc nào cái điềm ấy cũng đúng đâu. Có lúc nó hiện rõ hàng tuần liền mà vẫn không sao, không mưa tí nào?o, - ?zPhải, phải, có lúc như thế đấy.?o Maxico vuốt cho thẳng mấy cái cổ tay áo ướt, chiếc áo vắt trên cành ngưu bàng trông như tay người đang ôm những chiếc lá ?zNhưng cũng có khi mưa ?" Cudơnhetxôp nói tiếp như nói với mình, - vì từ sáng vợ tôi thấy đau ở chỗ ngang thắt lưng, và chỗ xương gãy của tôi cũng thấy hơi nhức. Ai biết được mưa bất thình lình lúc nào không hay. Thời tiết ở Xakhalin này cũng như đàn bà Xakhalin ấy - Chẳng ai biết một tiếng sau đẻ ra chuyện gì.?o Rồi khoát tay một cái, người đánh cá lê bước đi tiếp, kéo sền sệt đôi ủng nặng trên cát.
Anh ta cưới một người phụ nữ Nga, một người đàn bà nhanh nhẹn, giọng oang oang tên là Clava, mà anh ta rất sợ nhưng cũng rất yêu, thậm chí anh ta còn mang họ của vợ. Anh ta suốt ngày mất mặt ở ngoài biển với mấy cái cần câu, và chị vợ cứ rày là mãi về chuyện đó, chị ta muốn anh mua con bò và đi chăn nó. Nhưng anh Cudơnhetxôp này lại rất ghét bò, chỉ thích đi câu cá thôi ?" nên không phải tự dưng người ta đặt cho anh cái biệt hiệu ?zcon quỷ biển?o. Nhưng nghe nói, mặc dù như thế, hai vợ chồng Cudơnhetxôp sống rất hòa thuận . Một hôm chính lão Đô Khôcrô đã nhìn thấy cặp vợ chồng ấy trong giây phút hạnh phúc của họ : họ trốn ra mỏm Camarôn nghỉ. Cudơnhetxôp tất nhiên là cứ đứng rình mấy cái cần câu của anh, còn Clava thì ngồi phía sau, duỗi dài chân trên cát ấm. Chị ta là người đàn bà hiền lành, ít nói, chị cứ ngồi cúi đầu ra phía trước, rồi lại ngả sang một bên, lấy lược gỗ chải mớ tóc thưa màu sáng. Đô Khôcrô lúc ấy đang hái rong biển trên bờ. Lão đi qua chỗ họ, cúi người chui qua những sợi dây câu trong suốt của Cudơnhetxôp căng dài giữa biển và những đầu cần câu dẻo. Cả hai vợ chồng chào lão, rồi ngạc nhiên nhìn người lạ mặt râu ria xồm xoàm đang đi về phía họ - người này vác một ôm rong biển.
Mắc giun vào lưỡi câu xong, anh quay quay hòn chì và quăng nó ra tít ngoài xa. Mấy sợi dây câu, rít lên trong không khí, rồi rơi đánh tõm xuống nước. Một ngọn sóng dâng lên, đổ xuống, bẹp ra rồi tản đi các phía. Anh khoắng khoắng tay vào dòng nước đang tràn tới. ?zNói dối ?" anh ngước nhìn hòn đảo xanh ngoài xa miệng lẩm bẩm ?" không mua được?o. Cái bầu trời bao la kia không dễ gì mây có giăng kín được. Đến đêm nó sẽ sáng rực một màu xanh ngoan cường vô tận , và các vì sao sẽ chen chúc nhau trên đó. Và sáng hôm sau, một màu xanh lá cây sẽ bắt đầu lan dần từ mép của nó, rồi hình như sẫm lại, và một mặt trời đỏ rực nặng nề sẽ nhô lên từ dưới biển, con người sẽ được thấy một ngày mới, cũng ấm áp và trong trẻo như ngày hôm nay.
Anh nhìn về phía thị trấn - bờ biển hình như đang chuyển động dưới đám người tụ tập trên nó. Họ chiếm toàn bộ bãi tắm và đáng tiến dần về phía Camarôn. Một chàng thanh niên lấy tay tung quả bóng chuyền, người đàn bà giơ tay, đứng lên trên cái chăn. Hai cô bé người mảnh dẻ ôm nhau, tay cô nọ để lên cổ cô kia, đang đi ra biển. Một nhóm cô cậu choai choai đang ngồi túm tụm chơi bài, một cậu đội chiếc mũ rộng vành rất kỳ dị. Tất cả bọn họ đều mong cho mặt trời kéo dài thật lâu, và chắc chắn sẽ như vậy, vì nếu những đám mây nặng như đá kia lại kéo tới và trời lại mưa xuống những giọt mưa xám xịt tối sẫm, thì anh cũng không thể chịu nổi. Anh đi về nhà, tay rũ rũ những hạt nước đọng ở đầu ngón tay. Anh nhìn thấy một con chó gầy nhom lông vàng nhạt đang chạy xiên theo sườn núi từ trên quả núi sau mỏm cát xuống. Sau đó con chó biến mất sau mấy bụi tường vi, còn lớp cát bị xáo lên dưới chân nó thì chuyển dịch và lăn tròn từng lớp xuống theo sườn dốc. Bên trên lớp cát ấy, ở chỗ khác, cát cũng bắt đầu chuyển động, và sau đó - ở một chỗ cao hơn, rồi tiếp đến cả sườn cát khẽ chuyển động, rơi xuống lả tả. Và cái chuyển động lặng lẽ chậm chạp ấy của cát dường như bỗng biến thành anh, trong con người anh cũng có cái gì bắt đầu rời ra một cách lặng lẽ, mơ hồ và không kìm giữ nổi, đầu anh quay cuồng như đang bị lắc lư trên một nơi rất cao so với đất. Anh loạng choạng, dang hai tay ra phía trước, nhưng vẫn đi tiếp. Anh nhìn thấy ông lão và Maxico và muốn đi đến chỗ họ.
Maxico ngồi trên một gốc cây cong queo, trăng trắng, bị nước biển và nước mưa mài nhẵn, còn ông già đứng trước mặt chị. Người đàn bà đang chọn cá trong túi lưới, còn ông già nhìn theo tay chị. Chị ngước mắt nhìn con người đang đi tới. Và anh, loạng choạng, dường như đi vào cái nhìn của chị, ngã vào trong một cảm giác bỗng hiện sáng lên trên khuôn mặt người phụ nữ.
Đôi môi mềm mại của chị thoáng rung động, hai góc môi kéo dài sang hai bên, hàm răng trắng muốt lấp lánh ?" đó là nụ cười, nụ cười ấy trùm cả lên đôi gò má thanh tú mịn màng của chị và truyền lên mấy nếp nhăn cong cong hai bên khóe mắt, sau đó đi vào đôi mắt ấy, rồi từ đấy nó hiện ra - bằng một thứ ánh sáng đặc biệt mà không một nơi nào trên thế gian này có nữa. Ngồi phịch xuống cạnh người đàn bà, anh ngó vào cái cửa sổ nhỏ của vũ trụ loài người, và anh nhìn thấy trong đó hình ảnh của anh, bầu trời, và những đám mây.
-Thế nào Masenca, ta nấu canh cá chứ ? ?" anh hỏi, cảm thấy đất nặng nề tròng trành dưới chân, khẽ thụt xuống và trôi đi khỏi thân người anh.
-Anh là chủ, anh đi nấu đi, - Maxico đáp.
Chị và ông lão đang đứng trên mảnh đất tròng trành ấy, và đến được chỗ đất ấy còn rất gần ?" có thể với tay được. Một con ruồi xanh đang bay vo ve bên cạnh mặt, người đó yếu ớt xua tay đuổi nó đi. Đất vẫn lặng lẽ, từng milimét một, từ từ trôi đến gần anh và anh, nhìn ra hòn đảo, nín thở, hồi hộp chờ cho nó chạm vào chân.

TTN