Nizar Kabbani, nhà thơ của tình yêu và ********

Nizar Kabbani, nhà thơ của tình yêu và ********

Nizar Kabbani, nhà thơ của tình yêu và ********
Lê Thị Thấm Vân

Nizar Kabbani được xem là nhà thơ Ả Rập ảnh hưởng nhất và danh tiếng nhất của thời hiện đại. Với sự nghiệp kéo dài năm mươi năm ông đã xuất bản năm mươi tập thơ, và được xem như là nhà thơ tình vĩ đại nhất của Thế giới Ả-Rập. Kabbani đặc biệt luôn luôn tranh đấu cho nữ quyền, thúc giục người đàn bà phải đứng lên làm chủ đời sống, thân thể, và định mệnh của mình. Ông chủ trương giải phóng phụ nữ sau nhiều thế kỷ ngự trị bởi đàn ông trong Thế giới Ả-Rập. Kabbani khai sáng sự thay đổi thái độ đối với tính dục, nhục dục và quyền của người đàn bà được ngợi ca sự hoan lạc của tình yêu. Kabbani cho rằng tự do của thân thể là con đường dẫn đến sự tự do tâm linh cho tất cả mọi người, vì thế ông chủ trương phải giải phóng thế hệ mới thoát khỏi sự dồn nén, sợ hãi, và xóa bỏ mọi cảm giác tội lỗi, lúng túng đối với ********.

Tình yêu luôn luôn là chủ đề chính trong tác phẩm của Nizar Kabbani. Ông thiết lập tình yêu như là một chủ đề độc lập trong thơ Ả Rập hiện đại, và bỏ cả đời để phát triển, khai phá chủ đề này. Ông luôn luôn nỗ lực tìm hiểu đàn bà, cũng như cố gắng thay đổi mối liên hệ giữa đàn ông và đàn bà thành một mối liên hệ cởi mở hơn, dù phải đối đầu với nhiều vấn đề phức tạp, rắc rối ở xứ sở ông. Kabbani đã dành cả đời ông cho phụ nữ bằng cách chia sẻ tình cảm và vấn đề phụ nữ qua những tác phẩm của ông.

Nizar Kabbani sinh tại Damascus, Syria, ngày 21 tháng 3, 1923. Khi còn bé Kabbani đã yêu thích âm nhạc và hội họa. Ông thường nằm trên giường và, trong trí tưởng, tự vẽ ra những đường nét và hình dáng trong bóng tối, sáng tạo ra những màu sắc và hình thể mới. Những trầm tư về màu sắc sau này hiển lộ trong thi tập Vẽ Bằng Chữ. Kabbani viết bài thơ đầu tiên vào năm 1939 lúc mới mười sáu tuổi trong một chuyến du hành từ Beirut sang Ý. Kabbani tốt nghiệp cử nhân luật khoa tại Đại Học Damascus. Tuy nhiên, ông không thích môn học này và thuở còn đi học hay nguệch ngoạc những bài thơ tình bên lề sách vở khi ngồi nghe giảng bài trong lớp học.

Năm 1944, Kabbani xuất bản tập thơ tình đầu tiên ở Damascus. Trong tập thơ này nhà thơ hai mươi mốt tuổi đã mô tả việc ông khám phá ra thế giới của đàn bà và thế giới của tình yêu. Tập thơ đầy hình ảnh tính dục, được xuất bản trong thời kỳ tình yêu và tính dục là chủ đề bị cấm đoán trong xã hội Ả-Rập, nhất là giữa lớp trẻ. Tập thơ bán hết trong vòng một tháng. Những bài thơ trong tập thơ này lan truyền nhanh chóng, và bài thơ Ngực Em đã khiến Kabbani lừng danh như sóng cồn:

Hãy mở kho báu ra!

Để trần bộ ngực cháy bỏng của em

Đừng dập tắt ngọn lửa bị giam tù.

Ngực em là hai bức tranh tuyệt vời nhất

Hai trái cầu bằng tơ dệt buổi sáng độ lượng

Cho nên hãy đến gần anh hỡi con mèo nhỏ

Hãy buông thả mình

Đến gần

Suy nghĩ về số phận của bộ ngực em

Mỗi khi chuyển mùa

Đừng sợ

Dại dột thay là cô gái che dấu bộ ngực của mình

Và để tuổi xuân qua đi mà không được hôn.

Tôi kéo thân thể nàng sát vào mình

Nàng không chống cự không nói năng

Ngây ngất nàng ngả ngớn trên người tôi

Và hiến dâng bộ ngực run rẩy

Và nói trong cơn mê đắm

?oEm không cưỡng được chạm vào lửa?

Sinh viên tụ tập đọc bài thơ này của ông, chép trong sách vở, và thơ của Kabbani xuất hiện trên bảng đen trong những trường học ở Damascus. Sự ra đời của tập thơ này đã thiết lập Kabbani như là nhà thơ tình nói về những vấn đề xã hội. Tập thơ gồm 28 bài viết bằng thể mới, giản dị, trực tiếp và thành thật xuất hiện vào cuối Thế Chiến Thứ Hai khi xã hội Damascus đang trải qua một cuộc chuyển hóa. Cho đến giữa thế kỷ hai mươi, đời sống văn chương vẫn cách biệt với đời sống quần chúng vì được uốn nắn bởi những ước lệ cổ xưa. Kabbani hiện thân cho những nhu yếu của thế hệ mới đòi hỏi xã hội phải cởi mở và tự do. Ông phá vỡ những thành lũy câm nín về tình yêu, tính dục và xây dựng một nền thơ tình giải phóng hiện đại. Điều này đã tạo ra những rối loạn ở Syria và các xứ Ả Rập khác, đồng thời ông cũng bị phía bảo thủ công kích dữ dội.

Kabbani dùng chữ nghĩa bình dị và văn thể giản dị để giới thiệu một cú điệu mới. Xuất bản một tập thơ như vậy ở Damascus vào thập niên 40 đòi hỏi rất nhiều can đảm và bạo dạn, bởi vì Kabbani đã tách mình ra khỏi những giá trị công ước của xã hội cùng những luật lệ cứng nhắc của thi ca, và các chủ đề truyền thống hiện hữu lâu đời.

Thế giới Ả-Rập luôn nôn nóng chờ đợi bài thơ kế tiếp của Kabbani, bất cứ là chủ đề gì. Thơ của Kabbani xâm nhập ở những quán cà phê, đường phố, trường học, và cả công sở. Thật khó tưởng tượng thế giới Ả-Rập nếu không có Nizar Kabbani.

Kabbani qua đời năm 1998.

Những bài thơ trích dịch sau đây được lấy ra từ các tập thơ của Nazir Kabbani, Arabian Love Poems (Colorado Springs: Three Continentals Press, 1993) và Salma Khadra Jayyusi, Modern Arabic Poetry: An Anthology (New York: Columbia University Press, 1987)
(Lê Thị Thấm Vân dịch)
THƠ

Hỡi em yêu
Nếu như em ở cùng một mức điên cuồng với anh,
Hãy vứt bỏ nữ trang,
Bán đi tất cả những vòng đeo tay của em,
Và ngủ trong mắt anh.
*
Tình yêu của em,
Hỡi em với đôi mắt sâu thẳm,
Cùng cực,
Huyền bí,
Linh thiêng.
Tình yêu của em, như sinh và tử,
Không thể nào lập lại.
*
Khi anh yêu
Anh biến Shah của Ba Tư
Thành một tín đồ của anh
Anh khiến Trung Quốc phải phục tùng mọi mệnh lệnh của mình
Anh dời biển cả khỏi những nơi chốn quen thuộc của chúng
Và nếu anh muốn
Anh có thể điều khiển đôi tay của thời gian.
*
Anh là tiên tri của tình yêu
Đem những ngạc nhiên đến cho đàn bà.
Nếu như anh không rửa ngực em bằng ruợu,
Thì nó đã không bao giờ phát triển.
Phép lạ khiêm nhường của anh
Khiến đầu vú em nẩy nở.
*
Em hãy cởi quần áo ra.
Hàng thế kỷ rồi
Chưa có phép lạ.
Em hãy cởi quần áo ra,
Anh câm nín,
Và thân thể em biết tất cả mọi ngôn ngữ.
*
Anh muốn biến em thành một mẫu tự duy nhất
Trong đó anh ước ao
Nhịp điệu của mưa,
Bụi của trăng,
Nỗi buồn của những đám mây xám,
Niềm đau của những chiếc lá liễu rụng
Dưới những bánh xe của mùa thu.
*
Buổi sáng tháng ba ấy khi em đến với anh
Như một bài thơ đẹp
Mặt trời và mùa xuân đến với em.
Trên bàn giấy anh
Biến thành màu xanh
Trước mắt anh tách cà-phê
Cạn trước khi anh uống
Khi em xuất hiện
Đoàn ngựa phi
Trong bức tranh trên tường
Rời bỏ anh
Để chạy đến bên em.
Buổi sáng tháng ba ấy khi em đến thăm anh
Thân thể trái đất run rẩy
Một vì sao sáng rực
Rơi một nơi nào đó trên trần gian.
Trẻ con tưởng vì sao
Là chiếc bánh mật
Đàn bà nghĩ vì sao
Là chiếc vòng tay làm bằng ngọc
Đàn ông cho rằng vì sao
Là dấu hiệu từ cõi trời.
*
Khi anh nói với em:
?oAnh yêu em?
Anh biết,
anh đang lãnh đạo một cuộc đảo chánh
Lật đổ luật lệ bộ lạc,
Rằng anh đang dóng tiếng chuông thị phi.
Anh muốn nắm quyền
Để tăng số lá
Trong rừng.
Anh muốn làm đại dương xanh hơn
Và trẻ con hồn nhiên hơn.
Anh muốn chấm dứt thời đại man rợ
Và giết vị Caliph cuối cùng.
Chủ ý của anh
Khi yêu em
Là để đập đổ những cánh cửa khuê phòng
Để bảo vệ ngực đàn bà
Khỏi răng của đàn ông:
Để cho bầu vú họ,
Nhảy múa hân hoan trong không trung.
Khi anh nói
?oAnh yêu em?
Anh biết,
Anh đang khai sáng ra một mẫu tự mới
Cho một thành phố không biết đọc
Anh đang tụng những bài thơ của mình
Trong một sảnh đường trống không/
Và anh đang dâng rượu
Cho những kẻ không biết
Những niềm vui của cơn say.
Khi anh nói
?oAnh yêu em?
Anh biết,
Bọn man rợ sẽ theo đuổi anh
Với những cây thương độc,
Với cung và tên.
Hình anh sẽ bị dán
Trên tất cả những bức tường.
Dấu tay anh
Sẽ bị phân phát cho tất cả các trạm cảnh sát
Một giải thưởng lớn
Sẽ được trao cho
Bất cứ kẻ nào giao đầu anh cho họ
Để treo trên các cổng thành phố
Như trái cam xứ Palestine.
Khi anh viết tên em
Trong cuốn sổ tay của hoa hồng
Anh biết,
Tất cả những kẻ mù chữ,
Tất cả những người bệnh hoạn và bất lực
Sẽ đứng dậy chống lại anh.
Khi anh quyết định giết vị Caliph cuối cùng
Để khủng bố
Sự thiết lập một quốc gia của tình yêu
Tôn phong em làm nữ hoàng.
Anh biết,
chỉ có loài chim
Sẽ hát về cuộc cách mạng cùng anh.
*
Ánh sáng quan trọng hơn ngọn đèn,
Bài thơ quan trọng hơn cuốn sổ tay,
Và nụ hôn quan trọng hơn đôi môi.
Những lá thư anh viết cho em
Thì vĩ đại và quan trọng hơn hai chúng ta.
Đó là những tư liệu duy nhất
Bằng vào đó người ta sẽ khám phá ra
Vẻ đẹp của em
Và cơn điên của anh.
*
Hôm qua anh nghĩ
Về tình yêu của anh cho em
Anh nhớ
Những giọt mật trên môi em,
Anh liếm sạch
Khỏi bức tường của trí nhớ mình.
*
Làm ơn
Kính trọng sự im lặng của anh,
Im lặng là vũ khí tốt nhất của anh
Em có cảm thấy những lời lẽ
Khi anh làm thinh?
Em có cảm thấy cái đẹp của những gì anh nói
Khi anh không nói gì cả.

VỀ TÌNH YÊU BIỂN CẢ
Anh là biển cả của em,
Đừng hỏi anh
Về chuyến du hành sắp đến.
Em chỉ cần
Quên đi những bản năng thế tục
Tuân theo những luật lệ của biển cả
Xâm nhập anh như một con cá điên,
Chẻ con thuyền,
Chân trời,
Đời anh
Thành từng miếng.
LỜI NÓI CỦA HAI BÀN TAY NÀNG

Hãy giữ im lặng,
Giọng nói đẹp nhất
Là lời nói của hai bàn tay em
Trên bàn.
ANH CHINH PHỤC VŨ TRỤ BẰNG NGÔN NGỮ
Anh chinh phục vũ trụ bằng ngôn ngữ
Anh cưỡng đoạt tiếng mẹ,
Ngữ pháp, văn phạm,
Những động từ, và những danh từ
Anh xâm nhập trinh tiết của sự vật
Và hình thành một ngôn ngữ khác
Một ngôn ngữ che dấu bí ẩn của lửa
Và bí mật của nước
Anh rọi sáng thời đại sắp đến
và chận đứng thời gian trong mắt em
Xóa đi lằn răn phân chia
Khoảnh khắc này và những năm.
@tienve

Hay cực!
Các thi sĩ Việt Nam nên qua đó làm thơ ***, xem ra còn hơn Nizar Kabbani nữa ấy chứ.
Có điều liệu dũng cảm được như ông ta hay không nhỉ ?
Khi ở đây họ được gào thét trong khoảng đất tự do.