Những suy nghĩ về Việt Nam

Những suy nghĩ về Việt Nam

Tương lai của mỗi con người đều có liên quan mật thiết đến sự thịnh suy của đất nước. Đã là người Việt Nam ai chẳng mong muốn cho đất nước giàu mạnh. Câu hỏi : Việt nam sẽ đi về đâu trong tương lai ? có lẽ là câu hỏi mà nhiều người đặt ra và có những lý giải khác nhau. Và có lẽ tương lai của Việt Nam cũng phụ thuộc không ít vào sự biến chuyển của tình hình thế giới. Tất nhiên vẫn phụ thuộc vào chính chúng ta.

Đúng là "đi về đâu" là một bài toán lớn mà phải đầu tư suy nghĩ rất nhiều mới có thể tìm ra câu trả lời tương đối chính xác và đầy đủ. Nhưng không có nghĩa là quá khó đến mức thần thánh hoá cái công việc hoạch định chính sách của đất nước. Để vạch ra được một lộ trình phát triển cho đất nước cần căn cứ vào mấy yếu tố sau :


- Những đặc điểm nổi bật của dân tộc về tất cả các mặt chủ yếu.
- Vị trí địa chính trị của Việt Nam
- Xu hướng phát triển của thế giới và khu vực về các mặt chủ yếu : chính trị , kinh tế, văn hoá,

khoa học kỹ thuật.
- Nền tảng tư tưởng của xã hội Việt Nam
- Mô hình nhà nước và mô hình kinh tế của Việt Nam
- Chiến lược phát triển văn hoá, khoa học kỹ thuật và giáo dục.

Nhiều lúc suy tư về lịch sử của đất nước tôi cũng tự hỏi mình: không hiểu tại sao dân tộc ta có thể trải qua hơn một nghìn năm nô lệ mà vẫn giữ được bản sắc văn hoá của mình và vì sao chúng ta lại có thể chiến thắng được những kẻ thù hùng mạnh như vậy. Cái gì đã làm nên sức mạnh Việt Nam. Suy nghĩ mãi rồi tôi chợt nhận ra có lẽ cái khát vọng về tự do, hạnh phúc và tình yêu rất mãnh liệt đã tạo nên sức mạnh cho chúng ta. Và không thể không kể đến lòng kiêu hãnh rất Việt Nam luôn muốn chứng tỏ rằng mình có thể làm được những điều mà người khác cho là không làm được dù rằng đôi khi nó cũng mang lại cho lịch sử Việt Nam những nét bi hùng. Có lẽ tất cả các dân tộc trên thế giới đều yêu tự do bởi nó là khát vọng mang tính thiên bẩm của con người. Nhưng đối với dân tộc Việt Nam nó đã trở thành khát vọng vô cùng mãnh liệt, mạnh hơn cả cái chết.

Khát vọng về hạnh phúc nhưng cũng chịu nhiều bất hạnh. Khát vọng về tình yêu nhưng tình yêu của người Việt thoang thoảng nhẹ nhàng, đúng như câu ca dao :
Tóc em dài em cài hoa lý
Miệng em cười có ý em thương

Nếu người Việt chúng ta được bổ xung thêm một khát vọng nữa , khát vọng vươn tới những đỉnh cao của trí tuệ, dù rằng để đánh thắng quân thù cũng rất cần đến trí tuệ thì có lẽ chúng ta sẽ thành một dân tộc lớn theo đúng nghĩa của nó và người ta sẽ phải nhìn chúng ta bằng con mắt khâm phục và ngưỡng mộ.

Có lẽ nhìn vào lịch sử Việt Nam là ta thấy ngay đặc điểm lớn nhất của đất nước Việt Nam về mặt địa lý là nằm cạnh người láng giềng khổng lồ phương Bắc, một đất nước có tư tưởng coi mình là kết tinh những tinh hoa của loài người và luôn tìm cách mở rộng ảnh hưởng về mọi mặt, tất nhiên cả về mặt lãnh thổ trong suốt quá trình lịch sử của mình.Nhìn trên bình diện rộng hơn nước ta cũng có vị trí địa lý quan trọng cho việc mở rộng tầm ảnh hưởng của các cường quốc đối với khu vực Đông Nam Á. Có lẽ vì có vị trí địa chính trị như vậy nước ta đã từng là nạn nhân của các cuộc xâm lăng của các cường quốc vào bậc nhất thế giới. Và trong lịch sử dân tộc cũng có hơn một nghìn năm chịu ách đô hộ của các triều đại phong kiến phương Bắc. Vượt nên trên những thử thách và bi kịch ấy chúng ta vẫn tồn tại và giữ vững được bản sắc của mình dù rằng ai cũng phải thừa nhận nền văn hoá chúng ta chịu ảnh hưởng từ các nền văn hoá các nước có quan hệ nhiều đến lịch sử Việt Nam như Trung Quốc, Pháp, Mỹ , Nga. v.v. Có lẽ để chiến thắng được số phận khắc nghiệt nhưng cũng rất vinh quang mà lịch sử đã giành cho dân tộc Viêt nam, người dân Việt Nam có một tinh thần yêu nước rất sâu sắc, không ồn ào nhưng lại rất mãnh liệt dù rằng lịch sử cũng đã chứng kiến nhiều những kẻ bán nước, hại dân. Nhưng tên tuổi của những người anh hùng đích thực của dân tộc thì vẫn còn sống mãi với nhân dân. Nhưng cũng chính khát vọng về độc lập và tự do cho dân tộc đã lấn át các khát vọng khác của con người : khát vọng vươn lên về trí tuệ ,các tìm tòi khám phá khoa học, khát vọng tự do cá nhân, khát vọng làm giàu. Bản thân các triều đại phong kiến Việt Nam cũng thường lạm dụng công lao trong việc lãnh đạo nhân dân chống giặc ngoại xâm hay tinh thần độc lập để che lấp đi những yếu kém của bản thân. Những khát vọng bị kìm nén của dân tộc nếu được giải toả một cách hợp lý và hài hoà với khát vọng về độc lập và tự do của tổ quốc thì lúc đó dân tộc chúng ta sẽ được tiếp thêm luồng sinh khí mới và vươn lên mạnh mẽ với bản chất thông minh của mình. Nếu giải toả không đúng cách hoặc không có cơ chế thích hợp sẽ dẫn đến nhiều tác hại nghiêm trọng ảnh hưởng đến sự phát triển của đất nước. Một ví dụ là động cơ làm giàu không trong sáng của một số người.

Văn hoá Việt Nam chịu nhiều ảnh hưởng của văn hoá Trung Quốc ( và một phần nào đó văn hoá Ấn độ thông qua đạo Phật ) và sau này là văn hoá Pháp, Mỹ , Nga. Sức sống của văn hoá Việt Nam rất mãnh liệt cũng như sức sống của dân tộc Việt nam vậy. Nhưng chúng ta chưa có hoặc có quá ít những tác phẩm để lại dấu ấn trong nền văn hoá nhân loại mặc dù chất liệu cuộc sống thừa đủ để cho một tác phẩm như thế ra đời. Có lẽ chúng ta chưa có được những cá nhân dành cả cuộc đời cho những tác phẩm bất hủ lưu truyền hậu thế và gây được ảnh hưởng lớn vượt qua biên giới Việt Nam.Có lẽ điều này xuất phát từ chỗ người Việt Nam chưa có truyền thống điển hình hoá, tổng quát hoá những hiện thực và suy tư thành những triết lý hay thành các hình ảnh văn học mang tính hệ thống mặc dù trong thực tế có thể gặp rất nhiều những triết lý như vậy tản mát trong các câu ca dao, tục ngữ, hò vè, dân ca v.v. Người Việt có tính thực tế cao trong cuộc sống, dễ thích ứng với sự thay đổi của cuộc sống nhưng trong những biến động lớn của lịch sử tầng lớp lãnh đạo sẽ quyết định những sự thích ứng của đất nước với hoàn cảnh mà người dân thường hầu như khó có thể tác động vào những sự kiện đó một cách chủ động nhưng họ lại là những người có lòng yêu nước nồng nàn và những người lãnh đạo nào có thể phát huy một cách đúng đắn nhất định sẽ thành công.
Dân tộc Việt Nam đã sản sinh ra nhiều thiên tài chính trị và các danh tướng kiệt xuất giúp cho dân tộc đứng vững được trước những thử thách của lịch sử. Nhưng những nhà bác học lớn, nhà văn hoá lớn để lại những tác phẩm bất hủ với thời gian thì lại xuất hiện chưa nhiều mặc dù khát vọng vươn tới sự hoàn thiện về trí tuệ và những rung động sâu xa thì vẫn âm ỉ cháy trong lòng mỗi người dân đất Việt nhưng do nhiều lý do mà nó ít khi bốc lên thành ngọn lửa thực sự để toả sáng.Nếu có ai biết kết hợp trí thông minh về chính trị, tài năng quân sự với những khát vọng ấy thì dân tộc Việt nam sẽ bước lên đài vinh quang để trở thành một trong những dân tộc tiên phong. Có lẽ người dân Việt nam ai cũng mơ ước đến ngày mà cái tên Việt Nam không chỉ là biểu tượng cho ý chí và lòng dũng cảm mà còn là biểu tượng cho trí thông minh và những đỉnh cao trí tuệ và văn hoá để góp phần xứng đáng vào nền văn minh nhân loại. Có ngọn lửa của lòng nhiệt tình và mê say chưa đủ còn phải có trí thông minh và phương pháp đúng đắn để ngọn lửa ấy toả sáng.
Tất nhiên lòng yêu nước không phải tự dưng mà có mà nó phải được rèn luyện và thử thách. Ngay từ bé người dân Việt Nam đã được giáo dục về lịch sử chống ngoại xâm của dân tộc và tấm gương của các anh hùng. Tuy rằng người Việt về bản chất không hiếu chiến nhưng lại rất kiên cường trước áp lực ngoại xâm và không dễ đầu hàng số phận.Nhưng cũng có lẽ lòng khát khao độc lập quá lớn đã làm cho người Việt dễ dàng chịu đựng những khó khăn nhiều khi do lỗi của tầng lớp lãnh đạo người Việt vì dù sao vẫn là người Việt Nam và sự phản kháng chỉ là khi lâm vào hoàn cảnh bất đắc dĩ. Điều này có thể hiểu được nếu nhìn vào lịch sử Việt Nam các cuộc khởi nghĩa nổi dậy của nhân dân chống chính quyền của người Việt không nhiều. Điều này sẽ mang đến hậu quả tiêu cực là nhiều khi những người cầm quyền ít bị áp lực phải luôn đổi mới để tốt lên
Việt nam có một vị trí địa chính trị khá đặc biệt. Là cửa ngõ của Đông Nam Á lại ở ngay cạnh người khổng lồ Trung Quốc nên trong lịch sử chúng ta đã là mục tiêu dòm ngó của các thế lực ngoại xâm. Điều đó đã tạo cho lịch sử Việt Nam những nét bi hùng. Nhưng vị trí đó cũng là điều kiện thuận lợi cho chúng ta trong việc thông thương với các nước và phát triển kinh tế.Tuy vậy việc tăng cường khả năng quốc phòng là rất quan trọng. Nước ta giáp với biên giới ba nước : Trung Quốc, Lào và Cam pu chia đồng thời có bờ biển dài phía đông và đông nam. Những cuộc xâm lược có thể có từ phía Lào trong tương lai gần là điều khó xảy ra. Đối với Cam pu chia cũng vậy tuy khả năng có lớn hơn nhưng tiềm lực về mọi mặt của CPC không thể so sánh với Việt Nam, có chăng là xung đột biên giới mà thôi. Vấn đề là ở người láng giềng Trung Quốc to lớn ở phái bắc. Tuy quan hệ giữa hai nước về mặt hình thức vẫn tốt đẹp nhưng nguy cơ chiến tranh và nhất là tranh chấp vùng biển đông không phải là không có. Tất nhiên chúng ta luôn mong muốn tình hữu nghị lâu dài với Trung Quốc nhưng việc củng cố khả năng quốc phòng là không thừa. Tất nhiên cuộc chiến tranh, nếu có (dù chúng ta sẽ hết sức tránh ) với Trung Quốc nhiều khả năng là cuộc chiến tranh không kéo dài và cách lựa chọn thông minh nhất của chúng ta là hình thành trận tuyến nhiều lớp để chặn đứng bước tiến của đối phương. Nếu điều này không thể thực hiện được chúng ta sẽ phải thực hiện kháng chiến trường kỳ. Bờ biển dài của chúng ta cũng là điều kiện thuận lợi cho những cuộc xâm lăng của các thế lực khác không có chung đường biên giới trên bộ
Muốn biết được chính xác Việt Nam sẽ đi về đâu ta cũng cần biết thế giới sẽ đi về đâu tức là các xu hướng chủ yếu chi phối sự phát triển của nhân loại trong tương lai. Thế giới ngày hôm nay đã khác với thế giới của những năm sôi sục trong cuộc đối đầu giữa hai hệ thống thế giới dù rằng vẫn còn tồn tại một số nước theo định hướng xã hội chủ nghĩa. Con người bây giờ đã khôn ngoan hơn và những cái đầu tỉnh táo đều hiểu rằng khó có thể đánh bại đối thủ về hệ tư tưởng bằng các biện pháp dùng vũ lực .Nhưng cuộc chiến đấu chưa kết thúc mà nó chỉ diễn ra dưới các hình thức tinh vi và "nhẹ nhàng" hơn mà thôi. Cả các nước tư bản phát triển và các nước theo định hướng XHCN đều học hỏi lẫn nhau để tồn tại và phát triển tuy vẫn không khi nào từ bỏ việc khẳng định con đường phát triển của mình là phù hợp với quy luật của lịch sử.
Thế giới ngày nay phát triển với tốc độ chóng mặt thì nhu cầu về năng lượng và các sản phẩm khai thác từ thiên nhiên ngày càng tăng. Các nước lớn đều muốn duy trì sự phát triển kinh tế của mình bằng mọi giá và xung đột về lợi ích là điều khó tránh khỏi. Chính vì muốn duy trì vị trí của mình mà một số nước ra sức áp đặt những luật lệ và cách sống của mình cho phần còn lại của thế giới bằng mọi cách kể cả bằng chiến tranh.

Thời đại ngày nay là thời đại khủng hoảng về ý thức hệ, khủng hoảng niềm tin. Các nước XHCN mặc dù vẫn lấy CN Mác - LêNin làm cơ sở lý luận và nền tảng tư tưởng cho mình những cũng phải thừa nhận rằng lý luận của Mac và LêNin cần phải được bổ xung và phát triển để phù hợp hơn với cuộc sống đã có quá nhiều thay đổi so với thời đại mà lý luận ấy ra đời dù rằng CN Mac-LêNin xây dựng trên nền tảng một cái nhìn biện chứng về sự vật, đặt sự vật trong sự phát triển của chính nó và mối liên hệ với phần còn lại của thế giới khách quan. Còn các nước tư bản phát triển luôn đưa ra các học thuyết cho từng giai đoạn phát triển cũng như trong từng lĩnh vực của đời sống trên cơ sở những tư tưởng của các nhà cách mạng đã làm tiền đề cho các cuộc cách mạng của giai cấp tư sản ở các nước đó trong lịch sử mặc dù những điều tốt đẹp của nó đã bị mai một đi nhiều. Tương lai của thế giới thuộc về những người đưa ra được một hệ tư tưởng tiên tiến không những có thể giải thích được các quy luật của tư nhiên và xã hội loài người mà còn đề ra được phương pháp để xây dựng một xã hội công bằng, bác ái và dân chủ. Hệ tư tưởng ấy sẽ trở thành niềm tin cho con người trên con đường đi tới tương lai.
Thời đại ngày nay là thời đại khoa học kỹ thuật phát triển như vũ bão. Con người ngày càng khám phá ra nhiều những bí ẩn và quy luật của tự nhiên và dùng nó để phục vụ đời sống của mình. Nhưng dường như khoa học càng phát triển con người càng nhận thấy sự bao la và sâu thẳm của tự nhiên và tất yếu là sẽ dẫn đến những khủng hoảng về niềm tin của con người vào khoa học. Để khắc phục tình trạng khi mà những khám phá của con người lại phủ nhận những gì mà trước đây họ cho là chân lý cần có sự liên kết giữa các ngành khoa học và triết học để tạo ra một lý thuyết thống nhất về thế giới tự nhiên. Lý thuyết đó sẽ là sự kết hợp giữa các quy luật phổ biến và các quy luật riêng biệt cũng như giữa các quy luật tất yếu và các quy luật ngẫu nhiên.Tức là ta sẽ nhân thức được "ý thức ẩn chứa trong vật chất" hay "linh hồn của vật chất".Khi đó con người sẽ có được niềm tin vào khoa học và một thời đại mới cho khoa học sẽ được mở ra. Tất nhiên khi mà khoa học đã có được những bước tiến như vậy công nghệ sẽ có những bước tiến vượt bậc. Ngoài những ngành công nghệ mũi nhọn như : công nghệ thông tin, công nghệ sinh học, vật liệu mới v.v. một ngành khoa học công nghệ sẽ phát triển nhanh chóng : ngành nghiên cứu và ứng dụng những hiểu biết về tầng sâu ý thức con người vào cuộc sống. Khi mà con người đã từng bước làm chủ được trí tuệ và tình cảm của chính mình thì khả năng nhận thức thế giới sẽ tăng lên nhanh chóng và hàng loạt những vấn đề hiện còn làm nhức nhối chúng ta sẽ có cơ hội được giải quyết. Trong tương lai một xu thế tất yếu là sự định hướng của triết học đối với khoa học khi mà những kiến thức khoa học mà con người có được sẽ được tổng quát hoá bằng ngôn ngữ triết học.
Phát triển kinh tế luôn là vấn đề quan trọng hàng đầu của mỗi một quốc gia trong suốt quá trình lịch sử. Phát triển kinh tế ở Việt Nam trong tương lai sẽ như thế nào là vấn đề nhiều người quan tâm.Trước hết tôi xin trình bày những suy nghĩ chung của mình về vấn đề này.
Thực chất của việc phát triển kinh tế là sản xuất ra của cải vật chất đáp ứng những nhu cầu của con người với số lượng hợp lý và chất lượng ngày càng cao. Để làm được điều đó người ta thường dùng ba biện pháp : cải tiến công cụ lao động - cải tiến phương pháp lao động - cải tiến quá trình quản lý lao động và phân phối sản phẩm. Tất nhiên điều đó chưa đủ để bảo đảm cho nền kinh tế phát triển bền vững và hiểu quả. Nó còn phải kết hợp với một chiến lược phát triển hài hoà giữa các ngành kinh tế để chúng có tác dụng thúc đẩy lẫn nhau một cách tốt nhất và một chính sách tiền tệ hợp lý. Việc bảo đảm một môi trưỡng xã hội ổn định và các chính sách quản lý vĩ mô thích hợp sẽ làm cho nền kinh tế tăng trưởng bền vững
Đặc điểm nổi bật của Việt Nam là có nền kinh tế đang trong giai đoạn đầu của quá trình phát triển công nghệ cao, nền sản xuất đan xen giữa nhiều trình độ phát triển khác nhau và chưa đạt được độ ổn định cần thiết. Tuy vậy tiềm năng về con người lại rất lớn. Đây là lợi thế của chúng ta. Nhưng cái mà Việt Nam còn thiếu là sự chuyên nghiệp ở trình độ cao, tức là các chuyên gia được đào tạo chuyên sâu về một lĩnh vực nào đó cũng như những người có khả năng bao quát một quy trình công nghệ, dạng như các tổng công trình sư. Ngay trong kinh tế cũng cần có một khát vọng rất lớn để vươn tới sự hoàn thiện và mơ ước xây dựng được các tập đoàn kinh tế mang tính chuyên nghiệp có khả năng hoàn thành các công việc khó khăn và có doanh thu lớn. Nhưng đồng thời với xu hướng này là việc xây dựng các doanh nghiệp chuyên sâu tập trung hàm lượng trí tuệ lớn để chất xám có thế mang lại lợi nhuận cao. Một việc vô cùng quan trọng là cần có những nhà hoạch định chính sách về kinh tế ở tầm vĩ mô có khả năng nắm bắt được xu hướng phát triển của nền kinh tế thế giới và trong nước để đề ra các chính sách phát triển thích hợp mà người ta vẫn gọi là " đi tắt đón đầu ". Lịch sử phát triển của thế giới đã cho thấy lợi ích to lớn mang lại của việc nắm bắt kịp thời các xu thế phát triển của nhân loại