Nữ chiến sĩ công an đầu tiên được Bác Hồ đào tạo

Nữ chiến sĩ công an đầu tiên được Bác Hồ đào tạo

Dưới sự dìu dắt của Người, Nguyễn Thị Tích (hay Hoàng Lệ Minh, sinh năm 1916 ở xã Hưng Tân, huyện Hưng Nguyên, Nghệ An) thành bạn học của Lý Tự Trọng, Lê Hồng Phong... ở Thái Lan, giao liên mật của Đảng ta ở Trung Quốc, Hong Kong rồi trinh sát đặc biệt chống Tưởng ở Hà Nội.


Sinh năm 1916 ở xã Hưng Tân, huyện Hưng Nguyên, Nghệ An, người con gái ấy được cha mẹ đặt tên cúng cơm là Nguyễn Thị Tích. Ông Nguyễn Trọng Quyến - thân sinh cô là một trong những người sớm được giác ngộ cách mạng, đứng trong hàng ngũ Cộng sản từ những năm 1929-1930. Mẹ đẻ Nguyễn Thị Tích là Nguyễn Thị Miến, mắc bệnh hiểm nghèo và qua đời khi cô mới ba tháng tuổi.

Nguyễn Thị Tích lớn lên nhờ sự chăm bẵm của người mẹ kế. Nhà có bốn anh chị em, Tích là em út, nhưng vì gia đình quá nghèo nên không ai được đi học.

Ông Quyến mỗi lần có dịp về nhà, thương các con lắm nhưng không biết phải làm sao. Năm 1924, một người bạn chiến đấu tên là Cố Khôn đến nhà đưa thư của ông Quyến gửi cho gia đình và đón Nguyễn Thị Tích đi. Ông Khôn đặt cho cô tên mới: Hoàng Lệ Minh. Từ đó, Hoàng Lệ Minh được đưa sang Lào để học chữ. Lớp học lúc đó chỉ có 5 người (ba trai, hai gái) do đồng chí Vũ Tùng thay mặt Đoàn thể phụ trách lớp.

Học trò của già Thầu Chín, đồng chí Lý Thụy và Tống Văn Sơ

Lúc Minh tròn 10 tuổi, cô lại được Đoàn thể đưa sang Xiêm (Thái Lan) học tại trường "Hoa Anh Học Hiệu" ngay tại Băng Cốc. Đây là lớp học do già Thầu Chín (Bác Hồ) từ Chiềng Mai xuống lập ra. Cả lớp có 9 người gồm: Lý Tự Trọng, Lý Phương Đức, Lê Quang Đạt, Lê Hồng Sơn, Lê Hồng Phong và Hoàng Lệ Minh với cái tên mới - Lý Tiểu Muội. Học được một năm thì già Thầu Chín đến đón tất cả sang Quảng Châu (Trung Quốc) gửi vào học tại trường "Trung Sơn tiểu học". Lý Tiểu Muội lúc này mới được đặt cho tên mới là Ngô Ứng Thuận. Sau này, Ngô Ứng Thuận còn có tên là Lý Phương Thuận, bí danh là Lý Sâm, Lý Tâm hoặc Lê Thị Tâm.

Tốt nghiệp trường "Trung sơn tiểu học" (trình độ tương đương với lớp 4 thời Pháp, Lý Phương Thuận được phân công công tác tại cơ quan bí mật của Chi bộ Hải ngoại của Đảng ta, do đồng chí Phùng Chí Kiên phụ trách. Nhiệm vụ cụ thể của Lý Phương Thuận được giao là mang chuyển tài liệu bí mật, giao liên dẫn đường kiêm phiên dịch đưa đón các đồng chí của Đảng từ trong nước mới ra hoặc học xong, trở về nước tiếp tục hoạt động.

Công việc đang thuận thì Lý Phương Thuận nhận được chỉ thị của đồng chí Lý Thụy (một tên khác của Bác Hồ) vào làm công nhân ở nhà máy Điện Kỳ (sản xuất pin đèn).

Làm việc ở nhà máy Điện Kỳ một năm, lúc đó Lý Phương Thuận đã tròn 18 tuổi và được kết nạp vào Đảng Cộng sản Trung Quốc. Tháng 4/1931, Lý Phương Thuận nhận được chỉ thị về giúp việc trong cơ quan bí mật của Việt Nam thanh niên cách mạng ở Hồng Kông, được giao nhiệm vụ dịch tài liệu và giao liên bí mật. Lúc này, đồng chí Lý Thụy có tên mới là Tống Văn Sơ. Còn Lý Phương Thuận thì có một bản lý lịch trích ngang mới: Lý Phương Thuận, bí danh Lý Sâm, quê quán: Nam Kinh, Trung Quốc, cháu gái của Tống Văn Sơ.

Nhận công tác ở đây được khoảng hai tháng thì ngày 6/6/1931, cảnh sát Hong Kong vây chặt ngôi nhà 186 phố Tam Lung (Cửu Long, Hồng Kông) - nơi đặt trụ sở của Việt Nam Thanh niên Cách mạng. Tống Văn Sơ và người cháy gái Lý Phương Thuận cùng bị bắt. Khi bị bắt, Lý Phương Thuận tuy đã 18 tuổi nhưng người vẫn nhỏ con, mảnh khảnh, tự khai mới 15 tuổi và là cháu gái Tống Văn Sơ. Vì không có đủ chứng cứ buộc tội Lý Phương Thuận nên tại phiên tòa xét xử Tống Văn Sơ lần thứ nhất (diễn ra ngày 31/7/1931, Lý Phương Thuận đã được tha.

Biết Lý Phương Thuận được tha sẽ không thoát khỏi sự bủa vây của mật thám Tưởng, Anh, Pháp vì bà đã hai lần bị bắt trong phong trào công xã Quảng Châu, nên Tống Văn Sơ đã bí mật viết một lá thư cho Cường Để, cháu đích tôn của Hoàng Thái tử Nguyễn Phúc Cảnh (con vua Gia Long), được Phan Bội Châu tác động, đưa lên làm Hội trưởng hội Duy Tân chống Pháp, sau bị truy đuổi đang sống lánh nạn ở Nhật. Lá thư được gửi từ nhà tù Victoria (Hong Kong) cho Lý Phương Thuận và dặn tìm cách sang Nhật tạm thời cư trú nhờ sự giúp đỡ của Cường Để.

Lý Phương Thuận đã thực hiện đúng chỉ đạo của Tống Văn Sơ nhưng chỉ ở nhà Cường Để (Nhật) được một thời gian thì Nhật - Pháp thỏa hiệp trục xuất Cường Để, bà lại phải trở lại Quảng Châu, tiếp tục vào làm việc tại nhà máy Điện Kỳ vừa để kiếm sống vừa tìm thời cơ bắt liên lạc với đoàn thể. Làm việc ở nhà máy Điện Kỳ vẫn không an toàn, Lý Phương Thuận lại quay về Thượng Hải xin vào làm công nhân ở một nhà máy đóng giày. Tại đây, Lý Phương Thuận gặp đồng chí Đỗ Đăng Trình và biết tình hình Thượng Hải sắp có biến, nên lại chạy về Quế Châu và mất liên lạc hoàn toàn với đoàn thể, làm nghề bán báo để tự nuôi sống.

Cuối tháng 8/1945, đang ở Quế Châu, Lý Phương Thuận được tin trong nước đã tổng khởi nghĩa và tìm đường trở về.

"Ông mối" mát tay

Về đến Hà Nội, Lý Phương Thuận gặp bà Tống Minh Phương. Bà Phương tin Lý Phương Thuận là người Hoa nên sẵn lòng cưu mang. Vào nhà, Lý Phương Thuận thấy trên bàn thờ Tổ quốc của gia đình bà Phương treo một lá cờ đỏ sao vàng, bên dưới là tấm ảnh *************, dưới cùng có dòng chữ Chủ tịch Hồ Chí Minh. Lý Phương Thuận hơi bàng hoàng, nhưng vốn là người từng trải trong hoạt động bí mật, bà bình tĩnh lại ngay. Lý Phương Thuận nhận ra bức ảnh treo dưới Quốc kỳ với cái tên là Hồ Chí Minh chính là ảnh Tống Văn Sơ.

Ngay chiều hôm ấy, Bác Hồ gọi đồng chí Lê Giản - Tổng GĐ Nha công an Trung ương lên giao Lý Phương Thuận và nói: "Đây là cô Hoàng Lệ Minh, người đã từng trải qua hoạt động bí mật, có nhiều kinh nghiệm. Chú đang rất cần những cán bộ như thế này tìm hiểu và đối phó với bọn Tưởng".

Do sự bố trí của ta, Hoàng Lệ Minh về làm tiếp viên bàn tại khách sạn Thăng Long (trước cửa ga Hà Nội), nơi bọn sĩ quan Tưởng chiếm làm nơi ở. Người trực tiếp sử dụng Hoàng Lệ Minh phục vụ cho công tác trinh sát nắm tình hình âm mưu thủ đoạn giặc Tưởng là đồng chí Trần Lung (sau này là Trưởng ty công an Hòa Bình, Trưởng ty Công an Hà Nam, Cục trưởng Cục Hình sự Bộ Công an).

Trần Lung - Hoàng Lệ Minh đã trở thành đôi bạn trăm năm, xây nên một tổ ấm hạnh phúc.