Niên hiệu Tông trong các đời Vua Việt Nam ..

Thử ví dụ này. Ta quen gọi Lí Công Uẩn là Lí Thái Tổ. Lí Công Uẩn là tên thường của vua Lí Thái Tổ khi ông còn là quân thần của nhà Tiền Lê và khi ông là vua nhà Lí trước khi ông mất. Lí Thái Tổ là tên miếu hiệu, sau khi vua mất.
Nếu như nói: Lí Công Uẩn (tên thật của ông khi đó) được các đại thần nhà Tiền Lê như Đào Cam Mộc, Vạn Hạnh ủng hộ lên ngôi vua thành lập ra nhà Lí thì sẽ thế nào?
Cứ theo thói quen tôn kính gọi theo miếu hiệu bình thường chẳng sao, thời xưa vẫn có tục kị huý. Nhưng khi viết các sự kiện lịch sử ta phải gọi đúng tên nhân vật vào thời điểm diễn ra sự kiện đó chứ nhỉ?
Dùng tên hiệu vẫn đẹp hơn, có phong cách riêng của từng vị, còn hơn là có chữ Tông ở sau, vị nào cũng có cái tên ấy dễ trùng lặp.

Hu hu, đọc đi đọc lại đoạn này vẫn hong hiểu Châu Phi wang dã mún nói cái gì. Trường hợp đó thì người ta vẫn gọi ông là Lý Thái Tổ thôi. Thứ nhất, vì ông là một ông vua ?ochính thống?, được chính các đại thần tiền triều phò lên ngôi. Nhưng cho dù ông có cướp ngôi đi nữa, thì ngoài đời vua bị cướp ra, các đời khác cũng sẽ tôn gọi ông bằng miếu hiệu.

Đành rằng bây giờ mình thấy gọi tên hay niên hiệu vẫn ?ođẹp? hơn. Nhưng Châu Phi wang dã phải nhớ hùi xưa người chép sử là các quan đại thần, một bụng Nho, một đầu phong kiến ?oTam cương ngũ thường? không á. Chuyện gọi thẳng tên các vị tiên đế hay đương kim là một việc đại đại kỵ mờ. Sử của các vị sử quan truyền mãi đến đời sau, rùi người dân thường như mình cũng theo đó mà gọi thôi.
Mà Châu Phi wang dã nhớ cho các vị ấy chữ ?oy? (dài) nghen. Tr hong thit chữ ?oi? (ngắn) trong tên người tẹo nào, huhu.

Tôi hơi dài dòng nhưng ý chung thì không có gì mới. Viết sử thì viết tên thật (tên huý) của nhà vua (Lí Thái Tổ hay các vị vua khác) ở các sự kiện thời điểm nhà vua còn chưa lên ngôi, khi tại vị thì dùng tên hiệu (hoặc niên hiệu) của nhà vua.
Câu hỏi ở sau đó, ý tôi là vầy:
Trước khi lên ngôi vua, vua Lí Thái Tổ (ta hay tôn kính gọi) tên thật là Lí Công Uẩn là quân thần của nhà Tiền Lê thì phải viết là "Lí Công Uẩn lên ngôi vua", chứ không viết là "Lí Thái Tổ lên ngôi vua".
Chứ không có ý khác.

À, giờ thì hiểu òi. (Được tặng hoa cái hiểu liền hà ) Nhưng Tr nghĩ vầy, các nhà chép sử có thể có hai dạng:
1. Người đương thời chép lại chính sự việc đang xảy ra, nhưng vậy, họ không thể gọi tên huý hay niên hiệu đương kim được, như vậy là bất kính. Tr cũng không biết nếu vậy thì họ sẽ gọi bằng gì, vì lúc đó chưa có miếu hiệu, thụy hiệu gì cả. Có thể họ gọi là nhà vua đương triều, hay hoàng thượng, hay gì gì đó, rồi về sau, khi vua mất, người đó hay người chép sử sau sẽ đổi lại bằng miếu hiệu.
2. Người đời sau chép lại sử đời trước. Như vậy, ông ta sẽ viết trong tâm thế là thời cuộc đã đi qua, dù biết rằng lúc chưa lên ngôi nhà vua được gọi bằng Lý Công Uẩn, nhưng ông ta vẫn gọi là Lý Thái Tổ, vì lúc này đã biết rằng Lý Công Uẩn đã trở thành Lý Thái Tổ. Trong suy nghĩ mặc định của mọi người lúc bấy giờ, cái ông ấy (Lý Công Uẩn) chính là Lý Thái Tổ. Thì dù cho nói về ông ta ở thời điểm nào họ cũng sẽ gọi là Lý Thái Tổ. Cho dù ông ta có là quân thần của tiền triều đi nữa, một khi đã lên ngôi cửu ngũ thì ông vẫn đường đường là một vị hoàng đế, là ?ocha? của mọi con dân.
Người bình thường cũng vậy thôi. Mình đâu thể gọi cha của mình bằng tên, cho dù mình viết về ông hồi còn nhỏ. Đây chính là yếu tố không khách quan khi nhà chép sử là bề tôi trong chế độ phong kiến. Họ luôn nhớ mình là con dân trong một triều đại nói riêng và một hệ thống phong kiến tam cương ngũ thường nói chung.
Vả, phải chăng đó cũng chính là chỗ khác nhau giữa việc viết văn (viết tiểu thuyết lịch sử) và việc chép sử? Người viết văn có thể viết đứa bé, cậu bé, chàng Lý Công Uẩn, vua Thuận Thiên, Thần Vũ hoàng đế, Lý Thái Tổ, tùy theo từng giai đoạn, nhưng nhà chép sử thì không thể, lúc nào họ cũng nhớ rằng mình đang viết về nhà vua đương triều, hay về Lý Thái Tổ mà thôi, dù cho đang viết ở bất cứ giai đoạn nào.

Phải rồi, các nhà chép sử hồi xưa đều thế. Hi vọng trong mắt Như Trần hay các bác, tôi không phải là kẻ bất kính với các vị tiên hiền, thánh đế. Bởi tôi viết như vậy, các nhân vật thời xưa ấy quả là tên thật là như thế, gọi tên hiệu, niên hiệu hay miếu hiệu đều là nhân vật ấy, tuỳ vào từng giai đoạn ta nhắc đến mà gọi đều được.
Ngày nay viết sử lại khác, nếu dùng tên huý chắc các ngài không trách cứ đâu nhỉ?
Nếu dùng tên hiệu, niên hiệu chứ không gọi theo miếu hiệu, ngày nay vẫn được, vừa không phạm huý (tên thật), lại vừa không bất kính rồi phải không?
Tặng hoa cho Như Trần, mong không phải vì thế mà chịu hiểu, cũng đừng hu, hu nữa nhé.

Hihi, không ai nghĩ vậy đâu Châu Phi à, Thời cuộc đã qua lâu, người đương thời sẽ nhìn quá khứ với cái nhìn khách quan là lẽ tất nhiên mà. Chỉ có điều mình đang bàn ?ovì sao các vị ấy gọi như thế? nên Tr mới phải dài dòng, hihi.
Ngày nay, mình vẫn gọi tên húy đó thôi. Nhưng nếu các sử gia vẫn dùng miếu hiệu để gọi, thì là vì đã trở thành thói quen mất rùi. Lý Công Uẩn từ lâu trong tâm thức người đời là Lý Thái Tổ. Tuy nhiên, Châu Phi có để ý không, đâu phải ông vua nào người ta cũng gọi bằng miếu hiệu. Có những vị vua quen thuộc với người ta bằng cái tên khác, như Gia Long, Minh Mạng, Thiệu Trị vẫn quen hơn là Thế Tổ, Thánh Tổ, Hiến Tổ... Tất cả đều do thói quen, do tâm thức, ý niệm lèo lái mà thôi. Châu Phi đồng ý hông?

Hi hi, hông phải vì được tặng hoa mà chịu hiểu. Mà vì được tặng hoa nên phấn khởi, đầu óc sáng láng ra á.
Mà gọi là "Như Trân" có phải đơn giản hơn không? "Như Trần" nghe giống... Việt kiều quá. Hi hi.
Cảm ơn hoa, nhé Châu Phi.

Vả, phải chăng đó cũng chính là chỗ khác nhau giữa việc viết văn (viết tiểu thuyết lịch sử) và việc chép sử? Người viết văn có thể viết đứa bé, cậu bé, chàng Lý Công Uẩn, vua Thuận Thiên, Thần Vũ hoàng đế, Lý Thái Tổ, tùy theo từng giai đoạn, nhưng nhà chép sử thì không thể, lúc nào họ cũng nhớ rằng mình đang viết về nhà vua đương triều, hay về Lý Thái Tổ mà thôi, dù cho đang viết ở bất cứ giai đoạn nào.[/size=3]
[/quote]
Bạn có thể tìm bất cứ quyển sử nào của VN để xem Sử gia gọi các vua trước và sau khi lên ngôi thế nào.
Nếu là một người có chức vị, thì sau khi nêu tên húy của người đó, sẽ dùng danh vị, tước vị để gọi. Ví dụ: sau khi viết: phong Lý Đạo Thành làm Thái sư, thì sẽ dùng từ Thái sư để nói đến ông Lý Đạo Thành; sau khi viết Huy quận công Hoàng Đình Bảo thì sẽ chỉ viết Huy quận công (hoặc quận Huy) mà thôi; sau khi viết: phong Đặng Thị Huệ là Tuyên phi, thì sẽ dùng từ Tuyên phi để chỉ bà này.
Nếu tôn quý hơn nữa, hoặc toàn bộ phần sử ấy chỉ để viết về một người, thì sẽ gọi bằng một danh từ chung tôn kính như Ngài, Vua, Hậu, Vương, Bà, Ông...
Trừ khi người viết không tôn trọng người được viết, thì mới dùng lại tên. Chẳng hạn Sử triều Nguyễn đều gọi trực tiếp vua Quang Trung là Huệ, hoặc Văn Huệ, hoặc ngụy Huệ.
Do đó, trong Đại Việt sử ký toàn thư, viết về Lý Thái Tổ sẽ là thế này:
"Vua họ Lý, tên là Công Uẩn...
Mẹ vua họ Phạm, ... , sinh vua ngày 12 tháng 2 năm Giáp Tuất. Khi sinh vua mới ba tuổi...
Đến khi Ngọa Triều băng, vua lên ngôi hoàng đế,... "
Do đó, tên Lý Công Uẩn chỉ phải nhắc đến 1 lần duy nhất ở đầu bài viết, còn về sau dùng từ Vua. Để nói về giai đoạn sau khi lên ngôi có thể dùng miếu hiệu: "Thái Tổ là người nhân từ,....", còn không dùng từ Vua cũng đủ.
Nếu một người trải qua nhiều tước hiệu, thì tùy từng giai đoạn để gọi, hoặc dùng tước vị cao nhất để gọi chung khi kể lại. Chẳng hạn khi nói về Nguyên phi Ỷ Lan có thể viết:
- Thái hậu được vua đặt tên là Ỷ Lan, phong là Nguyên phi,..., phong là Linh Nhân hoàng thái hậu. Thoáng nghe thì buồn cười vì vua lại đặt tên cho Thái hậu ! Nhưng lại không vô lý nếu chữ Vua kia để chỉ Lý Thánh Tông.
Tương tự như thế là cách gọi người thân của chính mình thôi. Bạn sẽ viết trong nhật ký về mẹ của mình thế này chẳng hạn: Khi còn bé, mẹ đi chơi với cậu...., trước khi mẹ lấy ba,... , chứ không ai dùng tên cả.
Trong sử cũng vậy, tên chỉ nói 1 lần, sau đó dùng danh hiệu, tước vị, hết.

Tất nhiên đến thời đại này, nếu thích thì người ta vẫn cứ viết tên hết.
Cũng bởi quan niệm thay đổi. Trước kia gọi tên húy ra là không tôn trọng, thì nay không thế, gọi tên là chuyện bình thường.
Tuy nhiên, hiện giờ, để tôn trọng thì không nên gọi chỉ bằng tên, mà nên gọi đủ cả họ tên. Nếu gọi tên thì cần kèm hiệu.
Cho nên nếu muốn nói về vua Lý Thái Tổ thì có thể gọi là Lý Công Uẩn, chứ không thể gọi là Uẩn được.
Cũng như vậy, nên gọi là Võ Nguyên Giáp, hoặc tướng Giáp, ông Giáp; Nguyễn Văn Thiệu, hoặc tổng thống Thiệu, hoặc ông Thiệu.
Như trong bài viết này, theo tôi cách dùng từ không được hay
http://vanhoc.datviet.com/thuvien/truyen/truyen.asp?id=357&dang=uni&cochu=10
Tác giả gọi vua Lý Công Uẩn là Công Uẩn, gọi vua Lê Ngọa Triều là Long Đĩnh. Đến đoạn sau khi vua lên ngôi mới gọi là Thái Tổ.
Tất nhiên cũng chỉ là quan niệm nhất thời.
Được chitto sửa chữa / chuyển vào 18:03 ngày 20/04/2007

Hi hi, hông phải vì được tặng hoa mà chịu hiểu. Mà vì được tặng hoa nên phấn khởi, đầu óc sáng láng ra á.
Mà gọi là "Như Trân" có phải đơn giản hơn không? "Như Trần" nghe giống... Việt kiều quá. Hi hi.
Cảm ơn hoa, nhé Châu Phi.
[/QUOTE]
mấy cái tên trên là ta học theo lối gọi của khựa, chỉ gọi tên niên hiệu thui, đời nhà Thanh các vị vua chỉ gọi 1 niên hiệu như trên, còn ở thời Hậu Lê trở về trước có vị nào lên làm vua khoảng 2 - 3 năm trở lên là toàn dùng 2, 3 thậm chí là nhiều hơn những niên hiệu khác,như thế nếu mà gọi tên niên hiệu như Nhà nguyễn thì hay nhầm vị này hay vị khác lắm, vua Trần thái Tông nhà trần có thời lấy niên hiệu là Nguyên Phong rồi lại lấy tên khác nữa, niên hiệu Thuận Thiên là niên hiệu được sử dụng nhiều nhất