Những trận không chiến trên bầu trời Bắc Việt, 1965-1972 (Phần 1)

Tư liệu tham khảo để trả lời câu hỏi ta bắn bao nhiêu đạn trong chiến dịch Điện Biên Phủ trên không 12/1972.
Lương Hữu Sắt - Nguyên Cục trưởng cục ...(?)
Hồi ký trong cuốn "Bay trong chớp lửa", 2002.
Người phỏng vấn: " Có phải trong chiến dịch 12 ngày đêm đó ta đã gần hết đạn?"
Lương Hữu Sắt: "Không đúng. Ta vẫn còn rất nhiều đạn, nhưng chỉ có điều chưa kịp lắp ráp mà thôi".
...
Do đường biển qua cảng Hải phòng bị địch phong toả, chỉ còn đường nhận đạn duy nhất là qua hệ thống đường sắt nối từ Liên Xô tới Việt nam thông qua Trung quốc. Liên xô giúp ta tên lửa, còn Trung quốc giúp ta vận chuyển qua lãnh thổ nước bạn.
Cứ một tuần có một chuyến tàu lửa chở đạn về đến Đồng Đăng. Các tiểu đoàn kỹ thuật phải cử xe lên cẩu đạn về kho bãi bí mật để lắp ráp.
Đạn không được gửi nguyên chiếc, mà chia thành từng module cho vào hòm: đầu đạn một hòm, cánh tên lửa một hòm, thùng nhiên liệu một hòm...Lí lịch tên lửa không được gửi kèm tàu, mà do chuyên gia Liên Xô trực tiếp mang sang theo đường bay [1].
Các chuyến tàu đều tới trong đêm. Mọi công việc bốc dỡ vận chuyển phải hoàn thành trong đêm để tránh bị địch trinh sát phát hiện. Phải qua 4, 5 đêm mới bốc dỡ chuyển hết một đoàn tàu. Và cứ sau một tuần thì lại có đoàn tàu mới về. Các thứ nhận được được vận chuyển tiếp về theo đường Đồng Đăng - Hải phòng và Đồng Đăng - Hà nội.
...
Khối lượng công việc lớn, vũ khí nhiều, nhưng thật tuyệt vời, không có một quả tên lửa nào bị lạc hòm, mất tài liệu lí lịch.
...
Trong 3 đêm đầu, 18-20 ta do không bị bất ngờ nên các tiểu đoàn tên lửa đủ đạn để đánh. Có một số mục tiêu B52 phải bắn 3 quả một lần.
Đêm 18 ta bắn rơi 3 chiếc, đêm 19 2 chiếc, đêm 21 7 chiếc.
Tuy nhiên bắt đầu từ ngày 21, hiện tượng khan hiếm đạn đã trở nên phổ biến.
Trên nhắc nhở chúng tôi. Tôi và đồng chí Cục phó ? xuống tận trận địa lắp tên lửa ở Phùng để đốc thúc công việc.
Ở Hà nội lúc đó có hai đoàn tên lửa là H61 và H57. Mỗi đoàn gồm có 4 tiểu đoàn tên lửa và 1 tiểu đoàn kỹ thuật.
...
Chúng tôi xuống trận địa lắp ráp đạn của đoàn H57... Hoá ra, các thành phần tên lửa để ở 3 bãi khác nhau và chỉ có một dây chuyền lắp đạn. Muốn lắp đạn phải cẩu thành phần tới dây chuyền, nhưng lại chỉ có duy nhật một cần cẩu cho tất cả...Anh e đã làm việc cật lực, với Phong trào thi đua quyết tâm trả thù giặc Mỹ. Tuy nhiên, năng suất lặp đạn vẫn rất thấp, anh e mệt mỏi, suy kiệt, khi chúng tôi đến đã có người ngủ gục ngay tại dây chuyền lắp ráp.
Chúng tôi đề nghị cho tiểu đoàn kỹ thuật ? vừa từ trong ra về hỗ trợ cho đơn vị lắp đạn; Đưa cả 3 kho bãi về một chỗ; cung cấp đường sữa và thuốc chống buồn ngủ cho đến từng chiến sỹ; cải tiến hợp lý hoá để từ việc chỉ lắp ráp được 8 đạn/ngày theo tiêu chuẩn lên thành 20 đạn / ngày.
Qua 3 ngày 22, 23, 24 tình hình đã tạm được giải quyết, và cũng là lúc địch tạm dừng ném bom ngày Noel. Đêm 26/12, địch tổ chức đánh lớn với hơn 110 B52 và 105 lượt máy bay chiến thuật đánh phá ác liệt Hà nội trong một đợt, các đơn vị tên lửa đã có đủ đạn. Đêm đó ta bắn rơi 8 chiếc B52.
Do phán đoán trước được địch, ta di chuyển ngay dây chuyền lắp ráp đạn, nên khi địch đánh trả đũa vào khu vực thì chỉ còn mấy cái máy hỏng.
kqndvn:
[1]: Mỗi tên lửa cũng giống như máy bay cần có một lí lịch (Của máy bay thì ghi rõ số lần bảo dưỡng, ngày bảo dưỡng, thời gian động cơ, các lần hỏng hóc, các linh kiện nội dung gì, nguồn gốc xuất xứ, cải tiến thề nào, nội dung chập chờn...) Không có lí lịch thì không biệt được tình hình vũ khí, và dùng sẽ rất không an toàn.
Không biết lí lịch của tên lửa thì ghi gì? Mong bạn Lehahai nếu biết giải thích hộ.
Qua đoạn hồi ký trên của cán bộ Quân chủng phụ trách cung cấp đạn dược về tình hình lắp ráp tại chỗ lúc đó, cộng với tài liệu của tướng Hoàng Văn Khánh về việc rút đạn ở khu vực khác bổ trợ cho chiến trường Hà nội, có thể ước đoán ta chỉ bắn cỡ trên dưới 40-50 đạn/ngày - hay ~500-600 đạn trong cả chiến dịch. So với số liệu Mỹ ước đoán là 884 đạn - 1200 đạn thì ít hơn 25%-50%.
Đêm đầu tiêu 18/12/72 số liệu chính xác là 34 đạn. Trước đó, ngày 26/04/72 số liệu chính xác của ta riêng Hải phòng bắn 90 đạn nhưng chỉ được công nhận bắn rơi một chiếc - không có bằng chứng, và cùng hôm đó Hà nội bắn hàng chục đạn ... vào mây, vì B52 hoá ra lại kô vào - Hoàng Văn Khánh.

http://perso.wanadoo.fr/patrick.guenin/cantho/vnnews/testmis.htm
Tai nạn tên lửa
Le Vietnam Aujourd''hui (Việt nam ngày nay).
Test missile kills four in northern Vietnam
HANOI - Four villagers were killed instantly when a Russian-made test missile blew up while they were extracting its explosives, an official said Wednesday. The blast was so strong that more than 100 villagers were called to help search for remains Monday in Bien Son village in Bac Giang province, 90 kilometers (56 miles) northeast of Hanoi, said a local government official who spoke on con***ion of anonymity.
Vi Van Ten, 31, and his wife found a SAM2 missile in the jungle near their home Monday morning that had landed unexploded following a recent drill by a nearby missile unit, he said. Vi then invited his relatives Vi Van Kim, 30, and Vi Van Vinh, 21, to help work on the missile to remove its explosives to sell for dynamite fishing, the official said.
The three men had extracted some 20 kilograms (44 pounds) of explosives when they invited another man, Nong Van Thanh, 21, to help them and then the accident occurred, he said. The Vietnamese army had sent troops to look for the unexploded missile, but they could not find it. They also warned villagers of its danger and asked them to inform the unit if the explosive was spotted, he said.
The Associated Press - December 24, 2003.

U.S. Air Force Combat Casualties
1961 - 1973
Vietnam Conflict
1,741 Killed in Action
931 Wounded in Action
Killed in Action Breakdown:
1,445 were fixed-wing air pilots and crewmen
76 were helicopter pilots and crewmen
164 were ground personnel
56 were assorted support personnel
Medal of Honor Recipients - USAF: 12
U.S. Air Force Aces: 1

Chronological Happenings
United States Air Force
Vietnam Conflict
1954 thru 1973
FRENCH INDOCHINA WAR
13 March - 8 May 1954
In the Battle of Dien Bien Phu,
3 USAF mechanics are captured by the
*********, but released after the battle
5 October 1961
507th Tactical Control Group Detachment
becomes operational, signaling the first
U. S. Air Force involvement.
4400 CCTS/ 1st Air Commando Group
follows shortly thereafter
15 November 1961
USAF 2nd Advanced Echelon,
later designated Division, is activated
in Bien Hoa
24 December 1964
"Operation Barrel Roll" commences,
USAF begins strikes in Laos
8 February 1965
USAF performs it''s first retaliatory air strike
on the North Vietnamese Army (NVA)
2 March 1965
"Operation Rolling Thunder" commences
Massive air strikes and raids on the NVA
take place
NOTE
By the end of 1965, 171 U.S. aircraft are lost,
and Captain Hayden J. Lockhart becomes
the first Air Force pilot to be taken prisoner
by the North Vietnamese
3-5 April 1965
United States planes are attacked by the
North Vietnamese Air Force for the first time
17 June 1965
"Operation Arc Light" commences
Under the aegis of SAC, B-52''s fly from Guam
to begin bombing raids in South Vietnam, later
extended throughout Indochina
10 July 1965
Two F-4C crews down 2 MIG-17''s in the first
U.S. Air Force air-to-air victories in Vietnam
2 December 1966
Single day record of 8 U.S. planes downed in
the Hanoi area, North Vietnam
2 January 1967
In the biggest aerial dual of the Vietnam war,
the U.S. Air Force downs 7 Communist MIG-21''s
over the Red Delta River, North Vietnam
13 May 1967
The 8th TFW also downs 7 MIG-21''s
11 March 1968
Lima Site 85 in Laos is overrun by the NVA.
12 USAF technicians are Killed in Action on
Phou Pha Thi Mountain
31 October 1968
"Operation Rolling Thunder" terminated
U.S. Losses:
922 aircraft
24 February 1969
Sgt. John Levitow becomes the first Air Force
enlisted man to win the Medal of Honor since
World War II
18 March 1969
"Operation Breakfast" commences
During a 14 month period ending in
April 1970, B-52 strikes called "Menu"
bombings were conducted inside Cambodia
4 July 1969
My adopted POW/MIA is shot down as was his wing man
Coordinates
191700N - 1030600E
(UG004331)
21 November 1970
A major raid takes place on the
Son Tay POW camp ....
39 airmen participate
10 December 1971
In the heaviest single-day loss since
December 1966, three US F- 4 Phantom
jets are shot down over Noethern Laos
and North Vietnam ..... One more F- 4 is
shot down on the 19th
17 February 1972
Three U.S. planes are shot down by enemy
surface-to-air missiles during the 29 hour
"limited duration" bombing of North Vietnam
6 - 9 April 1972
U.S. planes fly over 225 missions, pounding
NVA troops and missile emplacements above
and below the DMZ ....
2 U.S. planes are downed by SAM-2 missiles
7 May 1972
U.S. jets battle 5 Mig''s and shoot down 1 just
North of the DMZ in the biggest battle in
Indochina in 3 years
10 May 1972
"Operation Linebacker 1" commences.
3 U.S. planes are lost as 150 - 175 U.S.
aircraft hit their targets over the Hanoi area and
Haiphong Harbor
2 September 1972
In air battles that took place during the
Spring Offensive, 47 Mig''s are shot down and
18 U.S. planes are downed
18 - 29 December 1972
"Operation Linebacker 11" commences.
("Christmas Bombing")
This was the most concentrated air
offensive of the war.
U.S. aircraft drop more than 40,000 tons of
bombs over Hanoi and Haiphong.
15 B-52''s, and 12 other U.S. aircraft are
lost, along with 43 fliers Killed in Action,
and 41 taken POW
9 February - 15 August 1973
Units of the 7th Air Force based in
Thailand, as well as the 43rd Strategic
Wing on Guam, fly missions over Cambodia,
concluding the following:
"Operation Arc Light"
and
"Operation Freedom Deal"
12 - 17 February 1973
"Operation Homecoming" commences.
The first of 325 airmen POW''s are released
29 March 1973
The last known 67 POW''s are released
Nguồn: http://members.tripod.com/~vet4/airforce.html

On 4 July 1969, Col. Fallon and another A-1 pilot were ordered to
check out enemy activity near the town of Xiangkhoang at the edge
of the Plain of Jars in Northern Laos.
The flight was led by Col. Fallon, call sign "Firefly 26", and his
wingman, "Firefly 27".
Col. Fallon took his plane down low to observe the Pathet Lao
positions, circled and came back for another pass.
Col. Fallons plane was hit by enemy ground fire while flying
only about 100 feet above ground, but Fallon bailed out.
Col. Fallon reached the ground safely between two 4500 foot ridges.
Pathet Lao troops and machine gun emplacements were on both
ridges, making it difficult for Fallon to move.
Col. Fallon''s wingman called for assistance and rescue teams, and
tried to give Col. Fallon some cover fire.
"Firefly 27" was also hit, but continued to lay protective fire until
he was forced to leave the immediate area.
"Fire fly 27" was in trouble, and subseqently made a crash
landing across the border in Thailand.
Col. Fallon maintained radio contact with the planes above,
but they were unable to rescue him because of intense ground
fire from large numbers of Pathet Lao troops.
The troops were converging on Col. Fallon, and his last transmission
received was .... "Put it all around me, I''m hit"
Nguồn: Như trên

Ghi chép trong cuốn "Bay trong Chớp lửa"
Vợc chồng phi công Thương binh Nguyễn Hồng Sơn (Sơn A) tìm về thắp hương người bạn thân, cùng quê, Ý yên Nam Định đã hy sinh 30 năm về trước.
...
Năm 65, Nguyễn Hồng Sơn và Nguyễn Văn Phúc ở trong đoàn học viên hơn 100 người được đưa sang trường đào tạo không quân số 3 tại Cẩm Châu, Đông bắc Trung quốc học tập (Mig-17). Trước đây đã có 2 đoàn tới học tập tại đây, trong đó có nhiều người đã trở thành các lãnh đạo cao cấp của đất nước.
...
Năm 68, đoàn được chuyển đến học ở trường không quân số 12 ở phía nam Trung quốc, chuyển loại sang Mig-19. Chuyển sang loại máy bay mới, anh em ai cũng vui mừng, vì Mig-19 có tốc độ bay vượt tốc độ âm thanh.
Đang trong khi học, Phúc nhận được tin đau lòng: bố anh, giám đốc nhà máy ? đã trúng bom địch hy sinh. Nén đau thương, anh lao vào học tập...
Đến cuối năm 68, đơn vị về nước. Trong số hơn 100 người lúc đi, chỉ còn cỡ 30 chở thành phi công. Một số còn lại do điều kiện sức khoẻ phải chuyển sang làm công tác khác.
...
Đơn vị đóng quân ở Sân bay Yên bái...
Không quân địch hung hăng bay trên kiểm soát khu vực sân bay, ngông cuồng thả bình xăng phụ trên có sơn dòng chữ tiếng Anh: "Thách đố phi công Yên bái lên không chiến".
Ngày 8/05/1972, biên đội 4 chiếc Mig-19 gồm Nguyễn Ngọc Tiếp, Nguyễn Đức Tiệm, Nguyễn Hồng Sơn (Sơn A) và Phạm Hùng Sơn (Sơn B) được lệnh xuất kích đánh địch.
Khi vừa lên khỏi mây, các anh đã thấy ngay địch ở trước mặt. Biên đội trưởng vội bấm micro hỏi sở chỉ huy có "phượng hoàng" hoạt động ở trong khu vực hay không? (mật danh chỉ Mig-21, hỏi đề phòng nhỡ máy bay trung đoàn bạn cũng đang tham chiến trong khu vực).
Quyên cả mật ngữ, Sơn B hét lên: "F-4 đấy". Cả biên đội lao vào công kích. Rất may, do thời thiết xấu nên địch không phát hiện được máy bay ta. Hồng Sơn đuổi theo một chiếc F-4, bắn loạt thứ nhất...trượt, loạt thứ 2...trượt. Anh bình tĩnh đuổi theo, chỉnh vòng quay máy ngắm rồi bắn tiếp loạt cuối cùng tiêu diệt máy bay địch. Cùng lúc đó, một máy bay khác cũng bắn rơi một chiếc F-4 nữa. Cả biên đội về đến sân bay an toàn.
Đấy là trận thắng đầu tiên của trung đoàn tiêm kích Mig-19 số hiệu 925.
Phúc đến bắt tay Sơn, quyết tâm cũng sẽ bắn rơi máy bay địch.
Không phải chờ lâu, ngày 10/05/72, cay cú vì bị ta bắn rơi 2 chiếc F-4, không quân địch tổ chức đánh trả đũa vào sân bay. Đơn vị xuất kích lên đánh trả. Nguyễn Văn Phúc đã bắn rơi một chiếc. Khi địch đã trúng đạn, anh vẫn lao theo bắn bồi, bắt phải rơi tại chỗ.
Khi về đến sân bay, Sơn hỏi Phúc tại sao lại không thoát li sau khi bắn trúng máy bay địch, Phúc bảo anh muốn tận mắt thấy máy bay địch rơi tại chỗ.
Đoạn phim có một không hai do máy quay đặt trên máy bay của Phúc ghi lại từ lúc ngắm bắn, đến loạt đạn đầu trúng địch, rồi máy bay địch bốc cháy đâm đầu xuống đất, đã trở thành thước phim vô cùng quý giá, được lưu trữ tại bảo tàng Phòng Không - Không quân đường Trường Chinh.
Nhưng chiến thắng nào cũng có giá. Ngày 11/06, địch đổi thủ đoạn vào đánh phá. Đơn vị nhận báo động xuất kích một biên đội 4 Mig-19. Ta đã bị lừa, 2 chiếc bay cao đơn vị nhìn thấy chỉ là nghi binh. 2 chiếc khác bay thấp đã bất ngờ bắn tên lửa vào đội hình 2 chiếc Mig-19 đi sau. Nguyễn Văn Phúc bị trúng tên lửa hi sinh. Nguyễn Hồng Sơn nhảy dù do phản xạ. Do bị bắn khi còn ở độ cao thấp, dù chỉ vừa kịp ổn định hết lúc lắc thì đã chạm đất, Sơn bị chấn thương cột sống.
Được kqndvn sửa chữa / chuyển vào 23:57 ngày 25/11/2005

Liên quan đến trận đánh 10/05/1972 bên trên, cuốn lịch sử Trung đoàn 927 (Đoàn Lam Sơn) cho thêm một số thông tin sau:
Chỉ riêng ngày 10/05/1972, ta xuất kích hơn 30 lượt Mig của các trung đoàn.
Ngoài biên đội 2 Mig-21 của trung đoàn 921 chiến thắng bắn rơi 2 F-4 (Lê Thanh Đạo+Vũ Đức Hợp), 2 biên đội 4 Mig-21 của trung đoàn 921 bắn rơi 2 chiếc F-4 thì bị địch bắn rơi 2 chiếc, hi sinh 2 phi công. Một biên đội 4 chiếc Mig-17 của trung đoàn 923 không bắn rơi được chiếc nào, bị địch bắn rơi 3 chiếc, hi sinh 1 phi công. 2 biên đội 8 chiếc Mig-19 của trung đoàn 925 bắn rơi 2 chiếc F-4, bị địch bắn rơi 2 chiếc, hi sinh 2 phi công.

Phía nước ngoài viết về trận đánh này như sau:
http://www.acig.org/artman/publish/article_345.shtml
Đây được coi là một trong những ngày không chiến đẫm máu nhất trong cuộc chiến tranh trên không ở Việt nam.
Tư liệu này có một số sự khác biệt với số liệu của ta.
Ví dụ trận ngày 10/05 biên đội Đặng Ngọc Ngự và Nguyễn Văn Nghĩa khi vừa xuất kích đã bị địch bắn rơi số 2 rơi ngay ở đầu đường băng. F-4 ngay lập tức gặp phải ground fire quyết liệt, nên tìm cách quay về. Ngự tranh thủ quay lại phản kích nhưng hai F-4 của địch đã báo động kịp thời cho nhau, nên ngoặt gấp tránh được tên lửa và về đến hạm an toàn.
Cũng trận đánh này, trong cuốn lịch sử trung đoàn kquân 927 thì đúng là Nghĩa bị bắn rơi, nhưng Ngự đã kịp quay lại phản kích bắn rơi 1 F-4.
Ghi chép về trận đánh này trong cuốn "Đọ cánh" hoặc "Tia chớp giữa bầu trời" nói rằng Ngự biết Nghĩa bị bắn rơi và đã hi sinh ngay khi vừa mới rời mặt đất, cánh vẫn còn tròng trành. Anh bình tĩnh "bò" máy bay sát đất, tích luỹ dần tốc độ rồi bằng kỹ thuật lái điêu luyện đã quay lại phản kích bắn rơi một chiếc F-4.
Lưu ý là trong bài này có nói là phía Mỹ chưa bao giờ công nhận chiếc B-52D mà Việt nam tuyên bố Phạm Tuân đã bắn rơi đêm 27/12/72, đơn giản là không có bất cứ một chiếc B-52 nào của không quân Mỹ bị bắn rơi đêm đó cả.
Có một số tài liệu ghi Phạm Tuân và Vũ Xuân Thiều bắn rơi B-52 đêm 27 và 28/12. Một số tài liệu khác ghi đêm 28, 29/12. Sự khác biệt này được giải thích là do Mỹ chuyên đánh B-52 từ tối hôm nay đến rạng sáng hôm sau giờ Hà nội, nhưng lúc đó theo giờ Mỹ thì vẫn thuộc ngày cũ, nên hai bên ghi nhận bị lệch nhau về ngày tháng.
Chính xác hơn có lẽ phải nói là đêm 27 rạng sáng 28 và đêm 28 rạng sáng 29/12.

Năm 2002, Bắc Triều tiên chính thức thừa nhận phi công của họ đã tham chiến ở Việt nam.
Mysterious MiG: this is a reconstruction of the MiG-21 #2, clearly seen by Maj. Roger Locher from a range of barely 300ft when it almost collided with Oyster 1 during the engagement on the morning of 10 May 1972. In the following moments, Maj. Lodge turned behind this MiG in an attempt to shot it down, in turn exposing the tail of his aircraft to four J-6s that were approaching from the other side. Maj. Lodge did not survive the mission to tell the story, but in an interview for the Red Baron report, Maj. Locher recalled that this MiG wore a blue serial 53 and had its ****pit trimmed in blue. While the last detail is exceptionally unusual - then, there is no pictorial evidence of any MiG-21s of any air force being ever painted this way - the serial was probably applied in this manner, clearly indicating the origin of the aircraft: the USSR. If the pilot was Soviet remains unclear. Surely enough, a closer research about the Vietnamese reports about air battles over North Vietnam usually do not mention any kind of operations flown by foreign pilots. For many observers, this indicated that no foreign pilots have ever flown missions for the North Vietnamese air force, except perhaps one or two. In fact, however, in 2002 the North Koreans openly admitted their pilots to have flown for the SRVAF in the 1960s. A similar confirmation from the USSR-archieves is still not appearing.

Randy ?oDukê? Cunningham là phi công aces 'ầu tiên của cuTc chiến tranh Vi?t nam (?) v>i 5 victories.
http://www.dukecunningham.org/phorum/read.php?f=1&i=274&t=274
T. bay của Cunningham trong mTt ngày, 10/05/1972, bắn rỈi 3 Mig-17. NhỈng bản thân chiếc F-4 của họ cũng b< bắn hạ, phải nhảy dù, nhỈng 'ã 'Ỉợc cứu thoát. Cunningham cho rằng b< SAM bắn rỈi. NhỈng qua ''i chiếu so sánh sử li?u bên Vi?t nam, nhà nghiên cứu ngỈời Hungary phát hi?n 'úng hỈn là Cunningham 'ã b< phi công Lê Thanh Đạo bắn hạ.
www.history.navy.mil/nan/backissues/2000s/2002/so02/proread.pdf
ĐỈợc kqndvn sửa chữa / chuyfn vào 01:58 ngày 26/11/2005
u?c chiangshan s?a vo 11:47 ngy 26/11/2005