Niên hiệu Tông trong các đời Vua Việt Nam ..

Nhờ Mod sửa tên topic này lại là: "Chữ "Tổ" và "Tông" trong miếu hiệu các vị vua Việt Nam" đi ạ.
(Đã PM nhờ vả Mod, nhưng thiết nghĩ post luôn ở đây để mọi người cho ý kiến ạ.
Được nhutran sửa chữa / chuyển vào 00:53 ngày 14/04/2007

Bạn có thể tìm đọc lại các tài liệu trong lịch sử triều Nguyễn về các chúa Nguyễn.
Các chúa Nguyễn, kể từ Nguyễn Hoàng chuyển vào sau Đèo Ngang, đều xưng Vương. Nhưng khi Gia Long lên ngôi Hoàng đế thì truy phong Miếu hiệu cho tổ tiên mình là Hoàng đế hết:
Vì thế Nguyễn Kim (cha Nguyễn Hoàng) được truy phong là Triệu Tổ Tĩnh hoàng đế.
Chúa Tiên - Nguyễn Hoàng là Thái Tổ Gia Dụ hoàng đế
Chúa Sãi - Nguyễn Phúc Nguyên là Hi Tông Hiếu Văn hoàng đế.
Chúa Thượng - Nguyễn Phúc Lan là Thần Tông Hiếu Chiêu hoàng đế.
Chúa Hiền - Nguyễn Phúc Tần là Thái Tông Hiếu Triết hoàng đế.
Chúa Nghĩa - Nguyễn Phúc Trăn là Anh Tông Hiếu Nghĩa hoàng đế.
Chúa Minh - Nguyễn Phúc Chu là Hiển Tông Hiếu Minh hoàng đế.
Chúa Ninh - Nguyễn Phúc Chú là Túc Tông Hiếu Ninh hoàng đế.
Chúa Vũ - Nguyễn Phúc Khoát là Thế tông Hiếu Vũ hoàng đế.
Chúa Định - Nguyễn Phúc Thuần là Duệ Tông Hiếu Định hoàng đế.
Như vậy Nguyễn Kim không có công lập quốc, nên chỉ là Triệu Tổ (Tổ của mọi đời), còn chữ Thái Tổ (Tổ cao quý nhất) thuộc về Nguyễn Hoàng.
Nguyễn Phúc Luân - cha Gia Long - là anh của Nguyễn Phúc Thuần, bị giết, chưa từng làm chúa, nhưng Gia Long lên ngôi truy phong cha là Hưng Tổ, dù thực ra ông này không có công trạng gì.
Do vậy, việc Miếu hiệu là Tổ hay Tông còn tùy thuộc vào đời sau luận bàn. Dù Nguyễn Phúc Luân không có công trạng nhưng vẫn được coi là Tổ, bởi ông là cha của Gia Long.
Tương tự như vậy, Minh Mạng tôn Gia Long là Thế Tổ; Thiệu Trị tôn Minh Mạng là Thánh Tổ, Tự Đức tôn Thiệu Trị là Hiến Tổ; là do ý muốn của chính vua đương kim, cho rằng công đức cha mình sánh ngang với các Tổ, chứ không nhất thiết vị vua đó có thực sự công đức cao như vậy hay không.
Vì thế ở Huế có 4 miếu Tổ:
Triệu Tổ miếu thờ Nguyễn Kim
Thái Tổ miếu thờ 9 chúa
Hưng Tổ miếu thờ Nguyễn Phúc Luân
Thế Tổ miếu thờ từ Gia Long trở đi.

Thừa, nhờ Mod xóa hộ
Được chitto sửa chữa / chuyển vào 02:59 ngày 14/04/2007

À, vậy là đã rõ ràng cả rồi. Mọi thứ đã sáng tỏ. Cảm ơn Chitto đã chỉ ra. Tr biết một mà không biết mười.
Xin nói thêm với mọi người về miếu hiệu các vị vua mà Tr đã nói ở trên. Nhà Nguyễn có 13 vua, nhưng chỉ có 8 miếu hiệu. Tức là có 5 ông vua không có miếu hiệu. Đó là Hiệp Hòa, Hàm Nghi, Thành Thái, Duy Tân, Bảo Đại.
Lý do vì sao thì chúng ta cứ truy về hoàn cảnh lịch sử ắt sẽ thấy. Riêng vua Bảo đại như đã nói thì là vì ông ta là vị vua cuối cùng của vương triều.

Vua cuối cùng vẫn có thể có Miếu hiệu, thụy hiệu nếu đời sau truyn tôn, hoặc con cháu và vẫn còn giữ được hương hỏa.
Chẳng hạn như vua Lê Chiêu Thống là cuối cùng nhà Lê, chết ở Tàu, quần thần vẫn tôn thụy là Nghị hoàng đế, và triều Nguyễn truy tôn là Mẫn đế, chỉ không có Miếu hiệu.
Hoặc Phổ Nghi (niên hiệu Tuyên Thống) là vị vua cuối cùng của Trung Hoa, và đã mất lâu, nhưng đến năm 2004 con cháu nhà Thanh truy tôn miếu hiệu là Cung Tông, thụy hiệu là Mẫn hoàng đế.
Vì thế, nếu con cháu họ Nguyễn Phúc thống nhất thì vẫn có thể truy tôn Miếu hiệu và Thụy hiệu cho vua Bảo Đại và ghi vào Tộc phả như các vị vua trước. Có điều Miếu hiệu ấy có được nhà nước công nhận và ghi vào chính sử không thì chưa biết.

Có một trường hợp khác:
Lê Hoàn là vị vua không có miếu hiệu.
Khi ông tạ thế thì mới chỉ đặt thụy hiệu (Lê Đại hành) do Lê Long Việt (Lê Trung Tông) và Lê Long Đĩnh (Lê Ngọa Triều) còn đang mải "chiến nhau".

Mình xin góp ý một chút. Thật ra triều Tây Sơn cũng có Nguyễn Quang Toản là vị vua sử dụng đến 2 niên hiệu: sau khi bị quân Nguyễn chiếm mất Phú Xuân, phải chạy ra Bắc, nhà vua đã đổi niên hiệu từ Cảnh Thịnh sang Bảo Hưng -- việc đổi niên hiệu này rõ ràng là dựa theo niềm tin thời xưa, muốn xoay chuyển vận trời, càn khôn bĩ rồi lại thái, nhật nguyệt hối rồi lại minh, vân vân và vân vân... Do đó vị vua nhà Nhà Nguyễn bắt giữ và xử tử đúng ra phải gọi là vua Bảo Hưng. Nhưng sử ta có lẽ để cho tiện vẫn gọi Nguyễn Quang Toản là vua Cảnh Thịnh...

Thời Tiền Lê trở về trước không có miếu hiệu. Chỉ từ thời Lý trở đi nước ta mới chịu ảnh hưởng văn hóa phương Bắc, mới có miếu hiệu "Tổ", "Tông" mà thôi.
Còn về thụy hiệu Lê Đại Hành thì như tài liệu sau:
Theo ĐVSKTT:
Lê Văn Hưu nói: Thiên tử và hoàng hậu khi mới băng, chưa chôn vào sơn lăng, thì gọi là [25a] Đại Hành Hoàng Đế. Đại Hành Hoàng Hậu. Đến khi lăng tẩm đã yên thì hợp bầy tôi bàn xem đức hạnh hay hay dỡ để đặt thụy là mỗ hoàng đế, mỗ hoàng hậu, không gọi là Đại Hành nữa. Lê Đại Hành thì lấy Đại Hành làm thụy hiệu mà truyền đến ngày nay là làm sao? Vì Ngọa Triều là con bất tiếu , lại không có bề tôi Nho học để giúp đỡ bàn về phép đặt thụy cho nên thế.

Có nên gọi tên các vị vua theo tên hiệu hoặc tên thường không nhỉ? Tôi thấy gọi tên theo miếu hiệu chỉ là nói tôn kính vậy thôi. Các vị vua có vai trò lịch sử nhất định, khi nhắc đến phải nhắc tên khi còn sống thì hợp lí.

Cũng nghĩ như thế. Nhưng nghĩ lại thì thấy, các đời vua chính thống luôn được đời sau gọi một cách tôn kính bằng miếu hiệu. (chẳng ông vua con, cháu, chắt nào gọi tiên đế cha, ông nội, ông cố mình bằng tên hay niên hiệu cả)
Trường hợp triều đại này lên thay triều đại khác thì sử vẫn ghi công các ông vua trước, coi họ là tiền nhân và tất nhiên vẫn gọi một cách tôn kính bằng miếu hiệu.
Rồi người đời sau cứ theo đó mà gọi, truyền mãi đến sau này, thì thành thói quen.
Nghĩ là vậy, không biết có đúng không.