ồ?ÔồưƯỗ?ắồ?Z - Cỏằ. Hỏằ?c Tinh Hoa

ồÔồưƯỗắồZ - Cỏằ. Hỏằc Tinh Hoa

Ôn Như NGUYỄN VĂN NGỌC - Tĩnh Trai TRẦN LÊ NHÂN
(Biên dịch)

CỔ HỌC TINH HOA
Cổ Học Hữu Hoạch
(Thư Kinh)

In theo bản in VĨNH HƯNG LONG THƯ QUÁN
Xuất bản năm 1928
Nhà xuất bản VĂN HÓA - THÔNG TIN
Hà Nội - 2002​

LỜI NÓI ÐẦU​

1.- NGUYỄN VĂN NGỌC, hiệu là Ôn Như, sinh ngày 1 tháng 3 năm 1890, mất ngày 26 tháng 4 năm 1942 tại Hà Nội. Tên tuổi của ông gắn liền với nhiều lãnh vực của đời sống Việt Nam đầu thế kỷ 20. Ông là nhà giáo, nhà sưu tầm văn học dân gian, nhà nghiên cứu văn học, nhà hoạt động văn hóa xuất sắc. Ông đã từng làm đốc học tỉnh Hà Ðông, Hội trưởng hội Ái Hữu các nhà giáo, Phó Hội Trưởng Hội Phật Học Hà Nội. Ông có nhiều sách viết về giáo dục, sưu tầm văn học dân gian, luận bàn về Bách Gia Chư Tử nghiên cứu văn học thánh văn. Ông còn là cây bút chủ lực của nhóm Cổ Kim Thư Xã. Dù hoạt động ở lãnh vực nào, ông cũng đã vượt khỏi những giới hạn hạn hẹp của công việc để vươn tới tầm vóc của một nhà văn hóa.

Sách ông viết, biên soạn, khảo cứu gồm có: Nhi Ðồng Lạc Viên, Phổ Thông Ðộc Bản, Giáo Khoa Văn Học Việt Nam, Cổ Học Tinh Hoa, Ðông Tây Ngụ Ngôn, Nam Thi Hợp Tuyển, Tục ngữ Phong Dao, Truyện Cổ Nước Nam, Thơ Nôm và Hát Nói, Ðào Nương Ca... Những cuốn sách của ông không chỉ mang đậm giá trị văn hóa, giáo dục mà còn là một mẫu mực trong công tác biên soạn, khảo cứu sách.

2.- TRẦN LÊ NHÂN, hiệu là Tĩnh Trai, sinh năm 1877, mất ngày 16 tháng 5 năm 1975. Ông đỗ Cử nhân năm 1912; sau đó được bổ làm Huấn đạo Quảng Uyên tỉnh Cao Bằng, làm việc tại Nha Học Chánh Hà Nội, làm giáo thụ phủ Quốc Oai tỉnh Sơn Tây, rồi làm giảng viên Hán ngữ tại Ðại Học Sư Phạm Văn Khoa và Ðại Học Tổng Hợp Hà Nội.

Ông am tường triết học phương Ðông và nghiên cứu cả triết học phương Tây. Ông đã góp phần đào tạo một lớp người thuộc nhiều thế hệ khác nhau, hầu hết họ đều có nhân cách, có học thức và thành đạt.

Ngoài việc dạy học, ông còn tham gia biên soạn và dịch sách. Các cuốn Cổ Học Tinh Hoa, Hán Học Danh Ngôn đều là sách được chọn dùng trong các trường trung học thời đó.

Cuốn Cổ Học Tinh Hoa do hai ông Nguyễn Văn Ngọc và Trần Lê Nhân biên soạn đã thâu lượm, giới thiệu với bạn đọc những tinh hoa của nền cổ học phương Ðông. Với 250 mẫu chuyện, các tác giả đã đem đến cho người đọc cách nhìn nhận cuộc sống, con người, cách xử sự sao cho phù hợp với từng nơi từng lúc. Có thể nói đó là cuốn sách "dạy làm người", là cái "túi khôn" rất cần thiết không chỉ cho xã hội lúc bấy giờ mà cho cả hôm nay và mãi về sau.

Tái bản cuốn Cổ Học Tinh Hoa lần này, chúng tôi giữ nguyên theo bản in của Vĩnh Hưng Long Thư Quán xuất bản năm 1928. Mong rằng cuốn sách sẽ đem đến cho độc giả nhiều điều bổ ích và thú vị.

NHÀ XUẤT BẢN VĂN HÓA - THÔNG TIN.

QUYỂN NHẤT
TIỂU TỰ​

"Có mới, nới cũ" thường tình vẫn thế. Tân học mỗi ngày một tiến, tất Cựu học phải lui và có khi sợ rồi mai một đi mất.
Nhưng nếu Tân học cho là hay, thuận với phong trào, hợp với thời thế, cách trí mở mang, vật chất phồn thịnh, thì Cựu học vị tất đã là hẹp hòi, già cỗi đến không còn chỗ dụng vào đâu nữa. Ôi! một cái học trải qua bao nhiêu đời, đã làm cho ông cha ta phù thực được cương thường, chấn chỉnh được phong hóa, bảo tồn được quốc túy, duy trì được thế đạo nhân tâm, thật không phải là một cái học không có giá trị đáng khinh rẽ hay bỏ quên được. Vả chăng: "Tri kim nhi bất tri cổ, vị chi manh cổ; tri cổ nhi bất tri kim, vị chi lục trầm", ta đã biết truyện đời nay, ta lại cần phải học truyện đời xưa, ta ôn lại việc đời xưa mà ta rõ được việc đời nay, có như thế, thì cái học của ta mới không đến nỗi khiếm khuyết. Vì, tuy chia làm cổ, kim nhưng chẳng qua cũng chỉ là buổi sớm, buổi chiều trong một ngày của trời đất, kẻ học giả mà câu nệ chấp nhất, chỉ biết cổ không muốn biết kim, hay chỉ biết kim không muốn biết cổ, thì sao gọi là: "bác cổ thông kim" được!
Cựu học của ta là gì? Cựu học của ta tức là Hán học, nghĩa là một cái học chung cho cả mấy dân tộc Á Ðông, đã chịu cái văn hóa của giống người Hán, tức là người Trung Hoa. Cựu học không phải chỉ có Tứ Thư Ngũ Kinh xưa nay quen dùng làm sáo cử nghiệp mà thôi. Ngoại giả, còn Bách Gia Chư Tử thật là man mác rộng như bể, học thuyết đủ mọi mặt, lý tưởng rất sâu xa, muốn học cho tới nơi, phải mất bao nhiêu công phu, thời giờ mới được.
Nay, chúng tôi biên tập quyển sách này, không phải là muốn chuyên tâm nghiên cứu riêng một phái nào hay một nhà nào. Chúng tôi chỉ góp nhặt một đôi chút lý tưởng trong Cổ học gọi là để cho người đọc thiệp liệp qua được một ít tinh hoa của lối học cũ mà thôi. Nên, chúng tôi mớilạm dụng bốn chữ Cổ Học Tinh Hoa làm nhản sách.
Chúng tôi có ý chọn những bài ngắn mà nghĩa lý hàm súc dồi dào. Những bài ấy tuy là chuyện đời xưa từ bên Tàu, nhưng ứng dụng vào đời nào và ở đâu cũng được. Vì truyện tuy cổ, nhưng cái chân lý thì bao giờ cũng là một mà bao giờ cũng như mới. Nào hiếu để, nào trung tín, nào lễ nghĩa, nào liêm sĩ đến cả những việc kỳ quái, sinh tử; bài này chính giọng huấn giáo, bài kia rõ thế ngụ ngôn, truyện này nghiêm trang khắc khổ, truyện kia khôi hài lý thú; đức Khổng Tử nói "Nhân" hồn hiên như hóa công; ông Mạnh bàn "Nghĩa" chơm chởm như núi đá; Tuân Tử nói "Lễ" thật là đường bệ; Mặc Tử nói "Ái" thật là rộng rãi, hình danh như Hàn Phi Tử thật là nghiêm nghị khiến người mất bụng làm xằng; ngôn luận như Án Tử thật là thâm thiết khiến người dễ đường tỉnh ngộ; đến nói đạo đức như Lão Tử, bàn khoáng đạt như Trang Tử, thật biến hóa như rồng, phất phới như mây... các lý thuyết mỗi nhà một khác, có khi phản đối hẳn nhau, nhưng thực khiến cho người đọc vừa được vui, vừa phải đem tâm suy nghĩ.
Dịch những bài văn như thế, chúng tôi lấy làm rất khó. Chẳng những chữ Hán dịch ra chữ Nam, lắm câu không hết được nghĩa, nhiều bài, chính nguyên văn cũng mỗi nơi chép một khác không lấy gì làm xác định. Nên khi dịch, chúng tôi phải châm chước, cân nhắc từng bài, bài thì dịch thẳng đúng nguyên văn, bài thì chỉ dịch lấy đại ý, hoặc có bài phải rút bớt, hay thêm ra, hoặc đúc lại, cốt cho nó xuôi tiếng Nam mà không hại đến nghĩa bài thì thôi.
Dịch Hán văn ra quốc văn, tất phải dùng nhiều chữ Hán. Song chữ nào bất đắc dĩ phải dùng, thì ở dưới chúng tôi đã có "giải nghĩa" rõ ràng. Nghĩa ấy thường chỉ là nghĩa riêng trong bài, chớ không phải hết mọi nghĩa của từng chữ.
Nhưng tên người, tên đất, muốn cho tinh tường, đáng lẽ phải có một cái biểu liệt đủ tên những tác giả cùng những người nói trong truyện và một bức địa đồ Trung Hoa trải qua các thời đại. Nhưng việc ấy xin để nhường những nhà chuyên về Bắc sử sau này, đây chúng tôi chỉ chua qua để độc giả đủ biết cái đại cương mà thôi.
Ðọc một bài văn hay, mà tư tưởng đã thấm thía vào tâm não, thì tất không sao để yên ngòi bút mà không phê bình được. Ðó cũng là một cái thông bệnh của những người hâm mộ văn chương hay có cái thú rung đùi ngâm nga, và đưa ngòi bút khuyên liền, khuyên kín vậy. Chúng tôi cũng không tránh khỏi cái bệnh ấy. Nên dưới mỗi bài chúng tôi cũng góp "Lời Bàn", cốt là để giải rõ cái đại ý trong bài hoặc lạm bình một đôi câu ứng với cái thời buổi bây giờ.
Chúng tôi mạo muội biên dịch quyển sách này là quyển đầu, có ý mong cho các bạn thiếu niên nhớ đến nguồn gốc từ bao nhiêu nghìn năm về trước, rõ các điển tích thường dẫn trong văn chương nước nhà, thêm được ít tài liệu có khi làm văn phải dùng đến, rộng được ít trí thức tuy thuộc về Cổ học mà thật khác nào "như thóc gạo, như vải lụa", thường cần đến hàng ngày. Nếu quyển sách này, giúp được một phần trong muôn phần ấy, thì chúng tôi tưởng đã lấy làm đạt được mục đích vậy.
Hà Nội, ngày 21 tháng 10 năm Ất Sửu.
NGƯỜI LÀM SÁCH

1.- KHÔNG QUÊN ÐƯỢC CÁI CŨ​

Ðức(1) Khổng Tử ra chơi ngoài đồng, thấy một người đàn bà đứng khóc nỉ non ở chỗ bờ đầm. Ðức Khổng Tử lấy làm lạ, bảo học hỏi vì cớ gì mà khóc.
Người đàn bà nói: "Ðộ trước tôi cắt cỏ thi(2), tôi đánh mất cái trâm cài đầu bằng cỏ thi, cho nên tôi khóc".
Ðức Khổng Tử hỏi: "Ði cắt cỏ thi, mà mất cái trâm bằng cỏ thi, thì việc gì phải khóc?"
Người đàn bà nói: "Không phải vì tôi đánh mất cái trâm cỏ thi mà tôi khóc; tôi sở dĩ(3) khóc, là tôi thương tiếc một vật cũ, dùng đã lâu, mà ngày nay không sao thấy được nữa".
KHỔNG TỬ TẬP NGỮ(4).
GIẢI NGHĨA
(1) Ðức: Tiếng gọi có ý tôn trọng, hoặc còn có nghĩa chỉ bậc đức hạnh cảm hóa được người ta.
(2) Cỏ thi: Một thứ cỏ giống như cỏ le, thân tròn, ruột vuông, lá nhỏ dài mà cạnh sắc tựa như hoa cúc, trắng hay đỏ phớt, người ta hay dùng cuống cỏ ấy để bói dịch gọi là bói cỏ thi. Ở nước ta, núi Quyển Sơn (Hà Nam) cũng có cỏ thi.
(3) Sở dĩ: Tại như thế mà.
(4) Khổng Tử Tâp Ngữ: Sách chép những lời nói, những chuyện về đức Khổng Tử. Khổng Tử tên là Khiêu, tên tự là Trọng Ni, người nước Lỗ, thời Xuân Thu nhà Chu, chuyên học về Lễ, Nhạc, Văn chương đời cổ, đi nhiều nước chư hầu không được dụng, trở về làm kinh Xuân Thu, san định lại các kinh Thi, Thư, Dịch, Lễ, Nhạc và dạy học trò được ba nghìn người, có bảy mươi hai người giỏi hơn cả. Nước Tàu xưng làm Tổ đạo Nho.
LỜI BÀN
Cái gì đã là của mình, mình có bụng yêu, mà lỡ khi mất, thì về sau dù có được cái khác giống như thế hay hơn thế, mình cũng không thể sao yêu cho bằng. Thường, lại chỉ vì thấy cái mới, mà hồi nhớ đến cái cũ, sinh ra chạnh lòng, nên câu ta thán, có khi ngâm ngùi thương khóc nỉ non. Tại sao vậy? Tại đối với mình, cái của mất không chỉ có giá của mà thôi, lại hình như có một phần tâm hồn mình hay tâm hồn người để lại cho mình ngụ ở trong nữa. Sự cảm động đầu tiên bao giờ cũng là sự cảm động hay nhất, bền nhất. Ôi! Cáo chết ba năm quay đầu về núi, con người ta dù cho lông bông phiêu bạt đến thế nào, còn có chút tâm tình, cũng không sao quên được gốc tích xứ sở mình. "Hồ mã tê bắc phong. Việt điểu sào nam chi". Con ngựa rợ Hồ (phía bắc nước Tàu) nghe gió bắc còn cất tiếng kêu. Con chim đất Việt (phía nam nước Tàu) chọn cành nam mới chịu làm tổ, huống chi là người mà lại quên được nguồn gốc ư!

2.- LÚC ÐI TRẮNG, LÚC VỀ ÐEN​

Một hôm trời nắng, Dương Bố đi chơi. Khi ở nhà ra, thì mặc áo trắng. Ði được nửa đường, gặp trời mưa, quần áo ướt hết, mới vào ẩn mưa(1) ở nhà một người bà con. Người ấy thấy Dương Bố ướt cả cho mượn cái áo thâm(2).
Một lúc trời tạnh, Dương Bố mặc áo thâm về nhà. Con chó trông thấy, vừa cắn vừa xua đuổi. Dương Bố giận toan cầm gậy đánh.
Anh là Dương Chu(3) chạy ra bảo: "Ðừng dánh nó làm gì! Nó đuổi như thế cũng phải. Giả sử(4) con chó trắng nhà ta, lúc đi thì trắng, lúc về thì đen, phỏng em có không lấy làm lạ mà không ngờ vực được không?"
LIỆT TỬ(5)
GIẢI NGHĨA
(1) Áo thâm: Áo sắc đen.
(2) Ẩn mưa: Núp một chỗ để tránh mưa.
(3) Giả sử: Ví bằng.
(4) Dương Chu: Người đời Chiến Quốc xướng lên các học thuyết "vị kỷ".
(5) Liệt Tử: Sách của Liệt Ngữ Khẩu hay người truyền học thuyết của Liệt Ngữ Khẩu soạn ra, có tám quyển, sau nhà Ðường, nhà Tống đặt tên là Sung Hư chân kinh hay Sung Hư chi đức chân kinh.
LỜI BÀN
Lúc đi mặc áo trắng, lúc về mặc áo thâm, chính mình không biết mình thay đổi, con chó thấy khác thì xua đuổi. Mình đánh nó thì chẳng hóa ra lầm lắm ru! Lỗi tại mình thay đổi, không phải tại con chó cắn xằng. Vậy nên ở đời, khi mình đã làm điều gì khác thường, mà người ta không rõ, thì tất nhiên người ta bàn trái, bàn phải. Nếu mình không tự xét mình thay đổi, hay dở, chỉ biết trách người nghị luận nọ kia, thì chẳng khác nào như Dương Bố đánh chó trong chuyện này.

Cứ cái đà này là chỉ post nguyên bản lên chứ không bình bầu gì phỏng? Sao hôm xưa nàng Rốt bào câu chuyện đầu tiên là cái gì mà bà cụ với mái nhà tranh kia mà???

Hay thế này, thì còn bình bầu gì được. Đọc và ngẫm thôi.

3.- LỢI MÊ LÒNG NGƯỜI ​

Nước Tống (1) có kẻ mất cái áo thâm (2). Anh ta ra đường tìm. Thấy người đàn bà mặc áo thâm, níu lại đòi rằng: "Tôi vừa mất cái áo thâm, chị phải đền trả tôi cái này". Rồi cứ giữ chặt cái áo không buông ra nữa. Người đàn bà cãi:
"Ông mất áo thâm, tôi biết đấy là đâu? Áo tôi mặc đây là áo của tôi, chính tay tôi may ra". Anh kia nói: "Chị cứ phải đền trả áo cho tôi. Cái áo thâm tôi mất dày, cái áo thâm chị mặc mỏng. Lấy áo thâm mỏng của chị đền cho áo thâm dày cho tôi, còn phải nói gì lôi thôi nữa!
GIẢI NGHĨA
(1) Nước Tống: một nước chư hầu thời Xuân Thu sau phải nước Tề lấy mất, ở vào huyện Thượng Khưu tỉnh Hà Nam bây giờ.
(2) Áo thâm: áo sắc đen
LỜI BÀN
Mất áo trong nhà mà ra đường tìm, đã là chuyện bật cười. Mất áo đàn ông mà đòi áo đàn bà lại là chuyện bật cười. Mất áo thâm dày bắt đền áo thâm mỏng mà cho là phải, lại là chuyện bật cười nữa. Ôi cái lợi nó làm cho lòng người mê muội, chỉ biết có mình không biết có ai, chỉ vụ lợi cho mình mà quên cả phải trái. Kẻ nào đã vụ lợi như thế, thì cái gì mà chẳng dám làm, cái gì mà chả dám nói! Than ôi! Cái đời kim tiền bây giờ biết bao nhiêu phường đòi áo như người nói trong chuyện này.

4.- LẤY CỦA BAN NGÀY​

Nước Tấn có kẻ hiếu lợi (2) một hôm ra chợ gặp cái gì cũng lấy. Anh ta nói rằng: "Cái này tôi ăn được, cái này tôi mặc được, cái này tôi tiêu được, cái này tôi dùng được." Lấy rồi đem đi. Người ta theo đòi tiền. Anh ta nói:
"Lửa tham (3) nó bốc lên mờ cả hai con mắt (4). Bao nhiêu hàng hóa trong chợ tôi cứ tưởng của tôi cả, không còn trông thấy ai nữa. Thôi, các người cứ cho tôi, sau này tôi giàu có, tôi sẽ đem tiền trả lại".
Người coi chợ thấy càn dỡ, đánh cho mấy roi, bắt của ai phải trả lại cho người ấy. Cả chợ cười ồ. Anh ta mắng:
"Thế gian (5) còn nhiều kẻ hiếu lợi hơn ta, thường dụng thiên phương, bách kế (6) ngấm ngầm lấy của của người. Ta đây tuy thế, song lấy giữa ban ngày (7) so với những kẻ ấy thì lại chẳng hơn ư? Các ngươi cười ta là các người chưa nghĩ kỹ!"
GIẢI NGHĨA
(1) Long Môn Tử: tức là Tư Mã Thiên làm quan Thái Sư nhà Hán là một nhà sử ký có danh.
(2) Hiếu lợi: ham tiền của quên cả phải trái.
(3) Lửa tham: lòng tham muốn bốc lên làm ngốt người.
(4) Mờ cả hai con mắt: chỉ để cả vào của muốn lấy, ngoài ra không trông thấy gì nữa.
(5) Thế gian: cõi đời người ta ở.
(6) Thiên phương bách kế: mưu này, chước khác xoay đủ trăm nghìn cấp
(7) Ban ngày: lúc sáng sủa dễ trông thấy.
LỜI BÀN
Đã là kẻ thấy của tối mắt, tham vàng bỏ nghĩa, thì dù ít, dù nhiều cũng là đáng khinh cả, song đem những kẻ mặt to, tai lớn, vì ham mê phú quý mà lường thầy, phản bạn, hại ngầm đồng bào so với những quân cắp đường, cắp chợ giữa ban ngày để nuôi miệng thì tội đến nặng hơn biết bao nhiêu. Thế mà trách đời chỉ biết chê cười những quân trộm cướp vặt chớ không biết trừng trị những kẻ đại gian đại ác.
Được MeoNhoDen sửa chữa / chuyển vào 10:22 ngày 05/10/2006

5.- KHỔ THÂN LÀM VIỆC NGHĨA​

Mặc Tử (1) ở nước Lỗ sang nước Tề (2), qua nhà người bạn cũ, vào chơi. Người bạn nói chuyện với Mặc Tử rằng: "Bây giờ thiên hạ ai còn thiết đến việc "nghĩa"(3), một mình ông tự khổ thân (4) để làm việc nghĩa, thì có thấm vào đâu! Chẳng thà thôi đi có hơn không?
- Mặc Tử nói: "Bây giờ có người ở đây, nhà mười đứa con, một đứa cày, chín đứa ngồi ăn không, thì đứa cày chẳng nên càng chăm cày hơn lên ư? Tại sao thế? Tại đứa ăn không nhiều, đứa đi cày ít. Bây giờ thiên hạ chẳng ai chịu làm việc nghĩa, thì ông phải biết khuyên tôi càng làm lắm mới phải, có đâu lại ngăn tôi như thế!"
GIẢI NGHĨA
(1) Mặc Tử: tên sách của Mặc Địch soạn, chủ nghĩa là kiêm ái yêu người như yêu mình cũng gần giống chủ nghĩa của đạo Cơ Đốc và đạo Thích Ca.
(2) Tề: một nước chư hầu lớn, thời Xuân Thu Chiến Quốc, cũng ở vào địa phận tỉnh Sơn Đông bây giờ.
(3) Nghĩa: việc phải, việc hay mà người ta nên làm.
(4) Tự khổ thân: tự mình làm cho mình khó nhọc vất vả.
LỜI BÀN
Trong khi nhân tâm thế đạo suy đồi, mình là người còn đứng vững được, thì sao lại chịu suy đồi với thiên hạ cho cùng trôi một loạt. Vì nếu ai cũng như thế cả, thì còn đâu là người cảnh tỉnh được kẻ u mê để duy trì lấy nhân tâm thế đạo nữa? Cho nên những người thức thời, có chí, dù ở vào cái đời biến loạn đến đâu, cũng không chịu đắm đuối vào cái bất nghĩa, khác nào như: cây tòng, cây bách, mùa đông sương tuyết, mà vẫn xanh, như con gà trống, mưa gió tối tăm mà vẫn gáy. Những bậc ấy chẳng những thế mà thôi, lại còn đem bao nhiêu tinh lực tâm trí ra, cố gắng giữ lấy phong hóa mà dìu dắt, mà đưa đường cho những kẻ u mê đắm đuối. Như Mặc Tử đây, cho là đời là suy biến, coi sự làm việc "Nghĩa", sự cổ động việc nghĩa như cái chức vụ của mình phải làm, thực là người có công với loài người vậy.

Ấy hay thực là hay nhưng đọc mà không bình bàn gì thì sợ e hơi sáo mà không thu hút được các mem post bài chung vui vậy!!

Nể đ/c Ông Anh bàn thử này. Thế nào là làm việc "Nghĩa", chẳng hạn gần nhất là trong CC. Nếu có tay nào đấy vào đây hỏi câu cực đần, thì có trả lời hay không ? Đa số trong các trường hợp là không trả lời. Nếu có trả lời thì cũng phải xỉ vả vài câu trước. Tại sao vậy ? Phải chăng vì có làm việc "nghĩa" cũng phải có hứng, nếu làm tràn lan hoá ra mình ngu. Không hiểu ?!!!
Được MeoNhoDen sửa chữa / chuyển vào 11:16 ngày 08/10/2006

Đọc chuyện này nhớ đến cái tích: "Có anh gảy đàn, làm chị hàng xóm khóc. Anh này tưởng bở gặng hỏi, hoá ra nhà chị này có chồng chết, trước làm nghề bật bông ?!!!. Nhớ đến tiếng bật bông, thấy tủi, lẻ, khóc".
Con người có cái nghĩa là đáng trọng nhất. Các cụ ngày xưa lấy cả cái nghĩa ấy ra để đùa.