ồ"?ố?- - Đặ?ỏằ?ng Thi

Tôi vốn không muốn nói, nhưng đọc lại hai ba lần thấy oải quá không nói không được. Thơ Đường có hàng trăm bài biên tái, hàng ngàn bài biệt ly, hàng vạn bài tự sự. Mỗi bài có một phong vận riêng, nhưng có những ý tứ đã trở thành khuôn mẫu, cái khuôn mẫu đó gọi là "ước lệ". Cảm thơ ra sao là chuyện riêng của từng người, nhưng đối với cổ thi không thể không có nền tảng kiến thức vững vàng về nó, và không phải cái gì cũng có thể dùng cảm tính chủ quan để đoán định.
Em Mèo thích bản dịch của Chi Điền, còn anh thấy dịch thế là dịch hỏng. Thứ nhất gieo vần không chuẩn, cái đó tạm bỏ qua một bên.
Câu thứ hai dịch thế là bậy. "Sầu sát nhân" không có nghĩa là khóc. Kinh Kha qua sông Dịch có sầu sát nhân không? Phong tiêu tiêu hề, Dịch thủy hàn. Dĩ nhiên là có, nhưng không có nước mắt. Nguyên tác không có nước mắt thì đừng bịa ra nước mắt, nghe hơi bị nẫu. Vương Bột có câu "Vô vi tại kỳ lộ, nhi nữ cộng triêm cân" - giữa đường đừng như thiếu nữ khóc ướt cả khăn. Tình bằng hữu của người xưa tuy chí thiết, nhưng không phải lúc nào cũng rơi lệ.
Câu thứ ba dùng tiểu đối - một tiếng địch và mái đình không, bản dịch ném đi phân nửa, chỉ giữa lại một nửa. Đoản trường đình bẻ liễu tiễn nhau là hình ảnh cực kỳ thuộc, bỏ đi như vậy chẳng phải quá uổng à.
Bản dịch của Ngô Tất Tố khá hơn nhiều:
Sông Dương dương liễu đua tươi,
Hoa dương buồn chết dạ người sang sông,
Đình hôm tiếng sáo não nùng
Anh đi bến Sở, tôi trông đường Tần.
Ở đây ông còn dùng hẳn chữ "tươi", chứ không chỉ là "xanh um". Vì cái tương phản giữa màu xanh dương liễu và màu buồn biệt ly nó là cái đích mà cả người viết và người dịch đều nhắm đến. Vương Xương Linh viết "Hốt kiến mạch đầu dương liễu sắc", liễu mơn mởn xanh tươi làm người thiếu phụ nghĩ tới tuổi xuân của chính mình mà lòng thấy nao nao.
Còn bạn nguyenduonghai gì đó, nếu bạn lúc nào cũng đem cái câu Kiều ấy ra mà hiểu cổ thi thì hơi bị quá ấu trĩ đấy. Thôi Hộ viết "Nhân diện bất tri hà xứ khứ, đào hoa y cựu tiếu đông phong". Hoa đào cười hớn hở vậy thì chắc lòng người khách chơi vườn hoa cũng toe toét nhỉ?
Được vinhattieu sửa chữa / chuyển vào 10:47 ngày 10/01/2007

Nhưng em cũng chẳng tán thành 2 chữ "buồn chết" tí nào cả, nghe chẳng thực và khiên cưỡng. Chữ "sát" ? trong "sầu sát" của nguyên tác cũng chỉ là buồn xót xa, buồn rát lòng người qua sông thôi. Lệ tràn quả là vượt quá nguyên tác, hix... hơi nẫu ruột nhưng cũng không đến mức phi thực. Rớt nước mắt hay không là do cả cảnh cả tình (tâm trạng) chứ không thể cứ theo khuôn sáo mà nhất định không được khóc lóc.
Câu thứ 3 quả là thiếu sót mất 1 nửa ý nghĩa của nguyên tác... hix... nhưng không vì đó mà kém hay, gợi nên nỗi buồn ly tan, bổ sung cho lệ tràn câu trước. Chữ "vẳng" đắt. Chữ "não nùng" của Ngô Tất Tố cũng là lạc lõng, chỉ có sao cho đủ và hơi thuận về vần điệu.
Nhưng dù sao, không thể phủ nhận bản dịch của Chi Điền là dễ đi vào lòng người, dễ nhớ, khắc sâu, tê tái... Vậy ta cứ coi đó là 1 bài thơ dựa trên nguyên tác mà hay hơn nguyên tác, như Chinh Phụ Ngâm hay như một số câu Kiều so với thơ gốc Trung Hoa chẳng hạn. Nếu không có Đoàn Thị Điểm, chắc gì bản thơ chữ Hán của Đặng Trần Côn trở thành bất hủ. Giả sử không xem nguyên tác mà chỉ xem bản dịch của Chi Điền thì chắc chắn là thích hơn bản dịch của Ngô Tất Tố mà Vi tiền bối vừa đưa.
Lát nữa em sẽ đưa thêm 1 số bản dịch thơ khác của Chi Điền để cùng bàn luận.
Được _arwen_ sửa chữa / chuyển vào 11:09 ngày 10/01/2007

Nếu đã là khen chê theo kiểu cảm nhận chủ quan như thế này thì còn tranh cãi làm gì nữa cho mệt!!!!

Hix... Chị Nhọ ngưỡng mộ nhưng không được sùng tín quá nhé kẻo làm người ta... vênh.
Thơ Đường Chi Điền dịch típ nào:
詠?古跡.>>
永?宮O.^主Y
o?主征吳幸?峽
崩年亦o永?宮
翠華ff空山裡
Z?殿T>"?Z寺中
古Y?松巢水鶴
歲T,伏?~走'翁
武侯祠?祭?O
Vịnh Hoài Cổ Tích Kỳ IV
Thục chúa khuy Ngô hạnh tam hiệp
Băng nhiên, diệc tại Vĩnh An cung
Thúy hoa tưởng tượng Không Sơn lý
Ngọc điện hư vô đã tự trung
Cổ miếu sam tùng sào thủy hạc
Tuế thời phục hạp tẩu thôn ông
Vũ Hầu từ ốc trường lân cận
Nhất thể quân thần tế tự đồng
Dịch Thơ
Vịnh hoài cổ tích kỳ IV
(Vĩnh An cung, Tiên chủ miếu)
Vua Thục chinh Ngô quá Tam-Hiệp
Băng hà cũng tại Vĩnh An Cung
Cỏ hoa chừng tưởng trên non vắng
Điện ngọc điêu tàn giữa đất hoang
Miếu cỏ hạc vàng xây tổ ấm
Hạ đông bô lão lễ thần hoàng
Vũ Hầu lăng miếu bên Tiên Chúa
Nhất thể vua tôi một lễ dâng
"Bên Tiên Chúa" là khác nguyên tác đó, nhưng tuyệt quá phải hông nào?
Vịnh Hoài Cổ Tích Kỳ V
Gia Cát đại danh thùy vũ trụ
Tông thần di tượng túc thanh cao
Tam phân cát cứ vu trù sách
Vạn cổ vân tiêu nhất vũ mao
Bá trọng chi gian kiến Y Lã
Chỉ huy nhược định thất Tiêu Tào
Vận di Hán tộ chung nan phục
Chí quyết thân thiêm quân vụ lao
Dịch Thơ
Vịnh hoài cổ tích kỳ V
(Đền Vũ Hầu)
Gia Cát lừng danh trong vũ trụ
Công thần gương sáng đức thanh cao
Ba phần thiên hạ phân chia sẵn
Vạn cổ trần gian một vũ mao
Công nghiệp không thua tài Doãn Thượng
Kinh luân còn vượt trí Tiêu Tào
Vận suy triều Hán không khôi phục
Chí quyết trung hưng chẳng nại lao.
Được _arwen_ sửa chữa / chuyển vào 11:27 ngày 10/01/2007
Được _arwen_ sửa chữa / chuyển vào 11:32 ngày 10/01/2007

Khi nghe Rổ huynh nói cây càng tươi tốt, càng làm cho người ta sầu thêm tui đã nghĩ ngay đến hai bài thơ: Hoa Đào và Thiếu phụ nhớ chồng kia.
Tuy nhiên ở đây không phải là "tươi" mà là "um". Nghe cái vần "um" này nó như dòng văn tếu táo, tốt "um", nên tự thấy nó làm hỏng bài thơ của Rổ nên tôi dị ứng. Hết về chữ "um".
Còn chữ "lệ tràn" tôi đã nói ở trên là: tràn, tức là mấp mé, nỗi đau vô thức đầy quá chỉ chực tràn ra. Chứ có bảo là khóc hu hu đâu.
Bài của Tiếu huynh ở trên dòng nào đọc cũng thấy ngộ nên quote tất. Kể cả vẻ tức tối và "vênh".

Tôi nghĩ Duy cũng không nên cố nói về bài Hoài thượng biệt hữu nhân nữa mà làm gì, chỉ uổng công thôi.
Em Mèo ạ, anh không biết em nghe chuyện "đọc nghìn bài thơ" ở đâu ra. Nhưng anh cũng muốn nói với em thế này. Không chỉ trong cổ thi, đối với văn chương nói chung, cái đáng quý và hiếm có là khả năng thể hội tác phẩm. Nguyễn Bính dịch không nhiều, nhưng có những bản dịch có thể nói là tiền vô cổ nhân hậu vô lai giả. Anh chỉ trọng người có cái đầu, chứ không trọng người đọc nhiều, càng không trọng người chép sách nhiều.
Cái quý khi đọc ngàn bài thơ là để khi đọc bài thứ một ngàn lẻ một người ta có thể hiểu nó một cách sâu sắc hơn và soi lại những gì mình đã biết. Đọc Trúc chi từ của Lưu Vũ Tích của ngàn năm trước và đọc Trúc chi từ của Tùng Thiện vuơng Miên Thẩm của ngàn năm sau để thấy cái khác biệt trong sự phong lưu của mỗi con người, chứ không phải để nói rằng vậy là ta đã đọc được hai bài Trúc chi từ. Cái quý khi đọc ngàn bài thơ bởi thế không nằm trong cái số từ "ngàn".
Những chuyện như thế này anh thấy nhiều rồi, và cũng đã từng cảm thấy tức khí nhiều rồi. Nhưng cho đến bây giờ, anh chỉ còn cảm thấy chán nản. Hán học ở Việt Nam vốn đã chẳng phồn thịnh gì, những người trẻ đến với nó lại ấu trĩ và bảo thủ như vậy, e rằng Trịnh Cốc cũng chỉ còn biết đứng trên sông Hoài mà khóc.
Em hình như háo hức khi thấy anh xuất hiện lắm? Nhưng em có lắng nghe gì đâu? Trước sau em vẫn bảo lưu cái suy nghĩ chủ quan không lấy gì làm sâu sắc của mình đấy chứ. Thật ra em chỉ háo hức với cái danh (không hoàn toàn tốt đẹp) của anh; còn những gì Duy nói, anh nói, những điều bọn anh học hỏi được sau một thời gian không ngắn tìm hiểu thơ Đường, em có để vào đâu?
Luôn tiện, nếu em đọc văn chương của sáu bảy mươi năm về trước, em sẽ thấy nhiều từ còn "dị" hơn chữ "um" nhiều. Hiểu được "màu sắc" của ngôn từ, cũng là một điều cần phải học.
Anh nghĩ đây cũng là lần cuối anh hầu chuyện em ở Chinese box này. Dành rất nhiều tâm huyết viết vài dòng để được đón nhận theo kiểu teen-pop star, anh không có thời gian làm chuyện vô bổ ấy.

Bài này của huynh thì tui chẳng thích chút nào rồi. Thứ nhất bảo tui bảo thủ. Tui thì lại thấy những dòng huynh viết và những điều Rổ chia sẻ, cũng là điều tui nghĩ và thích thú vì điều đó. Tui chẳng nói khi Rổ viết tôi nhớ ngay đến hai bài thơ... rồi "lệ tràn" chứ không phải "lệ rơi" là gì. Còn chữ "um" tui không thích là quyền của tui, có gì bảo thủ đến mức huynh phải chán chường "lần cuối hầu chuyện", phải bỏ CC mà đi ?!!!
Nói thực cái bản dịch lục bát huynh post, tui cũng rất thích, lấy làm ngạc nhiên vì sao lại rặt thích bản lục bát, ngược với ý thích xưa nay.

Nhưng có nhất thiết cái gì thích, cũng phải bày tỏ ầm ĩ không ? Có huynh thì cũng rất hay. Nhưng từ ngày tui vào box chỉ đọc các bài cũ của huynh là còn hay chứ còn lần nào xuất hiện cũng là vẻ tức tối, chỉ trích. Huynh xem lại xem bọn tui có đến nỗi không hiểu nổi những điều huynh nói không ? Không biết có phải là huynh bảo thủ hơn không? Tui chờ là chờ huynh với lòng nhiệt tình thủa trước, chứ không phải danh tiếng gì của huynh.

Gửi Nhất tiếu huynh:
Không phải chỉ riêng chị Nhọ hay em mà có lẽ còn nhiều người khác mong muốn anh xuất hiện, dù ở đây hay ở box nào khác. Điều đó chứng tỏ tình cảm và sự mến phục của mọi người với anh như thế nào, có lẽ không cần phải nói rõ thêm nữa.
Anh buồn về sự không còn phồn thịnh của Hán học ở VN, buồn vì những người trẻ mà bảo thủ, có lẽ anh đã nhầm lẫn mất rồi. Em nghĩ không phải là do giới trẻ lạc bước mà do những văn hóa 1 thời hưng vượng cổ xưa đã dần trở nên mai một, dần tự tách ra khỏi vòng quay của cuộc sống nhân loại. Trong bài viết trước em từng có ý, thi ca với niêm luật vững chắc và phức tạp đã dần mai một chính bởi sự cao cấp của nó và thời đại của thơ tự do đang đến.
Nhưng qua những gì anh thấy em và chị Nhọ thể hiện vẫn chứng tỏ bọn em vẫn yêu thơ Đường và chịu khó tìm hiểu, học hỏi. Có thể từ trên cao nhìn xuống thấp các anh thấy bọn em thật vụng dại nhưng những mặt bằng tuyệt đối chỉ làm nên sự xơ cứng và nhàm chán thôi. Chiều của kiến thức và tư duy vẫn là từ trên (phía anh) xuống và lẽ nào anh không cảm thấy thú vị khi có 1 sự tương tác, phải hồi của 1 thế hệ khác đã có nhiều dị biệt. Đó là thực tế dù ta có chấp nhận hay không. Và là cuộc sống.
Anh buồn, anh thất vọng? Điều đó bọn em hiểu, hiểu qua những phản ứng nóng giận và sự xuất hiện ngày càng thưa thớt của anh. Nhưng anh càng khép kín, càng cách li thì thế giới riêng đó cũng không đưa anh đến điều gì mong muốn được bởi xung quanh đang đổi thay. Một người anh trong nhiều người anh, một người thầy trong nhiều người thầy xin đừng thất vọng khi thấy học trò ngu ngốc và khó bảo, bởi vì tự nhiên vẫn thế mà, nước chảy từ cao xuống thấp.
Học trò ngu ngốc nhưng vẫn yêu mến và mong muốn gặp gỡ anh (ở đây, trên thế giới ảo mà thực) là vì điều gì nhỉ? Còn gì khác hơn là nhưng tri thức đã tạo nên bản sắc của anh hay của của những người anh khác? Mong anh đừng nghĩ tâm huyết của anh là đổ sông đổ biển như với 1 số kẻ vô học bên "KHC". Ở đây mọi người trân trọng anh. Rất buồn khi thấy những rạn nứt. Buồn.

Tôi không hiểu bản dịch nghĩa này hay ở chỗ nào mà bạn post lên đây???

Mình chưa có bản dịch nào tốt hơn và mình post ở đây có sai topic đâu nhỉ? Nếu bạn không thích, bạn có thể chê và có bản dịch nào khác hay hơn xin post lên để mình được học hỏi chứ đừng mỉa mai như vậy.
Thật thất vọng khi thấy các anh cứ cậy tài mà bắt nạt các em gái. Nếu em giỏi đã không đến đây học hỏi các anh làm gì nữa. Em có thể ngốc nhưng các anh là người lớn nên độ lượng hơn. Có lẽ sân chơi lớn này chỉ có các anh với nhau là hợp thôi.
Tạm biệt!
Được _arwen_ sửa chữa / chuyển vào 15:04 ngày 10/01/2007